Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeraltı, başta Şamanizmde sembolik anlamıyla, ölüm olayı ile bedenlerini terk edenlerin göçtükleri öte-alemi ifade etmek üzere kullanılmıştır.
Şamanizm'de Yeraltı
Yeraltı kavramına fiziksel alem, aracı alem ve kutsal alem şeklinde üç alem (Yer, Yeraltı, Gök) anlayışını esas alan Şamanizm’in (Asya şamanizmi, K. Amerika Kızılderilileri, Okyanusya yerlileri) yanı sıra Maya, Grek, Kelt, Tibet, Fin, Lapon, Estonya inançlarında da rastlanır. Köken olarak yeraltı gelenek diğer tradisyonlara Asya Şamanizm’i yoluyla geçmiş olduğu sanılmaktadır.
Şamanizm’de yeraltı denildiğinde bilinen fiziksel anlamıyla “toprağın altı” anlaşılmaz. Yeraltı her ölen insanın ruhunun göçtüğü ve Şamanların trans deneyiminde gittiği çeşitli katlardan oluşan bir âlem anlaşılır. Şaman, trans deneyimi sırasında, yapacağı uygulamanın amacı ve türüne göre, ya yeraltı âlemine veya Göğe gider. Örneğin, bir hastayı iyileştirmek için Göğe çıkması gerekir, fakat ölünün ruhuna eşlik etmek, hastanın ruhunu geri getirmek (ölmemesini sağlamak) ya da yeryüzünü terk etmek istemeyen ölüleri ‘gölgeler diyarı’na götürmek için Yeraltı’na inmesi gerekir. Fakat her iki halde de şamanın önce yer altı alemine gitmesi gerekir, yani herhangi bir nedenle Gök katlarını aşması gereken bir şamanın önce yeraltı denilen âleme inmesi gerekir; kimse “Yeraltı”na inmeden Göğe çıkamaz. Şaman inisiye adayının saflaşması için geçireceği yeraltı alemindeki “organlara ayrılma” deneyimi kimi inisiyasyonlarda “cehenneme iniş” ile, Simya’da ise Vitriol ifadesiyle dile getirilmiştir.
Taşkapı
Taşkapı – Türk ve Altay mitolojisinde Yeraltı Geçidi. Daşgapı da denir. Kayakapısı (Gayagapısı veya Kıyakapısı) olarak da bilinir. Yeraltı Dünyasına giden geçidin kapısıdır. Bir mağaranın içinde bulunur. (Taş/Daş/Dış) kökünde dışarıda olma içeriği dikkate alındığında Dış Kapı anlamına dahi gelir ki, bu evrenin dışarıya açılan son kapısı demektir. Caltaskalga veya Yaltaşkala sözcükleri de niteleyici veya eşanlamlı olarak kullanılır. Yeraltı Dünyasına giden geçidin kapısıdır. Çok uzak diyarlardaki bir mağaranın içinde bulunur. Önemli kapıların veya geçitlerin bulunduğu mağaralar, in içinde in, kuyu içinde kuyu olacak şekilde karmaşık yerlerdir. Bazı masallarda bu kapıya Argalıh adı verilir. Demir kaygan geçit ve kara kaygan geçit olarak betimlenir. Bazen sürekli açılıp kapandığı için Acılar Cabılar (açılır kapanır) olarak tarif edilir. Kimi zaman çadırın bacası ve güneşliği olan Tünük/Tündük biçiminde düşünülerek bu geçide de aynı ed verilir.
Toybadım Irmağı
Toybadım – Türk ve Altay mitolojisinde ve efsanelerde adı geçen Yeraltı Nehri. Toybodım da denir. Anlamı “Doymadım” demektir. Açgözlülük ve Hırs Irmağıdır. İnsanın gözü doymazlığını simgeler. İnsanın dokuz hırsını simgeleyen dokuz yer altı nehrinin kavuşarak Toybodım Irmağı’na dönüştüğü yerde Erlik Han’ın Demir Sarayı vardır. Bu ırmak insanların gözyaşlarından oluşmuştur. Üzerinde at kılından yapılmış bir köprü vardır. Bu ırmağın içinde su ejderleri yaşar ve kaçmak isteyen ruhları tekrar yeraltına gönderir.
Kan Irmağı
Kanırmağı – Türk ve Altay mitolojileriyle halk inancında Yeraltı Nehri. Yeraltında akar. İçindeki sıvı su değil kandır. Kan ölümü, ateşi, öfkeyi simgelediği gibi aslında yaşamın da sembolüdür, bu nedenle yaşam ve ölüm arasındaki sınırı simgeler. Bu ırmak masallarda bazen uçan atlarla geçilir.
