Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kafiye ya da uyak, şiirde mısra sonlarında bulunan sözcüklerin son heceleri arasındaki ses benzerliğidir. Şiirde uyak, dize sonlarında bulunan farklı görevlerdeki ekler veya anlamları ayrı sözcükler arasında görülür. Dize sonlarında yinelenen aynı görevdeki ekler ya da sözcükler uyak değildir. Bunlara redif denir.
Uyak türleri
Uyaktaki ses sayısına göre
Yarım Kafiye
Yarım uyak, dize sonundaki tek ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.
-diz
-yaz
Buradaki "z" sesleri yarım uyaktır.
Tam Kafiye
Mısra sonlarındaki iki ses benzerliğine ‘tam kafiye’ denir.
Örnek:
- Ben yâr ile ettim savaş
- Akıttım gözümden kanlı yaş
Yukarıdaki örnek dizede “aş” sesleri tam kafiye oluşturmuştur.
Örnek:
- Bir hazan akşamı indimdi sahile ben
- Vardı, mavi sular üstünde beyaz bir yelken
Yukarıdaki örnek dizede "en" sesleri tam kafiye oluşturmuştur.
Örnek :
- Anna annane ne de güzel bahane
- Her şey burada şahane
Uyarı:
Uzun okunan ünlüler tek başına tam kafiye oluşturur. Çünkü bu ünlüler iki ses yerine geçer.
Örnek:
- Gönlümüz düşmişdi girdâb-ı belâ deryâsına
- Geçdi derbend-i melâledden safâ sahrâsına
Yukarıdaki dizelerdeki “â” ünlüsü tam uyaktır.
Zengin Kafiye
Dize sonlarındaki ikiden çok ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Örnek:
- Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
- Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak...
Burada "yaprak" ve "ağlayarak" (-rak) ekleri zengin uyağa örnektir.
Dizilişlerine Göre Uyaklar
Düz Kafiye
Bir dörtlüğün bütün dizelerinin biribiriyle uyaklı ya da ilk üç mısra biribiriyle uyaklı dördüncü dize serbest şekilde olmasıdır.
Örnek:
Gül büyütenlere mahsus hevesle a
Renk renk dertlerimi gözümde besle a
Yalnız, annem gibi o ılık sesle a
İçimde dövünüp ağlama gurbet b
Sarmal Kafiye
Bir dörtlüğün birinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür. ABBA biçimindedir.
Örnek:
- a Balkonlara, yalılara dalar düşünürüm
- b O günler uzaklaşan yelkenlerin peşi sıra
- b Akan bulutlar gibi geçmiş: ne iz, ne hâtıra!
- a Sır şimdi bunca güzel hayat, güzel ölüm!
Çapraz Kafiye
Bir dörtlüğün birinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür. ABAB biçimindedir.
- a Ne doğan güne hükmüm geçer,
- b Ne halden anlayan bulunur;
- a Ah aklımdan ölümüm geçer;
- b Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur.
Örüşük Kafiye Şeması
Batı şiirinden şiirimize geçmiş kafiye şemasıdır. Özellikle TERZARİMA nazım şeklinde kullanılan bir kafiye şemasıdır. Üç dizeli bentliklerden oluşur. Son bent tek dizeden oluşur. Son kelimelere bakılır
Şeması; (a,b,a), (b,c,b), (c,d,c) şeklinde gösterilebilir.
Mani Tipi Kafiye
Halk Edebiyatı'ndaki manilerden yayılmış kafiye şemasıdır. Manilerden oluşur
A Uzaklar seçilmiyor
A Gönüldür geçilmiyor
B Gönül bir top ibrişim
A Dolaşmış açılmıyor
Şeması; (a,a,b,a), (c,c,d,c), ... gösterilebilir.
Uyakların dizelerdeki bulunma yerlerine göre
İç Kafiye
Dizelerin ortasında bulunan uyaktır.
Örnek:
- Şeb-i hicran yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım
- Uyadır halkı efganım kara bahtım uyanmaz mı.
Burada "cânım" ve "efganım" (-an) sözcüklerinde iç uyak görülmektedir.
Baş Kafiye
Dizelerin başında bulunan uyaktır. diye de bilinir.
Örnek:
- Gönlümüz bağlandı zülfün teline
- Alınmaz gözleri mestim alınmaz
- Sencileyin cevredici kuluna
- Bulunmaz gözleri mestim bulunmaz.
