Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Aralık 2020) |
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Aralık 2020) () |
Yomak – Türk, Altay ve Moğol halk kültüründe ve halk edebiyatında destan, epik şiir. Yomok, Comok, Comog, Yumah, Nomok, Zomok, Zumah olarak da söylenir. Moğollar Domog derler. İlk anlamı "Öbür dünyaya ait, şaman hikâye ve efsaneleri" olan bu sözcük Kınm Türkçesinde de "hikâye, destan" anlamında korunmuştur.
Yomaklar
Dizeli ve uyaklı olarak uzun şiirler şeklinde anlatılan öykülerdir. Söylencelerin en dikkat çekici ve akılda kalıcı, en çok ilgi çeken anlatım yollarından biridir. Yomakçılar (destan okuyucuları) en az üç yıllık bir eğitim ve deneyim süreci yaşarlar. Manasçı adı verilen Manas destanı okuyucuları en çok bilinenleridir. Kırgız destan okuyucusu Sayakbay Karalayev gelmiş geçmiş en iyi Manasçı olarak kabul edilir. Yomaklar çoğu zaman küğ (manzum metin, şiir) unsurunu içerisinde barındırır.
Nuvak
Nuvak (Nıvak, Nıvah, Nımah, Nıbak) değişik Türk lehçelerinde halk hikâyesi veya masal anlamına gelir. Köy odalarında ocak başında, topluluğa anlatılan, olağanüstü konular içeren genelde uzun öyküler. Halk masalı, halk hikâyesi gibi anlamlar taşır. (Yakutça “Namah” sözcüğü ise bilmece, Çuvaşça “Sımah” ise söz demektir.)
Küğ
Genel bir tanım olarak şiir (manzum metin) demektir. Köğ veya Küy olarak da söylenir. Uyaklı ve dizi halindeki cümlelerden oluşan söz ve ifadeler. Halk ozanları tarafından ezgiyle söylenen Koşuk/Goşuğ (halk şiiri) adı verilen (Altaylarda Kojon/Koşon) biçimi ile Koşma adı verilen türü yaygındır. Köğük (Küğük) ise mısra demektir. Sözcük, asıl olmayı ifade eder. Yani küğ, sözün aslıdır.
Türleri
Olongo, Kay ve Üliger sözcükleri de Yomak'ın farklı alt türlerini nitelemek için veya bazen de eşanlamlı olarak kullanılır.
Olongo (Olonho, Olungu), Yakutça bir sözcük olup yine destan demektir. Şiir şeklindeki söylence. Hemen her toplumda destanlar bulunur ve şiir şeklinde olmaları nedeniyle daha çok ilgi çeker ve daha kolay ezberlenirler. Olmak fiili ile ilişkilidir. Olanların, olmuşların öyküsü demektir. Eski Türkçede Ölön sözcüğü de destan demektir.
Kay ise yine çeşitli Türk dillerinde destan anlamına gelir. Şiir şeklindeki söylence demektir. Kayçı adı verilen destancılar tarafından ezbere okunur. Manas destanı dünyanın en uzun destanlarından biridir (kimi görüşlere göre en uzundur). Destanları doğru okumayan, bazı yerlerini unutan veya güzel okumayı beceremeyen Kayçıların, destandaki kahramanın ruhu (veya destanın koruyucu İyesi) tarafından hastalandırılacağına hatta öldürüleceğine inanılır. Destanlar tüm uluslarda rastlanan şiirsel anlatılardır. Hızlı gitmek, hızlı konuşmak anlamına gelen Kay kökünden türemiştir.
Ülger (Moğolca Üliger) sözcüğü de şiir şeklindeki masal, olağanüstü öykü anlamına gelir. Söylencelerden ve nesile nesile aktarılagelen öykülerden oluşur. Moğolca Ügül, Mançuca Üg sözcükleri anlatmayı ifade eder. Türkçedeki Ülker takımyıldızının adıyla benzerlik gösterir.
Etimoloji
(Yum/Yom/Com) kökünden türemiştir. Anlatmak, söylemek anlamları vardır. Yom (baht, talih) ile de bağlantılıdır. Eskilerin öykülerinin kişilere olumlu etki yapacağı veya onlardan güç alınacağı inancını akla getirmektedir. Tungus Mançu dillerinde Nımka/Nıma olarak yer alır. Şamanlık yapmak, şamanın hikâye anlatması, geçmişten haber vermesi gibi manaları taşır. Moğolca Domog, efsane demektir. “Nom” ise din veyâ din adamı mânâsı taşır fakat bazı kaynaklarda bu sözcüğünü kökeninin Çince olduğu belirtilir. “Nomos/Nomoy” sözcüğü Batı dillerinde özellikle Yunancada yasa, tüzük anlamları da taşır ve Eski Hintçe kökenlidir. Hattâ Yunan mitolojisinde “Nomos” adlı bir yasa tanrısı (adâlet ruhu) bulunur.
