Yarkovsky etkisi momentum taşıyan termal fotonların anizotropik emisyonlarının neden olduğu uzayda hareket eden cisimlerin üzerinde etkili olan bir kuvvettir. Üzerindeki etkisi çok daha etkin olması dolayısıyla en fazla 10 km çapındaki asteroitler ve meteorlar ile bağlantılı olduğu genellikle kabul edilir.
Keşif tarihi
Boş zamanlarında Rusya'da bilimsel problemler üzerine çalışan Polonya-Rus asıllı inşaat mühendisi tarafından keşfedilmiştir. 1900 yılı civarında kaleme aldığı bir broşürde uzayda dönen bir nesnenin günlük ısınmasının, küçük de olsa özellikle küçük cisimlerin ve meteoroitlerin yörüngelerinde uzun vadeli büyük etkilere yol açabilecek bir kuvvete maruz kalmasına neden olacağını belirtmiştir. Yarkovsky'nin öngörüsü Estonya'lı astronom Ernst J. Öpik (1893-1985) tarafından 1909 yılı civarında bir şekilde edinilmiş ve daha sonrasında Güneş sistemindeki meteorların hareketinde olası Yarkovsky etkisinin önemini incelemiştir.
İşleyiş
Yarkovsky etkisi, bir küçük gezegenin veya bir meteorun maruz kaldığı güneş radyasyonu nedeniyle ısınan yüzeyince soğurulan enerjinin cismin kendi ekseni etrafından dönüşü kaynaklı olarak Güneş'e bakmayan tarafa doğru hareketiyle geri salınması neticesinde ortaya çıkan ısı değişiminden kaynaklı olarak cismin dönüş yönüne göre, hızının artması veya azalmasına bağlı yörüngesinde sapmalar yaşanmasıdır.
- Günlük etki: Dünya veya bir asteroit gibi Güneş'le aydınlatılan kendi ekseni etrafında dönen bir cismin yüzeyi gün boyunca güneş radyasyonuyla ısınırken geceleri ise soğur. Yüzeyin termal özelliklerine bağlı olarak, Güneş'ten gelen radyasyonun soğurulması ile radyasyonun ısı olarak salınması arasında bir gecikme vardır, bu nedenle dönen bir cisim üzerindeki en sıcak nokta, yüzeyinin tam olarak direkt açıyla güneş aldığı anda (örneğin Dünya için öğleden sonra saat 2 civarında) meydana gelir. Bu durum, radyasyonun absorpsiyon ve yeniden emisyon yönleri arasında bir fark oluşmasıyla sonuçlanır ve yörünge hareketini, hareket yönü boyunca net bir kuvvete maruz bırakır. Eğer bir cisim kendi ekseni etrafından saat yönünde düz bir yönde dönüyorsa bu kuvvet etkisi nedeniyle yarı büyük ekseni sürekli olarak artarak yörüngesi genişleyecek ve hızlanacaktır. Ters yön yörüngede dönen bir cisim ise aksine yavaşlayarak daha dar bir yörünge izlemeye başlayacaktır. Bu etki yaklaşık 100 metreden daha büyük olan cisimler için oldukça etkindir.
- Mevsimsel etki: Bu etkiyi anlamanın en kolay yolu Güneş etrafındaki yörüngesinde kendi ekseni etrafında dönmeyen durumda olan bir cisim olduğu varsayımıyla, bu cismin Güneş etrafındaki bir tam turluk dönüşünü sanki kendi ekseni etrafındaki bir günlük dönüşüymüş gibi kabul etmektir. Böylece yörünge hareketi esnasında karanlık yarımküresi uzun bir süre ışımaya maruz kalmış olan taraf haline gelir. Bu yöndeki termal radyasyonun fazlalığı, her zaman Güneş'e, yani içe doğru sarmallaşmaya neden olan bir yavaşlama kuvvetine neden olur. Pratikte ise, kendi ekseni etrafında dönmekte olan cisimler için bu etki eksen eğikliğine göre artış gösterir. Hele ki günlük etki yeterince düşükse, mevsimsel etki o oranda baskınlaşmaktadır. Bu durum, karanlık tarafın soğumasına yeterince zaman kalmayan çok hızlı dönenler, tüm kütlesi sürekli ısınan küçük boyutlular veya 90°'ye yakın eksenel eğime sahip olanlar kaynaklı olabilir. Mevsimsel etki, yüzeylerinin yalıtkan bir regolit tabakasıyla örtülmemesi ve aşırı yavaş dönüşlere sahip olmaması koşuluyla, 100 metreden daha küçük asteroit parçaları için daha önemlidir. Ek olarak, çarpışmalar nedeniyle cismin dönüş ekseninin ve günlük etkinin tekrar tekrar değiştirilebildiği çok uzun zaman ölçeklerinde, mevsimsel etki de daha baskın olma eğiliminde olacaktır.
