Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Kasım 2022) () |
Talmud (İbranice: תלמוד), Yahudi medeni kanunu, tören kuralları ve efsanelerini kapsayan dinî metinlerdir. İbranice lamad (öğrenmek) kökünden gelir. Mişna ve Gemara bölümlerinden müteşekkildir. Talmud'un iki versiyonu vardır: 3. ila 5. yüzyıla ait olduğu kabul edilen ancak daha eski dokümanları da içeren Babil Talmudu ve daha eski olan Filistin ve Yeruşalayim (Kudüs) Talmudu.
Yahudilikte önceleri Sözlü Tevrat olan Tora Şebealpe daha sonraları Mişna ismiyle yazılı hale getirilmiştir. Mişna temel olarak Musevi Ceza hukuku olarak tanımlanabilir daha sonraları Hahamlarca Mişna'nın daha derinlemesine açıklamaları yapılmış ve buna Gemara adı verilmiştir.
Mişna
Sözlü kanunlar ilk defa olarak Rabi Yehuda HaNasi tarafından derlenmiş ve Mişna (משנה) adı verilmiştir. Mişna, İbranice tekrarlayarak belleme anlamındaki Şana kelimesinden gelir. İbranice olarak kaleme alınmıştır.
Mişna 6 Bölümden oluşmaktadır, bunlara İbranice sedarim (tekili seder סדר) denir. Bu altı bölümden her biri kendi aralarında 7 ila 12 alt bölüme ayrılır bu her alt bölüme de İbranice masehtot (tekili masehet מסכת) denmektedir. Mişna’da Toplam 63 altbölüm bulunmaktadır. Bunlar:
- Birinci Bölüm: Zeraim ("Tohumlar"). 11 alt bölümden oluşur. Tarımla ilgili kanunlar ve Kohen, Levi, Fakir ve Hastaların payları ile ilgili bölüm.
- İkinci Bölüm: Moed ("Kutsal Günler"). 12 alt bölümden oluşur. Yahudi Takvimi, Bayramlar ve bunlarla ilgili hükümler.
- Üçüncü Bölüm: Naşim ("Kadınlar"). 7 alt bölümden oluşur. Evlenme, boşanma, kadın erkek ilişkileri ve ile ilgili hükümler.
- Dördüncü Bölüm: Nezikin ("Zararlar"). 10 alt bölümden oluşur. Yahudi Ceza ve Medeni Hukuku ve Mahkemeler üzerinedir.
- Beşinci Bölüm: ("Kutsal Şeyler"). 11 alt bölümden oluşur. Tapınak’daki kurban törenleri ve yenmesi yasak ve mübah olan yiyecekler hakkındadır.
- Altıncı Bölüm: ("Temizlik, Arılık"). 12 alt bölümden oluşur. Arınma ritüellerini ve kanunlarını hakkındadır.
Biçim ve Üslubu
Mişna biçimi genellikle iki din bilgesinin soru cevabı biçimindedir. Soru sorana makşan, cevaplayana ise tartzan denir. Bu fikir alışverişi de Gemara’nın yapıtaşlarını oluşturur
Mişna metni yaklaşık MÖ 100 ile MS 200 yıllarında yaşamış hahamların deyişlerini içermektedir. Bu hahamlara , “öğretmenler” denir. Bu gruba , , ve Rabi Yehuda HaNasi gibi büyükler hahamlar dahildir.
Gemara
Bundan yaklaşık 300 yıl kadar sonra Babil’de ve İsrail’de Büyük Hahamlar Komitesi toplanmış ve Mişna’nın analizini yapmışlardır. Bu analize Gemara (גמרא) adı verilir ki Tamamlama anlamına gelir. Talmud Aramice olarak kaleme alınmıştır.
Gemara metnini oluşturan Hahamlara Amoraim, “açıklayıcılar ya da “yorumcular” denir. Bu gruba , dahildir.
Gemara, Mişna’nın 63 alt bölümünden sadece 37 tanesinin analizini yapmıştır bunlar:
- Birinci Kısım: Zeraim ("Tohumlar"). 1 alt bölümden oluşur.
- Berahot
- İkinci Kısım: Moed ("Kutsal Günler"). 11 alt bölümden oluşur.
- Şabat
- Eruvin
- Pesahim
- Şekalim
- Yoma
- Suka
- Beitsa
- Roşaşana
- Taanit
- Megilla
- Moed Katan
- Üçüncü Bölüm: Naşim ("Kadınlar"). 7 alt bölümden oluşur.
