Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yakub bin Tarık (İngilizce: Yaʿqūb ibn Ṭāriq, Arapça: يعقوب بن طارق, MS 796'da öldü) 8. yüzyılda Bağdat'ta yaşamış İranlı (Pers) astronom ve matematikçi.
Yakub bin Tarık | |
|---|---|
| Doğum | 8. yy Bağdat |
| Ölüm | MS 769 Bağdat |
| Milliyet | Pers |
| Diğer ad(lar)ı | İngilizce: Yaʿqūb ibn Ṭāriq, Arapça: يعقوب بن طارق |
| Vatandaşlık | Abbasi Halifeliği |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik, Astronomi, Astroloji |
Çalışmaları
Yakub bin Tarık, Arap astronomisinin temel yapısını Yunan, Hint ve İran kaynaklarından geliştiren Bağdat'taki 8. yüzyıl bilim adamlarının (özellikle Fazāri) çağdaşı ve çalışma arkadaşı olarak bilinir.
Yakub bin Tarık'a atfedilen eserler şunlardır:
- Zīj maḥlūl fī al‐Sindhind li‐daraja daraja (Arapça: زيج محلول في السندهند لدرجة درجة, Sindhinddeki her derece için çözümlenmiş astronomik tablolar"),
- Tarkīb al‐aflāk (Arapça: تركیب الأفلاك, "Gök cisimlerinin sıralanması"),
- Kitāb al‐ʿilal (Arapça: كتاب العلل, "Rationales"),
- Taqṭīʿ kardajāt al‐jayb (Arapça: تقطيع كردجات الجيب, "Sinüsün kardajasının dağılımı") ve
- Mā irtafaʿa min qaws niṣf al‐nahār (Arapça: ما إرتفع من قوس نصف النهار, " boyunca yükselme").
Al‐maqālāt (Arapça: المقالات, "Bölümler") adlı astrolojik bir çalışma da güvenilmez bir kaynak tarafından kendisine atfedilir.
Yukarıdaki eserlerin hiçbiri şu anda mevcut değildir ve sadece ilk üçü daha sonraki yazılardan ayrıntılı olarak bilinmektedir.
770 civarında yazılan Zīj, ile benzer olduğu düşünülen Sanskritçe bir esere dayanıyordu. Bu çalışma Sind'den el-Mansur sarayına, bildirildiğine göre adlı bir Sindi astronomu tarafından getirildi.
Yakub bin Tarık'ın zīc'i (astronomik tablolar içeren el kitabı), Fazārī'ninki gibi, görünüşe göre Zīj al-Sindhindin Sanskritçe orijinaline dayanıyordu ve 770'lerde Bağdat'ta tercüme edildi. (Yakub'un bu tercümeye katılımının oldukça işlenmiş bir 12. yüzyılda anlatımı İbraham bin ʿEzra tarafından verilmiştir.) Ayrıca Fazārī'ninki gibi Yakub'un zīc'inin hayatta kalan parçaları farklı geleneklerden heterojen bir karışımdır. Örneğin, ay hilalinin görünürlüğünün kuralı olduğu gibi, ortalama hareket parametreleri Hindistan'dır; takvim Farsçadır; ve medeni gün için Hindistan'ın gün doğumu dönemi, ana meridyeni Arin'in (Ujjain) olağan konumundan doğuya 90° (veya 1/4 gün) hareket ettirmenin basit bir yolu ile Yunan esintili öğle dönemine dönüştürülmüş gibi görünmektedir.
Tarkīb al‐aflāk kozmografi, yani gök cisimlerinin yerleşimi ve boyutları ile ilgiliydi. Gök cisimlerinin boyutları ve mesafelerine ilişkin tahminleri el-Birûni'nin Hindistan üzerine çalışması; ona göre Yakub bin Tarık, Dünya'nın yarıçapını 1.050 fersah, Ay ve Merkür'ün çapını 5.000 fersah (4.8 Dünya yarıçapı) ve diğer gök cisimlerinin (Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter ve Satürn) çapını 20.000 "fersah" olarak (19.0 Dünya yarıçapı) verdi. Ayrıca Sanskrit incelemelerindeki tekniklere göre birikmiş zamanı belirleme kurallarını belirtti. 11. yüzyılda Bīrūnī, Hint kozmografik geleneğini kullanan tek Arapça kaynak olarak Tarkīb'dan bahsetmiştir (aynı değerlerin en azından bir kısmı diğer ziclerden bilinmesine rağmen); Yakub'un bazı kurallarının açıklamaları doğruysa, Hint usullerini her zaman tam olarak anlamadı ya da doğru yorumlamadı.
Zicdeki hesaplama kurallarının matematiksel açıklamalarını sağlamayı üstlenen “gerekçeler” veya “nedenler” incelemelerinin türünün erken bir temsilcisi olan Kitāb al-ʿilal hakkındaki bilgimizi de Bīrūnī'den alıyoruz. Bīrūnī'nin bu çalışmaya yaptığı tüm atıflar, al‐Ẓilāl ("Gölgeler üzerine", "On shadows") eserinde yer almaktadır, bu nedenle, zaman ve yer hesaplamalarında gnomon gölgelerini kullanan trigonometrik prosedürlerle sınırlıdır. Bu zamana kadar, açıkça, Yakub'un eserleri, esasen Hint geleneğinin erken etkileri hakkında sağladıkları bilgiler için değerlendi, bunların çoğu daha sonraki İslam astronomisinde ağırlıklı olarak Ptolemaik tekniklerle değiştirildi.
Notlar
- ^ "YAʿQūB IBN ṬāRIQ". 17 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- ^ "FEZÂRÎ, Muhammed b. İbrâhim". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- ^ a b c d Plofker
- ^ a b Pingree, p. 97
- ^ Kennedy 1956, p. 134, 71
- ^ Pingree, pp. 105–106
Konuyla ilgili yayınlar
- (1988). "New Light on the Lunar Crescent Visibility Table of Yaʿqūb ibn Ṭāriq". . 47 (2): 95-104. doi:10.1086/373260. JSTOR 544381.
- (1956). "A Survey of Islamic Astronomical Tables". . New Series. 46 (2): 123-177. doi:10.2307/1005726. hdl:2027/mdp.39076006359272. JSTOR 1005726.
- Kennedy, E. S. (Nisan 1968). "The Lunar Visibility Theory of Yaʿqūb Ibn Ṭāriq". Journal of Near Eastern Studies. The University of Chicago Press. 27 (2): 126-132. doi:10.1086/371945. JSTOR 543759.
- (1968). "The Fragments of the Works of Yaʿqūb Ibn Ṭāriq". Journal of Near Eastern Studies. 27 (2): 97-125. doi:10.1086/371944. JSTOR 543758.
- Pingree, David (1976). "Yaʿqūb ibn Ṭāriq". Gillispie, Charles Coulston (Ed.). Dictionary of Scientific Biography. 14. New York: . s. 546. ISBN .
- Plofker, Kim (2007). "Yaʿqūb ibn Ṭāriq". Thomas Hockey (Ed.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. ss. 1250-1. doi:10.1007/978-0-387-30400-7_1512. ISBN . (PDF version 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- Sezgin, Fuat (1978). Geschichte des arabischen Schrifttums. Vol. 6, Astronomie, pp. 124–127. Leiden: E. J. Brill.
- (1870). "Zur Geschichte der Uebersetzungen aus dem Indischen in's Arabische und ihres Einflusses aus die arabische Literatur". . 24: 332. 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- (1900). Die Mathematiker und Astronomer der Araber. s. 4.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
"YA'KŪB b. TÂRIK". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yakub bin Tarik Ingilizce Yaʿqub ibn Ṭariq Arapca يعقوب بن طارق MS 796 da oldu 8 yuzyilda Bagdat ta yasamis Iranli Pers astronom ve matematikci Yakub bin TarikDogum8 yy BagdatOlumMS 769 BagdatMilliyetPersDiger ad lar iIngilizce Yaʿqub ibn Ṭariq Arapca يعقوب بن طارقVatandaslikAbbasi HalifeligiKariyeriDaliMatematik Astronomi AstrolojiCalismalariYakub bin Tarik Arap astronomisinin temel yapisini Yunan Hint ve Iran kaynaklarindan gelistiren Bagdat taki 8 yuzyil bilim adamlarinin ozellikle Fazari cagdasi ve calisma arkadasi olarak bilinir Yakub bin Tarik a atfedilen eserler sunlardir Zij maḥlul fi al Sindhind li daraja daraja Arapca زيج محلول في السندهند لدرجة درجة Sindhinddeki her derece icin cozumlenmis astronomik tablolar Tarkib al aflak Arapca تركیب الأفلاك Gok cisimlerinin siralanmasi Kitab al ʿilal Arapca كتاب العلل Rationales Taqṭiʿ kardajat al jayb Arapca تقطيع كردجات الجيب Sinusun kardajasinin dagilimi ve Ma irtafaʿa min qaws niṣf al nahar Arapca ما إرتفع من قوس نصف النهار boyunca yukselme Al maqalat Arapca المقالات Bolumler adli astrolojik bir calisma da guvenilmez bir kaynak tarafindan kendisine atfedilir Yukaridaki eserlerin hicbiri su anda mevcut degildir ve sadece ilk ucu daha sonraki yazilardan ayrintili olarak bilinmektedir 770 civarinda yazilan Zij ile benzer oldugu dusunulen Sanskritce bir esere dayaniyordu Bu calisma Sind den el Mansur sarayina bildirildigine gore adli bir Sindi astronomu tarafindan getirildi Yakub bin Tarik in zic i astronomik tablolar