Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yer çekirdeği, Dünya'nın en iç kısmını oluşturur. En kalın yer katmanıdır ().
Mantodan Wiechert-Gutenberg süreksizliği ile ayrılır. 2.890 kilometre derinlikten Dünya'nın merkezine (6.370 km) kadar uzanır; yani 3.480 kilometre kalınlıktadır. Yoğunluğu dış sınırında 10 g/cm³, Dünya'nın merkezî kısmında ise 13 g/cm³ kadardır. Esas olarak demir-nikel alaşımından oluştuğu sanılmaktadır. Çekirdek, eski literatürde nife terimiyle açıklanan kısma karşılık gelir. Deprem dalgalarının yayılışına bakılarak yapılan araştırmalar, çekirdeğin iki kısımdan meydana geldiğini göstermektedir:
Çekirdek, dış çekirdek ve iç çekirdek olmak üzere iki kısma ayrılır. Dış çekirdek, 2.890–5.000 kilometre arasında yer alır ve kalınlığı 2.110 km'dir. Burada yoğunluk 5,5'dan 10'a kadar çıkar ve P dalga hızı ise 13.6 km/s'den 8.1 km/s'ye düşer. Enine deprem dalgaları (S dalgaları) bu kısma sokulmadıklarından dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır. İç çekirdek ise 5.000-6.370 kilometreler arasında, yani Dünya'mızın tam merkezinde yer alır ve katıdır. Kalınlığı 1.370 kilometredir. Dış ve iç çekirdek arasındaki yoğunluk 12,3, sıcaklık ise 4.300 °C (4.570 K)'i bulur. Dış ve iç çekirdek arasındaki en önemli fark, dış çekirdekte demir-nikel alaşımı magma ergimiş hâlde iken iç kısımda çok yüksek basınç etkisiyle kristal hâlinde olmasıdır. İç çekirdekte yoğunluk 13,6 g/cm³, sıcaklık ise 6.300 °C (6.570 K)'dir. İç çekirdeğe yoğunluğunun çok fazla olması sebebiyle ağırküre anlamında barisfer de denilir.
Yukarıda da görüldüğü gibi yerkürenin yoğunluğu yeryüzünden mantoya doğru artmaktadır. Granitik yer kabuğunda 2,7–2.8 g/cm³ civarında olan yoğunluk, merkezde 13 g/cm³'ü bulmaktadır.
Yoğunluk artışı sürekli ve tedricî değildir; belirli derinliklerde ani yoğunluk artışları görülür. Bu derinliklerden biri Mohorovicic kesintisi veya kısaca Moho kesintisi olarak adlandıran ve yer kabuğu ile manto arasındaki sınıra tekabül eden derinliktir. Mantodan çekirdeğe geçişte de bu şekilde bir ani yoğunluk artışı görülür. Mantonun alt zonunda 6 g/cm³'e yakın olan yoğunluk, çekirdeğin üst sınırında birden 10 g/cm³'e çıkar. Ani yoğunluk artışının görüldüğü bu sınıra da Wiechert-Gutenberg kesintisi denir.
Yerkürenin merkezine doğru gidildikçe yoğunluk değerleri gibi sıcaklık ve basınç değerleri de artar. Ancak sıcaklığın ve basıncın birim mesafedeki artış değeri, yani gradyanları sabit değildir.
Kaynakça
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- deu.edu.tr - Yerküre 16 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yer cekirdegi Dunya nin en ic kismini olusturur En kalin yer katmanidir Mantodan Wiechert Gutenberg sureksizligi ile ayrilir 2 890 kilometre derinlikten Dunya nin merkezine 6 370 km kadar uzanir yani 3 480 kilometre kalinliktadir Yogunlugu dis sinirinda 10 g cm Dunya nin merkezi kisminda ise 13 g cm kadardir Esas olarak demir nikel alasimindan olustugu sanilmaktadir Cekirdek eski literaturde nife terimiyle aciklanan kisma karsilik gelir Deprem dalgalarinin yayilisina bakilarak yapilan arastirmalar cekirdegin iki kisimdan meydana geldigini gostermektedir Cekirdek dis cekirdek ve ic cekirdek olmak uzere iki kisma ayrilir Dis cekirdek 2 890 5 000 kilometre arasinda yer alir ve kalinligi 2 110 km dir Burada yogunluk 5 5 dan 10 a kadar cikar ve P dalga hizi ise 13 6 km s den 8 1 km s ye duser Enine deprem dalgalari S dalgalari bu kisma sokulmadiklarindan dis cekirdegin sivi oldugu sonucuna varilmistir Ic cekirdek ise 5 000 6 370 kilometreler arasinda yani Dunya mizin tam merkezinde yer alir ve katidir Kalinligi 1 370 kilometredir Dis ve ic cekirdek arasindaki yogunluk 12 3 sicaklik ise 4 300 C 4 570 K i bulur Dis ve ic cekirdek arasindaki en onemli fark dis cekirdekte demir nikel alasimi magma ergimis halde iken ic kisimda cok yuksek basinc etkisiyle kristal halinde olmasidir Ic cekirdekte yogunluk 13 6 g cm sicaklik ise 6 300 C 6 570 K dir Ic cekirdege yogunlugunun cok fazla olmasi sebebiyle agirkure anlaminda barisfer de denilir Yukarida da goruldugu gibi yerkurenin yogunlugu yeryuzunden mantoya dogru artmaktadir Granitik yer kabugunda 2 7 2 8 g cm civarinda olan yogunluk merkezde 13 g cm u bulmaktadir Yogunluk artisi surekli ve tedrici degildir belirli derinliklerde ani yogunluk artislari gorulur Bu derinliklerden biri Mohorovicic kesintisi veya kisaca Moho kesintisi olarak adlandiran ve yer kabugu ile manto arasindaki sinira tekabul eden derinliktir Mantodan cekirdege geciste de bu sekilde bir ani yogunluk artisi gorulur Mantonun alt zonunda 6 g cm e yakin olan yogunluk cekirdegin ust sinirinda birden 10 g cm e cikar Ani yogunluk artisinin goruldugu bu sinira da Wiechert Gutenberg kesintisi denir Yerkurenin merkezine dogru gidildikce yogunluk degerleri gibi sicaklik ve basinc degerleri de artar Ancak sicakligin ve basincin birim mesafedeki artis degeri yani gradyanlari sabit degildir Kaynakca a b c d e Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 Ayrica bakinizDis cekirdek Ic cekirdek Manto YerkureDis baglantilardeu edu tr Yerkure 16 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde