Uyuşmazlık hukuku

Uyuşmazlık hukuku veya uyuşmazlık yargısı, bir davanın esasını çözümlemekle görevli mahkemenin tespit edilememesi veya farklı mahkemelerce esasa ilişkin çelişkili kararların verilmesi ve kararların kesinleşmesi fakat çelişki nedeniyle kararların icra edilememesi hallerinde, ortaya çıkan uyuşmazlığı çözümlemek için uygulanması gereken kuralları ve ilgili kurum ve kuruluşlara ilişkin usul ve esas kurallarını belirleyen bir hukuk dalıdır.

Yargı teşkilatı içerisinde birden fazla yargı mercii bulunan ülkelerde, davalar konularına ve taraflarına göre mevcut olan mahkemelerden birinde görülür. Devlet kurumlarına ilişkin davalar, idari yargı organlarında, kişilere ilişkin davalar adli yargı organlarında, taraflardan biri asker ise veya dava, askeriyeye ilişkin bir husustan kaynaklanıyorsa ve askeri yargı organları devlet teşkilatında mevcut ise, bu dava da askeri yargı organlarında görülür. Davanın konusu ve taraflarına göre, davanın bu yargı organlarından hangisinde görüleceğine ilişkin kurallar görev kurallarıdır, bu nedenle mahkemeler arasındaki bu ilişkiye de görev ilişkisi denir.

Mahkemeler, önlerine gelen bir uyuşmazlıkta başka bir yargı organının görevli olduğu gerekçesiyle davayı reddedebilir. Verilen bu karara görevsizlik kararı denir. Görevsizlik kararı mahkemece re'sen (kendiliğinden) verilebileceği gibi, aleyhine dava açılan tarafın itirazı üzerine de verilebilir. Mahkeme, önüne gelen uyuşmazlıkta görevsizlik kararı veremiyorsa, yani davaya bakmakla kanunen görevli ise, bu halde o davayı görmek zorundadır. Taraflardan birinin göreve ilişkin itiraz etmesi halinde itirazın reddedilmesi gerekir. Mahkemenin bu hususta verdiği karar, hukuka aykırı görülüyor ise bunun çözümlenmesi gerekecektir. Bu durumda ortaya görev uyuşmazlığı çıkacaktır. Bu çözümlemeyi yapacak olan makam, devletin kanunları uyarınca uyuşmazlık yargısını çözmekle görevlendirilmiş makamdır.

Görev uyuşmazlığı, kendi içerisinde olumlu ve olumsuz olarak ikiye ayrılır. Olumlu görev uyuşmazlığı, taraflardan birinin mahkemenin görevsiz olduğuna ilişkin itirazın mahkemece reddedilmesi halinde söz konusu olur. Bu halde, görevsizlik itirazını yapan yargı organı içerisinde bulunan en yüksek mahkemenin Başsavcısı ya da Başkanunsözcüsü tarafından, uyuşmazlık yargısına başvurularak görevli yargı organının tespiti istenir. Olumsuz görev uyuşmazlığında ise, iki farklı yargı organınca aynı davada birbirlerini görevli görerek görevsizlik kararı vermeleri gereklidir. Bu halde, davanın taraflarından biri ya da ilgili makamca, görevli mahkemenin uyuşmazlık yargısına başvurulur ve görevli yargı organının tespiti istenir.

Bununla birlikte, farklı yargı organlarında aynı olaya ilişkin olarak birden fazla dava açılmış, bu davalarda kararlar verilmiş ve bu kararlar kesinleşmiş olabilir. Bu hâlde, kararların icra edilmesi halinde, çelişki nedeniyle birtakım sorunlar yaşanabilir. Öğretide buna hüküm uyuşmazlığı adı verilir. Hüküm uyuşmazlığı, uyuşmazlık yargısı kuralları dahilinde çözümlenmesi gereken bir sorundur ve devletin kanunları uyarınca uyuşmazlık yargısını çözmekle görevlendirilmiş makam tarafından çözümlenmesi gerekir.

Ayrıca bakınız

• Uyuşmazlık Mahkemesi

Kaynakça

Dipnotlar

1. ^ Gözler 2013, s. 827.
2. ^ Gözler 2014, s. 401.
3. ^ Çağlayan 2015, s. 160.
4. ^ ^{a b} Gözler 2013, s. 828.

Kitaplar

• Çağlayan, Ramazan (2015). İdarî Yargılama Hukuku (6. bas.). Ankara: Seçkin Yayıncılık. ISBN . 
• Gözler, Kemal (2013). İdare Hukuku Dersleri (14. bas.). Bursa: Ekin Yayıncılık. ISBN . 
• Gözler, Kemal (2014). Türk Anayasa Hukuku Dersleri (16. bas.). Bursa: Ekin Yayıncılık. ISBN .