Hayme Hâtun veya Hayma Ana,Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin ninesi, Ertuğrul Gazi, Sungurtekin Bey, Gündoğdu Bey ve Dündar Bey'in annesidir. Kendisine Osmanlı İmparatorluğu'nun Devlet Ana (Devlet Anası) unvanı verilmiş ve tanınmıştır.
Hayme Hatun | |
---|---|
Doğum | Hâyme 12. yüzyıl ? |
Ölüm | ? |
Defin yeri | Çarşamba, Domaniç |
Din | İslam |
Evlilik | Süleyman Şah |
Çocuk(lar) | Ertuğrul Gazi Sungur Tekin Gündoğdu Bey Dündar Bey |
İsminin kökeni
Hayma'nın çağrıştırdığı sözcük, çadır anlamındaki Arapça "hayme"dir. Ancak daha yeni Müslüman bir Türkmen kızına Hayme adı verilmesi mantıksızdır. Tarihçi Anthony Dolphin Alderson bunu "Haime" yazmış. Zamanla Hayma'ya dönüşen sözcük aslında, "ay" kökünden "ayma", "aymak", "ayman" gibi Türkçe bir ad olmalı. Divanü Lügâti't-Türk'te, "ayamak" (lâkap vermek, korumak), "aymak" (söylemek); Tarama Sözlüğü'nde de "aymak" (ayıltmak, aklını başına getirmek) sözcükleri vardır.
Anısı
Necdet Sakaoğlu'nun bildirdiğine göre, tarihçiler tarafından fazla araştırılmamış olan Hayma Ana'nın anısı Domaniç beldesinin halkı tarafından yaşatılmıştır. Çarşamba köyündeki bir mezarın yüzyıllar boyunca yöre halkı tarafından Hayma Hâtun'un kabri olarak ziyaret edildiğini duyan Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid 1892 yılında burada bir türbe inşa ettirmiştir. Diğer taraftan da İdris-i Bitlisî Heşt Behişt isimli tarihinde Osman Gazi'nin küçük oğlu Alâeddin Paşa'yı Bilecik'te annesinin yanında ikamet ettirdiği yazmaktadır.
Yaşamı
Osmanlı padişahlarının Müslüman olmayan cariyelerle evlenmeleri geleneği henüz başlamadığı için Hayma Hâtun'un Türk olduğu söylenir. Bir başka inanışa göre ise, Hayme Ana, Kaya Alpoğlu Süleyman Şah'ın eşi, Ertuğrul Gazi'nin annesi ve Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazi'nin de büyükannesidir. Kocası Süleyman Şah'ın Fırat Nehri'ni geçerken boğularak ölmesi üzerine Kayı Boyu'nun başına geçen Hayme Ana, Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad'ın yer göstermesi üzerine önce Ankara Karacadağ, ardından da Domaniç ve Söğüt'e yerleşir. Ertuğrul Gazi, "Devlet Ana" diye de anılan annesi Hayme Ana'yı, Çarşamba köyünde her yıl çadır kurduğu bir tepe üzerine defnettirdi. Hayma Ana'nın mezarının, Ertuğrul Gazi'nin Söğüt'teki türbesinin uzağında Domaniç'te olması, yaylak-kışlak yaşantısına bağlanarak Hayma'nın Kayıların yayladığı bir yaz mevsiminde öldüğü söylenebilir. Sultan II. Abdülhamid, 1892'de Hayme Ana'nın kabri üzerine bugünkü türbeyi yaptırdı. Çarşamba köyünde ölen Hayme Ana için mezarı başında anma töreni düzenleniyor. Hayme Hatun'un türbesi ve Hayme Ana heykeli Kütahya'nın Domaniç ilçesinde görülebilecek en önemli yerlerden biridir.
