Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ekim 2020) () |
Yatağan, 16. yüzyılda yaygınlaşan bir Türk kılıcı. Bilinen ilk yatağanlardan biri ustanın Kanuni Sultan Süleyman için yaptığı işlemeli yatağandır. Bu kılıç New York Metropolitan Müzesi'nde sergilenmektedir. Yatağan, saldırma (tek ağzı yalman) türünde bir Türk kılıcıdır. Yatağan kılıcı, günümüzde de Serinhisar, Denizli'de üretilmeye devam edilmektedir.
Köken bilimi
Genel kanı, bu kılıçlar çoğunlukla Denizli'nin Yatağan köyünde yapıldığından ötürü, kılıcın da buranın ismiyle anıldığı şeklindedir. Ayrıca köye de ismini veren Bektaşi Yatağan Baba'nın etkisi de göz önünde bulundurulmalıdır. Bir rivayet ise, kuşağa sıkıştırılan yatağanın, yan durmasından ötürü bu ismi aldığıdır. Hacı Bektaş-ı Veli'nin tavsiyesi üzerine Türkmen ustalar tarafından yapılan kılıcın en önemli özelliği sadece tek tarafının keskin olması ve aman diyen, teslim olan düşmana yaşama şansı vermesidir.
Özellikleri
Yatağan, pek çok doğu kılıcı gibi kavislidir, ancak (geleneksel kılıçların aksine) keskin ağzı içe gelecek biçimde, ters kavislidir. Çarpışma anında yüksek strese maruz kalan yatağanların ağızları çelikten, sırtları ise esneklik kazanması için demirden yapılırdı. Sapındaki kulaklar, bileği kavrayarak, içe doğru kavislenmesi nedeniyle savrulması zor olan yatağanın kullanımını kolaylaştırır. Bu kulaklar yüzünden, halk arasında "kulaklı" diye de bilinir. Genelde sapından sırtına doğru uzanan bir kemer, darbe anında kırılması muhtemel olan bu bölgeyi destekler. Yatağanların çoğu, sapında ve kabzasında işlemeler taşır. Kabzaya sedef kakma, inci ve değerli taşlarla süslemeler yapılır. Yanaklara ise ustanın adı, "Allah", "Muhammed", "Ali" gibi kakmalar yapılır veya Kur'an'dan ayetler yazılırdı. Ancak kullanımının yaygınlaşmasıyla, siviller tarafından kullanılan oldukça basit yatağanlar da yapılmıştır.
Ağırlık merkezi diğer kılıçlara göre kabzasından daha uzakta ve uç tarafa daha yakındır. Yatağan kılıcının kendine has ilave bir eğitimi vardır.
Kullanımı
Yatağan'ın bıçak eğimi, İspanyol "falcata"sı, Mısır "kopesh"i ve Yunan "kopis"iyle benzerlik göstermektedir. Yarımay biçimindeki gövdenin, iç kısmı keskin, dış kısmı ise küttür. Yatağan, görünüş itibarıyla doğu esintileri taşısa da, kullanımı daha ziyade Romalıların "gladius"larına benzer. Zira, pala, şimşir gibi kılıçlar, darbe enerjisini bıçağa yayarak, kesme üzerine odaklanırken, düz kılıçlar daha çok enerjiyi kılıcın ucuna yakın odaklayarak, daha sert darbeler vurma eğilimindedir. Yatağanda ise, kılıcın ucu keskin kenar üzerine yatırılarak, uç kısmın açısı değiştirilmiş, kılıç daha çok baş-boyun bölgesine vurulması için geliştirilmiştir. Boyna inen sert bir darbe, bu bölgede zaten zayıf olan Ortaçağ zırhlarından pek etkilenmeden hasmı öldürebilir. Avrupalılar bu kullanım tarzına istinaden, bir çift yatağana "kelle makası" demişlerdir.
Kısa bir kılıç olması dolayısıyla, hem sivil kullanımına uygun, hem de askerlerin yan silah olarak taşıyabileceği bir silahtı. Birçok hançer ve kısa kılıca göre daha ölümcül olması da yatağana olan ilgiyi arttırdı. Yatağan, yeniçerilerin olduğu gibi, 18 ve 19. yüzyıllarda pek çok Balkan ordusunun sembolüydü. Yeniçeriler, öncelikli kullandıkları tüfek ve kılıçların yanında, kuşaklarında birer yatağan da taşıyorlardı.
Siviller arasında da oldukça yaygın olan yatağan, kullanımı hançerden daha zor olmasına ve ustalık gerektirmesine karşın, kulaklarının azameti ve şeklinin güzel olması dolayısıyla, oldukça popüler bir silahtı. Kavgalarda, açıkça üstün olan tarafın, zayıf olan tarafa yatağanın keskin ağzıyla değil de, sırtıyla müdahale etmesi bir töre gereğiydi.
Galeri
-
![image]()
Topkapı Sarayı Müzesi, Yatağan ve çeşitli kılıçlar. -
![image]()
Çeşitli büyüklükte Yatağan kılıçları. -
![image]()
Standart boy Yatağan kılıcı. -
![image]()
Topkapı Sarayı Müzesi'nde Yatağan kılıçları. -
![image]()
Topkapı Sarayı Müzesi Yatağanlar.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016.
Dış bağlantılar
- Türk Kılıçları ile Avrupa Kılıçlarının Farkı 28 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Yatagan kilic haber gazete kitap akademik JSTOR Ekim 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Yatagan 16 yuzyilda yayginlasan bir Turk kilici Bilinen ilk yataganlardan biri ustanin Kanuni Sultan Suleyman icin yaptigi islemeli yatagandir Bu kilic New York Metropolitan Muzesi nde sergilenmektedir Yatagan saldirma tek agzi yalman turunde bir Turk kilicidir Yatagan kilici gunumuzde de Serinhisar Denizli de uretilmeye devam edilmektedir YataganKoken bilimiGenel kani bu kiliclar cogunlukla Denizli nin Yatagan koyunde yapildigindan oturu kilicin da buranin ismiyle anildigi seklindedir Ayrica koye de ismini veren Bektasi Yatagan Baba nin etkisi de goz onunde bulundurulmalidir Bir rivayet ise kusaga sikistirilan yataganin yan durmasindan oturu bu ismi aldigidir Haci Bektas i Veli nin tavsiyesi uzerine Turkmen ustalar tarafindan yapilan kilicin en onemli ozelligi sadece tek tarafinin keskin olmasi ve aman diyen teslim olan dusmana yasama sansi vermesidir OzellikleriYatagan pek cok dogu kilici gibi kavislidir ancak geleneksel kiliclarin aksine keskin agzi ice gelecek bicimde ters kavislidir Carpisma aninda yuksek strese maruz kalan yataganlarin agizlari celikten sirtlari ise esneklik kazanmasi icin demirden yapilirdi Sapindaki kulaklar bilegi kavrayarak ice dogru kavislenmesi nedeniyle savrulmasi zor olan yataganin kullanimini kolaylastirir Bu kulaklar yuzunden halk arasinda kulakli diye de bilinir Genelde sapindan sirtina dogru uzanan bir kemer darbe aninda kirilmasi muhtemel olan bu bolgeyi destekler Yataganlarin cogu sapinda ve kabzasinda islemeler tasir Kabzaya sedef kakma inci ve degerli taslarla suslemeler yapilir Yanaklara ise ustanin adi Allah Muhammed Ali gibi kakmalar yapilir veya Kur an dan ayetler yazilirdi Ancak kullaniminin yayginlasmasiyla siviller tarafindan kullanilan oldukca basit yataganlar da yapilmistir Agirlik merkezi diger kiliclara gore kabzasindan daha uzakta ve uc tarafa daha yakindir Yatagan kilicinin kendine has ilave bir egitimi vardir KullanimiYatagan in bicak egimi Ispanyol falcata si Misir kopesh i ve Yunan kopis iyle benzerlik gostermektedir Yarimay bicimindeki govdenin ic kismi keskin dis kismi ise kuttur Yatagan gorunus itibariyla dogu esintileri tasisa da kullanimi daha ziyade Romalilarin gladius larina benzer Zira pala simsir gibi kiliclar darbe enerjisini bicaga yayarak kesme uzerine odaklanirken duz kiliclar daha cok enerjiyi kilicin ucuna yakin odaklayarak daha sert darbeler vurma egilimindedir Yataganda ise kilicin ucu keskin kenar uzerine yatirilarak uc kismin acisi degistirilmis kilic daha cok bas boyun bolgesine vurulmasi icin gelistirilmistir Boyna inen sert bir darbe bu bolgede zaten zayif olan Ortacag zirhlarindan pek etkilenmeden hasmi oldurebilir Avrupalilar bu kullanim tarzina istinaden bir cift yatagana kelle makasi demislerdir Kisa bir kilic olmasi dolayisiyla hem sivil kullanimina uygun hem de askerlerin yan silah olarak tasiyabilecegi bir silahti Bircok hancer ve kisa kilica gore daha olumcul olmasi da yatagana olan ilgiyi arttirdi Yatagan yenicerilerin oldugu gibi 18 ve 19 yuzyillarda pek cok Balkan ordusunun semboluydu Yeniceriler oncelikli kullandiklari tufek ve kiliclarin yaninda kusaklarinda birer yatagan da tasiyorlardi Siviller arasinda da oldukca yaygin olan yatagan kullanimi hancerden daha zor olmasina ve ustalik gerektirmesine karsin kulaklarinin azameti ve seklinin guzel olmasi dolayisiyla oldukca populer bir silahti Kavgalarda acikca ustun olan tarafin zayif olan tarafa yataganin keskin agziyla degil de sirtiyla mudahale etmesi bir tore geregiydi GaleriTopkapi Sarayi Muzesi Yatagan ve cesitli kiliclar Cesitli buyuklukte Yatagan kiliclari Standart boy Yatagan kilici Topkapi Sarayi Muzesi nde Yatagan kiliclari Topkapi Sarayi Muzesi Yataganlar Ayrica bakinizPusat Karadeniz yataganiKaynakca 30 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2016 Dis baglantilarTurk Kiliclari ile Avrupa Kiliclarinin Farki 28 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde