Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yüzey araştırması, arkeolojide belirli bir bölge üzerinde ekip halinde ve sistematik bir biçimde yürüyerek ve yüzeydekileri gözlemleyerek yapılan alan araştırmalarının tümüne verilen isimdir. Bu çalışmalar günümüzde sıklıkla jeofiziksel yöntemler ve araçlardan da yararlanmaktadır.
Süreç
Hazırlık
Yüzey araştırmasına hazırlık sürecinde araştıralacak bölgenin sınırları belirlenerek amaçlar ve hedefler net bir biçimde formüle edilmeli ve bir projelendirme yapılmalıdır. Bölge hakkında daha önceden yapılmış araştırmalar toplanmalı ve mümkünse saha çalışması öncesinde değerlendirilmelidirler. Projelendirme süreci, ekibin tüm üyelerini ve bu üyelerin hangi işlerden sorumlu olduğu bilgisini aktarmanın yanı sıra, bütçe ve resmi izin gibi noktaları da aydınlatmalıdır. Bütçelendirme başlığında konaklama, taşıt ve yakıt ücretleri, uzman hizmet bedelleri ve yüzey araştırmasının yürütülmesi için elzem olan başta GPS ve takeometre olmak üzere bilgisayar ve kamera gibi tüm teçhizat giderleri listelenmelidir.
Ayrıca belirlenen bölgeyi kaç kişinin, hangi aralıklarla ve ne kadar süre içerisinde yürüyecekleri tahminen önceden hesaplanmalıdır. Bu hesaplamalar yapılırken buluntu yoğunluğu, sayımı ve toplanması gibi farklı parametreler de gözetilmelidir. Belgeleme yöntemi net bir şekilde açıklanmalı ve elde edilecek verilerin hangi tür bir veri tabanında nasıl korunacağı bilgisi verilmelidir.
İlaveten araştırılacak bölgenin ölçeğinin sonuçlara ve uygulanacak metodolojiye doğrudan bir etkisi olduğunu söylemek mümkündür. Bu sebepten ötürü ölçeği çok büyük olan bölgesel yüzey araştırmalarında örnekleme metodolojisi uygulanır.
Sonrası
Kayda geçirilen maddi buluntular (sikkeler, seramik kalıntıları, cam, metal ve bronz parçaları ya da mimari kalıntılar) genellikle bir haritaya işlenirler. Bu aşamada araştırma yapılan bölgeye bağlı olarak daha önce hazırlanmış topografik, eğim, bakı ve hidrolojik haritaları kullanılabilir. Türkiye özelinde bu tip haritalar Harita Genel Müdürlüğü ya da Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nden temin edilebilirler. Belgeleme işlemleri yapılırken hava fotoğrafı arkeolojisinden de yararlanılabilir. Bu işlemler yapılırken iklim koşullarından arazinin eğimine değin çeşitli parametreler dikkate alınarak değerlendirilmelidirler.
Diğer bir yandan yüzey araştırmalarında yerleşim alanları dışında kalan bölgelerde de buluntular ele geçmektedir. Ele geçen bu buluntular kullanılarak yerleşim alanı olmayan bölgelerde uygulanmış aktiviteler hakkında bilgi sahibi olunabilir. Bilhassa iskan öncesi dönem araştırmalarında avcı-toplayıcı toplulukların gündelik hayatını aydınlatma noktasında bu buluntular çok önemli olmaktadır.
Kuramsal çerçeve
Yüzey araştırmalarında veri toplanmasından, toplanan verilerin yorumlanmasına kadar uzanan süreç zamanla analitik bir zemin üzerinde yükselmeye başlamış, bu durum örnekleme ve istatistik gibi bazı matematiksel yöntemlerin yüzey araştırmalarına entegre olmasına neden olmuştur. Bu durum arkeolojinin 80li yıllardan itibaren içine daldığı metodolojik tartışmalardan bağımsız değildir. Zira bir grup arkeolog arkeolojinin gitgide niceliksel bir hal almasından şikayetçiyken, süreçsel arkeologların başını çektiği diğer bir cephe bunun pozitif bilimlere yakın en doğru araştırma yöntemi olduğunu savunmuştur.
Amaç
Yüzey araştırması sonucu oluşturulan ön değerlendirme raporuna istinaden sonraları o bölgede arkeolojik kazının gerekliliğine karar verilebilir ancak arkeolojik kazı, yüzey araştırmasının temel amacı değildir.
