Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Nisan 2017) |
Volkanik yay. Adalar dizisi (yayı); çoğunlukla birbirine yaklaşan iki tektonik plaka arasında bulunan sınıra, paralel ve yakın olarak konumlanan, yay şeklinde hizalanmış, volkan zincirlerinden oluşan takımada, yani içinde çok ada olan bir deniz türüdür. Volkanik yay ada yayının alt başlığı altında incelenmektedir. Kısmen deniz seviyesinin altında olan ada yayları, tektonik olarak yay şeklindeki dağ kuşağını oluşturur. Aslında ada yayları, okyanusun altında kısmi olarak kalan bir dağ bendinde bulunan özel bir coğrafik-topoğrafik durumu simgeler. Bunların çoğu volkanlardan oluştuğu için volkanik ada yayları olarak da sınıflandırılabilir.
Bir okyanus plakası, bir kıtasal plaka ile çarpışıp kıtanın altına daldığı zaman karada oluşan volkanlar zincirine volkanik yay denilmektedir. Plakalar yaklaşma sınırlarında çarpışırlar. Altta kalan plaka mantoya doğru dalar. Çarpışma ve dalma-batma ile, derin deniz hendekleri, kıvrımlı ve faylı dağ dizileri ve magmatik kuşaklar oluştururlar. Magmatik kuşaklar, karada dağ şeklinde olduğu gibi, deniz tabanı üzerinde, ada yayı (en: island arc) denilen, volkanik adalar şeklinde de gelişebilirler. Dalan litosfer ısıtıldığında su ve diğer uçucu maddeler “kaynarlar”. Bunlar mantonun sıcak malzemesi ile karışınca, kısmi ergime ile bir magma oluşabilir. Bu magma, yukarıda yer alan volkanik yayı oluşturur ve besler. Çarpışan plaklar arasında önemli sıkışma kuvvetleri gelişir. Depremler konusunda gördüğümüz gibi, bu kuvvetler dalma-batma zonlarında sığ ve derin depremlerin olmasına yol açarlar. Uzaklaşan sınırdan yaklaşan sınır türüne geçildiğinde, soğumuş olan litosferik plaka alltaki mantodan daha yoğun hale gelir. Bu da, plaka teorisinin mekanizmalarından biri olan ve dalan plakanın ağırlığının tüm plakayı aşağı doğru çekecek kadar olabileceği tezini doğurmuştur. Bu tür yaklaşan plaka sınırına örnek, Güney Amerika ve Nazka plakaları arasındaki sınırdır. Bu sınırda, Peru-Şili derin deniz hendeği, volkanları ile And dağları yer almakta ve, kuvvetli sığ ve derin depremler oluşmaktadır.
Volkanik yay örnekleri
- Alaska volkanik yayı
- Amerika volkanik yayı
- Kamçatka volkanik yayı
- Cascade volkanik yayı
- Filipinler
- Sunda volkanik yayı
- Güney Ege volkanik yayı
- Kuzeydoğu Japonya volkanik yayı
a) Okyanusal bir plakanın kıta kenarında dalması bir derin deniz hendeği, kıta kenarında volkanik bir kuşak, sığ ve derin depremler yaratır.
b) Okyanusal bir plakanın bir diğer okyanusal plakanın altına dalması ile bir volkanik ada yayı gelişir.
Yay oluşumları
Yay sistemleri kıtasal geçişte veya okyanusal nitelikte olabilen üst üste gelen levhaların altına batan okyanusal levhalarda gelişirler, çok farklı yay tipleriyle karşılaşsalar bile devamlıdırlar. Kıtasal ve okyanusal yaylar ise bir devamlılık içindedir ve bunlar beraberce gözden geçirilmelidir. Yaylar sabit durumdaki sistemler değildirler. Hızlı ve karmaşık şekilde gelişir ve değişirler. yaylar genel olarak hafif kabuksal kütlerler arasındaki çarpışmalar sonucu tersine çeviren yitimler tarafından açılırlar ve çarpışma zamanları gidişleri boyunca oldukça değişir. Yayların okyanusal kesimleri zaman içinde göç ederler ve uzarlar.
Volkanik yay ve volkanik ada yayı oluşumu
İki okyanusal plaka birbiri ile karşılaşınca, biri diğerinin altına dalar. Dalan plakanı tabanındaki tortullar üstte kalan plaka tarafından traşlanarak, hendeğin üstte kalan plaka tarafına yığılırlar (yığışım kaması). Soğuk ve dalan litosfer sıcak manto içine girer. 50 ila 100 km derinliklerde, dalan plaka 1200 ila 1500° sıcaklıklarla karşılaşır. Bu seviyede bazalt ve tortulların erimeye başlarken içerdiği su ve uçucu maddeler bu eriyen kısımlardan ayrılır. Serbestleşen su, bu seviyenin hemen üstündeki manto peridoditini eritir (laboratuvar deneyleri, biraz su katılan manto kayaçlarının erime sıcaklıklarının yüzlerce derece düştüğünü göstermiştir).
Bu sıcak ve az yoğun manto malzemesi yükselmeye başlar ve basıncın daha da düşmesi ile kısmi ergime daha da artar. Dalan plaka ve mantodan kaynaklanan malzemelerin ergimesi ile, ultramafik bir magma oluşur. Bu magmada, dalan plakanında etken olduğu, oluşan magmada okyanus kabuğuna ve tortullarına has iz elementlere rastlanması ile ileri sürülmüştür. Bu ultramafik magma, üstteki plakanın kabuğunun altında kümelenir ve bazen bu kabuk içine girer. Sonuçta, ultramafik magma, mafik ve daha silisli magmalara doğru gelişir ve lav olarak da bazalt, andezit ve dasitler oluşur. Magma sokulumları ve volkanik püskürmeler, okyanus tabanı üzerinde bir ada yayı dizisi meydana gelir (Küba, Dominik adaları, Aleut adaları, Filipinler ve Mariana Adaları bu şekilde oluşmuş adalardır).
Kaynakça
- ^ DINÇEL, .A. (1991). "Levha Tektoniği ve Ada Yayları". . MTA Genel Müdürlüğü, Araştırma Planlama ve Koordinasyon dairesi, 38.
- ^ "Yaklaşan Plakalar" (PDF). 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2014.
- ^ GÖNCÜOĞLU,.C.,SAYIT,.K. "Karakaya Karmaşığı İçerisindeki Bazik Volkanitlerin Jeokimyasal Özelliklerinin Yeniden Değerlendirilmesi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 06531, ANKARA".
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Nisan 2017 Volkanik yay Adalar dizisi yayi cogunlukla birbirine yaklasan iki tektonik plaka arasinda bulunan sinira paralel ve yakin olarak konumlanan yay seklinde hizalanmis volkan zincirlerinden olusan takimada yani icinde cok ada olan bir deniz turudur Volkanik yay ada yayinin alt basligi altinda incelenmektedir Kismen deniz seviyesinin altinda olan ada yaylari tektonik olarak yay seklindeki dag kusagini olusturur Aslinda ada yaylari okyanusun altinda kismi olarak kalan bir dag bendinde bulunan ozel bir cografik topografik durumu simgeler Bunlarin cogu volkanlardan olustugu icin volkanik ada yaylari olarak da siniflandirilabilir Bir okyanus plakasi bir kitasal plaka ile carpisip kitanin altina daldigi zaman karada olusan volkanlar zincirine volkanik yay denilmektedir Plakalar yaklasma sinirlarinda carpisirlar Altta kalan plaka mantoya dogru dalar Carpisma ve dalma batma ile derin deniz hendekleri kivrimli ve fayli dag dizileri ve magmatik kusaklar olustururlar Magmatik kusaklar karada dag seklinde oldugu gibi deniz tabani uzerinde ada yayi en island arc denilen volkanik adalar seklinde de gelisebilirler Dalan litosfer isitildiginda su ve diger ucucu maddeler kaynarlar Bunlar mantonun sicak malzemesi ile karisinca kismi ergime ile bir magma olusabilir Bu magma yukarida yer alan volkanik yayi olusturur ve besler Carpisan plaklar arasinda onemli sikisma kuvvetleri gelisir Depremler konusunda gordugumuz gibi bu kuvvetler dalma batma zonlarinda sig ve derin depremlerin olmasina yol acarlar