Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ziya Rızkı (25 Aralık 1919, Limasol - 27 Ekim 1994, Londra), Kıbrıslı Türk siyasetçi, Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) idarecisi, bürokrat ve spor adamı. Çeşitli kazalarda İş Bulma ve Çalışma Dairelerinde üst düzey yöneticiliğe yükselen Rızkı, bununla beraber yürüttüğü spor hayatında, kurucuları arasında bulunduğu Limasol Türk Spor Kulübünün başkanlığını yıllarca yaptı ve Doğan Türk Birliğinin kuruluşunda rol oynadı. Kuruluşundan 1970'e dek TMT'nin Limasol serdarı olan Rızkı, 1974'te Kıbrıs Harekâtı sonrası güneyde kalan Limasol Türk halkına önderlik etti. 1970-1976 arasınnda parlamentoda yer aldı; 1977'de Toplumcu Kurtuluş Partisinin ilk kadroları arasında bulundu ve Kıbrıs Türk toplumunda sosyal demokrasi fikrinin yayılmasına önayak olan şahsiyetler arasında yer aldı. 1976-1985 yılları arasında Girne belediye başkanlığı yaptı; 1981 devlet başkanlığı seçimlerinde Rauf Denktaş'a karşı aday olarak toplumda o tarihe dek Denktaş'a karşı görülmüş en güçlü adaylığı sergiledi. 1985-1994 yıllarında tekrar mecliste yer aldı.
İlk yılları, çalışma ve spor hayatı
25 Aralık 1919'da Limasol'da Fadile ve Mehmet Hulusi Rızkı çiftinin çocuğu olarak doğan Ziya Rızkı, ilk ve ortaokulu bu şehirde tamamladıktan sonra Limasol Yüksek Ticaret Lisesinde üç yıllık eğitim gördü. Sonrasında Modern Language School'u bitirdi.
Henüz Limasol'da bir Türk kulübü yokken futbol hayatına başlayan Rızkı, AEL takımından teklif alsa da bunu milliyetçi düşünceleri nedeniyle kabul etmedi. 1938'de Limasol Türk Spor Kulübünün kurucularından ve ilk sporcularından oldu. 1942'de kulübün genel sekreterliğine, 1948'de başkanlığına getirildi. Limasol Türk Spor Kulübünün, Doğan Güneş Spor Kulübüyle birleşip Doğan Türk Birliği kulübünü oluşturmasında rol oynadı. Sonraları başkanlığı Doğan Güneş kökenli İsmail Karagözlü'ye bıraktı. Kıbrıs Türk sporuna yöneticiliğin yanı sıra antrenör ve hakem olarak da katkı koyan Rızkı'ya, spora katkılarından ötürü tarafından 1987'de Spor Üstün Hizmet Ödülü verildi.
1940-1950 arası Britanya Savaş Bakanlığı görevlisi olarak çalıştı. Buradaki görevi, askerî işlerde tercümanlık yapmaktı. On yıllık görevi boyunca Limasol, Lefkoşa, Dikelya, Larnaka ve 'da çalışmalar yaptı. 1950'de Limasol İş Bulma Dairesinde, Müdür Yardımcısı pozisyonuyla çalışmaya başladı. 1953-57 yıllarında Limasol İş Bulma Dairesi müdürülüğü yaptı. 1957-63 yılları arası önce Baf, sonra Limasol'da Çalışma Dairesi müdürlüğü yaptı. 1957'de kurulan Sosyal Sigortaların kuruluşunda etkin rol oynadı.
Mücahitlik ve siyasi kariyer
Türk Mukavemet Teşkilatının (TMT) 1958'de kuruluşunun ardından Limasol'da ilk yemin eden kişi olan Rızkı, 1970'e dek TMT'nin Limasol Serdarlığı görevini yürüttü. 1970'te Kıbrıs Cumhuriyeti Temsilciler Meclisine, Limasol bölgesinden Ayhan Halit Acarkan, Mustafa Çağatay ve ile birlikte dört kişilik bir "yeşiller" grubu oluşturarak girdi. Karşısında gibi isimler yer aldı. Bu seçimde hitabetiyle halkın takdirini cezbeden Rızkı, halkın %50'sinin fazlasından tercih oyu aldı. Grubundaki diğer üç kişiyle beraber Limasol milletvekili olarak seçildi. 1974'te Kıbrıs Harekâtı sonrası, Limasollu Türklerin çoğunluğuyla beraber Ağrotur'daki İngiliz üssüne sığındı. Burada altı ay kadar Happy Valley ve Paramal kamplarda kalan Limasol Türk halkı için liderlik rolü üstlendi, oluşturulan yedi koordinasyon biriminin başkanlığını yaptı. Rızkı'nın başkanlığındaki birimlerin girişimleriyle, 12-27 Ocak 1975 arasında buradaki Türkler uçaklarla Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'ndeki illere taşındılar; sonrasında 1-10 Şubat 1975 günlerinde Gazimağusa Limanı üstünden Kuzey Kıbrıs'a getirildiler.
Bunun ardından Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin Kurucu Meclisinde de Limasol milletvekili olarak yer alan Rızkı, 1976'da muhalefet kanadını tercih etti ve üyesi oldu. 1976'da, Limasolluların göçmen olarak yerleştirildiği Girne'nin belediye başkanlığına seçildi. 1977'de Toplumcu Kurtuluş Partisine (TKP) geçti. Bu partinin ilk kadroları arasında yer alan Rızkı, , Burhan Nalbantoğlu, Mustafa Akıncı, İsmail Bozkurt, , gibi isimlerle birlikte sosyal demokrasi düşüncesinin Kıbrıs Türk toplumunda yayılmasında fikir önderlerinden oldu. Sonraki dönem tekrar Girne belediye başkanlığına seçilen Rızkı, bu görevi 1985'e dek yürüttü.
Rızkı, 1981 devlet başkanlığı seçiminde Rauf Denktaş'a karşı TKP'den aday oldu. Bu tarihe dek Denktaş'ın karşısına çıkan en iddialı aday olarak kabul edilir; bununla birlikte %30,53 oy alarak seçimi kaybetti. Bu sonuçta Türkiye'deki askerî yönetimin müdahalesinin bulunduğuna dair iddialar mevcuttur. 1985 ve 1990 seçimlerinde TKP'den Girne milletvekili seçilen Rızkı, TKP'nin 1990 seçimlerinden sonra meclisi boykot etmesi nedeniyle aktif bir parlamenter olarak görev yapmadı.
Mustarip olduğu bir hastalıktan dolayı 1994'te Londra'da öldü. Hatırasını yaşatmak için Girne'deki Hürriyet Caddesi'in adı Ziya Rızkı Caddesi olarak değiştirildi; 1995'te Ziya Rızkı Vakfı kuruldu.
Konuyla ilgili yayınlar
- Sadrazam, Halil (2017), Leymosun/Limasol'dan Bir Lider: Ziya Rızkı, Lefkoşa: Söylem Yayınları
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Hasgüler, Mehmet (4 Ağustos 2017). ""Halk Adamı" Ziya Rızkı!". Kıbrıs. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018.
- ^ a b Hakeri, Bener Hakkı (2006). Kültürümüzde Sanatçılar ve Yazarlar İsimler Sözlüğü (3. bas.). Lefkoşa: Hakeri Yayınları. s. 71.
- ^ a b Hatay, Yücel (2007). Sporumuzda İz Bırakanlar. Lefkoşa: Ajans Yay Ltd. ss. 202-207.
- ^ "Yitirdiklerimiz: Ziya Rızkı". Kıbrıs. 4 Ağustos 2017. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018.
- ^ "Acarkan: "Denktaş, Ziya Rızkı'yı kabinede istemedi"". Haber Kıbrıs. 26 Aralık 2011. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018.
- ^ Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri (2 bas.). Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. s. 18.
- ^ Hasgüler, Mehmet; Özkaleli, F. Murat (2010). Kıbrıs’ta Metamorfoz ve Paradigma Değişimi. Ankara: International Strategic Research Organization. s. 145.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ziya Rizki 25 Aralik 1919 Limasol 27 Ekim 1994 Londra Kibrisli Turk siyasetci Turk Mukavemet Teskilati TMT idarecisi burokrat ve spor adami Cesitli kazalarda Is Bulma ve Calisma Dairelerinde ust duzey yoneticilige yukselen Rizki bununla beraber yuruttugu spor hayatinda kuruculari arasinda bulundugu Limasol Turk Spor Kulubunun baskanligini yillarca yapti ve Dogan Turk Birliginin kurulusunda rol oynadi Kurulusundan 1970 e dek TMT nin Limasol serdari olan Rizki 1974 te Kibris Harekati sonrasi guneyde kalan Limasol Turk halkina onderlik etti 1970 1976 arasinnda parlamentoda yer aldi 1977 de Toplumcu Kurtulus Partisinin ilk kadrolari arasinda bulundu ve Kibris Turk toplumunda sosyal demokrasi fikrinin yayilmasina onayak olan sahsiyetler arasinda yer aldi 1976 1985 yillari arasinda Girne belediye baskanligi yapti 1981 devlet baskanligi secimlerinde Rauf Denktas a karsi aday olarak toplumda o tarihe dek Denktas a karsi gorulmus en guclu adayligi sergiledi 1985 1994 yillarinda tekrar mecliste yer aldi Ilk yillari calisma ve spor hayati25 Aralik 1919 da Limasol da Fadile ve Mehmet Hulusi Rizki ciftinin cocugu olarak dogan Ziya Rizki ilk ve ortaokulu bu sehirde tamamladiktan sonra Limasol Yuksek Ticaret Lisesinde uc yillik egitim gordu Sonrasinda Modern Language School u bitirdi Henuz Limasol da bir Turk kulubu yokken futbol hayatina baslayan Rizki AEL takimindan teklif alsa da bunu milliyetci dusunceleri nedeniyle kabul etmedi 1938 de Limasol Turk Spor Kulubunun kurucularindan ve ilk sporcularindan oldu 1942 de kulubun genel sekreterligine 1948 de baskanligina getirildi Limasol Turk Spor Kulubunun Dogan Gunes Spor Kulubuyle birlesip Dogan Turk Birligi kulubunu olusturmasinda rol oynadi Sonralari baskanligi Dogan Gunes kokenli Ismail Karagozlu ye birakti Kibris Turk sporuna yoneticiligin yani sira antrenor ve hakem olarak da katki koyan Rizki ya spora katkilarindan oturu tarafindan 1987 de Spor Ustun Hizmet Odulu verildi 1940 1950 arasi Britanya Savas Bakanligi gorevlisi olarak calisti Buradaki gorevi askeri islerde tercumanlik yapmakti On yillik gorevi boyunca Limasol Lefkosa Dikelya Larnaka ve da calismalar yapti 1950 de Limasol Is Bulma Dairesinde Mudur Yardimcisi pozisyonuyla calismaya basladi 1953 57 yillarinda Limasol Is Bulma Dairesi mudurulugu yapti 1957 63 yillari arasi once Baf sonra Limasol da Calisma Dairesi mudurlugu yapti 1957 de kurulan Sosyal Sigortalarin kurulusunda etkin rol oynadi Mucahitlik ve siyasi kariyerTurk Mukavemet Teskilatinin TMT 1958 de kurulusunun ardindan Limasol da ilk yemin eden kisi olan Rizki 1970 e dek TMT nin Limasol Serdarligi gorevini yuruttu 1970 te Kibris Cumhuriyeti Temsilciler Meclisine Limasol bolgesinden Ayhan Halit Acarkan Mustafa Cagatay ve ile birlikte dort kisilik bir yesiller grubu olusturarak girdi Karsisinda gibi isimler yer aldi Bu secimde hitabetiyle halkin takdirini cezbeden Rizki halkin 50 sinin fazlasindan tercih oyu aldi Grubundaki diger uc kisiyle beraber Limasol milletvekili olarak secildi 1974 te Kibris Harekati sonrasi Limasollu Turklerin cogunluguyla beraber Agrotur daki Ingiliz ussune sigindi Burada alti ay kadar Happy Valley ve Paramal kamplarda kalan Limasol Turk halki icin liderlik rolu ustlendi olusturulan yedi koordinasyon biriminin baskanligini yapti Rizki nin baskanligindaki birimlerin girisimleriyle 12 27 Ocak 1975 arasinda buradaki Turkler ucaklarla Turkiye nin Akdeniz Bolgesi ndeki illere tasindilar sonrasinda 1 10 Subat 1975 gunlerinde Gazimagusa Limani ustunden Kuzey Kibris a getirildiler Bunun ardindan Kibris Turk Federe Devleti nin Kurucu Meclisinde de Limasol milletvekili olarak yer alan Rizki 1976 da muhalefet kanadini tercih etti ve uyesi oldu 1976 da Limasollularin gocmen olarak yerlestirildigi Girne nin belediye baskanligina secildi 1977 de Toplumcu Kurtulus Partisine TKP gecti Bu partinin ilk kadrolari arasinda yer alan Rizki Burhan Nalbantoglu Mustafa Akinci Ismail Bozkurt gibi isimlerle birlikte sosyal demokrasi dusuncesinin Kibris Turk toplumunda yayilmasinda fikir onderlerinden oldu Sonraki donem tekrar Girne belediye baskanligina secilen Rizki bu gorevi 1985 e dek yuruttu Rizki 1981 devlet baskanligi seciminde Rauf Denktas a karsi TKP den aday oldu Bu tarihe dek Denktas in karsisina cikan en iddiali aday olarak kabul edilir bununla birlikte 30 53 oy alarak secimi kaybetti Bu sonucta Turkiye deki askeri yonetimin mudahalesinin bulunduguna dair iddialar mevcuttur 1985 ve 1990 secimlerinde TKP den Girne milletvekili secilen Rizki TKP nin 1990 secimlerinden sonra meclisi boykot etmesi nedeniyle aktif bir parlamenter olarak gorev yapmadi Mustarip oldugu bir hastaliktan dolayi 1994 te Londra da oldu Hatirasini yasatmak icin Girne deki Hurriyet Caddesi in adi Ziya Rizki Caddesi olarak degistirildi 1995 te Ziya Rizki Vakfi kuruldu Konuyla ilgili yayinlarSadrazam Halil 2017 Leymosun Limasol dan Bir Lider Ziya Rizki Lefkosa Soylem Yayinlari Kaynakca a b c d e f g Hasguler Mehmet 4 Agustos 2017 Halk Adami Ziya Rizki Kibris 10 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2018 a b Hakeri Bener Hakki 2006 Kulturumuzde Sanatcilar ve Yazarlar Isimler Sozlugu 3 bas Lefkosa Hakeri Yayinlari s 71 a b Hatay Yucel 2007 Sporumuzda Iz Birakanlar Lefkosa Ajans Yay Ltd ss 202 207 Yitirdiklerimiz Ziya Rizki Kibris 4 Agustos 2017 10 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2018 Acarkan Denktas Ziya Rizki yi kabinede istemedi Haber Kibris 26 Aralik 2011 11 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2018 Emircan Mehmet Salih Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nde Toren Bayram ve Anma Gunleri 2 bas Kibris Turk Mucahitler Dernegi Yayinlari s 18 Hasguler Mehmet Ozkaleli F Murat 2010 Kibris ta Metamorfoz ve Paradigma Degisimi Ankara International Strategic Research Organization s 145