Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Perküsyon veya vurmalı çalgı; bagetle, elle veya benzer başka bir çalgıyla vurma, sürtme veya ovma yoluyla ses çıkaran çalgı türüdür. Vurmalı çalgıların insan sesinden sonra en eski çalgı türü olduğu düşünülmektedir.
Vurmalı çalgılar müzikte ritim yapısı kurulmak için kullanılır. Ritim, eski Yunancada ‘akış’ anlamına gelmektedir. Değişen uzunlukta vuruşların ortaya çıkardığı ses bütünlükleri ve serileri ritimleri oluşturur. Modern müzikte ritim yapıları, genellikle perküsyon aletleriyle icra edilir.
Perküsyon aletleri
Modern müzik aletlerinin karmaşık yapılarına karşın, perküsyon aletleri hâlen basit formlarını korurlar.
Perküsyon sözcüğü Latincedeki ‘percussio’ ve ‘percussus’ terimlerinden gelir. Percussio ‘müzikal anlamda dövmek ve çarpmak’ anlamına gelirken; percussus, ‘vurmak’ demektir. Darbuka sözcüğü de benzer bir şekilde Arapça ‘darp’ (vurmak) kökünden gelir. Günümüzde perküsyon kelimesi müzik dışındaki alanlarda da ‘iki birimin birbirine çarparak ses üretmesi’ anlamında kullanılmaktadır. Fakat en yaygın kullanım alanı müziktir. Vurmalı çalgıların tarihi oldukça ilginç tartışmalar yaratmış bir konudur. Özellikle antropologlar ve tarihçilerin taraf oldukları bu tartışmalarda vurmalıların, tarihin ilk müzik aletleri olabileceği vurgulanmaktadır. Genel bir kronoloji oluşturulmak istenirse, insan sesinin ilk müzik enstrümanı olarak algılanması, perküsyon aletlerinin de bir sonraki basamak olarak anılması uygun olacaktır. Müziğin evrimi içerisinde insan sesinden sonraki basamak olarak yer alan perküsyon, ilk örneklerini eller, ayaklar, sopalar, tahtalar ve taşlarla çıkarılan sesler olarak vermiştir. Tarımın gelişmesiyle birlikte yeni teknikler kullanmayı başaran insanlar zamanla aynı enstrümandan farklı tonlar verebilen perküsyon aletleri üretmeyi başarmışlardır.
Vurmalı çalgılar genel olarak bir müzik parçasında ritmi belirler. Fakat vurmalı çalgılar aynı zamanda melodiyi de icra edebilirler. Vurmalı çalgılar orkestra içinde vazgeçilmez bir role sahiptir. Askerî müziklerde vurmalı çalgılar askerlerin hareketlerinin belirleyicisi olmuşlardır. Klasik müzikte Haydn ve Mozart ile beraber en az bir timpani bölümünü içermeyen bir parça bulunmamaktadır. Caz müzikte de vurmalı çalgıların rolü çok önemlidir. Cazın alt dallarından birçoğu vurmalı çalgıların farklı ritimlerine göre adlandırılır. Popüler müzikte de vurmalı çalgıların önemi artarak devam etmiştir. Tüm bir hip hop fenomeni vurmalı çalgılar üzerine kurulmuştur. Rock müzik icra eden gruplarda davul setleri sahnenin ortasında bulunur. Vurmalı çalgıların ürettiği seslerin çekiciliği ve vazgeçilmezliği, insanlık tarihinin insan sesinden sonra en eskisi olan, bu müzik enstrümanlarını hâlâ göz önünde kılar.
Vurmalı çalgı türlerinin sınıflandırılması
Vurmalı çalgılar birçok farklı kritere göre sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırılmalarda perküsyon aletlerinin yapısı, etnik kökenleri veya müzik teorisi ve orkestrasyon içerisindeki işlevleri baz alınmıştır. Bazı durumlarda perküsyon aletlerinin frekanslarının ayarlanabilir olması veya olmaması üzerinden de sınıflandırma yapılmıştır. Fakat bu sınıflandırmanın kapsamı tam anlamıyla yeterli değildir. Bunun yerine aşağıda gösterilen 4 farklı görüşe göre yapılmış olan perküsyon aletlerinin sınıflandırılması daha bilgi verici ve kapsayıcı olacaktır.
Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar
Perküsyon aletleri ile ilgili birçok metinde, sesin nasıl üretildiği, perküsyon aletlerinin sınıflandırılmasında belirleyici olarak kullanılmıştır. Diğer sınıflandırmaların daha çok toplumsal ve tarihi koşulları göz önünde bulundurulduğu düşünülürse, bu sınıflandırma daha bilimseldir. Hazırlayanlara atıfla Hornbostel-Sachs sınıflanması adı verilen bu sistem 1914'te ortaya atılmıştır. Deneyerek ve gözlemleyerek herhangi bir kişi aşağıdaki 5 farklı kategoriye göre bir müzik aletinin nasıl ses ürettiğini anlayabilir;
I. İdiofon
İdiofonlar tüm yapılarının titreşmesi sonucu ses üretirler.
- Büyük ziller
- El zilleri
- Çalpara
- Celesta
- Çanlar
- Marimba
- Gong
- Üçgen (çalgı)
- Kastanyet
- Halile
II. Membranofon
Membranofonlar üzerlerinde bulunan zarın titreşmesi sonucunda ses üretirler.
- Her tür davul : Tom-tom, yer davulu, kirişli davul, bass davulu, timpani, bongo, konga. Ayrıca: darbuka, kös, bendir, zarbık, çember…] …)
III. Kordofon
Telli çalgılar genellikle kordofon olarak biliniriler. Fakat bunların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir.
IV. Aerofon
Üflemeli çalgılar aerofonların genelini oluştururlar. Fakat bu çalgıların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir.
- Siren
- Borazan
- Tabanca
- Düdük
V. Elektrofon
Elektrik sayesinde ses üreten her çalgı bir hoparlöre gereksinim duyar. Hoparlörler titreşimleriyle müzik üreten idiofonlara benzetilebilir. Bu nedenden ötürü elektrofonlar perküsyon ailesinin üyesi konumuna gelirler.
- Bilgisayarlar
- MIDI cihazları
- Teremin
Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar
İşlevlerine göre sınıflandırılan perküsyon aletlerinde önemli olan nokta, enstrümanların frekanslarının belirlenebilir veya belirlenemez olmasıdır.
I. Belirlenebilir frekanslılar
II. Belirlenebilir Frekanslı Olmayanlar
- Ziller
- Bass davul
- Tenor davul
- Düdükler
- Yer davul
- Kirişli davul
Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar
Gündelik bilgi tarif edilmesi zor bir terimdir. Fakat günümüzde birçok perküsyon aleti izleyicinin verdiği isimlerle anılmaktadır. Ayrıca çekiç veya bidon gibi objeler günümüzde müzik bestecileri tarafından kullanılmaktadırlar; bu tip objeleri gündelik bilgimizin algıladığı perküsyon aletleri olarak anmak daha uygun olacaktır.
- Davul seti (Bateri)
- Tef
- Ayrıca sonradan perküsyon aleti olarak kullanılmaya başlanmış aletler (metal borular, bir bisiklet tekerindeki teller, süpürgeler, konserve kutuları, bakır kaplar, tencereler, vs.)
Farklı kültürlere ve geleneklere göre vurmalı çalgılar
Perküsyon aletlerini kültürel kökenlerine göre adlandırmak ve sınıflandırmak zaman zaman karşılaşılan bir tutumdur. Perküsyon aletleri bu anlamda genel-yaygın ve folklorik olarak ikiye ayrılabilir.