Popüler kültürdeki yeri
2014-2019 yılları arasında TRT 1 de yayınlanan Diriliş Ertuğrul dizisinde Hülya Darcan tarafından canlandırılmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 25. ISBN . 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
- ^ "HAYME HATUN DEVLET ANA". Devlet-i Aliyye-i. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
- ^ Sakaoğlu, N. Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayım, 2015, s,28
- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 26. ISBN . 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 27. ISBN . 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
- ^ Sakaoğlu, N. a.g.e., Alfa Yayım, 2015, s,30
- ^ Hayme Ana'yı Anma ve Göç Şenlikleri 27 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Hayme Ana Türbesi 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
Wikimedia Commons'ta Hayme Hatun ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Bibliyografya
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.I
- Selim Yıldız, “Hayme Ana”, Vilayetlerin Sultanlığından Faziletlerin Sultanlığına Osmanlı Devleti, Kütahya 1999, s.40
- Mehmed Maksudoğlu, Osmanlı Tarihi, İstanbul 2001, s.21
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hayme Hatun veya Hayma Ana Osmanli Devleti nin kurucusu olan Osman Gazi nin ninesi Ertugrul Gazi Sungurtekin Bey Gundogdu Bey ve Dundar Bey in annesidir Kendisine Osmanli Imparatorlugu nun Devlet Ana Devlet Anasi unvani verilmis ve taninmistir Hayme HatunOsmanli Padisahi Osman Gazi nin babaannesi Hayme Hatun nun Turbesi Carsamba DomanicDogumHayme 12 yuzyil Olum Defin yeriCarsamba DomanicDinIslamEvlilikSuleyman SahCocuk lar Ertugrul Gazi Sungur Tekin Gundogdu Bey Dundar BeyIsminin kokeniHayma nin cagristirdigi sozcuk cadir anlamindaki Arapca hayme dir Ancak daha yeni Musluman bir Turkmen kizina Hayme adi verilmesi mantiksizdir Tarihci Anthony Dolphin Alderson bunu Haime yazmis Zamanla Hayma ya donusen sozcuk aslinda ay kokunden ayma aymak ayman gibi Turkce bir ad olmali Divanu Lugati t Turk te ayamak lakap vermek korumak aymak soylemek Tarama Sozlugu nde de aymak ayiltmak aklini basina getirmek sozcukleri vardir AnisiNecdet Sakaoglu nun bildirdigine gore tarihciler tarafindan fazla arastirilmamis olan Hayma Ana nin anisi Domanic beldesinin halki tarafindan yasatilmistir Carsamba koyundeki bir mezarin yuzyillar boyunca yore halki tarafindan Hayma Hatun un kabri olarak ziyaret edildigini duyan Osmanli Padisahi II Abdulhamid 1892 yilinda burada bir turbe insa ettirmistir Diger taraftan da Idris i Bitlisi Hest Behist isimli tarihinde Osman Gazi nin kucuk oglu Alaeddin Pasa yi Bilecik te annesinin yaninda ikamet ettirdigi yazmaktadir YasamiOsmanli padisahlarinin Musluman olmayan cariyelerle evlenmeleri gelenegi henuz baslamadigi icin Hayma Hatun un Turk oldugu soylenir Bir baska inanisa gore ise Hayme Ana Kaya Alpoglu Suleyman Sah in esi Ertugrul Gazi nin annesi ve Osmanli Devleti nin kurucusu Osman Gazi nin de buyukannesidir Kocasi Suleyman Sah in Firat Nehri ni gecerken bogularak olmesi uzerine Kayi Boyu nun basina gecen Hayme Ana Selcuklu Sultani Alaeddin Keykubad in yer gostermesi uzerine once Ankara Karacadag ardindan da Domanic ve Sogut e yerlesir Ertugrul Gazi Devlet Ana diye de anilan annesi Hayme Ana yi Carsamba koyunde her yil cadir kurdugu bir tepe uzerine defnettirdi Hayma Ana nin mezarinin Ertugrul Gazi nin Sogut teki turbesinin uzaginda Domanic te olmasi yaylak kislak yasantisina baglanarak Hayma nin Kayilarin yayladigi bir yaz mevsiminde oldugu soylenebilir Sultan II Abdulhamid 1892 de Hayme Ana nin kabri uzerine bugunku turbeyi yaptirdi Carsamba koyunde olen Hayme Ana icin mezari basinda anma toreni duzenleniyor Hayme Hatun un turbesi ve Hayme Ana heykeli Kutahya nin Domanic ilcesinde gorulebilecek en onemli yerlerden biridir Populer kulturdeki yeri2014 2019 yillari arasinda TRT 1 de yayinlanan Dirilis Ertugrul dizisinde Hulya Darcan tarafindan canlandirilmistir Ayrica bakinizHalime HatunKaynakca a b c d e f g h Sakaoglu Necdet 2008 Bu mulkun kadin sultanlari Valide sultanlar hatunlar hasekiler kadinefendiler sultanefendiler Oglak Yayincilik s 25 ISBN 978 9 753 29623 6 15 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2016 HAYME HATUN DEVLET ANA Devlet i Aliyye i 21 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ekim 2023 Sakaoglu N Bu Mulkun Kadin Sultanlari Alfa Yayim 2015 s 28 Sakaoglu Necdet 2008 Bu mulkun kadin sultanlari Valide sultanlar hatunlar hasekiler kadinefendiler sultanefendiler Oglak Yayincilik s 26 ISBN 978 9 753 29623 6 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2016 Sakaoglu Necdet 2008 Bu mulkun kadin sultanlari Valide sultanlar hatunlar hasekiler kadinefendiler sultanefendiler Oglak Yayincilik s 27 ISBN 978 9 753 29623 6 15 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2016 Sakaoglu N a g e Alfa Yayim 2015 s 30 Hayme Ana yi Anma ve Goc Senlikleri 27 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hayme Ana Turbesi 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Hayme Hatun ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Bibliyografya Ismail Hakki Uzuncarsili Osmanli Tarihi C I Selim Yildiz Hayme Ana Vilayetlerin Sultanligindan Faziletlerin Sultanligina Osmanli Devleti Kutahya 1999 s 40 Mehmed Maksudoglu Osmanli Tarihi Istanbul 2001 s 21