Genel olarak etki cismin boyutuna oldukça bağımlıdır. Daha küçük asteroitlerin yarı büyük eksenleri çok daha fazla etkilenirken, büyük boyutlu olanlarınki pratikte çok az etkilenir. Kilometre çapındaki asteroitlerde Yarkovsky etkisi kısa zaman dilimlerinde çok küçüktür. adlı asteroit üzerindeki etkisinin net 10−12 m/s2 hızı için 0,25 newton olduğu tahmin edilmektedir. Ancak yörünge üzerinde milyonlarca yıl süren sürekliliği cismin asteroit kuşağından iç Güneş Sistemine doğru savrulacak düzeyde tedirginliğe uğramasına neden olabilir.
Bu etki, özellikle çok keskin dışmerkezlikli yörüngelere sahip olan cisimler için oldukça karmaşıktır.
Hesaplama
Bu etki ilk olarak 1991-2003 yılları arasında asteroidi üzerinde ölçülmüştür. Asteroit on iki yıl boyunca öngörülen konumundan yaklaşık 15 km sapmıştır. Cismin izlediği yörünge 1991, 1995 ve 1999 yıllarında Arecibo radyo teleskobundan yapılan bir dizi radar gözlemiyle büyük bir hassasiyetle belirlenmiştir.
Doğrudan ölçüm yapılmadan, Yarkovsky etkisinin belirli bir asteroidin yörüngesi üzerindeki kesin sonucunu tahmin etmek oldukça zordur. Bunun nedeni, etkinin büyüklüğünün, mevcut sınırlı gözlemsel bilgilerden belirlenmesi gereken birçok değişkene bağlı olmasıdır. Bunlar arasında asteroidin tam şekli, yönelimi ve albedosu yer alır. Hesaplamalar, ister yerel kraterlerden isterse de olası bir genel içbükey şekilden kaynaklansın, gölgelenme ve termal "yeniden aydınlatma" etkileriyle daha da karmaşık hale gelir. Yarkovsky etkisi aynı zamanda radyasyon basıncıyla da ilgilidir ve net etkisi albedo varyasyonları veya küresel olmayan şekilleri olan cisimler için benzer küçük uzun vadeli kuvvetlere neden olabilir.
Örnek olarak, 90° eksen eğikliğinde dairesel bir yörüngede bulunan küresel bir cisim üzerindeki saf mevsimsel Yarkovsky etkisinin basit durumu için bile, yarı-büyük eksen değişiklikleri, tekdüze bir albedo durumu ile güçlü bir kuzey-güney albedo asimetrisi durumu arasında iki kat kadar farklılık gösterebilir. Nesnenin yörüngesine ve dönüş eksenine bağlı olarak, yarı büyük eksenin Yarkovsky değişimi sadece küresel bir şekilden küresel olmayan bir şekle geçerek tersine çevrilebilir.
Bu zorluklara rağmen, Yarkovsky etkisinden faydalanmak, Dünya'ya çarpma potansiyeli olan Dünya'ya yakın asteroitlerin rotasını değiştirmek için araştırılmakta olan senaryolardan biridir. Olası asteroid saptırma stratejileri arasında asteroidin yüzeyini "boyamak" ya da Yarkovsky etkisinin yoğunluğunu değiştirmek için güneş radyasyonunu asteroide odaklamak ve böylece asteroidin yörüngesini Dünya ile çarpışmadan uzaklaştırmak gibi yöntemler bulunmaktadır. Eylül 2016'da fırlatılan OSIRIS-REx görevi, asteroid Bennu üzerindeki Yarkovsky etkisini incelemektedir.