Çağdaş arkeolojik kuram çerçevesinde bugün artık yüzey araştırması salt kazı öncesinde uygulanan bir yöntem olmanın ötesinde, kendi soruları ve hedefleri olan bir çalışma alanı olarak tanınmıştır.
Yüzey araştırmaları sonucunda bölgenin coğrafyası tanınır ve tespit edilen buluntular kayda geçirilir. Yüzey araştırmaları daha sıklıkla peyzaj arkeologları tarafından uygulanan bir yöntemdir.
Türkiye'de yüzey araştırmaları
Türkiye'de yüzey araştırmalarının arkeolojik bir yöntem olarak yaygın bir biçimde uygulanışını GAP kapsamında inşa edilen baraj projeleri ile ilişkilendirmektedir. 1960'lı yıllardan itibaren bilhassa Keban (Baraj İnşası 1965-1975), Karkamış (Baraj İnşası 1996–2000) ve son olarak Ilısu (Baraj İnşası 2007-2017) bölgeleri yoğun biçimde yüzey araştırması yapılan bölgeler olagelmişlerdir. Koparal'a göre "GAP Projesi çerçevesinde yürütülen arkeolojik yüzey araştırmaları ve kurtarma kazıları Anadolu arkeolojisi tarihinde bir dönüm noktasıdır."
Ayrıca Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi, "yayını yapılmış arkeolojik verilerin doğrulanması, buluntu yerlerinin, yerleşmelerin (höyükler, mağaralar, kaya sığınakları, düz yerleşmeler, tümülüsler, anıtlar vd.) o günkü durumlarının ve tahribatın boyutlarının belgelenmesi ve görsel bir Türkiye arkeolojik arşivinin oluşturulması" amaçları ile yüzey araştırmaları yürütmüştür.
Günümüzde yüzey araştırmaları Kültür Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler genel müdürlüğü tarafından verilecek izin ve ruhsat dahilinde yürütülebilirler.
Literatür
- Elif Koparal, Arkeolojide Yüzey Araştırmaları: Yöntem, Tarihçe ve Uygulama, içinde: S. Ünlüsoy - C. Çakırlar - Ç. Çilingiroğlu, Arkeolojide Temel Yöntemler (İstanbul 2018) 109-158
Dipnotlar
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yuzey arastirmasi arkeolojide belirli bir bolge uzerinde ekip halinde ve sistematik bir bicimde yuruyerek ve yuzeydekileri gozlemleyerek yapilan alan arastirmalarinin tumune verilen isimdir Bu calismalar gunumuzde siklikla jeofiziksel yontemler ve araclardan da yararlanmaktadir Arkeolojik yuzey arastirmasinda kullanilan bir radar araci SurecHazirlik Yuzey arastirmasina hazirlik surecinde arastiralacak bolgenin sinirlari belirlenerek amaclar ve hedefler net bir bicimde formule edilmeli ve bir projelendirme yapilmalidir Bolge hakkinda daha onceden yapilmis arastirmalar toplanmali ve mumkunse saha calismasi oncesinde degerlendirilmelidirler Projelendirme sureci ekibin tum uyelerini ve bu uyelerin hangi islerden sorumlu oldugu bilgisini aktarmanin yani sira butce ve resmi izin gibi noktalari da aydinlatmalidir Butcelendirme basliginda konaklama tasit ve yakit ucretleri uzman hizmet bedelleri ve yuzey arastirmasinin yurutulmesi icin elzem olan basta GPS ve takeometre olmak uzere bilgisayar ve kamera gibi tum techizat giderleri listelenmelidir Asagi Saksonya eyaletinde bir yuzey arastirmasi beyazla isaretlenen yerler buluntu noktalarini gostermekte Ayrica belirlenen bolgeyi kac kisinin hangi araliklarla ve ne kadar sure icerisinde yuruyecekleri tahminen onceden hesaplanmalidir Bu hesaplamalar yapilirken buluntu yogunlugu sayimi ve toplanmasi gibi farkli parametreler de gozetilmelidir Belgeleme yontemi net bir sekilde aciklanmali ve elde edilecek verilerin hangi tur bir veri tabaninda nasil korunacagi bilgisi verilmelidir Ilaveten arastirilacak bolgenin olceginin sonuclara ve uygulanacak metodolojiye dogrudan bir etkisi oldugunu soylemek mumkundur Bu sebepten oturu olcegi cok buyuk olan bolgesel yuzey arastirmalarinda ornekleme metodolojisi uygulanir Sonrasi Kayda gecirilen maddi buluntular sikkeler seramik kalintilari cam metal ve bronz