iceren el kitabi Fazari ninki gibi gorunuse gore Zij al Sindhindin Sanskritce orijinaline dayaniyordu ve 770 lerde Bagdat ta tercume edildi Yakub un bu tercumeye katiliminin oldukca islenmis bir 12 yuzyilda anlatimi Ibraham bin ʿEzra tarafindan verilmistir Ayrica Fazari ninki gibi Yakub un zic inin hayatta kalan parcalari farkli geleneklerden heterojen bir karisimdir Ornegin ay hilalinin gorunurlugunun kurali oldugu gibi ortalama hareket parametreleri Hindistan dir takvim Farscadir ve medeni gun icin Hindistan in gun dogumu donemi ana meridyeni Arin in Ujjain olagan konumundan doguya 90 veya 1 4 gun hareket ettirmenin basit bir yolu ile Yunan esintili ogle donemine donusturulmus gibi gorunmektedir Tarkib al aflak kozmografi yani gok cisimlerinin yerlesimi ve boyutlari ile ilgiliydi Gok cisimlerinin boyutlari ve mesafelerine iliskin tahminleri el Biruni nin Hindistan uzerine calismasi ona gore Yakub bin Tarik Dunya nin yaricapini 1 050 fersah Ay ve Merkur un capini 5 000 fersah 4 8 Dunya yaricapi ve diger gok cisimlerinin Venus Gunes Mars Jupiter ve Saturn capini 20 000 fersah olarak 19 0 Dunya yaricapi verdi Ayrica Sanskrit incelemelerindeki tekniklere gore birikmis zamani belirleme kurallarini belirtti 11 yuzyilda Biruni Hint kozmografik gelenegini kullanan tek Arapca kaynak olarak Tarkib dan bahsetmistir ayni degerlerin en azindan bir kismi diger ziclerden bilinmesine ragmen Yakub un bazi kurallarinin aciklamalari dogruysa Hint usullerini her zaman tam olarak anlamadi ya da dogru yorumlamadi Zicdeki hesaplama kurallarinin matematiksel aciklamalarini saglamayi ustlenen gerekceler veya nedenler incelemelerinin turunun erken bir temsilcisi olan Kitab al ʿilal hakkindaki bilgimizi de Biruni den aliyoruz Biruni nin bu calismaya yaptigi tum atiflar al Ẓilal Golgeler uzerine On shadows eserinde yer almaktadir bu nedenle zaman ve yer hesaplamalarinda gnomon golgelerini kullanan trigonometrik prosedurlerle sinirlidir Bu zamana kadar acikca Yakub un eserleri esasen Hint geleneginin erken etkileri hakkinda sagladiklari bilgiler icin degerlendi bunlarin cogu daha sonraki Islam astronomisinde agirlikli olarak Ptolemaik tekniklerle degistirildi Notlar YAʿQuB IBN ṬaRIQ 17 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2021 FEZARI Muhammed b Ibrahim Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi 13 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 a b c d Plofker a b Pingree p 97 Kennedy 1956 p 134 71 Pingree pp 105 106Konuyla ilgili yayinlar 1988 New Light on the Lunar Crescent Visibility Table of Yaʿqub ibn Ṭariq 47 2 95 104 doi 10 1086 373260 JSTOR 544381 1956 A Survey of Islamic Astronomical Tables New Series 46 2 123 177 doi 10 2307 1005726 hdl 2027 mdp 39076006359272 JSTOR 1005726 Kennedy E S Nisan 1968 The Lunar Visibility Theory of Yaʿqub Ibn Ṭariq Journal of Near Eastern Studies The University of Chicago Press 27 2 126 132 doi 10 1086 371945 JSTOR 543759 1968 The Fragments of the Works of Yaʿqub Ibn Ṭariq Journal of Near Eastern Studies 27 2 97 125 doi 10 1086 371944 JSTOR 543758 Pingree David 1976 Yaʿqub ibn Ṭariq Gillispie Charles Coulston Ed Dictionary of Scientific Biography 14 New York s 546 ISBN 978 0 684 16962 0 Plofker Kim 2007 Yaʿqub ibn Ṭariq Thomas Hockey Ed The Biographical Encyclopedia of Astronomers New York Springer ss 1250 1 doi 10 1007 978 0 387 30400 7 1512 ISBN 978 0 387 31022 0 PDF version 21 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sezgin Fuat 1978 Geschichte des arabischen Schrifttums Vol 6 Astronomie pp 124 127 Leiden E J Brill 1870 Zur Geschichte der Uebersetzungen aus dem Indischen in s Arabische und ihres Einflusses aus die arabische Literatur 24 332 19 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2021 1900 Die Mathematiker und Astronomer der Araber s 4 Ayrica bakinizIranli bilim insanlari listesiDis baglantilar YA KuB b TARIK Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi 23 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021