2020'de gökbilimciler 99942 Apophis asteroidinin Yarkovsky ivmesini doğrulamışlardır. 99942 Apophis'in 2068'de Dünya'ya çarpma ihtimalinin çok düşük olduğu ve Yarkovsky etkisinin önemli bir tahmin belirsizliği kaynağı olduğu düşünüldüğünden, bulgular ile bağlantılıdır. 2021 yılında, çok disiplinli bir profesyonel-amatör işbirliği, 99942 Apophis'in yörüngesini daha da iyileştirmek ve Yarkovsky ivmesini %0,5'e kadar yüksek hassasiyetle ölçmek için ve yer tabanlı radar ölçümlerini amatör yıldız okültasyon gözlemleriyle birleştirmiştir. Bu sayede gökbilimciler Dünya ile çarpışma olasılığını en azından önümüzdeki 100 yıl için ortadan kaldırmayı başarmışlardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakla
- ^ Beekman, George (2005). "The nearly forgotten scientist John Osipovich Yarkovsky" (PDF). Journal of the British Astronomical Association. 115 (4). s. 207. Bibcode:2005JBAA..115..207B. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ Öpik, E. J. (1951). "Collision probabilities with the planets and the distribution of interplanetary matter". Proceedings of the Royal Irish Academy. Cilt 54A. ss. 165-199. JSTOR 20488532.
- ^ a b Bottke, Jr., William F.; ve diğerleri. (2006). "The Yarkovsky and YORP Effects: Implications for Asteroid Dynamics" (PDF). Cilt 34. ss. 157-191. Bibcode:2006AREPS..34..157B. doi:10.1146/annurev.earth.34.031405.125154. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ Chesley, Steven R.; ve diğerleri. (2003). "Direct Detection of the Yarkovsky Effect via Radar Ranging to Asteroid 6489 Golevka" (PDF). Science. 302 (5651). ss. 1739-1742. Bibcode:2003Sci...302.1739C. doi:10.1126/science.1091452. (PMID) 14657492. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ Randall, Keith (21 Şubat 2013). . 2 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. Alternate link, with video 12 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "OSIRIS-REx - Q & A". 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ "Infamous asteroid Apophis is accelerating | EarthSky.org". earthsky.org. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020.
- ^ Tholen, D.; Farnocchia, D. (1 Ekim 2020). "Detection of Yarkovsky Acceleration of (99942) Apophis" (PDF). AAS/Division for Planetary Sciences Meeting Abstracts. 52 (6). s. 214.06. Bibcode:2020DPS....5221406T. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ "Apophis' Yarkovsky Acceleration Improved Through Stellar Occultation". www.cosmos.esa.int. 26 Mart 2021. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
Dış bağlantılar
- Nugent (2012). "Detection of Semimajor Axis Drifts in 54 Near-Earth Asteroids: New Measurements of the Yarkovsky Effect" (PDF). The Astronomical Journal. 144 (2): 60. arXiv:1204.5990 $2. doi:10.1088/0004-6256/144/2/60. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
- Asteroid Nudged by Sunlight: Most Precise Measurement of Yarkovsky Effect 28 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – (ScienceDaily 2012-05-24)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yarkovsky etkisi momentum tasiyan termal fotonlarin anizotropik emisyonlarinin neden oldugu uzayda hareket eden cisimlerin uzerinde etkili olan bir kuvvettir Uzerindeki etkisi cok daha etkin olmasi dolayisiyla en fazla 10 km capindaki asteroitler ve meteorlar ile baglantili oldugu genellikle kabul edilir Yarkovsky etkisi Asteroid yuzeyinden yansiyan radyasyonDogrusal yon yorungeli asteroid 2 1 Tam gun konumuAsteroid yorungesiGunesten gelen radyasyonKesif tarihiBos zamanlarinda Rusya da bilimsel problemler uzerine calisan Polonya Rus asilli insaat muhendisi tarafindan kesfedilmistir 1900 yili civarinda kaleme aldigi bir brosurde uzayda donen bir nesnenin gunluk isinmasinin kucuk de olsa ozellikle kucuk cisimlerin ve meteoroitlerin yorungelerinde uzun vadeli buyuk etkilere yol acabilecek bir kuvvete maruz kalmasina neden olacagini belirtmistir Yarkovsky nin ongorusu Estonya li astronom Ernst J Opik 1893 1985 tarafindan 1909 yili civarinda bir sekilde edinilmis ve daha sonrasinda Gunes sistemindeki meteorlarin hareketinde olasi Yarkovsky etkisinin onemini incelemistir