76-mm tümen topu model 1942 (ZiS-3) (Rusça:76-мм дивизионная пушка образца 1942 года (ЗиС-3)) SSCB tarafından üretilen ve Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan toptur. ZiS kelimesi Rusça Zavod imeni Stalina (Завод имени Сталина, Türkçe 'Adı Stalin tarafından verilen') anlamına geliyordu. Fabrikanın resmi adı idi. Toplar hakkında bilgili birçok kişi bu topu II. Dünya Savaşı sırasındaki kullanılan en başarılı tasarıma sahip Alman 88 mm top ile İngiliz ile eşdeğer tutmaktadır.
76-mm tanksavar topu M1942 (ZiS-2) | |
---|---|
Çeşidi | Tanksavar |
Uyruğu | SSCB |
Hizmet geçmişi | |
Kullanıldığı savaşlar | II. Dünya Savaşı |
Üretim tarihi | |
Üretici | |
Üretildiği tarih | 1941-? |
Üretim adedi | 103,000+ |
Özellikler | |
Ağırlık | 1,200 kg taşınma: 1,850 kg |
uzunluğu | 51.6 mm |
Yükseklik | -5° ile 37° arası |
Namlu Çapı | 76.2 mm |
Yükseklik | -5° ile 37° arası |
Atış hızı | en fazla 25 mermi/dk |
Azami menzil | 13,29 km |
Tarihi
ZiS-3 modelinin tasarım çalışmaları 1940 yılının sonlarında Artillery Factory No. 92 fabrikasında çalışan ve SSCB nin orta sınıf top şef tasarımcısı V. G. Grabin tarafından başlandı. Bundan başka bir proje olmamasına rağmen Sovyet Topçu Mareşali Kulik özellikle bu sınıf top yapımına karşıydı. Bu sebepten proje V. G. Grabin kişisel teşebbüsü ve Artillery Factory No. 92 fabrika müdürü ve yardımcı müdürü arasında kaldı. Merkezi yönetim ve Maraşel Kulik e ZiS-3 projesi hakkında bilgi verilmedi.
ZiS-3, 57 mmlik 57-mm tanksavar topu M1943 (ZiS-2) topuna ait taşıma sehpası ile model topa ait güçlü 76.2-mm lik namludan oluşuyordu. Geri tepmesini azaltmak için namlu ağzına gaz susturucusu takıldı. Bu sayede top hafif bir sehpa üzerinden mekanik olarak herhangi bir zarar vermeden kolaylıkla ateş edilebilirdi. F-22USV topu ile karşılaştırıldığında ZiS-3 daha iyi üretim teknolojisine sahipti. Parçaların perçinle ve kaynakla birleştiren top sonuçta F-22USV topuna göre 3 kez daha kısa sürede bitiriliyordu. Maliyeti ise F-22USV topunun 2/3 ü kadardı.
Merkezi yönetimin hafif ve orta sınıf toplar istememesinden ötürü ilk üretilen ZiS-3 topu gizlendi. Merkezi yönetime göre Almanların elinde çok ağır zırha sahip tanklar bulunuyordu. Ama 1941 yılına kadar Almanların böyle tankları yoktu. Sadece propaganda amaçlı halka duyurulan bazı tanklar vardı. Buna en önemli örnek Almanların adını verdiği çok taretli deneme tankıydı. Maraşel Kulik bu yemi yuttu ve bütün hafif 45-mm lik tanksavar ve 76.2-mm lik tümen toplarının üretimine son verdi.
Büyük Vatanseverlik Savaşının başlarında anlaşıldı ki Almanları sahip oldukları tanklar beklediklerinden daha ince zırhlara sahipti. Hatta bazıları büyük kalibreli Sovyet yapımı DShK makineli tüfekleri ile iş göremez hale geliyordu. Savaşın ilk aşamalarında Sovyet 76-mm lik tümen topları Alman araçlarını kolayca etkisiz hale getiriyordu. Ancak bu silahların çoğu Almanlar tarafından ganimet alındı. Ayrıca fabrikalarda Almanların kontrolüne geçti. İleride bu toplar Alman yapımı Panzerjäger denilen kundağı motorlu obüs sınıfında araçlara takılarak Sovyet birliklerine karşı kullanıldı. Sonuçta hatasını anlayan Maraşel Kulik 76.2-mm sahra topu F-22USV modelinin çok sayıda üretilmesi emrini verdi. Ancak V. G. Grabin ve Artillery Factory No. 92 yönetimi bu model yerine ZiS-3 topunun üretilmesine karar verdi. ZiS-3 üretimine başlamalarına rağmen top hala resmi olarak testi yapılmamış ve Kızıl Ordu servisine hazır hale getirilmemişti. Burada çok komik bir durum ortaya çıkmıştı. Kızıl Ordu askerlerinin acilen topa ihtiyaçları vardı ancak toplar fabrika depolarında tutuluyordu. Çünkü resmi olarak onaylı değillerdi. Ardından Grabinin ekibi ile odu yetkilileri arasındaki mücadele sonucunda Grabin ve Artillery Factory No. 92 nolu fabrika yönetiminin kişisel kefaletleri ie top ordu servisine alındı.
Cephede kullanılan ZiS-3 sahip olduğu üstünlükleri gözler önüne serdi. Sonuçta top ile ilgili tüm izinler merkezi hükûmetin başı olan Joseph Stalin tarafından kişisel olarak verildi. Yapılan deneme çalışmaların ardından Stalin "Bu top topçu sistem tasarımları içerisinde bir başyapıttı" ifadesini kullanmıştır. Şubat 1942 yılında yapılan 5 günlük deneme atışlarının ardından top resmi olarak Sahra topu model 1942 adıyla Kızıl Ordu servisine alındı.
V. G. Grabin ve ekibi daha sonra ZiS-3 modelinin seri üretimine geçmek üzere çalışmalara başladı. Yapılan kısa eğitimin ardından genç yaştaki kızlar çalışma bantlarında işe başladı. Yaşlı ve tecrübeli işçiler ile mühendisler daha zor ekipman üzerinde çalıştı. Fabrikada çalışan genç erkekler askerlikten muaf tutuldu. Bunlar işi kısa sürede öğrenerek kaliteli işçiler ve mühendisler ile çalışmaya başladı. Bu da ZiS-3 üretiminin artışında etkili oldu. Sonuçta ZiS-3 II. Dünya Savaşı sırasında SSCB tarafından en çok üretilen sahra topu oldu. Toplamda 103,000 adetten fazla top üretildi.
Savaşın ardından ZiS-3 modelinin seri üretimi durduruldu. Bu top yerini yeni tasarım sahra topuna bıraktı. Bu top daha geniş kalibreli (85 mm) namluya ve daha iyi zırh geçme özelliklerine sahipti. Ancak ZiS-3 modeline göre daha ağırdı ve hareket kabiliyeti çok zayıftı.
Mühimmat bilgileri
Kullanılan mühimmat | |||
Türü | Modeli | Ağırlığı, kg | Patlayıcı ağırlığı, g |
Zırh delici(namlu çıkış hızı 700 m/s) | |||
APHE | BR-350A | 6.3 | 155 |
AP (düz) | BR-350SP | 6.5 | N/A |
Kompozit zırh delici (namlu çıkış hızı ? m/s) | |||
BR-350P | 3.02 | N/A | |
II.DS sonra üretilen | BR-350N | 3.02 | N/A |
Yüksek patlayıcılı ve parça tesirli (namlu çıkış hızı680 m/s) | |||
HE/parça tesirli çelik | OF-350 | 6.2 | 710 |
HE/parça tesirli demir-çelik | OF-350A | 6.2 | 640 |
Parça tesirli demir | O-350A | 6.21 | 540 |
HE/Parça tesirli | OF-350B | 6.2 | 540 |
HE/ Parça tesirli | OF-363 | 6.2 | 540 |
HE(Yüksek patlayıcılı) | F-354 | 6.41 | 785 |
HE(Yüksek patlayıcılı) | F-354M | 6.1 | 815 |
HE (Fransa de üretilen) | F-354F | 6.41 | 785 |
Diğer başlıklı (namlu çıkış hızı 680 m/s) | |||
HEAT, II.DS sonra üretilen | BK-354 | 7 | 740 |
Şarapnel | Sh-354 | 6.5 | 85 |
Şarapnel | Sh-354T | 6.66 | 85 |
Şarapnel | Sh-354G | 6.58 | 85 |
Şarapnel | Sh-361 | 6.61 | 85 |
Kimyasal | OH-350 | 6.25 | |
Napalm (Uzun menzilli) | Z-350 | 6.24 | 240 |
Napalm | Z-354 | 4.65 | 240 |
Sis (Uzun menzilli) | D-350 | 6.45 | N/A |
Sis (Demir-çelik) | D-350A | 6.45 | N/A |
Zırh geçme tablosu | ||
AP Projectile BR-350A | ||
Mesafe, m | Çarpışma açısı 60°, mm | Çarpışma açısı 90°, mm |
100 | 67 | 82 |
500 | 61 | 75 |
1000 | 55 | 67 |
1500 | 49 | 60 |
2000 | 43 | 53 |
Bu bilgiler Sovyet yöntemleri ilie elde edilmiştir. (zırh geçebilme özelikleri 75% eşdeğerdir). Aynı tür mühimmat ile kıyaslanamaz. |
Görev tarihi
Sovyet askerleri kötü koşullarda çalışması, yüksek düzeyde kullanışlığı ve iyi atış yüzdesinden ötürü çok seviyordu. Top müretebatının eğitimide çok kolaydı. Hafif taşıma sehpası sayesinde top normal kamyon veya ağır jeepler hatta mürettebatıyla birlikte çekilebiliyordu.
ZiS-3 Almanlara ait hafif ve orta sınıf birçok tankı zırh delici mermileri ile kolaylıkla etkisiz hale getirebiliyordu. Ancak Alman yapımı büyük kedilerin ortaya çıkması ile ZS-3 müretebatları zor zamanlar yaşamaya başladı. Bu toptan atılan zırh delici mermiler Panther tanklarının yandan ve top zırhından yara almasına sebep olsa da "Tiger" tanklarına karşı etkisizlerdi. Ancak iyi kamufle olan top çok yakın mesafeden Tiger tanklarına zarar verebiliyordu. Birçok Sovyet topçu askeri Alman tankını zırhından vurmak yerine top namlusu veya taretinden vurarak hareketsiz bırakmayı öğrenmişti.
ZiS-3 günümüzde
Soğuk Savaş dönemimde birçok ZiS-3 Demir Perde ülkesine gönderildi. Daha sonra bu toplar bu ülkeler tarafından üçüncü dünya ülkelerine satıldı. Bazı Afrika ve Asya ülkelerinde ZiS-3'ler hala ordu hizmetinde kullanılmaktadır. Hatta az sayıdaki sınır çatışmasında kullanılmıştır.
Sovyet ordusundaki ZiS-3'ler resmi olarak ordu servisinden çıkartılmıştır. Bazıları fabrikalarda sökülmeye gönderilmiş bazılarıda Büyük Vatanseverlik Savaşı anısına müzelerde sergilenmektedir. Rus Ordusu ZiS-3'leri bina ve bahçelerde dekoratif amaçlı sergilemektedir.
Kaynakça
Wikimedia Commons'ta ZiS-3 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Shunkov V. N. - The Weapons of the Red Army, Mn. Harvest, 1999 (Шунков В. Н. - Оружие Красной Армии. — Мн.: Харвест, 1999.)
- Ammunition data on BattleField.Ru 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Photo gallery at svsm.org 14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
SSCB ait Büyük Vatanseverlik Savaşı topları |
---|
Tanksavar topları |
37-mm top1-K | 45-mm top M1937 | 45-mm top M-42 | 57-mm top ZiS-2 | 100-mm top BS-3 |
Dağ topları |
76-mm dağ topu M1938 |
Alay topları |
76-mm top M1927 | 76-mm top M1943 |
Tümen topları |
(76-mm top M1902/30) | 76-mm top F-22 | 76-mm top USV | 76-mm top ZiS-3 (122-mm obüs M1909/37) | (122-mm obüs M1910/30) | 122-mm obüs M-30 |
Kolordu ve Ordu topları |
(122-mm top A-19) | M-1909 | (152-mm obüs M1910/37) 152-mm obüs M-10 | 152-mm obüs D-1 | | 152-mm top-obüs ML-20 |
Ağır toplar |
| 203-mm obüs B-4 | 210-mm top M1939 | 305-mm obüs M1939 |
Hava savunma savaşı topları |
25-mm top 72-K | 37-mm top61-K | 76-mm top M1938 | 85-mm top 52-K |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
76 mm tumen topu model 1942 ZiS 3 Rusca 76 mm divizionnaya pushka obrazca 1942 goda ZiS 3 SSCB tarafindan uretilen ve Kizil Ordu tarafindan II Dunya Savasi sirasinda kullanilan toptur ZiS kelimesi Rusca Zavod imeni Stalina Zavod imeni Stalina Turkce Adi Stalin tarafindan verilen anlamina geliyordu Fabrikanin resmi adi idi Toplar hakkinda bilgili bircok kisi bu topu II Dunya Savasi sirasindaki kullanilan en basarili tasarima sahip Alman 88 mm top ile Ingiliz ile esdeger tutmaktadir 76 mm tanksavar topu M1942 ZiS 2 Cesidi TanksavarUyrugu SSCBHizmet gecmisiKullanildigi savaslar II Dunya SavasiUretim tarihiUreticiUretildigi tarih 1941 Uretim adedi 103 000 OzelliklerAgirlik 1 200 kg tasinma 1 850 kg uzunlugu 51 6 mmYukseklik 5 ile 37 arasiNamlu Capi 76 2 mmYukseklik 5 ile 37 arasiAtis hizi en fazla 25 mermi dkAzami menzil 13 29 km ZiS 3 Hameenlinna Topcu Muzesi TarihiZiS 3 modelinin tasarim calismalari 1940 yilinin sonlarinda Artillery Factory No 92 fabrikasinda calisan ve SSCB nin orta sinif top sef tasarimcisi V G Grabin tarafindan baslandi Bundan baska bir proje olmamasina ragmen Sovyet Topcu Maresali Kulik ozellikle bu sinif top yapimina karsiydi Bu sebepten proje V G Grabin kisisel tesebbusu ve Artillery Factory No 92 fabrika muduru ve yardimci muduru arasinda kaldi Merkezi yonetim ve Marasel Kulik e ZiS 3 projesi hakkinda bilgi verilmedi ZiS 3 57 mmlik 57 mm tanksavar topu M1943 ZiS 2 topuna ait tasima sehpasi ile model topa ait guclu 76 2 mm lik namludan olusuyordu Geri tepmesini azaltmak icin namlu agzina gaz susturucusu takildi Bu sayede top hafif bir sehpa uzerinden mekanik olarak herhangi bir zarar vermeden kolaylikla ates edilebilirdi F 22USV topu ile karsilastirildiginda ZiS 3 daha iyi uretim teknolojisine sahipti Parcalarin percinle ve kaynakla birlestiren top sonucta F 22USV topuna gore 3 kez daha kisa surede bitiriliyordu Maliyeti ise F 22USV topunun 2 3 u kadardi Merkezi yonetimin hafif ve orta sinif toplar istememesinden oturu ilk uretilen ZiS 3 topu gizlendi Merkezi yonetime gore Almanlarin elinde cok agir zirha sahip tanklar bulunuyordu Ama 1941 yilina kadar Almanlarin boyle tanklari yoktu Sadece propaganda amacli halka duyurulan bazi tanklar vardi Buna en onemli ornek Almanlarin adini verdigi cok taretli deneme tankiydi Marasel Kulik bu yemi yuttu ve butun hafif 45 mm lik tanksavar ve 76 2 mm lik tumen toplarinin uretimine son verdi Buyuk Vatanseverlik Savasinin baslarinda anlasildi ki Almanlari sahip olduklari tanklar beklediklerinden daha ince zirhlara sahipti Hatta bazilari buyuk kalibreli Sovyet yapimi DShK makineli tufekleri ile is goremez hale geliyordu Savasin ilk asamalarinda Sovyet 76 mm lik tumen toplari Alman araclarini kolayca etkisiz hale getiriyordu Ancak bu silahlarin cogu Almanlar tarafindan ganimet alindi Ayrica fabrikalarda Almanlarin kontrolune gecti Ileride bu toplar Alman yapimi Panzerjager denilen kundagi motorlu obus sinifinda araclara takilarak Sovyet birliklerine karsi kullanildi Sonucta hatasini anlayan Marasel Kulik 76 2 mm sahra topu F 22USV modelinin cok sayida uretilmesi emrini verdi Ancak V G Grabin ve Artillery Factory No 92 yonetimi bu model yerine ZiS 3 topunun uretilmesine karar verdi ZiS 3 uretimine baslamalarina ragmen top hala resmi olarak testi yapilmamis ve Kizil Ordu servisine hazir hale getirilmemisti Burada cok komik bir durum ortaya cikmisti Kizil Ordu askerlerinin acilen topa ihtiyaclari vardi ancak toplar fabrika depolarinda tutuluyordu Cunku resmi olarak onayli degillerdi Ardindan Grabinin ekibi ile odu yetkilileri arasindaki mucadele sonucunda Grabin ve Artillery Factory No 92 nolu fabrika yonetiminin kisisel kefaletleri ie top ordu servisine alindi Cephede kullanilan ZiS 3 sahip oldugu ustunlukleri gozler onune serdi Sonucta top ile ilgili tum izinler merkezi hukumetin basi olan Joseph Stalin tarafindan kisisel olarak verildi Yapilan deneme calismalarin ardindan Stalin Bu top topcu sistem tasarimlari icerisinde bir basyapitti ifadesini kullanmistir Subat 1942 yilinda yapilan 5 gunluk deneme atislarinin ardindan top resmi olarak Sahra topu model 1942 adiyla Kizil Ordu servisine alindi V G Grabin ve ekibi daha sonra ZiS 3 modelinin seri uretimine gecmek uzere calismalara basladi Yapilan kisa egitimin ardindan genc yastaki kizlar calisma bantlarinda ise basladi Yasli ve tecrubeli isciler ile muhendisler daha zor ekipman uzerinde calisti Fabrikada calisan genc erkekler askerlikten muaf tutuldu Bunlar isi kisa surede ogrenerek kaliteli isciler ve muhendisler ile calismaya basladi Bu da ZiS 3 uretiminin artisinda etkili oldu Sonucta ZiS 3 II Dunya Savasi sirasinda SSCB tarafindan en cok uretilen sahra topu oldu Toplamda 103 000 adetten fazla top uretildi Savasin ardindan ZiS 3 modelinin seri uretimi durduruldu Bu top yerini yeni tasarim sahra topuna birakti Bu top daha genis kalibreli 85 mm namluya ve daha iyi zirh gecme ozelliklerine sahipti Ancak ZiS 3 modeline gore daha agirdi ve hareket kabiliyeti cok zayifti Muhimmat bilgileriKullanilan muhimmatTuru Modeli Agirligi kg Patlayici agirligi gZirh delici namlu cikis hizi 700 m s APHE BR 350A 6 3 155AP duz BR 350SP 6 5 N AKompozit zirh delici namlu cikis hizi m s BR 350P 3 02 N AII DS sonra uretilen BR 350N 3 02 N AYuksek patlayicili ve parca tesirli namlu cikis hizi680 m s HE parca tesirli celik OF 350 6 2 710HE parca tesirli demir celik OF 350A 6 2 640Parca tesirli demir O 350A 6 21 540HE Parca tesirli OF 350B 6 2 540HE Parca tesirli OF 363 6 2 540HE Yuksek patlayicili F 354 6 41 785HE Yuksek patlayicili F 354M 6 1 815HE Fransa de uretilen F 354F 6 41 785Diger baslikli namlu cikis hizi 680 m s HEAT II DS sonra uretilen BK 354 7 740Sarapnel Sh 354 6 5 85Sarapnel Sh 354T 6 66 85Sarapnel Sh 354G 6 58 85Sarapnel Sh 361 6 61 85Kimyasal OH 350 6 25Napalm Uzun menzilli Z 350 6 24 240Napalm Z 354 4 65 240Sis Uzun menzilli D 350 6 45 N ASis Demir celik D 350A 6 45 N A Zirh gecme tablosuAP Projectile BR 350AMesafe m Carpisma acisi 60 mm Carpisma acisi 90 mm100 67 82500 61 751000 55 671500 49 602000 43 53Bu bilgiler Sovyet yontemleri ilie elde edilmistir zirh gecebilme ozelikleri 75 esdegerdir Ayni tur muhimmat ile kiyaslanamaz Gorev tarihiSovyet askerleri kotu kosullarda calismasi yuksek duzeyde kullanisligi ve iyi atis yuzdesinden oturu cok seviyordu Top muretebatinin egitimide cok kolaydi Hafif tasima sehpasi sayesinde top normal kamyon veya agir jeepler hatta murettebatiyla birlikte cekilebiliyordu ZiS 3 Almanlara ait hafif ve orta sinif bircok tanki zirh delici mermileri ile kolaylikla etkisiz hale getirebiliyordu Ancak Alman yapimi buyuk kedilerin ortaya cikmasi ile ZS 3 muretebatlari zor zamanlar yasamaya basladi Bu toptan atilan zirh delici mermiler Panther tanklarinin yandan ve top zirhindan yara almasina sebep olsa da Tiger tanklarina karsi etkisizlerdi Ancak iyi kamufle olan top cok yakin mesafeden Tiger tanklarina zarar verebiliyordu Bircok Sovyet topcu askeri Alman tankini zirhindan vurmak yerine top namlusu veya taretinden vurarak hareketsiz birakmayi ogrenmisti ZiS 3 gunumuzdeSoguk Savas donemimde bircok ZiS 3 Demir Perde ulkesine gonderildi Daha sonra bu toplar bu ulkeler tarafindan ucuncu dunya ulkelerine satildi Bazi Afrika ve Asya ulkelerinde ZiS 3 ler hala ordu hizmetinde kullanilmaktadir Hatta az sayidaki sinir catismasinda kullanilmistir Sovyet ordusundaki ZiS 3 ler resmi olarak ordu servisinden cikartilmistir Bazilari fabrikalarda sokulmeye gonderilmis bazilarida Buyuk Vatanseverlik Savasi anisina muzelerde sergilenmektedir Rus Ordusu ZiS 3 leri bina ve bahcelerde dekoratif amacli sergilemektedir KaynakcaWikimedia Commons ta ZiS 3 ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Shunkov V N The Weapons of the Red Army Mn Harvest 1999 Shunkov V N Oruzhie Krasnoj Armii Mn Harvest 1999 ISBN 985 433 469 4 Ammunition data on BattleField Ru 29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Photo gallery at svsm org 14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde SSCB ait Buyuk Vatanseverlik Savasi toplariTanksavar toplari37 mm top1 K 45 mm top M1937 45 mm top M 42 57 mm top ZiS 2 100 mm top BS 3Dag toplari76 mm dag topu M1938Alay toplari76 mm top M1927 76 mm top M1943Tumen toplari76 mm top M1902 30 76 mm top F 22 76 mm top USV 76 mm top ZiS 3 122 mm obus M1909 37 122 mm obus M1910 30 122 mm obus M 30Kolordu ve Ordu toplari122 mm top A 19 M 1909 152 mm obus M1910 37 152 mm obus M 10 152 mm obus D 1 152 mm top obus ML 20Agir toplar 203 mm obus B 4 210 mm top M1939 305 mm obus M1939Hava savunma savasi toplari25 mm top 72 K 37 mm top61 K 76 mm top M1938 85 mm top 52 K