Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zaza-Gorani dilleri, Kuzeybatı İran dillerinin Zaza dili ve Gorani dillerinden oluşan dilbilimsel bir genetik alt grubudur. Zaza-Gorani dilleri dil biliminde Hint-Avrupa dil ailesinin İranî diller grubunun Kuzeybatı İran dillerinin alt grubu olarak sınıflandırılmaktadır. Zaza-Gorani dilleri Zazaca, Goranice, , ve 'ni kapsar ve Kürt dillerinden farklıdır. Dil bilimciler Jost Gippert ve LeCoq Beluçça ve Sengserceyi de aynı alt gruba ait saymış ve bu Zaza-Gorani dilleriyle birlikte bu gruba tarihi Hyrkania bölgesini anımsatan Hyrkan dilleri (Gurgan, Cürcan) grubu adını vermiştir. Dil bilimci 'a göre ise bu diller Kürtçeden ayrı olup ölü bir İran dili olan Eski Azericenin yanı sıra Talişçeye de daha yakındırlar. Hazar Denizi kıyısında konuşulan Kuzeybatı İran dilleri ile aralarında da dilbilgisi ve sözcük dağarcığı bakımından önemli benzerlikler bulunur.
| Zaza-Gorani dilleri | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran ve Kuzey Irak |
| Sınıflandırma | Hint-Avrupa dilleri
|
| Alt bölümler | |
Diller
Ethnologue'da Goranice, , Kirmanjki (Kuzey Zazaca), Dimli (Güney Zazaca), ve olmak üzere altı adet Zaza-Gorani dili bulunduğu bildirilmiştir. Zaza-Gorani dillerini dil biliminde Kürtçeden ayrı olarak başlı başına İran dilleri grubu olarak kabul edilmektedir. Paris Kürt Enstitüsü başkanı da olan, dil bilimci Prof. Dr. Joyce Blau ile yapılan röportajda bu diller hakkında şunları söylemiştir: "Bugün Gorani'nin fazlasıyla Sorani dili etkisinde olduğu biliniyor ve Goranların çoğu Kürtçe (Sorani lehçesi) konuşuyor. Gorani İran'ın güney kesiminde, Kermanşah'in kuzeyinde konuşuluyor. Zazalar ise göç ettirildiler ve şimdi Anadolu'nun ortasında bir üçgende yaşıyorlar." ifadelerini kullanmıştır. Ayrıca Blau: "Muhtemelen Gorani ve Zazaca'nın mazisi Kürtçe'ninkinden daha eskidir. Kürtler; Zazalar'ın ve Goranların çoğunu asimile ettiler fakat hepsini edemediler." deyip bu dillerin Kürtçeden daha eski olduğunu vurgulamıştır. Buna karşılık bu dillerin konuşanlarının kendilerini etnik olarak Kürt kimliği altında gördükleri de iddia edilmekle birlikte Zaza-Gorani dilleri bazı ilk dönem araştırmacıları tarafından Kürt dilleri ile birlikte değerlendirilmiştir.
Köken
Kuzeybatı İran dilleri, 11. yüzyılda bölgeyi istila etmiş ve sonrasında Eski Azerice olarak adlandırılacak olan Türk dilleri tarafından büyük ölçüde asimile edilmiştir. 16. yüzyıla gelindiğinde bu diller, Hazar'ın çevre bölgeleri dışında yerli bir dil olmaktan çıkmıştır. Bununla birlikte bu kuzeybatı lehçelerinden Zazaca ve Goranice bu alanın dışında hayatta kalmış iki dili oluşturmaktadır. Bölgenin güneyine yayılmış Goranice günümüzde sadece Kirmanşah şehrinin bazı mahallelerinde hayatta kalmıştır.
Ehl-i Hak'ın dili olarak Goranice, önemli bir edebiyata sahiptir. Türkiye'nin doğusunda, Kürtlere bitişik yaşayan Zazaların Hazar'ın güney kıyısından gelmiş Deylem göçmenlerinin soyundan geldiği bazıları tarafından düşünülmektedir. Türkiye Zazaları, ataları gibi dilin Dimli olarak adlandıran güney lehçesinin konuşurlar.[]
Kaynakça
- ^ "Zaza-Gorani". Ethnologue (İngilizce). 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ Frye, Richard Nelson (1984). The History of Ancient Iran (İngilizce). C.H.Beck. ISBN . 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.
- ^ Minahan, James (30 Mayıs 2002). Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World A-Z [4 Volumes] (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN . 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.
- ^ Hamelink, Wendelmoet (21 Nisan 2016). The Sung Home. Narrative, Morality, and the Kurdish Nation (İngilizce). BRILL. ISBN . 21 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.
- ^ "Prof.Dr. Joyce Blau|Zaza-Gorani Dilleri". 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ . 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2011.
- ^ . 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2013.
- ^ Lutwig Paul, "Zazaki", Gernot Windfuhr, Iranian Languages, Routledge, 2012, , Chapter Nine.
- ^ "THE POSITION OF ZAZAKI AMONG WEST IRANIAN LANGUAGES" (PDF) (İngilizce). Erişim tarihi: 10 Nisan 2013.
- ^ Building a corpus for the zaza–gorani language family - ACL anthology. (n.d.). https://aclanthology.org/2020.vardial-1.7.pdf 5 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Kurdish Nationalism and Competing Ethnic Loyalties", Original English version of: "Nationalisme kurde et ethnicités intra-kurdes", Peuples Méditerranéens no. 68–69 (1994), 11-37
- ^ Kehl-Bodrogi, Krisztina. "Syncretistic religious communities in the Near East: Collected Papers of the International Symposium, Alevism in Turkey and Comparable Syncretistic Religious Communities in the Near East in the Past and Present”, Berlin, 14–17 April 1995
- ^ Ozoglu, Hakan. "Kurdish notables and the Ottoman state." Albany: State University of New York Press, 2004
- ^ Romano, David. "The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization, and identity." Cambridge. Cambridge University Press, 2006.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ Zaza-Gorani Dil hakkında Prof.Dr.Joyce Blau nun görüşleri[]
- ^ . 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ . 9 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ J.N. Postgate (2007). Languages of Iraq, ancient and modern (PDF). Cambridge: . s. 148. ISBN . 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.
Zaza and Gorani are two closely related north-western Iranian languages, which are, in purely linguistic terms, distinct from Sorani and Kurmanji. However, the vast majority of their speakers claim Kurdish identity, so the issue of their definition is sensitive. One might perhaps say that Zaza and Gorani are politically and socially, if not linguistically, Kurdish.
- ^ Erik Anonby, Atlas of the Languages of Iran: A working classification 29 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (erişim: 29.04.2023)
- ^ Yusupova Z. A; The Gorani Dialect of Kurdish as Represented in the Literary Monuments from the 18th to 19th Centuries Курдский диалект горани по литературным памятникам XVIII—XIX вв. 10 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. St Petersburg, Nauka Publishers 1998.
- ^ Ayyoubi, Kerim Rakhmanovich & Smirnova, Iraida Anatolʹevna / Ed. Yusupova, Zare Aliyevna (1998), The zaza dialect of the Kurdish Language (Dersim), Moscow: Center for Kurdish Studies, 102 sayfa. (И.А.Смирнова, К.Р.Эйюби. Курдский диалект заза /Отв. ред. З. А. Юсупова. М.: Центр курдских исследований, 1998. 102 с. 21 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .), s. 94: "In this work ("introduction") the ivalidness of an approach to Zaza dialect as to the independent language (as it represented in some works) is shown, and its Kurdish nature is proved ("Conclusion")."
- ^ Müller, Friedrich (1865) Beiträge zur Kenntniss der neupersischen Dialekte: Zaza-Dialekt der Kurdensprache (Aus dem November-Hefte des Jahrganges 1864 der Sitzungsberichte der phil.-hist. Classe der kais. Akademie der Wissenschaften, XLVIII. Bd., besonders abgedruckt), cîld: 3
Dış bağlantılar
- www.zazaki.de25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- www.zazaki.net (Kırmanc, Zaza, Kırd, Dimli)1 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Radyo Zaza26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zaza Gorani dilleri Kuzeybati Iran dillerinin Zaza dili ve Gorani dillerinden olusan dilbilimsel bir genetik alt grubudur Zaza Gorani dilleri dil biliminde Hint Avrupa dil ailesinin Irani diller grubunun Kuzeybati Iran dillerinin alt grubu olarak siniflandirilmaktadir Zaza Gorani dilleri Zazaca Goranice ve ni kapsar ve Kurt dillerinden farklidir Dil bilimciler Jost Gippert ve LeCoq Belucca ve Sengserceyi de ayni alt gruba ait saymis ve bu Zaza Gorani dilleriyle birlikte bu gruba tarihi Hyrkania bolgesini animsatan Hyrkan dilleri Gurgan Curcan grubu adini vermistir Dil bilimci a gore ise bu diller Kurtceden ayri olup olu bir Iran dili olan Eski Azericenin yani sira Talisceye de daha yakindirlar Hazar Denizi kiyisinda konusulan Kuzeybati Iran dilleri ile aralarinda da dilbilgisi ve sozcuk dagarcigi bakimindan onemli benzerlikler bulunur Zaza Gorani dilleriCografi dagilimDogu Anadolu Kuzeybati Iran ve Kuzey IrakSiniflandirmaHint Avrupa dilleriHint Iran dilleriIran dilleriBati Iran dilleriKuzeybati koluZaza Gorani dilleriAlt bolumlerZazaca GoraniceDillerEthnologue da Goranice Kirmanjki Kuzey Zazaca Dimli Guney Zazaca ve olmak uzere alti adet Zaza Gorani dili bulundugu bildirilmistir Zaza Gorani dillerini dil biliminde Kurtceden ayri olarak basli basina Iran dilleri grubu olarak kabul edilmektedir Paris Kurt Enstitusu baskani da olan dil bilimci Prof Dr Joyce Blau ile yapilan roportajda bu diller hakkinda sunlari soylemistir Bugun Gorani nin fazlasiyla Sorani dili etkisinde oldugu biliniyor ve Goranlarin cogu Kurtce Sorani lehcesi konusuyor Gorani Iran in guney kesiminde Kermansah in kuzeyinde konusuluyor Zazalar ise goc ettirildiler ve simdi Anadolu nun ortasinda bir ucgende yasiyorlar ifadelerini kullanmistir Ayrica Blau Muhtemelen Gorani ve Zazaca nin mazisi Kurtce ninkinden daha eskidir Kurtler Zazalar in ve Goranlarin cogunu asimile ettiler fakat hepsini edemediler deyip bu dillerin Kurtceden daha eski oldugunu vurgulamistir Buna karsilik bu dillerin konusanlarinin kendilerini etnik olarak Kurt kimligi altinda gordukleri de iddia edilmekle birlikte Zaza Gorani dilleri bazi ilk donem arastirmacilari tarafindan Kurt dilleri ile birlikte degerlendirilmistir KokenKuzeybati Iran dilleri 11 yuzyilda bolgeyi istila etmis ve sonrasinda Eski Azerice olarak adlandirilacak olan Turk dilleri tarafindan buyuk olcude asimile edilmistir 16 yuzyila gelindiginde bu diller Hazar in cevre bolgeleri disinda yerli bir dil olmaktan cikmistir Bununla birlikte bu kuzeybati lehcelerinden Zazaca ve Goranice bu alanin disinda hayatta kalmis iki dili olusturmaktadir Bolgenin guneyine yayilmis Goranice gunumuzde sadece Kirmansah sehrinin bazi mahallelerinde hayatta kalmistir Ehl i Hak in dili olarak Goranice onemli bir edebiyata sahiptir Turkiye nin dogusunda Kurtlere bitisik yasayan Zazalarin Hazar in guney kiyisindan gelmis Deylem gocmenlerinin soyundan geldigi bazilari tarafindan dusunulmektedir Turkiye Zazalari atalari gibi dilin Dimli olarak adlandiran guney lehcesinin konusurlar kaynak belirtilmeli Kaynakca Zaza Gorani Ethnologue Ingilizce 29 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2019 Frye Richard Nelson 1984 The History of Ancient Iran Ingilizce C H Beck ISBN 9783406093975 29 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2019 Minahan James 30 Mayis 2002 Encyclopedia of the Stateless Nations Ethnic and National Groups Around the World A Z 4 Volumes Ingilizce ABC CLIO ISBN 9780313076961 29 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2019 Hamelink Wendelmoet 21 Nisan 2016 The Sung Home Narrative Morality and the Kurdish Nation Ingilizce BRILL ISBN 9789004314825 21 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2019 Prof Dr Joyce Blau Zaza Gorani Dilleri 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2020 30 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Kasim 2011 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2013 Lutwig Paul Zazaki Gernot Windfuhr Iranian Languages Routledge 2012 ISBN 978 0 7007 1131 4 Chapter Nine THE POSITION OF ZAZAKI AMONG WEST IRANIAN LANGUAGES PDF Ingilizce Erisim tarihi 10 Nisan 2013 Building a corpus for the zaza gorani language family ACL anthology n d https aclanthology org 2020 vardial 1 7 pdf 5 Agustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kurdish Nationalism and Competing Ethnic Loyalties Original English version of Nationalisme kurde et ethnicites intra kurdes Peuples Mediterraneens no 68 69 1994 11 37 Kehl Bodrogi Krisztina Syncretistic religious communities in the Near East Collected Papers of the International Symposium Alevism in Turkey and Comparable Syncretistic Religious Communities in the Near East in the Past and Present Berlin 14 17 April 1995 Ozoglu Hakan Kurdish notables and the Ottoman state Albany State University of New York Press 2004 Romano David The Kurdish nationalist movement opportunity mobilization and identity Cambridge Cambridge University Press 2006 Arsivlenmis kopya 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2020 Arsivlenmis kopya 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2020 Zaza Gorani Dil hakkinda Prof Dr Joyce Blau nun gorusleri olu kirik baglanti 7 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2020 9 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2020 J N Postgate 2007 Languages of Iraq ancient and modern PDF Cambridge s 148 ISBN 978 0 903472 21 0 2 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mayis 2019 Zaza and Gorani are two closely related north western Iranian languages which are in purely linguistic terms distinct from Sorani and Kurmanji However the vast majority of their speakers claim Kurdish identity so the issue of their definition is sensitive One might perhaps say that Zaza and Gorani are politically and socially if not linguistically Kurdish Erik Anonby Atlas of the Languages of Iran A working classification 29 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde erisim 29 04 2023 Yusupova Z A The Gorani Dialect of Kurdish as Represented in the Literary Monuments from the 18th to 19th Centuries Kurdskij dialekt gorani po literaturnym pamyatnikam XVIII XIX vv 10 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde St Petersburg Nauka Publishers 1998 Ayyoubi Kerim Rakhmanovich amp Smirnova Iraida Anatolʹevna Ed Yusupova Zare Aliyevna 1998 The zaza dialect of the Kurdish Language Dersim Moscow Center for Kurdish Studies 102 sayfa I A Smirnova K R Ejyubi Kurdskij dialekt zaza Otv red Z A Yusupova M Centr kurdskih issledovanij 1998 102 s 21 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 94 In this work introduction the ivalidness of an approach to Zaza dialect as to the independent language as it represented in some works is shown and its Kurdish nature is proved Conclusion Muller Friedrich 1865 Beitrage zur Kenntniss der neupersischen Dialekte Zaza Dialekt der Kurdensprache Aus dem November Hefte des Jahrganges 1864 der Sitzungsberichte der phil hist Classe der kais Akademie der Wissenschaften XLVIII Bd besonders abgedruckt cild 3Dis baglantilarwww zazaki de25 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde www zazaki net Kirmanc Zaza Kird Dimli 1 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radyo Zaza26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde