Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mart 2010) |
| cinsiyeti | erkek  |
|---|---|
| vatandaşlığı | Endülüs |
| ana dilindeki ismi | أَبُو إِسْحَاقْ إِبْرَاهِيمْ بْنْ يَحْيَى اَلتَّجِيبِي اَلنِّقَاشِ الزرقالي |
| doğum adı | أَبُو إِسْحَاقْ إِبْرَاهِيمْ بْنْ يَحْيَى اَلتَّجِيبِي اَلنِّقَاشِ الزرقالي |
| ön adı | İbrahim |
| doğum tarihi | 1027 |
| doğum yeri | Toledo |
| ölüm tarihi | 1100 |
| ölüm yeri | Córdoba |
| ana dili | Arapça |
| konuştuğu, yazdığı diller | Arapça |
| mesleği | astronom, astrolog, clockmaker |
| çalışma alanı | astronomi, usturlab |
| kimin öğrencisi | Said al-Andalusi |
| Vikiproje kontrolü | |
Zerkali veya tam adıyla Ebu İshak İbrahim el-Zerkali, (Latince'de Arzachel) (1029 - 1087), Endülüs'lü Arap asıllı astronom.
Toledo'da bir rasathane kurdurmuş ve 1061-1087 yılları arasında burada yaptığı çalışmaları bir kitapta toplamıştır. Bu kitap daha sonra adıyla anılan eserlerin yapılmasına öncülük edecekti.
Zerkali, Endülüs'de yetişen ünlü astronomi alimlerinden. İsmi, İbrahim bin Yahya et-Tecibi en-Nekkaş olup, künyesi Ebu İshak'tır. Zerkali diye Ünlü oldu. 1029 senesinde Tuleytula şehrinde doğdu. Küçük yaşta ilim öğrenmeye başladı. Kısa zamanda din ve fen ilimlerini öğrenen Zerkali, astronomi ilminde söz sahibi oldu. Astronomi çalışmalarını ve rasadlarının çoğunu Tuleytula'da yaptı. Ömrünün sonuna doğru Kurtuba'ya yerleşti ve 1087 senesinde burada öldü.
Zerkali, ilk defa Batlamyus'un aksine dünyanın gerçek yörünge noktası hareketini ve güneşin tadil merkezinin asırlık değişikliğe bağlı olduğunu keşfederek kanuna bağladı. Hâlbuki, Batlamyus, güneş sisteminin yörünge noktasını sabit ve ta'dil merkezini de değişmez kabul etmişti. Güneşin yörünge noktasını 12 saniye kadar doğru bir yön, yani doğudan batıya doğru bir değişiklik vererek güneş için yeni bir teori ortaya atıp değişim merkezindeki düzensizliği de ortadan kaldırdı.
Batlamyus kuramında, Güneş'in Yer'den en uzak konumu olan günötenin durağan olduğu benimsenmiş ve gözlemlerin bildirdiği farklı veriler gözlem hatalarıyla açıklanmıştı. İslâm Dünyası'nda Sâbit bin Kurre, bu görüşten kuşku duymuş ama bunun yerine daha doyurucu olan başka bir görüş koyamamıştı. Zerkâlî ise, günöte noktasının durağan olmadığını ve yılda 12 saniyelik bir açıyla Batı'dan Doğu'ya doğru yer değiştirdiğini öne sürmüştür; ona göre, bu yer değişikliğini, Güneş'in yörünge merkezinin bir çember üzerinde dolandığını varsayarak açıklamak mümkündür. Böylece Zerkâlî, Batlamyus kuramının doğruluğu konusundaki kuşkuların güçlenmesine neden olmuştur.
Zerkali, Tuleytula adıyla Ünlü olan ilk astronomi cetvellerini düzenledi. Güneş, gezegenler ve diğer yıldızların hareketlerini ilgilendiren bu cetveller, kısa zamanda Avrupa'nın her tarafında kullanılmaya başlandı. Sabır ve dikkatle incelemeler yapan Zerkali dünyanın güneşe olan uzaklığını hesapladı. Ayrıca bu mesafeyi güneş yörüngesine dayanan gün dönümleri ile gece ve gündüz eşitliğinin prestesyonuna intibak ettirebilmek için Tuleytula'da 402'den fazla gözlem yaptı vepresesyon vüs'atini de aynı tarzda doğru olarak hesapladı.
Zerkali'nin hazırladığı Ziyc, 1450 senesinde birçok eksikliklerle Latinceye tercüme edildi. Bu tercümenin bir nüshası Paris Kütüphanesinde bulunmaktadır. Bu Ziyc, kendisinden sonra yapılan bütün ziyclere esas oldu. Tercümenin önsözünde trigonometri cetvellerinin nasıl çıkarıldığı konusunda bilgi verilmiş ve buna bir de sinüs cetveli ilave edilmiştir. Eserde ayrıca 35 sabit yıldızın kataloğu ile beraber meyil cetvellerine yer verilmiş ve Safiha Usturlabı hakkında açıklamalar yapılmıştır.
Zerkali çalışmalarında usturlab kullanmıştır. Batıda Zerkali Safihası adıyla Ünlü olan alet Afaki bir şekilde, her yerin ufkunu temsil edecek surette ufuk dairesi hareketli yapılmış, menazıri usul ile ayın tutuluş durumu resimlenmiş, dairevi ve safihadan ibarettir. Bu aletin özelliklerinden bahseden Zerkali'nin risalesi, Kitab-ül Amel Bis-safiha ez-Ziciya, Latince, İbranice ve diğer dillere tercüme edilmiştir. Bir örneği Paris Kütüphanesinde mevcut olan alet hakkında Mirim Çelebi, Sultan İkinci Bayezid Hanın emriyle Farsça bir eser yazmıştır.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mart 2010 Zerkaliinsancinsiyetierkek vatandasligiEndulus ana dilindeki ismiأ ب و إ س ح اق إ ب ر اه يم ب ن ي ح ي ى ا لت ج يب ي ا لن ق اش الزرقالي dogum adiأ ب و إ س ح اق إ ب ر اه يم ب ن ي ح ي ى ا لت ج يب ي ا لن ق اش الزرقالي on adiIbrahim dogum tarihi1027 dogum yeriToledo olum tarihi1100 olum yeriCordoba ana diliArapca konustugu yazdigi dillerArapca meslegiastronom astrolog clockmaker calisma alaniastronomi usturlab kimin ogrencisiSaid al Andalusi Vikiproje kontroluVikiproje Matematik Zerkali veya tam adiyla Ebu Ishak Ibrahim el Zerkali Latince de Arzachel 1029 1087 Endulus lu Arap asilli astronom Toledo da bir rasathane kurdurmus ve 1061 1087 yillari arasinda burada yaptigi calismalari bir kitapta toplamistir Bu kitap daha sonra adiyla anilan eserlerin yapilmasina onculuk edecekti Zerkali Endulus de yetisen unlu astronomi alimlerinden Ismi Ibrahim bin Yahya et Tecibi en Nekkas olup kunyesi Ebu Ishak tir Zerkali diye Unlu oldu 1029 senesinde Tuleytula sehrinde dogdu Kucuk yasta ilim ogrenmeye basladi Kisa zamanda din ve fen ilimlerini ogrenen Zerkali astronomi ilminde soz sahibi oldu Astronomi calismalarini ve rasadlarinin cogunu Tuleytula da yapti Omrunun sonuna dogru Kurtuba ya yerlesti ve 1087 senesinde burada oldu Zerkali ilk defa Batlamyus un aksine dunyanin gercek yorunge noktasi hareketini ve gunesin tadil merkezinin asirlik degisiklige bagli oldugunu kesfederek kanuna bagladi Halbuki Batlamyus gunes sisteminin yorunge noktasini sabit ve ta dil merkezini de degismez kabul etmisti Gunesin yorunge noktasini 12 saniye kadar dogru bir yon yani dogudan batiya dogru bir degisiklik vererek gunes icin yeni bir teori ortaya atip degisim merkezindeki duzensizligi de ortadan kaldirdi Batlamyus kuraminda Gunes in Yer den en uzak konumu olan gunotenin duragan oldugu benimsenmis ve gozlemlerin bildirdigi farkli veriler gozlem hatalariyla aciklanmisti Islam Dunyasi nda Sabit bin Kurre bu gorusten kusku duymus ama bunun yerine daha doyurucu olan baska bir gorus koyamamisti Zerkali ise gunote noktasinin duragan olmadigini ve yilda 12 saniyelik bir aciyla Bati dan Dogu ya dogru yer degistirdigini one surmustur ona gore bu yer degisikligini Gunes in yorunge merkezinin bir cember uzerinde dolandigini varsayarak aciklamak mumkundur Boylece Zerkali Batlamyus kuraminin dogrulugu konusundaki kuskularin guclenmesine neden olmustur Zerkali Tuleytula adiyla Unlu olan ilk astronomi cetvellerini duzenledi Gunes gezegenler ve diger yildizlarin hareketlerini ilgilendiren bu cetveller kisa zamanda Avrupa nin her tarafinda kullanilmaya baslandi Sabir ve dikkatle incelemeler yapan Zerkali dunyanin gunese olan uzakligini hesapladi Ayrica bu mesafeyi gunes yorungesine dayanan gun donumleri ile gece ve gunduz esitliginin prestesyonuna intibak ettirebilmek icin Tuleytula da 402 den fazla gozlem yapti vepresesyon vus atini de ayni tarzda dogru olarak hesapladi Zerkali nin hazirladigi Ziyc 1450 senesinde bircok eksikliklerle Latinceye tercume edildi Bu tercumenin bir nushasi Paris Kutuphanesinde bulunmaktadir Bu Ziyc kendisinden sonra yapilan butun ziyclere esas oldu Tercumenin onsozunde trigonometri cetvellerinin nasil cikarildigi konusunda bilgi verilmis ve buna bir de sinus cetveli ilave edilmistir Eserde ayrica 35 sabit yildizin katalogu ile beraber meyil cetvellerine yer verilmis ve Safiha Usturlabi hakkinda aciklamalar yapilmistir Zerkali calismalarinda usturlab kullanmistir Batida Zerkali Safihasi adiyla Unlu olan alet Afaki bir sekilde her yerin ufkunu temsil edecek surette ufuk dairesi hareketli yapilmis menaziri usul ile ayin tutulus durumu resimlenmis dairevi ve safihadan ibarettir Bu aletin ozelliklerinden bahseden Zerkali nin risalesi Kitab ul Amel Bis safiha ez Ziciya Latince Ibranice ve diger dillere tercume edilmistir Bir ornegi Paris Kutuphanesinde mevcut olan alet hakkinda Mirim Celebi Sultan Ikinci Bayezid Hanin emriyle Farsca bir eser yazmistir Kaynakca Arsivlenmis kopya 11 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2015