İkinci dizedeki "alınmaz" ile dördüncü dizedeki "bulunmaz" (-l) sözcükleri baş uyak oluştururlar.
Özel durumlar
Tunç kafiye
Tunç kafiye için farklı isimler de kullanılmaktadır. Bir dizenin son sözcüğünün, bir diğer dizenin son sözcüğünü tamamen içermesine dayanan uyak türüdür. Zengin uyağın özel bir durumudur. Tunç uyağın olabilmesi için ses benzerliğinin en az üç sesten oluşması gerekir.
Örnek:
- Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar.
- Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.
Örneğin bu beyitte "duvar" ve "var" sözcükleri tunç uyak oluşturur. Aynı zamanda "var" sesleri zengin uyaktır.
Cinaslı Kafiye
Mısra sonlarında anlam olarak farklı ancak yazılış olarak aynı olan yani eş sesli kelimelerin kullanılması sonucu oluşan kafiyedir.
- Örneğin;
- … bülbül,
- Kapımdaki asmaya,
- … vazgeçmem
- Götürseler asmaya.
Mısra sonlarında bulunan asmaya kelimeleri cinaslı kafiye örneğidir. "Asmak" iki farklı anlamda kullanılmış ve bu sayede ses ahengi oluşturularak "cinaslı kafiye" örneği verilmiştir. Söyleniş bakımından aynı ancak anlam olarak farklı sözcüklerden ya da söz yüklemlerinden oluşan uyak türüdür. Örnek:
- Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç:
- Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç.
Buradaki alıntıda "geç" ve "geç" sözcükleri cinaslı uyak oluşturur
REDİFLER
Uyaktan sonra gelen aynı anlam ve görevdeki ek ya da sözcüklere redif denir. Redif ve uyaklar karıştırılmamalıdır. ÖRNEK:
Koyun verdi kuzu verdi süt verdi
Yemek verdi ekmek verdi et verdi
Kazma ile dövmeyince kıt verdi
Benim sadık yarim kara topraktır.
Örneğin yukarıdaki alıntıda kalın olarak gösterilen sözcükler rediftir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kafiye ya da uyak siirde misra sonlarinda bulunan sozcuklerin son heceleri arasindaki ses benzerligidir Siirde uyak dize sonlarinda bulunan farkli gorevlerdeki ekler veya anlamlari ayri sozcukler arasinda gorulur Dize sonlarinda yinelenen ayni gorevdeki ekler ya da sozcukler uyak degildir Bunlara redif denir Uyak turleriUyaktaki ses sayisina gore Yarim Kafiye Yarim uyak dize sonundaki tek ses benzerligine dayanan uyak turudur diz yaz Buradaki z sesleri yarim uyaktir Tam Kafiye Misra sonlarindaki iki ses benzerligine tam kafiye denir Ornek Ben yar ile ettim savas Akittim gozumden kanli yas Yukaridaki ornek dizede as sesleri tam kafiye olusturmustur Ornek Bir hazan aksami indimdi sahile ben Vardi mavi sular ustunde beyaz bir yelken Yukaridaki ornek dizede en sesleri tam kafiye olusturmustur Ornek Anna annane ne de guzel bahane Her sey burada sahane Uyari Uzun okunan unluler tek basina tam kafiye olusturur Cunku bu unluler iki ses yerine gecer Ornek Gonlumuz dusmisdi girdab i bela deryasina Gecdi derbend i melaledden safa sahrasina Yukaridaki dizelerdeki a unlusu tam uyaktir Zengin Kafiye Dize sonlarindaki ikiden cok ses benzerligine dayanan uyak turudur Ornek Eteklerinde gunes rengi bir yigin yaprak Ve bir zaman bakacaksin semaya aglayarak Ahmet Hasim dd dd Burada yaprak ve aglayarak rak ekleri zengin uyaga ornektir Dizilislerine Gore Uyaklar Duz Kafiye Bir dortlugun butun dizelerinin biribiriyle uyakli ya da ilk uc misra biribiriyle uyakli dorduncu dize serbest sekilde olmasidir Ornek Gul buyutenlere mahsus hevesle a Renk renk dertlerimi gozumde besle a Yalniz annem gibi o ilik sesle a Icimde dovunup aglama gurbet b Necip Fazil Kisakurek Sarmal Kafiye Bir dortlugun birinci ve dorduncu dizelerinin kendi arasinda ikinci ve ucuncu dizelerinin kendi arasinda uyakli olmasina dayanan uyak turudur ABBA bicimindedir Ornek a Balkonlara yalilara dalar dusunurum b O gunler uzaklasan yelkenlerin pesi sira b Akan bulutlar gibi gecmis ne iz ne hatira a Sir simdi bunca guzel hayat guzel olum Necati Cumali dd dd Capraz Kafiye Bir dortlugun birinci ve ucuncu dizelerinin kendi arasinda ikinci ve dorduncu dizelerinin kendi arasinda uyakli olmasina dayanan uyak turudur ABAB bicimindedir a Ne dogan gune hukmum gecer b Ne halden anlayan bulunur a Ah aklimdan olumum gecer b Sonra bu kus bu bahce bu nur C S Taranci dd dd Orusuk Kafiye Semasi Bati siirinden siirimize gecmis kafiye semasidir Ozellikle TERZARIMA nazim seklinde kullanilan bir kafiye semasidir Uc dizeli bentliklerden olusur Son bent tek dizeden olusur Son kelimelere bakilir Semasi a b a b c b c d c seklinde gosterilebilir Mani Tipi Kafiye Halk Edebiyati ndaki manilerden yayilmis kafiye semasidir Manilerden olusur A Uzaklar secilmiyor A Gonuldur gecilmiyor B Gonul bir top ibrisim A Dolasmis acilmiyor Semasi a a b a c c d c gosterilebilir Uyaklarin dizelerdeki bulunma yerlerine gore Ic Kafiye Dizelerin ortasinda bulunan uyaktir Ornek Seb i hicran yanar canim doker kan cesm i giryanim Uyadir halki efganim kara bahtim uyanmaz mi Fuzuli dd dd Burada canim ve efganim an sozcuklerinde ic uyak gorulmektedir Bas Kafiye Dizelerin basinda bulunan uyaktir diye de bilinir Ornek Gonlumuz baglandi zulfun teline Alinmaz gozleri mestim alinmaz Sencileyin cevredici kuluna Bulunmaz gozleri mestim bulunmaz Gevheri dd dd Ikinci dizedeki alinmaz ile dorduncu dizedeki bulunmaz l sozcukleri bas uyak olustururlar Ozel durumlar Tunc kafiye Tunc kafiye icin farkli isimler de kullanilmaktadir Bir dizenin son sozcugunun bir diger dizenin son sozcugunu tamamen icermesine dayanan uyak turudur Zengin uyagin ozel bir durumudur Tunc uyagin olabilmesi icin ses benzerliginin en az uc sesten olusmasi gerekir Ornek Garbin afakini sarmissa celik zirhli duvar Benim iman dolu gogsum gibi serhaddim var Mehmet Akif Ersoy dd dd Ornegin bu beyitte duvar ve var sozcukleri tunc uyak olusturur Ayni zamanda var sesleri zengin uyaktir Cinasli Kafiye Misra sonlarinda anlam olarak farkli ancak yazilis olarak ayni olan yani es sesli kelimelerin kullanilmasi sonucu olusan kafiyedir Ornegin bulbul dd Kapimdaki asmaya vazgecmem dd Goturseler asmaya dd Misra sonlarinda bulunan asmaya kelimeleri cinasli kafiye ornegidir Asmak iki farkli anlamda kullanilmis ve bu sayede ses ahengi olusturularak cinasli kafiye ornegi verilmistir Soylenis bakimindan ayni ancak anlam olarak farkli sozcuklerden ya da soz yuklemlerinden olusan uyak turudur Ornek Donulmez aksamin ufkundayiz vakit cok gec Bu son fasildir ey omrum nasil gecersen gec Yahya Kemal dd dd Buradaki alintida gec ve gec sozcukleri cinasli uyak olusturur REDIFLER Uyaktan sonra gelen ayni anlam ve gorevdeki ek ya da sozcuklere redif denir Redif ve uyaklar karistirilmamalidir ORNEK Koyun verdi kuzu verdi sut verdi Yemek verdi ekmek verdi et verdi Kazma ile dovmeyince kit verdi Benim sadik yarim kara topraktir Asik Veysel dd dd Ornegin yukaridaki alintida kalin olarak gosterilen sozcukler rediftir Kaynakca