parcalari ya da mimari kalintilar genellikle bir haritaya islenirler Bu asamada arastirma yapilan bolgeye bagli olarak daha once hazirlanmis topografik egim baki ve hidrolojik haritalari kullanilabilir Turkiye ozelinde bu tip haritalar Harita Genel Mudurlugu ya da Maden Tetkik ve Arama Genel Mudurlugu nden temin edilebilirler Belgeleme islemleri yapilirken hava fotografi arkeolojisinden de yararlanilabilir Bu islemler yapilirken iklim kosullarindan arazinin egimine degin cesitli parametreler dikkate alinarak degerlendirilmelidirler Bir yuzey arastirmasi sonrasi ele gecen bazi buluntular Diger bir yandan yuzey arastirmalarinda yerlesim alanlari disinda kalan bolgelerde de buluntular ele gecmektedir Ele gecen bu buluntular kullanilarak yerlesim alani olmayan bolgelerde uygulanmis aktiviteler hakkinda bilgi sahibi olunabilir Bilhassa iskan oncesi donem arastirmalarinda avci toplayici topluluklarin gundelik hayatini aydinlatma noktasinda bu buluntular cok onemli olmaktadir Kuramsal cerceve Yuzey arastirmalarinda veri toplanmasindan toplanan verilerin yorumlanmasina kadar uzanan surec zamanla analitik bir zemin uzerinde yukselmeye baslamis bu durum ornekleme ve istatistik gibi bazi matematiksel yontemlerin yuzey arastirmalarina entegre olmasina neden olmustur Bu durum arkeolojinin 80li yillardan itibaren icine daldigi metodolojik tartismalardan bagimsiz degildir Zira bir grup arkeolog arkeolojinin gitgide niceliksel bir hal almasindan sikayetciyken surecsel arkeologlarin basini cektigi diger bir cephe bunun pozitif bilimlere yakin en dogru arastirma yontemi oldugunu savunmustur AmacYuzey arastirmasi sonucu olusturulan on degerlendirme raporuna istinaden sonralari o bolgede arkeolojik kazinin gerekliligine karar verilebilir ancak arkeolojik kazi yuzey arastirmasinin temel amaci degildir Cagdas arkeolojik kuram cercevesinde bugun artik yuzey arastirmasi salt kazi oncesinde uygulanan bir yontem olmanin otesinde kendi sorulari ve hedefleri olan bir calisma alani olarak taninmistir Yuzey arastirmalari sonucunda bolgenin cografyasi taninir ve tespit edilen buluntular kayda gecirilir Yuzey arastirmalari daha siklikla peyzaj arkeologlari tarafindan uygulanan bir yontemdir Turkiye de yuzey arastirmalariTurkiye de yuzey arastirmalarinin arkeolojik bir yontem olarak yaygin bir bicimde uygulanisini GAP kapsaminda insa edilen baraj projeleri ile iliskilendirmektedir 1960 li yillardan itibaren bilhassa Keban Baraj Insasi 1965 1975 Karkamis Baraj Insasi 1996 2000 ve son olarak Ilisu Baraj Insasi 2007 2017 bolgeleri yogun bicimde yuzey arastirmasi yapilan bolgeler olagelmislerdir Koparal a gore GAP Projesi cercevesinde yurutulen arkeolojik yuzey arastirmalari ve kurtarma kazilari Anadolu arkeolojisi tarihinde bir donum noktasidir Ayrica Turkiye Arkeolojik Yerlesmeleri Projesi yayini yapilmis arkeolojik verilerin dogrulanmasi buluntu yerlerinin yerlesmelerin hoyukler magaralar kaya siginaklari duz yerlesmeler tumulusler anitlar vd o gunku durumlarinin ve tahribatin boyutlarinin belgelenmesi ve gorsel bir Turkiye arkeolojik arsivinin olusturulmasi amaclari ile yuzey arastirmalari yurutmustur Gunumuzde yuzey arastirmalari Kultur Bakanligi Kultur Varliklari ve Muzeler genel mudurlugu tarafindan verilecek izin ve ruhsat dahilinde yurutulebilirler LiteraturElif Koparal Arkeolojide Yuzey Arastirmalari Yontem Tarihce ve Uygulama icinde S Unlusoy C Cakirlar C Cilingiroglu Arkeolojide Temel Yontemler Istanbul 2018 109 158DipnotlarKaynakca Koparal 2018 124 Koparal 2018 111 Koparal 2018 117 Arsivlenmis kopya 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 22 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2021