IsleyisYarkovsky etkisi bir kucuk gezegenin veya bir meteorun maruz kaldigi gunes radyasyonu nedeniyle isinan yuzeyince sogurulan enerjinin cismin kendi ekseni etrafindan donusu kaynakli olarak Gunes e bakmayan tarafa dogru hareketiyle geri salinmasi neticesinde ortaya cikan isi degisiminden kaynakli olarak cismin donus yonune gore hizinin artmasi veya azalmasina bagli yorungesinde sapmalar yasanmasidir Gunluk etki Dunya veya bir asteroit gibi Gunes le aydinlatilan kendi ekseni etrafinda donen bir cismin yuzeyi gun boyunca gunes radyasyonuyla isinirken geceleri ise sogur Yuzeyin termal ozelliklerine bagli olarak Gunes ten gelen radyasyonun sogurulmasi ile radyasyonun isi olarak salinmasi arasinda bir gecikme vardir bu nedenle donen bir cisim uzerindeki en sicak nokta yuzeyinin tam olarak direkt aciyla gunes aldigi anda ornegin Dunya icin ogleden sonra saat 2 civarinda meydana gelir Bu durum radyasyonun absorpsiyon ve yeniden emisyon yonleri arasinda bir fark olusmasiyla sonuclanir ve yorunge hareketini hareket yonu boyunca net bir kuvvete maruz birakir Eger bir cisim kendi ekseni etrafindan saat yonunde duz bir yonde donuyorsa bu kuvvet etkisi nedeniyle yari buyuk ekseni surekli olarak artarak yorungesi genisleyecek ve hizlanacaktir Ters yon yorungede donen bir cisim ise aksine yavaslayarak daha dar bir yorunge izlemeye baslayacaktir Bu etki yaklasik 100 metreden daha buyuk olan cisimler icin oldukca etkindir Mevsimsel etki Bu etkiyi anlamanin en kolay yolu Gunes etrafindaki yorungesinde kendi ekseni etrafinda donmeyen durumda olan bir cisim oldugu varsayimiyla bu cismin Gunes etrafindaki bir tam turluk donusunu sanki kendi ekseni etrafindaki bir gunluk donusuymus gibi kabul etmektir Boylece yorunge hareketi esnasinda karanlik yarimkuresi uzun bir sure isimaya maruz kalmis olan taraf haline gelir Bu yondeki termal radyasyonun fazlaligi her zaman Gunes e yani ice dogru sarmallasmaya neden olan bir yavaslama kuvvetine neden olur Pratikte ise kendi ekseni etrafinda donmekte olan cisimler icin bu etki eksen egikligine gore artis gosterir Hele ki gunluk etki yeterince dusukse mevsimsel etki o oranda baskinlasmaktadir Bu durum karanlik tarafin sogumasina yeterince zaman kalmayan cok hizli donenler tum kutlesi surekli isinan kucuk boyutlular veya 90 ye yakin eksenel egime sahip olanlar kaynakli olabilir Mevsimsel etki yuzeylerinin yalitkan bir regolit tabakasiyla ortulmemesi ve asiri yavas donuslere sahip olmamasi kosuluyla 100 metreden daha kucuk asteroit parcalari icin daha onemlidir Ek olarak carpismalar nedeniyle cismin donus ekseninin ve gunluk etkinin tekrar tekrar degistirilebildigi cok uzun zaman olceklerinde mevsimsel etki de daha baskin olma egiliminde olacaktir Genel olarak etki cismin boyutuna oldukca bagimlidir Daha kucuk asteroitlerin yari buyuk eksenleri cok daha fazla etkilenirken buyuk boyutlu olanlarinki pratikte cok az etkilenir Kilometre capindaki asteroitlerde Yarkovsky etkisi kisa zaman dilimlerinde cok kucuktur adli asteroit uzerindeki etkisinin net 10 12 m s2 hizi icin 0 25 newton oldugu tahmin edilmektedir Ancak yorunge uzerinde milyonlarca yil suren surekliligi cismin asteroit kusagindan ic Gunes Sistemine dogru savrulacak duzeyde tedirginlige ugramasina neden olabilir Bu etki ozellikle cok keskin dismerkezlikli yorungelere sahip olan cisimler icin oldukca karmasiktir HesaplamaBu etki ilk olarak 1991 2003 yillari arasinda asteroidi uzerinde olculmustur Asteroit on iki yil boyunca ongorulen konumundan yaklasik 15 km sapmistir Cismin izledigi yorunge 1991 1995 ve 1999 yillarinda Arecibo radyo teleskobundan yapilan bir dizi radar gozlemiyle buyuk bir hassasiyetle belirlenmistir Dogrudan olcum yapilmadan Yarkovsky etkisinin belirli bir asteroidin yorungesi uzerindeki kesin sonucunu tahmin etmek oldukca zordur Bunun nedeni etkinin buyuklugunun mevcut sinirli gozlemsel bilgilerden belirlenmesi gereken bircok degiskene bagli olmasidir Bunlar arasinda asteroidin tam sekli yonelimi ve albedosu yer alir Hesaplamalar ister yerel kraterlerden isterse de olasi bir genel icbukey sekilden kaynaklansin golgelenme ve termal yeniden aydinlatma