Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yılgayak – Türk ve Altay halk kültüründe yeni yıl başlangıcı. Nevruz. Nevruzla eşanlamlı olarak kullanılsa da Yılgayak kavramının Nevruzdan en önemli farkı, sadece bir anlık olmasıdır.Cılgayak da denir.
Önemi
Yılın ilk günüdür. Bahar bayramı olarak kutlanır. 21 Mart’ı 22 Mart’a bağlayan gece gündönümüdür. Gece ve Gündüz eşitlenmiştir. Dünyanın yeniden doğumu olarak algılanabilir. O gece tam o anda bütün doğa ve tüm kainat bir anlık bir uykuya dalar. Irmaklar bir an için durur sonra yeniden akmaya başlar. “Evrenin Uyuduğu Bille” (Alemin Yattığı Zaman) adı verilen bu anda canlı cansız tüm varlıklar bir anlık bir uykuya dalarlar. Başka bir deyişle bir an için ölüp geri dirilirler. O bir anlık vakit aslında yaradılıştan bu yana o anda geçen tüm zamanları içinde barındıran bir andır. Dünya sanki yeni baştan yaratılır. Yaratılıştaki kaosun bitip düzenin başladığı için bir anlamda mutluluk duyulur. Dünyanın soluğu ısınır, yeryüzüne yemyeşil ipek bir halı serilir. Nevruz sözcüğü Farsçada Yenigün demektir. Uluğ Bey takviminde de yılın ilk günüdür. Diğer adı Uluğgün (Ulu Gün)’dür. Gündüz ve Gece eşitlenir. O gece evdeki tüm kap kacak taze su ile yıkanır. Gün doğarken insanlar gidip akarsuda veya pınarlarda ellerini yüzlerini yıkarlar veya İslam inancıyla bağlantılandırarak yunup kılarlar (abdest alırlar). İnanışa göre Tanrı insanı bu günde yaratmıştır. Adem ile Havva bugünde yeryüzünde kavuşmuştur. Ali’nin bugün doğduğu varsayılır. Ergenekondan Bozkurtun önderliğinde bugün çıkılmıştır. Yeni yılın ilk ayına Oşlak Ay adı verilir. Daha başka pek çok isim kullanılır: Ekin Bayramı, Gollu, Gutan, Tagrıtoy, Ulus Günü, Yazbaş, Mereke, Yılsırtı, Yışak, Ihıyah, Isıyah, Bozkurt Bayramı, Ölüler Bayramı gibi… Türk tarihinde ve kültüründe köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Türklerin Ergenekon’dan çıkış gününün yirmi bir marta rastladığı kabul edilmektedir. On İki Hayvanlı Türk Takviminde yılbaşı da aynı güne rastlamaktadır. Oğuz Kağan’ın bu günü kutsal saydığını ve bayram gibi törenlerle karşıladığı bilinmektedir. Selçuklu Sultanı Celaleddin Melikşah, devrin uzay bilimcilerini başkenti İsfahan’da toplamış, kendi adıyla anılan Celali Takvimi’ni yaptırmıştır. Bu takvime göre yılbaşı yirmi bir marttır. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan, Nevruz gününü yılbaşı kabul etmiş, vergileri buna göre düzenlemiştir. İskitlerin İlk İnsan olarak kabul ettikleri Targutay’ın oğlu olan Kolaksay’ın düğün gününün yani yeryüzünün ilk toyunun (şenliğinin) nevruzda yapıldığına inandıkları ve bu yüzden bugünü kutladıkları bilinmektedir. Türklere göre Navruz gününde şu olaylar gerçekleşmiştir.
- Dünya bugünde yaratılmıştır.
- İlk insan bugün yaratılmıştır.
- Nuh’un gemisi bugün karaya oturmuştur.
- Muhammed’e bugün peygamberlik verilmiştir.
- Şii ve Alevi inancına göre Ali bugün doğmuştur.
Evrenin uykusu
"Alemin Yattığı Vakit" de denir. Azerbaycan halk inancında, kışın sonu ve yazın başlangıç anını gösteren mistik bir zamandır. Azeri kültüründe âlemin yatma vakti yılın son çarşambasına denk düşer. Başka bir görüşe göre Nevruz Bayramı'na açılacak gecenin gündüze dönüştüğü anda gerçekleşir. Irmaklar, dereler, çaylar yani akarsular bir anlığına durur, sonra tekrar akmaya başlarlar.
Isıyah
Baharda doğanın yenilenmesini, gücünün çoğalmasını gösteren bir bayram. Yakutlar çok eski zamanlardan beri, bahar merasimleri yaparlar. Bu bayram Ulu Gök Tanrısı'nın şerefine yapılır. Yeryüzü yeşilliğe büründüğü zaman ağaç altına toplanılıp kurbanlar kesilir. Sonra daire şeklinde toplanılıp kımız içilir ve meydanda yakılan odunun üzerinden atlanır. "Isıyah"ın birkaç amacı vardır: Yer Ruhlarını memnun kılmak. Ulu Ana'dan merhamet istemek gibi... Yakutlara göre, bu bayram ilk ata olan "Elley" ile ilintilidir. O, başlatıcısı olduğu bu bayramı kendi yurdunda kutlamıştır.
Etimoloji
(Yıl/Cıl) kökünden türemiştir. Yıl sözcüğünden gelmektedir. Yılın geçişi demektir. Yıl ve kaymak sözcüklerinin bileşimi olduğu da dikkate alınmalıdır.
Kaynakça
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa-430)
- ^ (PDF). 13 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2011.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa-42, "Alemin Yattığı Vakit")
- ^ "Nevruz Geleneği ve Kırgızlarda Nevruz, Doğan Kaya" (PDF). 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2011.