- Hagiga
- Yevamot
- Ketubot
- Nedarim
- Nazir
- Sota
- Gitin
- Dördüncü Bölüm: Nezikin ("Zararlar"). 8 alt bölümden oluşur.
- Kiduşin
- Bava Kama
- Bava Metsia
- Bava Basra
- Sanhedrin
- Makat
- Şevuot
- Avoda Zara
- Beşinci Bölüm: ("Kutsal Şeyler"). 9 alt bölümden oluşur.
- Horayot
- Zevahim
- Menahot
- Hulin
- Behorot
- Erhin
- Temura
- Keritut
- Melia
- Altıncı Bölüm: ("Temizlik, Arılık"). 1 alt bölümden oluşur.
- Nida
Agada
Talmud’un içinde yer alan detaylı ve anlaşılması zor açıklamaları ve analizleri daha eğlenceli hale getirmek havayı hafifletmek için, hikâyeler, fıkralar, vecize ve efsanelerle daha çekici hale getirmek için yazılmıştır yaklaşık Talmud’un %30’unu meydana getirir.
Bu hikâyeler Yahudi halkı için hayati önem taşımaktadır çünkü Yahudi kanunu Tevrat’taki bir cümleyi okuyup onu sözcüğü sözcüğüne hiçbir zaman uygulamamıştır.
Örneğin Tevrat’ta geçen göze göz, dişe diş sözü "Eğer biri seni kör ettiyse, sen de gidip onu kör etmelisin" şeklinde anlaşılmaz ve Yahudi kanununda böyle uygulanmaz. Yahudi kanununa göre: Toplumda iki kör kişinin ortaya çıkmasının kime ne yararı olacaktı? bu yüzden bu söz her zaman iki düzeyde anlaşılır:
- Adaletin orantılı olması gerektiği (bir göz için bir hayat değil)
- Bir gözün değerine karşılık bir gözün değeri, yani maddi hasarlar için.
Kudüs Talmudu ve Babil Talmudu
Sadece bir Mişna olmasına rağmen iki farklı Gemara bulunmaktadır Yeruşalmi ve Bavli dolayısıyla bu her iki Gemara farklı iki Talmud oluştururlar.
O yıllarda Yahudi nüfusun büyük bir bölümü Roma İmparatorluğu’nun sınırları dışında Babil’de yaşıyordu, Babil'deki hahamların tartışmalarından derlenmiş olan Gemara'dan oluşan Talmud'a Talmud Bavli veya Babil Talmudu denildi. İsrail toprağında ise ayrı tartışmalar yer aldı, bunlardan oluşturulan Gemara'dan oluşan Talmuda ise ya da denildi. (Gerçekte Kudüs Talmudu Kudüs'te değil, Sanhedrin’in bulunduğu Tiberya’da yazılmıştı ancak Sanhedrin’in bulunduğu yere saygı ifadesi olarak Kudüs Talmudu ifadesi tercih edilmiştir).
Kudüs Talmudu, Babil Talmudu'ndan çok daha kısa, anlaşılması çok daha karmaşıktı çünkü düzenlenmesi aceleye gelmişti. O yıllarda İsrael’deki durum, Yahudiler için çok daha istikrarlı olan Babil’deki ortamdan çok daha kötüydü. Bu sebeple Yahudi Haham okulları olan yeşivalarda çalışmalar Babil Talmudu ile yürütülür.
Talmud Yeruşalmi (Kudüs Talmudu)
İsrailli Akademisyenlerin yaklaşık Mişna’yı 200 sene analiz etmeleri neticesinde ortaya çıkmıştır. Rav Muna ve Rav Yossi tarafından birlikte kaleme alınmıştır
Talmud Bavli (Babil Talmudu)
Kudüs Talmudun’dan yaklaşık 100 yıl kadar sonra Babilli Musevi Akademisyenlerin Mişna’yı analizleri sonucu kaleme alınmış Kudüs Talmud’undan çok daha kapsamlı bir derlemedir. ve , 550'li yıllarda Babil Yahudi Topluluğunun önde gelen iki lideriydi. Rav Aşi 427 yılında öldüğünde Talmud’un ilk versyonunu yazmıştı, onun ölümünden sonra Ravina onun çalıştırmaları daha da geliştirdi.. Bu çalışma Savoraim ya da Rabbanan Savoraei tarafından (Talmud Sonrası Hahahmlardan), devam ettirildi. Yaklaşık 250 sene kadar süren son çalışmalarla 700 yılına doğru son şeklini aldı.