etkileriyle daha da karmasik hale gelir Yarkovsky etkisi ayni zamanda radyasyon basinciyla da ilgilidir ve net etkisi albedo varyasyonlari veya kuresel olmayan sekilleri olan cisimler icin benzer kucuk uzun vadeli kuvvetlere neden olabilir Ornek olarak 90 eksen egikliginde dairesel bir yorungede bulunan kuresel bir cisim uzerindeki saf mevsimsel Yarkovsky etkisinin basit durumu icin bile yari buyuk eksen degisiklikleri tekduze bir albedo durumu ile guclu bir kuzey guney albedo asimetrisi durumu arasinda iki kat kadar farklilik gosterebilir Nesnenin yorungesine ve donus eksenine bagli olarak yari buyuk eksenin Yarkovsky degisimi sadece kuresel bir sekilden kuresel olmayan bir sekle gecerek tersine cevrilebilir Bu zorluklara ragmen Yarkovsky etkisinden faydalanmak Dunya ya carpma potansiyeli olan Dunya ya yakin asteroitlerin rotasini degistirmek icin arastirilmakta olan senaryolardan biridir Olasi asteroid saptirma stratejileri arasinda asteroidin yuzeyini boyamak ya da Yarkovsky etkisinin yogunlugunu degistirmek icin gunes radyasyonunu asteroide odaklamak ve boylece asteroidin yorungesini Dunya ile carpismadan uzaklastirmak gibi yontemler bulunmaktadir Eylul 2016 da firlatilan OSIRIS REx gorevi asteroid Bennu uzerindeki Yarkovsky etkisini incelemektedir 2020 de gokbilimciler 99942 Apophis asteroidinin Yarkovsky ivmesini dogrulamislardir 99942 Apophis in 2068 de Dunya ya carpma ihtimalinin cok dusuk oldugu ve Yarkovsky etkisinin onemli bir tahmin belirsizligi kaynagi oldugu dusunuldugunden bulgular ile baglantilidir 2021 yilinda cok disiplinli bir profesyonel amator isbirligi 99942 Apophis in yorungesini daha da iyilestirmek ve Yarkovsky ivmesini 0 5 e kadar yuksek hassasiyetle olcmek icin ve yer tabanli radar olcumlerini amator yildiz okultasyon gozlemleriyle birlestirmistir Bu sayede gokbilimciler Dunya ile carpisma olasiligini en azindan onumuzdeki 100 yil icin ortadan kaldirmayi basarmislardir Ayrica bakinizAsteroit Poynting Robertson etkisi Radyasyon basinci YORP etkisiKaynakla Beekman George 2005 The nearly forgotten scientist John Osipovich Yarkovsky PDF Journal of the British Astronomical Association 115 4 s 207 Bibcode 2005JBAA 115 207B 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Opik E J 1951 Collision probabilities with the planets and the distribution of interplanetary matter Proceedings of the Royal Irish Academy Cilt 54A ss 165 199 JSTOR 20488532 a b Bottke Jr William F ve digerleri 2006 The Yarkovsky and YORP Effects Implications for Asteroid Dynamics PDF Cilt 34 ss 157 191 Bibcode 2006AREPS 34 157B doi 10 1146 annurev earth 34 031405 125154 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Chesley Steven R ve digerleri 2003 Direct Detection of the Yarkovsky Effect via Radar Ranging to Asteroid 6489 Golevka PDF Science 302 5651 ss 1739 1742 Bibcode 2003Sci 302 1739C doi 10 1126 science 1091452 PMID 14657492 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Randall Keith 21 Subat 2013 2 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Alternate link with video 12 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde OSIRIS REx Q amp A 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Infamous asteroid Apophis is accelerating EarthSky org earthsky org 2 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Tholen D Farnocchia D 1 Ekim 2020 Detection of Yarkovsky Acceleration of 99942 Apophis PDF AAS Division for Planetary Sciences Meeting Abstracts 52 6 s 214 06 Bibcode 2020DPS 5221406T 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Apophis Yarkovsky Acceleration Improved Through Stellar Occultation www cosmos esa int 26 Mart 2021 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2021 Dis baglantilarNugent 2012 Detection of Semimajor Axis Drifts in 54 Near Earth Asteroids New Measurements of the Yarkovsky Effect PDF The Astronomical Journal 144 2 60 arXiv 1204 5990 2 doi 10 1088 0004 6256 144 2 60 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2023 Asteroid Nudged by Sunlight Most Precise Measurement of Yarkovsky Effect 28 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ScienceDaily 2012 05 24