Uzaklasan sinirdan yaklasan sinir turune gecildiginde sogumus olan litosferik plaka alltaki mantodan daha yogun hale gelir Bu da plaka teorisinin mekanizmalarindan biri olan ve dalan plakanin agirliginin tum plakayi asagi dogru cekecek kadar olabilecegi tezini dogurmustur Bu tur yaklasan plaka sinirina ornek Guney Amerika ve Nazka plakalari arasindaki sinirdir Bu sinirda Peru Sili derin deniz hendegi volkanlari ile And daglari yer almakta ve kuvvetli sig ve derin depremler olusmaktadir Volkanik yay ornekleriAlaska volkanik yayi Amerika volkanik yayi Kamcatka volkanik yayi Cascade volkanik yayi Filipinler Sunda volkanik yayi Guney Ege volkanik yayi Kuzeydogu Japonya volkanik yayi a Okyanusal bir plakanin kita kenarinda dalmasi bir derin deniz hendegi kita kenarinda volkanik bir kusak sig ve derin depremler yaratir b Okyanusal bir plakanin bir diger okyanusal plakanin altina dalmasi ile bir volkanik ada yayi gelisir Yay olusumlariYay sistemleri kitasal geciste veya okyanusal nitelikte olabilen ust uste gelen levhalarin altina batan okyanusal levhalarda gelisirler cok farkli yay tipleriyle karsilassalar bile devamlidirlar Kitasal ve okyanusal yaylar ise bir devamlilik icindedir ve bunlar beraberce gozden gecirilmelidir Yaylar sabit durumdaki sistemler degildirler Hizli ve karmasik sekilde gelisir ve degisirler yaylar genel olarak hafif kabuksal kutlerler arasindaki carpismalar sonucu tersine ceviren yitimler tarafindan acilirlar ve carpisma zamanlari gidisleri boyunca oldukca degisir Yaylarin okyanusal kesimleri zaman icinde goc ederler ve uzarlar Volkanik yay ve volkanik ada yayi olusumuIki okyanusal plaka birbiri ile karsilasinca biri digerinin altina dalar Dalan plakani tabanindaki tortullar ustte kalan plaka tarafindan traslanarak hendegin ustte kalan plaka tarafina yigilirlar yigisim kamasi Soguk ve dalan litosfer sicak manto icine girer 50 ila 100 km derinliklerde dalan plaka 1200 ila 1500 sicakliklarla karsilasir Bu seviyede bazalt ve tortullarin erimeye baslarken icerdigi su ve ucucu maddeler bu eriyen kisimlardan ayrilir Serbestlesen su bu seviyenin hemen ustundeki manto peridoditini eritir laboratuvar deneyleri biraz su katilan manto kayaclarinin erime sicakliklarinin yuzlerce derece dustugunu gostermistir Bu sicak ve az yogun manto malzemesi yukselmeye baslar ve basincin daha da dusmesi ile kismi ergime daha da artar Dalan plaka ve mantodan kaynaklanan malzemelerin ergimesi ile ultramafik bir magma olusur Bu magmada dalan plakaninda etken oldugu olusan magmada okyanus kabuguna ve tortullarina has iz elementlere rastlanmasi ile ileri surulmustur Bu ultramafik magma ustteki plakanin kabugunun altinda kumelenir ve bazen bu kabuk icine girer Sonucta ultramafik magma mafik ve daha silisli magmalara dogru gelisir ve lav olarak da bazalt andezit ve dasitler olusur Magma sokulumlari ve volkanik puskurmeler okyanus tabani uzerinde bir ada yayi dizisi meydana gelir Kuba Dominik adalari Aleut adalari Filipinler ve Mariana Adalari bu sekilde olusmus adalardir Kaynakca DINCEL A 1991 Levha Tektonigi ve Ada Yaylari MTA Genel Mudurlugu Arastirma Planlama ve Koordinasyon dairesi 38 Yaklasan Plakalar PDF 22 Subat 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Aralik 2014 GONCUOGLU C SAYIT K Karakaya Karmasigi Icerisindeki Bazik Volkanitlerin Jeokimyasal Ozelliklerinin Yeniden Degerlendirilmesi Orta Dogu Teknik Universitesi Jeoloji Muhendisligi Bolumu 06531 ANKARA KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link