Kaynakça
- Şamanizm, Mircea Eliade
- Semboller Ansiklopedisi, Ruh ve Madde Yayınları
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Meta Ansiklopedi, Ruh ve Madde Yayınları
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yeralti basta Samanizmde sembolik anlamiyla olum olayi ile bedenlerini terk edenlerin goctukleri ote alemi ifade etmek uzere kullanilmistir Samanizm de YeraltiYeralti kavramina fiziksel alem araci alem ve kutsal alem seklinde uc alem Yer Yeralti Gok anlayisini esas alan Samanizm in Asya samanizmi K Amerika Kizilderilileri Okyanusya yerlileri yani sira Maya Grek Kelt Tibet Fin Lapon Estonya inanclarinda da rastlanir Koken olarak yeralti gelenek diger tradisyonlara Asya Samanizm i yoluyla gecmis oldugu sanilmaktadir Samanizm de yeralti denildiginde bilinen fiziksel anlamiyla topragin alti anlasilmaz Yeralti her olen insanin ruhunun goctugu ve Samanlarin trans deneyiminde gittigi cesitli katlardan olusan bir alem anlasilir Saman trans deneyimi sirasinda yapacagi uygulamanin amaci ve turune gore ya yeralti alemine veya Goge gider Ornegin bir hastayi iyilestirmek icin Goge cikmasi gerekir fakat olunun ruhuna eslik etmek hastanin ruhunu geri getirmek olmemesini saglamak ya da yeryuzunu terk etmek istemeyen oluleri golgeler diyari na goturmek icin Yeralti na inmesi gerekir Fakat her iki halde de samanin once yer alti alemine gitmesi gerekir yani herhangi bir nedenle Gok katlarini asmasi gereken bir samanin once yeralti denilen aleme inmesi gerekir kimse Yeralti na inmeden Goge cikamaz Saman inisiye adayinin saflasmasi icin gecirecegi yeralti alemindeki organlara ayrilma deneyimi kimi inisiyasyonlarda cehenneme inis ile Simya da ise Vitriol ifadesiyle dile getirilmistir TaskapiTaskapi Turk ve Altay mitolojisinde Yeralti Gecidi Dasgapi da denir Kayakapisi Gayagapisi veya Kiyakapisi olarak da bilinir Yeralti Dunyasina giden gecidin kapisidir Bir magaranin icinde bulunur Tas Das Dis kokunde disarida olma icerigi dikkate alindiginda Dis Kapi anlamina dahi gelir ki bu evrenin disariya acilan son kapisi demektir Caltaskalga veya Yaltaskala sozcukleri de niteleyici veya esanlamli olarak kullanilir Yeralti Dunyasina giden gecidin kapisidir Cok uzak diyarlardaki bir magaranin icinde bulunur Onemli kapilarin veya gecitlerin bulundugu magaralar in icinde in kuyu icinde kuyu olacak sekilde karmasik yerlerdir Bazi masallarda bu kapiya Argalih adi verilir Demir kaygan gecit ve kara kaygan gecit olarak betimlenir Bazen surekli acilip kapandigi icin Acilar Cabilar acilir kapanir olarak tarif edilir Kimi zaman cadirin bacasi ve gunesligi olan Tunuk Tunduk biciminde dusunulerek bu gecide de ayni ed verilir Toybadim IrmagiToybadim Turk ve Altay mitolojisinde ve efsanelerde adi gecen Yeralti Nehri Toybodim da denir Anlami Doymadim demektir Acgozluluk ve Hirs Irmagidir Insanin gozu doymazligini simgeler Insanin dokuz hirsini simgeleyen dokuz yer alti nehrinin kavusarak Toybodim Irmagi na donustugu yerde Erlik Han in Demir Sarayi vardir Bu irmak insanlarin gozyaslarindan olusmustur Uzerinde at kilindan yapilmis bir kopru vardir Bu irmagin icinde su ejderleri yasar ve kacmak isteyen ruhlari tekrar yeraltina gonderir Kan IrmagiKanirmagi Turk ve Altay mitolojileriyle halk inancinda Yeralti Nehri Yeraltinda akar Icindeki sivi su degil kandir Kan olumu atesi ofkeyi simgeledigi gibi aslinda yasamin da semboludur bu nedenle yasam ve olum arasindaki siniri simgeler Bu irmak masallarda bazen ucan atlarla gecilir KaynakcaSamanizm Mircea Eliade Semboller Ansiklopedisi Ruh ve Madde Yayinlari Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Meta Ansiklopedi Ruh ve Madde YayinlariTurk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz