Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaratılış miti (ya da kozmogonik mit), dünyanın nasıl oluştuğunun ve insanların dünyada ilk kez nasıl yaşamaya başladığının sembolik bir anlatımıdır. Popüler kullanımda "mit" terimi genellikle yanlış veya hayal ürünü hikâyelere atıfta bulunurken o kültürün üyeleri genellikle yaratılış mitlerine değişen derecelerde gerçeklik atfeder. Anlatıldığı toplumda, bir yaratılış mitinin genellikle mecazi, sembolik, tarihsel veya kelimenin tam anlamıyla derin gerçekleri aktardığı kabul edilir. Her zaman olmasa da genellikle kozmogonik mitler olarak kabul edilir yani kozmosun düzeni bir kaos veya amorfluk durumuyla tanımlanır.
Yaratılış mitleri genellikle birtakım ortak özelliklere sahiptir. Genellikle kutsal anlatılar olarak kabul edilir ve neredeyse tüm bilinen dini geleneklerde yer alır. Bu mitlerin hepsi, genellikle konuşan ve kolayca dönüşebilen tanrılar, insan benzeri figürler veya hayvanlardan oluşan karakterlerle bir olay örgüsü olan anlatılardır. Bunlar genellikle Din Tarihçisi Mircea Eliade'nin in illo tempore ("o zaman") olarak adlandırdığı belirsiz ve bulanık bir geçmişte geçer. Yaratılış mitleri; onları paylaşan toplum için son derece anlamlı soruları ele alır, esas dünya görüşlerini ve kültür ile bireyin evrensel bir bağlamda öz kimlik çerçevesini ortaya çıkarır.
Yaratılış mitleri, sözlü geleneklerde gelişmiş ve bu nedenle tipik olarak birden çok versiyona sahiptir. İnsan kültürü boyunca bulunanlar, mitin en yaygın biçimidir.
Tanımlar
Modern kaynaklarda yaratılış mitine dair tanımlar şöyledir:
- "Belirli bir gelenek ve toplulukta anlaşıldığı şekliyle dünyanın başlangıcının sembolik bir anlatısıdır. Yaratılış mitleri; dünyanın değeri, insanların evrendeki yönelimi ve temel yaşam ile kültür kalıpları için merkezi öneme sahiptir."
- "Yaratılış mitleri bize olayların nasıl başladığını anlatır. Tüm kültürlerin yaratılış mitleri vardır; bunlar, bizim birincil mitlerimizdir, türün psişik yaşamı olarak adlandırılabilecek şeyin ilk aşamasıdır. Toplum olarak kendimizi yaratılış mitleri veya kozmogoniler dediğimiz kolektif rüyalar aracılığıyla tanımlarız. (...) Yaratılış mitleri, dünya bağlamında kim olduğumuza dair algımızı mecazi terimlerle açıklar ve bunu yaparken gerçek önceliklerimizi olduğu kadar gerçek önyargılarımızı da ortaya çıkarır. Yaratılış imgelerimiz, kim olduğumuz hakkında çok şey söylemektedir."
- "Dini bir topluluk içinde ilk yaratılış mitinin felsefi ve teolojik bir incelemesi. Buradaki mit terimi, temel gerçeklik olarak deneyimlenen veya kavranan şeyin anlatı biçimindeki yaratıcı ifadesine atıfta bulunur. (...) Yaratılış terimi, ister aşkın bir varlığın iradesi ve eylemiyle ister nihai bir kaynaktan kaynaklanma yoluyla, isterse başka bir şekilde olsun şeylerin başlangıcını ifade eder."
Din profesörü Mircea Eliade, mit kelimesini yaratılış açısından şöyle tanımlamıştır:
"Mit, kutsal bir tarihi anlatır; "başlangıçların" efsanevi zamanı olan ilkel Zaman'da meydana gelen bir olayı anlatır. Başka bir deyişle, mit, Doğaüstü Varlıkların eylemleri aracılığıyla, ister gerçekliğin tamamı, ister Kozmos, isterse gerçekliğin yalnızca bir parçası (bir ada, bir bitki türü, belirli bir insan davranışı türü, bir kurum) olsun, bir gerçekliğin nasıl var olduğunu anlatır."
Anlamı ve işlevi
Tüm yaratılış mitleri bir anlamda etiyolojiktir çünkü dünyanın nasıl oluştuğunu ve insanlığın nereden geldiğini açıklamaya çalışır. Mitler, bilinmeyeni açıklamaya çalışır ve bazen bir ders verir.
Yaratılış mitleri gerçek yorumlamalar olmasa da bir doğum hikâyesi açısından insanlığın dünyadaki yönelimini tanımlamaya hizmet eder. İnsanların doğal dünyayla, varsayılan herhangi bir manevi dünyayla ve birbirleriyle nasıl ilişki kurduğunu yeniden onaylayan ve yönlendiren bir dünya görüşünün temelini sağlar. Bir yaratılış miti; birincil gerçekliği göreceli gerçeklikten, varlığın kökenini ve doğasını yokluktan ayırt etmek için bir mihenk taşı görevi görür. Bu anlamda kozmogonik mitler bir yaşam felsefesi işlevi görür ancak sistematik akıldan ziyade sembol yoluyla ifade edilir ve aktarılır. Ve bu anlamda etiyolojik mitlerin (dini ayinlerdeki, doğal fenomenlerdeki veya kültürel yaşamdaki belirli özellikleri açıklayan) ötesine geçer.
Sınıflandırma
Mitologlar, insan kültürlerinde bulunan yaratılış mitlerini sınıflandırmak için çeşitli şemalar uygulamıştır. Eliade ile meslektaşı Charles Long, dünyanın her yerindeki hikâyelerde yeniden ortaya çıkan bazı ortak motiflere dayalı bir sınıflandırma geliştirdi. Sınıflandırma beş temel türü tanımlar:
- Yaratılışın ilahi bir varlığın düşüncesi, sözü, hayali veya bedensel gizlenme yoluyla olduğu ex nihilo yaratılışı.
- Bir yaratıcı tarafından gönderilen genellikle bir kuş veya amfibi olan bir dalgıcın, karasal bir dünyaya dönüşen kum veya çamuru getirmek için ilkel bir okyanustan deniz tabanına daldığı yaratılış.
- Ataların bir dizi dünyadan geçtiği ve şimdiki dünyaya ulaşana kadar başkalaşım geçirdiği ortaya çıkış mitleri.
- İlkel bir varlığın parçalanmasıyla yaratılış.
- Kozmik bir yumurtanın çatlaması veya kaostan bir düzen getirilmesi gibi ilkel bir birliğin bölünmesi veya düzenlenmesiyle yaratılış.
Altı tekrar eden anlatı temasına dayalı alternatif bir sistem Raymond Van Over tarafından tasarlanmıştır:
- İlkel boşluk, sonsuz bir su veya uzay genişliği.
- Uyanmış olan yaratıcı tanrı veya boşluğun içinde sonsuz bir varlık.
- Boşluğun üzerinde duran yaratıcı tanrı.
- Kozmik yumurta veya embriyo.
- Ses veya kelime yoluyla hayat yaratan yaratıcı tanrı.
- Bir yaratıcı tanrının cesedinden veya parçalanmış parçalarından oluşan yaşam.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yaratilis miti ya da kozmogonik mit dunyanin nasil olustugunun ve insanlarin dunyada ilk kez nasil yasamaya basladiginin sembolik bir anlatimidir Populer kullanimda mit terimi genellikle yanlis veya hayal urunu hikayelere atifta bulunurken o kulturun uyeleri genellikle yaratilis mitlerine degisen derecelerde gerceklik atfeder Anlatildigi toplumda bir yaratilis mitinin genellikle mecazi sembolik tarihsel veya kelimenin tam anlamiyla derin gercekleri aktardigi kabul edilir Her zaman olmasa da genellikle kozmogonik mitler olarak kabul edilir yani kozmosun duzeni bir kaos veya amorfluk durumuyla tanimlanir James Tissot nun Yaratilis 1896 1902 civarlari tablosu Yaratilis mitleri genellikle birtakim ortak ozelliklere sahiptir Genellikle kutsal anlatilar olarak kabul edilir ve neredeyse tum bilinen dini geleneklerde yer alir Bu mitlerin hepsi genellikle konusan ve kolayca donusebilen tanrilar insan benzeri figurler veya hayvanlardan olusan karakterlerle bir olay orgusu olan anlatilardir Bunlar genellikle Din Tarihcisi Mircea Eliade nin in illo tempore o zaman olarak adlandirdigi belirsiz ve bulanik bir gecmiste gecer Yaratilis mitleri onlari paylasan toplum icin son derece anlamli sorulari ele alir esas dunya goruslerini ve kultur ile bireyin evrensel bir baglamda oz kimlik cercevesini ortaya cikarir Yaratilis mitleri sozlu geleneklerde gelismis ve bu nedenle tipik olarak birden cok versiyona sahiptir Insan kulturu boyunca bulunanlar mitin en yaygin bicimidir TanimlarModern kaynaklarda yaratilis mitine dair tanimlar soyledir Belirli bir gelenek ve toplulukta anlasildigi sekliyle dunyanin baslangicinin sembolik bir anlatisidir Yaratilis mitleri dunyanin degeri insanlarin evrendeki yonelimi ve temel yasam ile kultur kaliplari icin merkezi oneme sahiptir Yaratilis mitleri bize olaylarin nasil basladigini anlatir Tum kulturlerin yaratilis mitleri vardir bunlar bizim birincil mitlerimizdir turun psisik yasami olarak adlandirilabilecek seyin ilk asamasidir Toplum olarak kendimizi yaratilis mitleri veya kozmogoniler dedigimiz kolektif ruyalar araciligiyla tanimlariz Yaratilis mitleri dunya baglaminda kim oldugumuza dair algimizi mecazi terimlerle aciklar ve bunu yaparken gercek onceliklerimizi oldugu kadar gercek onyargilarimizi da ortaya cikarir Yaratilis imgelerimiz kim oldugumuz hakkinda cok sey soylemektedir Dini bir topluluk icinde ilk yaratilis mitinin felsefi ve teolojik bir incelemesi Buradaki mit terimi temel gerceklik olarak deneyimlenen veya kavranan seyin anlati bicimindeki yaratici ifadesine atifta bulunur Yaratilis terimi ister askin bir varligin iradesi ve eylemiyle ister nihai bir kaynaktan kaynaklanma yoluyla isterse baska bir sekilde olsun seylerin baslangicini ifade eder Din profesoru Mircea Eliade mit kelimesini yaratilis acisindan soyle tanimlamistir Mit kutsal bir tarihi anlatir baslangiclarin efsanevi zamani olan ilkel Zaman da meydana gelen bir olayi anlatir Baska bir deyisle mit Dogaustu Varliklarin eylemleri araciligiyla ister gercekligin tamami ister Kozmos isterse gercekligin yalnizca bir parcasi bir ada bir bitki turu belirli bir insan davranisi turu bir kurum olsun bir gercekligin nasil var oldugunu anlatir Anlami ve isleviTaoist yaratilis mitine gore Yol birligi dogurdu birlik ikiligi dogurdu ikilik uclugu dogurdu uclu sayisiz yaratiklari dogurdu Daodejing MO 4 yuzyil Tum yaratilis mitleri bir anlamda etiyolojiktir cunku dunyanin nasil olustugunu ve insanligin nereden geldigini aciklamaya calisir Mitler bilinmeyeni aciklamaya calisir ve bazen bir ders verir Yaratilis mitleri gercek yorumlamalar olmasa da bir dogum hikayesi acisindan insanligin dunyadaki yonelimini tanimlamaya hizmet eder Insanlarin dogal dunyayla varsayilan herhangi bir manevi dunyayla ve birbirleriyle nasil iliski kurdugunu yeniden onaylayan ve yonlendiren bir dunya gorusunun temelini saglar Bir yaratilis miti birincil gercekligi goreceli gerceklikten varligin kokenini ve dogasini yokluktan ayirt etmek icin bir mihenk tasi gorevi gorur Bu anlamda kozmogonik mitler bir yasam felsefesi islevi gorur ancak sistematik akildan ziyade sembol yoluyla ifade edilir ve aktarilir Ve bu anlamda etiyolojik mitlerin dini ayinlerdeki dogal fenomenlerdeki veya kulturel yasamdaki belirli ozellikleri aciklayan otesine gecer SiniflandirmaMitologlar insan kulturlerinde bulunan yaratilis mitlerini siniflandirmak icin cesitli semalar uygulamistir Eliade ile meslektasi Charles Long dunyanin her yerindeki hikayelerde yeniden ortaya cikan bazi ortak motiflere dayali bir siniflandirma gelistirdi Siniflandirma bes temel turu tanimlar Yaratilisin ilahi bir varligin dusuncesi sozu hayali veya bedensel gizlenme yoluyla oldugu ex nihilo yaratilisi Bir yaratici tarafindan gonderilen genellikle bir kus veya amfibi olan bir dalgicin karasal bir dunyaya donusen kum veya camuru getirmek icin ilkel bir okyanustan deniz tabanina daldigi yaratilis Atalarin bir dizi dunyadan gectigi ve simdiki dunyaya ulasana kadar baskalasim gecirdigi ortaya cikis mitleri Ilkel bir varligin parcalanmasiyla yaratilis Kozmik bir yumurtanin catlamasi veya kaostan bir duzen getirilmesi gibi ilkel bir birligin bolunmesi veya duzenlenmesiyle yaratilis Alti tekrar eden anlati temasina dayali alternatif bir sistem Raymond Van Over tarafindan tasarlanmistir Ilkel bosluk sonsuz bir su veya uzay genisligi Uyanmis olan yaratici tanri veya boslugun icinde sonsuz bir varlik Boslugun uzerinde duran yaratici tanri Kozmik yumurta veya embriyo Ses veya kelime yoluyla hayat yaratan yaratici tanri Bir yaratici tanrinin cesedinden veya parcalanmis parcalarindan olusan yasam