Dipnotlar
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Çeşitli Yönleriyle Din, Prof. Dr. Günay TÜMEH, Ankara Üniversitesi Yayınları, Makale [1] 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Kay-Çörçöktör[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2020 Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Yomak haber gazete kitap akademik JSTOR Aralik 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Yomak Turk Altay ve Mogol halk kulturunde ve halk edebiyatinda destan epik siir Yomok Comok Comog Yumah Nomok Zomok Zumah olarak da soylenir Mogollar Domog derler Ilk anlami Obur dunyaya ait saman hikaye ve efsaneleri olan bu sozcuk Kinm Turkcesinde de hikaye destan anlaminda korunmustur YomaklarDizeli ve uyakli olarak uzun siirler seklinde anlatilan oykulerdir Soylencelerin en dikkat cekici ve akilda kalici en cok ilgi ceken anlatim yollarindan biridir Yomakcilar destan okuyuculari en az uc yillik bir egitim ve deneyim sureci yasarlar Manasci adi verilen Manas destani okuyuculari en cok bilinenleridir Kirgiz destan okuyucusu Sayakbay Karalayev gelmis gecmis en iyi Manasci olarak kabul edilir Yomaklar cogu zaman kug manzum metin siir unsurunu icerisinde barindirir Nuvak Nuvak Nivak Nivah Nimah Nibak degisik Turk lehcelerinde halk hikayesi veya masal anlamina gelir Koy odalarinda ocak basinda topluluga anlatilan olaganustu konular iceren genelde uzun oykuler Halk masali halk hikayesi gibi anlamlar tasir Yakutca Namah sozcugu ise bilmece Cuvasca Simah ise soz demektir Kug Genel bir tanim olarak siir manzum metin demektir Kog veya Kuy olarak da soylenir Uyakli ve dizi halindeki cumlelerden olusan soz ve ifadeler Halk ozanlari tarafindan ezgiyle soylenen Kosuk Gosug halk siiri adi verilen Altaylarda Kojon Koson bicimi ile Kosma adi verilen turu yaygindir Koguk Kuguk ise misra demektir Sozcuk asil olmayi ifade eder Yani kug sozun aslidir TurleriOlongo Kay ve Uliger sozcukleri de Yomak in farkli alt turlerini nitelemek icin veya bazen de esanlamli olarak kullanilir Olongo Olongo Olonho Olungu Yakutca bir sozcuk olup yine destan demektir Siir seklindeki soylence Hemen her toplumda destanlar bulunur ve siir seklinde olmalari nedeniyle daha cok ilgi ceker ve daha kolay ezberlenirler Olmak fiili ile iliskilidir Olanlarin olmuslarin oykusu demektir Eski Turkcede Olon sozcugu de destan demektir Kay Kay ise yine cesitli Turk dillerinde destan anlamina gelir Siir seklindeki soylence demektir Kayci adi verilen destancilar tarafindan ezbere okunur Manas destani dunyanin en uzun destanlarindan biridir kimi goruslere gore en uzundur Destanlari dogru okumayan bazi yerlerini unutan veya guzel okumayi beceremeyen Kaycilarin destandaki kahramanin ruhu veya destanin koruyucu Iyesi tarafindan hastalandirilacagina hatta oldurulecegine inanilir Destanlar tum uluslarda rastlanan siirsel anlatilardir Hizli gitmek hizli konusmak anlamina gelen Kay kokunden turemistir Ulger Ulger Mogolca Uliger sozcugu de siir seklindeki masal olaganustu oyku anlamina gelir Soylencelerden ve nesile nesile aktarilagelen oykulerden olusur Mogolca Ugul Mancuca Ug sozcukleri anlatmayi ifade eder Turkcedeki Ulker takimyildizinin adiyla benzerlik gosterir Etimoloji Yum Yom Com kokunden turemistir Anlatmak soylemek anlamlari vardir Yom baht talih ile de baglantilidir Eskilerin oykulerinin kisilere olumlu etki yapacagi veya onlardan guc alinacagi inancini akla getirmektedir Tungus Mancu dillerinde Nimka Nima olarak yer alir Samanlik yapmak samanin hikaye anlatmasi gecmisten haber vermesi gibi manalari tasir Mogolca Domog efsane demektir Nom ise din veya din adami manasi tasir fakat bazi kaynaklarda bu sozcugunu kokeninin Cince oldugu belirtilir Nomos Nomoy sozcugu Bati dillerinde ozellikle Yunancada yasa tuzuk anlamlari da tasir ve Eski Hintce kokenlidir Hatta Yunan mitolojisinde Nomos adli bir yasa tanrisi adalet ruhu bulunur Dipnotlar Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Cesitli Yonleriyle Din Prof Dr Gunay TUMEH Ankara Universitesi Yayinlari Makale 1 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizOlonkho UligerDis baglantilarKay Corcoktor olu kirik baglanti