Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakla, baklagiller (Fabaceae) familyasına adını veren, gıda ve yem bitkisi olarak tarımı yapılan tek yıllık bir bitkidir.
| Bakla (Vicia faba) | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Vicia faba L. |
Etimoloji
Kökeni Arapçaya dayanan 'Bakla' sözcüğü bu dilde "ot, yeşillik" anlamındadır, ancak Osmanlılarca bakla karşılığı olarak kullanılmıştır.-
Kökeni
Akdeniz ve Türkiye'nin de içinde yer aldığı güneybatı Asya kökenli olan bitkinin yabani atası henüz bulunamamıştır. Tarıma alınması, bu bölgede buğday ve arpa ile birlikte evcilleştirilen mercimek ve nohut kadar eski olmasa da günümüzden önce 10.000'lere ait Ürdün, Suriye ve İsrail erken Neolitik yerleşmelerinde bakla örneklerine rastlanmıştır. Bazı Asya ve Akdeniz ülkelerinde, örneğin Mısır'da yoksulların temel protein kaynağı olagelmiştir. Mısır, Fas, İspanya, İtalya, Türkiye, G.B. Asya ve Çin'de yaygın olarak üretilmektedir.
Yetiştirilmesi
Ilıman iklim bitkisi olan baklanın tarımı Türkiye'de daha çok kışın yapılır ve bahar aylarında taze haliyle tüketilir. Kökleri üzerinde oluşan küçük yumruların toprağa azot katkısı nedeniyle çiftçiler tarafından kullanılır. Tahıllarla ya da yazlık sebzelerle münavebeli olarak ekilir. Henüz çiçek açmadan sürülerek yeşil gübre ve hasattan sonra hayvan yemi olarak da tarımı yapılır. Karakteristik olan uzun, içi boş ve köşeli sapı üzerinde bileşik yaprakları karşılıklı dizilidir, beyaz renkli çiçekleri yaprak koltuklarından çıkar. Kendi kendilerini dölleyen bu çiçeklerden bitkinin bakla ya da badıç denilen meyveleri oluşur. Her badıç içinde 8-10 'bakla içi' de denilen tohum bulunur. Anadolu'da taneleri iri ve küçük çeşitler ile kara bakla denen çeşit ekilmekteyse de yerel çeşit olarak İstanbul'da Bayrampaşa semtinden adını alan bakla çeşidine ek olarak Sakız ve Arşın bakla çeşitleri de bilinmektedir.
Kullanımı
Gıda
Baklanın taze yaprakları salata olarak çiğ ve kavrularak yenilebildiği gibi taze kabuklu bakla ve iç bakla yemeği olarak da tüketilir. Enginarlı taze iç bakla İstanbul mutfağının vazgeçilmezlerindendir. Ancak baklanın en yaygın kullanımı, iç kabukları çıkarıldıktan sonra kurutulmuş tanelerin haşlanıp, ezilmesiyle oluşturulan, Ege ve Akdeniz bölgesinde fava adıyla tanınan, zeytinyağı ve dereotu eklenerek yenen ezme şeklidir. Fava, lokantalarda meze olarak servis edilir. Bazı eski kaynaklarda baklanın olgun tanelerinin öğütülerek ekmek yapımı için buğday ununa karıştırıldığı da kaydedilmiştir.
Bakla, zengin bitkisel protein ve karbonhidrat içerir. Ayrıca demir ve kalsiyum mineralleri açısından çok zengin olan baklada A, C, B ve B2 vitaminleri de bulunur.
Bakla'nın çiğ fasulye kısmı adlı toksik maddeyi içerir. Düşük oranlarda bulunan bu madde tohumların 10 dakika haşlanması ise büyük oranda yok olur. Bakla, bulunanlar tarafından tüketilmemelidir.
Geleneksel tıp
Türkiye'de bakla çiçekleri demlenerek (infüzyon) geleneksel tıbbi uygulamalarda böbrek taşlarının düşürülmesinde çay olarak ve taneleri kaynatılarak (dekoksiyon) idrar arttırıcı olarak kullanılır. Baklanın halk arasında kuvvet verici, idrar arttırıcı ve balgam söktürücü özelliği olduğuna inanılır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Nişanyan Sözlük http://www.nisanyansozluk.com/?k=bakla&lnk=1 8 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Zohary, D.,M. Hopf ve E. Weiss (2013) Domestication of Plants in the Old World, s. 89-92, Oxford University Press, 4th ed., paperback.
- ^ a b http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Bakla[] Yetiştiriciliği.pdf
- ^ badıç: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.54db7b14cdff47.49564704 12 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Zhukovski, P. M. (1951). Türkiye’nin Zirai Bünyesi. s. 417-422, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Neşriyatı, no 20, Ankara.
- ^ (PDF). Foodborne Pathogenic Microorganisms and Natural Toxins Handbook: Phytohaemagglutinin. United States Food and Drug Administration. s. 254. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2013.
- ^ Baytop, T. (1999). Türkiye’ de Bitkiler ile Tedavi: Geçmişte ve Bugün, s. 160, Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul. (2. Baskı)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bakla baklagiller Fabaceae familyasina adini veren gida ve yem bitkisi olarak tarimi yapilan tek yillik bir bitkidir Bakla Vicia faba Biyolojik siniflandirmaAlem Bolum Sinif Takim FabalesFamilya FabaceaeCins ViciaTur V fabaIkili adlandirmaVicia faba L Haslanmis baklaEtimolojiKokeni Arapcaya dayanan Bakla sozcugu bu dilde ot yesillik anlamindadir ancak Osmanlilarca bakla karsiligi olarak kullanilmistir KokeniAkdeniz ve Turkiye nin de icinde yer aldigi guneybati Asya kokenli olan bitkinin yabani atasi henuz bulunamamistir Tarima alinmasi bu bolgede bugday ve arpa ile birlikte evcillestirilen mercimek ve nohut kadar eski olmasa da gunumuzden once 10 000 lere ait Urdun Suriye ve Israil erken Neolitik yerlesmelerinde bakla orneklerine rastlanmistir Bazi Asya ve Akdeniz ulkelerinde ornegin Misir da yoksullarin temel protein kaynagi olagelmistir Misir Fas Ispanya Italya Turkiye G B Asya ve Cin de yaygin olarak uretilmektedir YetistirilmesiIliman iklim bitkisi olan baklanin tarimi Turkiye de daha cok kisin yapilir ve bahar aylarinda taze haliyle tuketilir Kokleri uzerinde olusan kucuk yumrularin topraga azot katkisi nedeniyle ciftciler tarafindan kullanilir Tahillarla ya da yazlik sebzelerle munavebeli olarak ekilir Henuz cicek acmadan surulerek yesil gubre ve hasattan sonra hayvan yemi olarak da tarimi yapilir Karakteristik olan uzun ici bos ve koseli sapi uzerinde bilesik yapraklari karsilikli dizilidir beyaz renkli cicekleri yaprak koltuklarindan cikar Kendi kendilerini dolleyen bu ciceklerden bitkinin bakla ya da badic denilen meyveleri olusur Her badic icinde 8 10 bakla ici de denilen tohum bulunur Anadolu da taneleri iri ve kucuk cesitler ile kara bakla denen cesit ekilmekteyse de yerel cesit olarak Istanbul da Bayrampasa semtinden adini alan bakla cesidine ek olarak Sakiz ve Arsin bakla cesitleri de bilinmektedir KullanimiGida Baklanin taze yapraklari salata olarak cig ve kavrularak yenilebildigi gibi taze kabuklu bakla ve ic bakla yemegi olarak da tuketilir Enginarli taze ic bakla Istanbul mutfaginin vazgecilmezlerindendir Ancak baklanin en yaygin kullanimi ic kabuklari cikarildiktan sonra kurutulmus tanelerin haslanip ezilmesiyle olusturulan Ege ve Akdeniz bolgesinde favaadiyla taninan zeytinyagi ve dereotu eklenerek yenen ezme seklidir Fava lokantalarda meze olarak servis edilir Bazi eski kaynaklarda baklanin olgun tanelerinin ogutulerek ekmek yapimi icin bugday ununa karistirildigi da kaydedilmistir Bakla zengin bitkisel protein ve karbonhidrat icerir Ayrica demir ve kalsiyum mineralleri acisindan cok zengin olan baklada A C B ve B2 vitaminleri de bulunur Bakla nin cig fasulye kismi adli toksik maddeyi icerir Dusuk oranlarda bulunan bu madde tohumlarin 10 dakika haslanmasi ise buyuk oranda yok olur Bakla bulunanlar tarafindan tuketilmemelidir Geleneksel tip Turkiye de bakla cicekleri demlenerek infuzyon geleneksel tibbi uygulamalarda bobrek taslarinin dusurulmesinde cay olarak ve taneleri kaynatilarak dekoksiyon idrar arttirici olarak kullanilir Baklanin halk arasinda kuvvet verici idrar arttirici ve balgam sokturucu ozelligi olduguna inanilir Ayrica bakinizBruchusKaynakca Nisanyan Sozluk http www nisanyansozluk com k bakla amp lnk 1 8 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zohary D M Hopf ve E Weiss 2013 Domestication of Plants in the Old World s 89 92 Oxford University Press 4th ed paperback a b http megep meb gov tr mte program modul moduller pdf Bakla olu kirik baglanti Yetistiriciligi pdf badic http www tdk gov tr index php option com bts amp arama kelime amp guid TDK GTS 54db7b14cdff47 49564704 12 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zhukovski P M 1951 Turkiye nin Zirai Bunyesi s 417 422 Turkiye Seker Fabrikalari A S Nesriyati no 20 Ankara PDF Foodborne Pathogenic Microorganisms and Natural Toxins Handbook Phytohaemagglutinin United States Food and Drug Administration s 254 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2013 Baytop T 1999 Turkiye de Bitkiler ile Tedavi Gecmiste ve Bugun s 160 Nobel Tip Kitapevleri Istanbul 2 Baski