I. Folklorik Vurmalı Çalgılar
II. Modern-yaygın vurmalı çalgılar
Kaynakça
- ^ Erich Moritz von Hornbostel ve Curt Sachs, (1914),, Zeitschrift für Ethnologie Cilt 46 Say.553-590 (Almanca)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Perkusyon veya vurmali calgi bagetle elle veya benzer baska bir calgiyla vurma surtme veya ovma yoluyla ses cikaran calgi turudur Vurmali calgilarin insan sesinden sonra en eski calgi turu oldugu dusunulmektedir Vurmali calgilar muzikte ritim yapisi kurulmak icin kullanilir Ritim eski Yunancada akis anlamina gelmektedir Degisen uzunlukta vuruslarin ortaya cikardigi ses butunlukleri ve serileri ritimleri olusturur Modern muzikte ritim yapilari genellikle perkusyon aletleriyle icra edilir Perkusyon aletleriModern muzik aletlerinin karmasik yapilarina karsin perkusyon aletleri halen basit formlarini korurlar Perkusyon sozcugu Latincedeki percussio ve percussus terimlerinden gelir Percussio muzikal anlamda dovmek ve carpmak anlamina gelirken percussus vurmak demektir Darbuka sozcugu de benzer bir sekilde Arapca darp vurmak kokunden gelir Gunumuzde perkusyon kelimesi muzik disindaki alanlarda da iki birimin birbirine carparak ses uretmesi anlaminda kullanilmaktadir Fakat en yaygin kullanim alani muziktir Vurmali calgilarin tarihi oldukca ilginc tartismalar yaratmis bir konudur Ozellikle antropologlar ve tarihcilerin taraf olduklari bu tartismalarda vurmalilarin tarihin ilk muzik aletleri olabilecegi vurgulanmaktadir Genel bir kronoloji olusturulmak istenirse insan sesinin ilk muzik enstrumani olarak algilanmasi perkusyon aletlerinin de bir sonraki basamak olarak anilmasi uygun olacaktir Muzigin evrimi icerisinde insan sesinden sonraki basamak olarak yer alan perkusyon ilk orneklerini eller ayaklar sopalar tahtalar ve taslarla cikarilan sesler olarak vermistir Tarimin gelismesiyle birlikte yeni teknikler kullanmayi basaran insanlar zamanla ayni enstrumandan farkli tonlar verebilen perkusyon aletleri uretmeyi basarmislardir Vurmali calgilar genel olarak bir muzik parcasinda ritmi belirler Fakat vurmali calgilar ayni zamanda melodiyi de icra edebilirler Vurmali calgilar orkestra icinde vazgecilmez bir role sahiptir Askeri muziklerde vurmali calgilar askerlerin hareketlerinin belirleyicisi olmuslardir Klasik muzikte Haydn ve Mozart ile beraber en az bir timpani bolumunu icermeyen bir parca bulunmamaktadir Caz muzikte de vurmali calgilarin rolu cok onemlidir Cazin alt dallarindan bircogu vurmali calgilarin farkli ritimlerine gore adlandirilir Populer muzikte de vurmali calgilarin onemi artarak devam etmistir Tum bir hip hop fenomeni vurmali calgilar uzerine kurulmustur Rock muzik icra eden gruplarda davul setleri sahnenin ortasinda bulunur Vurmali calgilarin urettigi seslerin cekiciligi ve vazgecilmezligi insanlik tarihinin insan sesinden sonra en eskisi olan bu muzik enstrumanlarini hala goz onunde kilar Vurmali calgi turlerinin siniflandirilmasiVurmali calgilar bircok farkli kritere gore siniflandirilabilir En yaygin siniflandirilmalarda perkusyon aletlerinin yapisi etnik kokenleri veya muzik teorisi ve orkestrasyon icerisindeki islevleri baz alinmistir Bazi durumlarda perkusyon aletlerinin frekanslarinin ayarlanabilir olmasi veya olmamasi uzerinden de siniflandirma yapilmistir Fakat bu siniflandirmanin kapsami tam anlamiyla yeterli degildir Bunun yerine asagida gosterilen 4 farkli goruse gore yapilmis olan perkusyon aletlerinin siniflandirilmasi daha bilgi verici ve kapsayici olacaktir Sesin uretilme sekline gore vurmali calgilar Perkusyon aletleri ile ilgili bircok metinde sesin nasil uretildigi perkusyon aletlerinin siniflandirilmasinda belirleyici olarak kullanilmistir Diger siniflandirmalarin daha cok toplumsal ve tarihi kosullari goz onunde bulunduruldugu dusunulurse bu siniflandirma daha bilimseldir Hazirlayanlara atifla Hornbostel Sachs siniflanmasi adi verilen bu sistem 1914 te ortaya atilmistir Deneyerek ve gozlemleyerek herhangi bir kisi asagidaki 5 farkli kategoriye gore bir muzik aletinin nasil ses urettigini anlayabilir I Idiofon Idiofonlar tum yapilarinin titresmesi sonucu ses uretirler Buyuk ziller El zilleri Calpara Celesta Canlar Marimba Gong Ucgen calgi Kastanyet HalileII Membranofon Membranofonlar uzerlerinde bulunan zarin titresmesi sonucunda ses uretirler Her tur davul Tom tom yer davulu kirisli davul bass davulu timpani bongo konga Ayrica darbuka kos bendir zarbik cember III Kordofon Telli calgilar genellikle kordofon olarak biliniriler Fakat bunlarin bazilari ayni zamanda perkusyon aletidir Piyano Kanun SanturIV Aerofon Uflemeli calgilar aerofonlarin genelini olustururlar Fakat bu calgilarin bazilari ayni zamanda perkusyon aletidir Siren Borazan Tabanca DudukV Elektrofon Elektrik sayesinde ses ureten her calgi bir hoparlore gereksinim duyar Hoparlorler titresimleriyle muzik ureten idiofonlara benzetilebilir Bu nedenden oturu elektrofonlar perkusyon ailesinin uyesi konumuna gelirler Bilgisayarlar MIDI cihazlari TereminMuzikal islevine gore vurmali calgilar Islevlerine gore siniflandirilan perkusyon aletlerinde onemli olan nokta enstrumanlarin frekanslarinin belirlenebilir veya belirlenemez olmasidir I Belirlenebilir frekanslilar Timpani Marimba Ksilofon Vibrafon Arp Mizikalar II Belirlenebilir Frekansli Olmayanlar Ziller Bass davul Tenor davul Dudukler Yer davul Kirisli davulGundelik bilgiye gore vurmali calgilar Gundelik bilgi tarif edilmesi zor bir terimdir Fakat gunumuzde bircok perkusyon aleti izleyicinin verdigi isimlerle anilmaktadir Ayrica cekic veya bidon gibi objeler gunumuzde muzik bestecileri tarafindan kullanilmaktadirlar bu tip objeleri gundelik bilgimizin algiladigi perkusyon aletleri olarak anmak daha uygun olacaktir Davul seti Bateri Tef Ayrica sonradan perkusyon aleti olarak kullanilmaya baslanmis aletler metal borular bir bisiklet tekerindeki teller supurgeler konserve kutulari bakir kaplar tencereler vs Farkli kulturlere ve geleneklere gore vurmali calgilarPerkusyon aletlerini kulturel kokenlerine gore adlandirmak ve siniflandirmak zaman zaman karsilasilan bir tutumdur Perkusyon aletleri bu anlamda genel yaygin ve folklorik olarak ikiye ayrilabilir I Folklorik Vurmali Calgilar Berimbau Djembe Tabla Latin perkusyon aletleri II Modern yaygin vurmali calgilar Davul seti Bateri Kaynakca Erich Moritz von Hornbostel ve Curt Sachs 1914 Zeitschrift fur Ethnologie Cilt 46 Say 553 590 Almanca