- ^ "Türk Kültüründe Yenigün / Nevruz Bayramı, Bayram Durbilmez" (PDF). 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2011.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 42)
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 254)
Dış bağlantılar
- Nevruz Nedir?
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yilgayak Turk ve Altay halk kulturunde yeni yil baslangici Nevruz Nevruzla esanlamli olarak kullanilsa da Yilgayak kavraminin Nevruzdan en onemli farki sadece bir anlik olmasidir Cilgayak da denir OnemiYilin ilk gunudur Bahar bayrami olarak kutlanir 21 Mart i 22 Mart a baglayan gece gundonumudur Gece ve Gunduz esitlenmistir Dunyanin yeniden dogumu olarak algilanabilir O gece tam o anda butun doga ve tum kainat bir anlik bir uykuya dalar Irmaklar bir an icin durur sonra yeniden akmaya baslar Evrenin Uyudugu Bille Alemin Yattigi Zaman adi verilen bu anda canli cansiz tum varliklar bir anlik bir uykuya dalarlar Baska bir deyisle bir an icin olup geri dirilirler O bir anlik vakit aslinda yaradilistan bu yana o anda gecen tum zamanlari icinde barindiran bir andir Dunya sanki yeni bastan yaratilir Yaratilistaki kaosun bitip duzenin basladigi icin bir anlamda mutluluk duyulur Dunyanin solugu isinir yeryuzune yemyesil ipek bir hali serilir Nevruz sozcugu Farscada Yenigun demektir Ulug Bey takviminde de yilin ilk gunudur Diger adi Uluggun Ulu Gun dur Gunduz ve Gece esitlenir O gece evdeki tum kap kacak taze su ile yikanir Gun dogarken insanlar gidip akarsuda veya pinarlarda ellerini yuzlerini yikarlar veya Islam inanciyla baglantilandirarak yunup kilarlar abdest alirlar Inanisa gore Tanri insani bu gunde yaratmistir Adem ile Havva bugunde yeryuzunde kavusmustur Ali nin bugun dogdugu varsayilir Ergenekondan Bozkurtun onderliginde bugun cikilmistir Yeni yilin ilk ayina Oslak Ay adi verilir Daha baska pek cok isim kullanilir Ekin Bayrami Gollu Gutan Tagritoy Ulus Gunu Yazbas Mereke Yilsirti Yisak Ihiyah Isiyah Bozkurt Bayrami Oluler Bayrami gibi Turk tarihinde ve kulturunde koklu bir gecmisi bulunmaktadir Turklerin Ergenekon dan cikis gununun yirmi bir marta rastladigi kabul edilmektedir On Iki Hayvanli Turk Takviminde yilbasi da ayni gune rastlamaktadir Oguz Kagan in bu gunu kutsal saydigini ve bayram gibi torenlerle karsiladigi bilinmektedir Selcuklu Sultani Celaleddin Meliksah devrin uzay bilimcilerini baskenti Isfahan da toplamis kendi adiyla anilan Celali Takvimi ni yaptirmistir Bu takvime gore yilbasi yirmi bir marttir Akkoyunlu Hukumdari Uzun Hasan Nevruz gununu yilbasi kabul etmis vergileri buna gore duzenlemistir Iskitlerin Ilk Insan olarak kabul ettikleri Targutay in oglu olan Kolaksay in dugun gununun yani yeryuzunun ilk toyunun senliginin nevruzda yapildigina inandiklari ve bu yuzden bugunu kutladiklari bilinmektedir Turklere gore Navruz gununde su olaylar gerceklesmistir Dunya bugunde yaratilmistir Ilk insan bugun yaratilmistir Nuh un gemisi bugun karaya oturmustur Muhammed e bugun peygamberlik verilmistir Sii ve Alevi inancina gore Ali bugun dogmustur Evrenin uykusu Alemin Yattigi Vakit de denir Azerbaycan halk inancinda kisin sonu ve yazin baslangic anini gosteren mistik bir zamandir Azeri kulturunde alemin yatma vakti yilin son carsambasina denk duser Baska bir goruse gore Nevruz Bayrami na acilacak gecenin gunduze donustugu anda gerceklesir Irmaklar dereler caylar yani akarsular bir anligina durur sonra tekrar akmaya baslarlar IsiyahBaharda doganin yenilenmesini gucunun cogalmasini gosteren bir bayram Yakutlar cok eski zamanlardan beri bahar merasimleri yaparlar Bu bayram Ulu Gok Tanrisi nin serefine yapilir Yeryuzu yesillige burundugu zaman agac altina toplanilip kurbanlar kesilir Sonra daire seklinde toplanilip kimiz icilir ve meydanda yakilan odunun uzerinden atlanir Isiyah in birkac amaci vardir Yer Ruhlarini memnun kilmak Ulu Ana dan merhamet istemek gibi Yakutlara gore bu bayram ilk ata olan Elley ile ilintilidir O baslaticisi oldugu bu bayrami kendi yurdunda kutlamistir Etimoloji Yil Cil kokunden turemistir Yil sozcugunden gelmektedir Yilin gecisi demektir Yil ve kaymak sozcuklerinin bilesimi oldugu da dikkate alinmalidir Kaynakca Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 430 PDF 13 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2011 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 42 Alemin Yattigi Vakit Nevruz Gelenegi ve Kirgizlarda Nevruz Dogan Kaya PDF 19 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2011 Turk Kulturunde Yenigun Nevruz Bayrami Bayram Durbilmez PDF 2 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2011 Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 42 Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 254 Dis baglantilarNevruz Nedir Ayrica bakinizNevruz Turk kulturunde nevruz