Babil Talmud’un modern basımı Mişna’nın tamamını ve 37 Alt bölümünün Gemara’sını içerir. 5894 sayfa 2.5 milyon kelimeden fazla kelime içerir.
Talmud’un Çift sayfa olarak yazılır ve bu sağlı sollu sayfalara Daf adı verilir A ve B dafları bulunur ve “Altbölüm daf a/b” formatında ifade edilir (Şabat 20/b)
Babil Talmud’unun ilk yorumları Raşi (Rabi Şlomo Yitsaki, 1040-1105) tarafından yapılmıştır. Yorumlar çok ayrıntılı bir biçimde tüm Talmud’u kapsar, neredeyse bütün kelimeler açıklanır. Yorumlar ("Ekler") olarak bilinir ve Dafların daha kolay anlaşılmasını sağlar
Konular
Talmud’u okumak çok sayıda argümanı okumak anlamına gelir. Her sayfada hahamlar sürekli tartışır. Bu tür bir tartışmaya (amacı gerçeğin özüne ulaşmak olan) denir. Bu sözcük yeşiva dünyasının dışında ise olumsuz bir çağrışıma sahiptir çünkü bu tartışmaları okuyan eğitimsiz kişinin gözünde hahamlar sadece kılı kırk yarmaktadır.
Hahamların gündelik yaşamda hiçbir uygulaması olmayacak konular üzerinde bile tartışmasının nedeni gerçeğe soyut bir şekilde ulaşmak, prensibi ortaya çıkarmaya çalışmaktı. Bu hahamlar gerçeğin ne olduğunu anlamak ve doğru olanı yapmakla ilgileniyordu.
Önemli bir başka nokta ise hahamların hiçbir zaman büyük konular hakkında tartışmadıklarıdır. Domuz yemek ya da yememek, Şabat günü ateş yakılabilir mi yakılamaz mı gibi konularda bir tartışma bulmak mümkün değildir. Bu konularda tam bir anlaşma söz konusudur. Sadece küçük ayrıntılar tartışma konusudur.
Bugünkü Talmud’un çevre metni ’i, yani ilkler'i de içerir: Şulhan Aruh olarak bilinen Yahudi kanunun 16. yüzyıldaki yazarı Rabbi Yosef Karo’dan önce gelen haham otorileri. Rişonimler'in en önde gelenleri arasında Raşi, öğrencileri ve soyundan gelenler, Tosafos’un baş yazarları olan Maimonides ve Nahmanides de yer alır.
Talmudun kullanımı
Talmud Yeşiva adı verilen haham yetiştiren okullarda, okutulur. Bu okullarda öğrencilere gereken Arapça ve Aramice dilleri öğretildikten sonra sınıfça grup halinde bir imam eşliğinde her bir alt bölüm üzerinde uzun ve hararetli tartışmalar yapılır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Talmud haber gazete kitap akademik JSTOR Kasim 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Talmud Ibranice תלמוד Yahudi medeni kanunu toren kurallari ve efsanelerini kapsayan dini metinlerdir Ibranice lamad ogrenmek kokunden gelir Misna ve Gemara bolumlerinden mutesekkildir Talmud un iki versiyonu vardir 3 ila 5 yuzyila ait oldugu kabul edilen ancak daha eski dokumanlari da iceren Babil Talmudu ve daha eski olan Filistin ve Yerusalayim Kudus Talmudu Yahudilikte onceleri Sozlu Tevrat olan Tora Sebealpe daha sonralari Misna ismiyle yazili hale getirilmistir Misna temel olarak Musevi Ceza hukuku olarak tanimlanabilir daha sonralari Hahamlarca Misna nin daha derinlemesine aciklamalari yapilmis ve buna Gemara adi verilmistir Misna Sozlu kanunlar ilk defa olarak Rabi Yehuda HaNasi tarafindan derlenmis ve Misna משנה adi verilmistir Misna Ibranice tekrarlayarak belleme anlamindaki Sana kelimesinden gelir Ibranice olarak kaleme alinmistir Misna 6 Bolumden olusmaktadir bunlara Ibranice sedarim tekili seder סדר denir Bu alti bolumden her biri kendi aralarinda 7 ila 12 alt bolume ayrilir bu her alt bolume de Ibranice masehtot tekili masehet מסכת denmektedir Misna da Toplam 63 altbolum bulunmaktadir Bunlar Birinci Bolum Zeraim Tohumlar 11 alt bolumden olusur Tarimla ilgili kanunlar ve Kohen Levi Fakir ve Hastalarin paylari ile ilgili bolum Ikinci Bolum Moed Kutsal Gunler 12 alt bolumden olusur Yahudi Takvimi Bayramlar ve bunlarla ilgili hukumler Ucuncu Bolum Nasim Kadinlar 7 alt bolumden olusur Evlenme bosanma kadin erkek iliskileri ve ile ilgili hukumler Dorduncu Bolum Nezikin Zararlar 10 alt bolumden olusur Yahudi Ceza ve Medeni Hukuku ve Mahkemeler uzerinedir Besinci Bolum Kutsal Seyler 11 alt bolumden olusur Tapinak daki kurban torenleri ve yenmesi yasak ve mubah olan yiyecekler hakkindadir Altinci Bolum Temizlik Arilik 12 alt bolumden olusur Arinma rituellerini ve kanunlarini hakkindadir Bicim ve Uslubu Misna bicimi genellikle iki din bilgesinin soru cevabi bicimindedir Soru sorana maksan cevaplayana ise tartzan denir Bu fikir alisverisi de Gemara nin yapitaslarini olusturur Misna metni yaklasik MO 100 ile MS 200 yillarinda yasamis hahamlarin deyislerini icermektedir Bu hahamlara ogretmenler denir Bu gruba ve Rabi Yehuda HaNasi gibi buyukler hahamlar dahildir Gemara Bundan yaklasik 300 yil kadar sonra Babil de ve Israil de Buyuk Hahamlar Komitesi toplanmis ve Misna nin analizini yapmislardir Bu analize Gemara גמרא adi verilir ki Tamamlama anlamina gelir Talmud Aramice olarak kaleme alinmistir Gemara metnini olusturan Hahamlara Amoraim aciklayicilar ya da yorumcular denir Bu gruba dahildir Gemara Misna nin 63 alt bolumunden sadece 37 tanesinin analizini yapmistir bunlar Birinci Kisim Zeraim Tohumlar 1 alt bolumden olusur Berahot Ikinci Kisim Moed Kutsal Gunler 11 alt bolumden olusur Sabat Eruvin Pesahim Sekalim Yoma Suka Beitsa Rosasana Taanit Megilla Moed Katan Ucuncu Bolum Nasim Kadinlar 7 alt bolumden olusur Hagiga Yevamot Ketubot Nedarim Nazir Sota Gitin Dorduncu Bolum Nezikin Zararlar 8 alt bolumden olusur Kidusin Bava Kama Bava Metsia Bava Basra Sanhedrin Makat Sevuot Avoda Zara Besinci Bolum Kutsal Seyler 9 alt bolumden olusur Horayot Zevahim Menahot Hulin Behorot Erhin Temura Keritut Melia Altinci Bolum Temizlik Arilik 1 alt bolumden olusur NidaAgada Talmud un icinde yer alan detayli ve anlasilmasi zor aciklamalari ve analizleri daha eglenceli hale getirmek havayi hafifletmek icin hikayeler fikralar vecize ve efsanelerle daha cekici hale getirmek icin yazilmistir yaklasik Talmud un 30 unu meydana getirir Bu hikayeler Yahudi halki icin hayati onem tasimaktadir cunku Yahudi kanunu Tevrat taki bir cumleyi okuyup onu sozcugu sozcugune hicbir zaman uygulamamistir Ornegin Tevrat ta gecen goze goz dise dis sozu Eger biri seni kor ettiyse sen de gidip onu kor etmelisin seklinde anlasilmaz ve Yahudi kanununda boyle uygulanmaz Yahudi kanununa gore Toplumda iki kor kisinin ortaya cikmasinin kime ne yarari olacakti bu yuzden bu soz her zaman iki duzeyde anlasilir Adaletin orantili olmasi gerektigi bir goz icin bir hayat degil Bir gozun degerine karsilik bir gozun degeri yani maddi hasarlar icin Kudus Talmudu ve Babil TalmuduSadece bir Misna olmasina ragmen iki farkli Gemara bulunmaktadir Yerusalmi ve Bavli dolayisiyla bu her iki Gemara farkli iki Talmud olustururlar O yillarda Yahudi nufusun buyuk bir bolumu Roma Imparatorlugu nun sinirlari disinda Babil de yasiyordu Babil deki hahamlarin tartismalarindan derlenmis olan Gemara dan olusan Talmud a Talmud Bavli veya Babil Talmudu denildi Israil topraginda ise ayri tartismalar yer aldi bunlardan olusturulan Gemara dan olusan Talmuda ise ya da denildi Gercekte Kudus Talmudu Kudus te degil Sanhedrin in bulundugu Tiberya da yazilmisti ancak Sanhedrin in bulundugu yere saygi ifadesi olarak Kudus Talmudu ifadesi tercih edilmistir Kudus Talmudu Babil Talmudu ndan cok daha kisa anlasilmasi cok daha karmasikti cunku duzenlenmesi aceleye gelmisti O yillarda Israel deki durum Yahudiler icin cok daha istikrarli olan Babil deki ortamdan cok daha kotuydu Bu sebeple Yahudi Haham okullari olan yesivalarda calismalar Babil Talmudu ile yurutulur Talmud Yerusalmi Kudus Talmudu Israilli Akademisyenlerin yaklasik Misna yi 200 sene analiz etmeleri neticesinde ortaya cikmistir Rav Muna ve Rav Yossi tarafindan birlikte kaleme alinmistir Talmud Bavli Babil Talmudu Kudus Talmudun dan yaklasik 100 yil kadar sonra Babilli Musevi Akademisyenlerin Misna yi analizleri sonucu kaleme alinmis Kudus Talmud undan cok daha kapsamli bir derlemedir ve 550 li yillarda Babil Yahudi Toplulugunun onde gelen iki lideriydi Rav Asi 427 yilinda oldugunde Talmud un ilk versyonunu yazmisti onun olumunden sonra Ravina onun calistirmalari daha da gelistirdi Bu calisma Savoraim ya da Rabbanan Savoraei tarafindan Talmud Sonrasi Hahahmlardan devam ettirildi Yaklasik 250 sene kadar suren son calismalarla 700 yilina dogru son seklini aldi Babil Talmud un modern basimi Misna nin tamamini ve 37 Alt bolumunun Gemara sini icerir 5894 sayfa 2 5 milyon kelimeden fazla kelime icerir Talmud un Cift sayfa olarak yazilir ve bu sagli sollu sayfalara Daf adi verilir A ve B daflari bulunur ve Altbolum daf a b formatinda ifade edilir Sabat 20 b Babil Talmud unun ilk yorumlari Rasi Rabi Slomo Yitsaki 1040 1105 tarafindan yapilmistir Yorumlar cok ayrintili bir bicimde tum Talmud u kapsar neredeyse butun kelimeler aciklanir Yorumlar Ekler olarak bilinir ve Daflarin daha kolay anlasilmasini saglarKonularTalmud u okumak cok sayida argumani okumak anlamina gelir Her sayfada hahamlar surekli tartisir Bu tur bir tartismaya amaci gercegin ozune ulasmak olan denir Bu sozcuk yesiva dunyasinin disinda ise olumsuz bir cagrisima sahiptir cunku bu tartismalari okuyan egitimsiz kisinin gozunde hahamlar sadece kili kirk yarmaktadir Hahamlarin gundelik yasamda hicbir uygulamasi olmayacak konular uzerinde bile tartismasinin nedeni gercege soyut bir sekilde ulasmak prensibi ortaya cikarmaya calismakti Bu hahamlar gercegin ne oldugunu anlamak ve dogru olani yapmakla ilgileniyordu Onemli bir baska nokta ise hahamlarin hicbir zaman buyuk konular hakkinda tartismadiklaridir Domuz yemek ya da yememek Sabat gunu ates yakilabilir mi yakilamaz mi gibi konularda bir tartisma bulmak mumkun degildir Bu konularda tam bir anlasma soz konusudur Sadece kucuk ayrintilar tartisma konusudur Bugunku Talmud un cevre metni i yani ilkler i de icerir Sulhan Aruh olarak bilinen Yahudi kanunun 16 yuzyildaki yazari Rabbi Yosef Karo dan once gelen haham otorileri Risonimler in en onde gelenleri arasinda Rasi ogrencileri ve soyundan gelenler Tosafos un bas yazarlari olan Maimonides ve Nahmanides de yer alir Talmudun kullanimiTalmud Yesiva adi verilen haham yetistiren okullarda okutulur Bu okullarda ogrencilere gereken Arapca ve Aramice dilleri ogretildikten sonra sinifca grup halinde bir imam esliginde her bir alt bolum uzerinde uzun ve hararetli tartismalar yapilir Ayrica bakinizKaraite Yahudiligi Kutub i Sitte Hadis Kur ancilikKaynakca Early compilations The making of the Talmuds 3rd 6th century Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Online 2008 16 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2009 Oxford Ingilizce Sozluk talmud