Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tomris, (Grekçe: Τόμυρις, Latince: Tomyris) MÖ 6. yüzyılda yaşadığı sanılan, Antik Doğu İrani dillerini konuşanMassaget konfederasyonu üzerinde hüküm sürmüş hükümdar.
Hayatı
Antik çağda Pers ve Medya'da hüküm süren Ahameniş İmparatorluğu ile büyük bir mücadeleye girişmiştir. Tomris barışçıl ama savunmaya önem veren bir yapıya önem göstermiş, bunu bir zayıflık olarak gören Pers İmparatoru Büyük Kiros ise hiç durmadan Massaget topraklarına akın düzenlemiştir. Persler, Massaget topraklarına girdiği vakit yakılmış tarlalardan başka bir şey bulamıyorlardı. Çünkü Massagetler geri çekiliyor ve savaş için uygun bir mevzi ve an bekliyorlar, bu olmadığı takdirde de savaşa girişmiyorlardı. Massagetleri kovalamaktan bıkan Büyük Kiros İran'a geri dönmek zorunda kalıyordu. Bir süre sonra kendisine tabî olması ve kendisiyle evlenmeyi kabul ettiği takdirde Tomris Hatun ile uğraşmayacağını vadetti. Tomris Hatun bunun bir oyun olduğunu biliyordu ve teklifi reddetti.
Buna kızan Büyük Kiros büyük bir ordu toplayarak tekrar Massaget topraklarına girdi. Bu orduda savaş için eğitilmiş yüzlerce köpek de vardı. Tomris artık kaçmanın yarar sağlamayacağını anlayıp uygun bir alan seçip Büyük Kiros'un ordusunu beklemeye başlar. İki ordu aralarında birkaç kilometre kalacak bir biçimde mevzilenir. Güneş battığı için savaşa tutuşmazlar ancak gece Büyük Kiros bir hile düşünmüş ve iki ordunun arasında bir çadır kurdurmuştur ve içinde güzel kızlar ve yiyecekler ve şarap bulunan çadıra ansızın saldırı düzenleyen Tomris'in oğlu ve beraberindeki kuvvetler, içerideki birkaç Pers'i öldürüp eğlenceye dalmışlardır. Ancak birkaç saat sonra bir baskın düzenleyen Pers kuvvetleri çadırı basıp Tomris'in oğlu da olmak üzere içerideki Massagetleri öldürürler. Tomris çok sevdiği oğlunun ölümüne üzülür. Yemin ederek şöyle söyler: Kana susamış Kiros! Sen oğlumu mertlikle değil o içtikçe zıvanadan çıktığın şarapla öldürdün. Ama güneşe yemin ederim ki seni kanla doyuracağım!
İki ordu Milattan Önce 529'da Seyhun nehri yakınlarında savaş düzeni alır. Kanatlara süvarilerini, ön saflara mızraklı piyadelerini, onların arkasına da okçularını dizen İmparator Kiros, şahsi muhafızları olan, efsanevi Ölümsüzler ile merkezde yer alır. Heredot'un "Yunan toprakları dışındaki en kanlı savaş" olarak tabir ettiği savaşta Massagetler kanca temrenli okları, güçlü yayları, eyer ve üzengiyle kullandıkları atları sayesinde savaşı kazanır. Ok atmakta usta olan ve savaş arabalarını büyük ustalıkla kullanan Massaget, savaş köpeklerine rağmen Persleri bozguna uğratır. İmparator Kiros, adamlarının çoğunu kaybetmiş, bir kısmı da savaş alanından kaçmıştır. Sadece Ölümsüzler ile kalan Kiros'un etrafı Massagetler tarafından çevrilmiş, İmparator çember içine alınmıştır. Kiros, son bir hamle ile çemberi yarıp kaçmak için savaşırken, atından düşürülüp öldürülmüştür. Ahameniş İmparatorluğu'nun ilk büyük hükümdarı Kiros, ele geçirmek istediği topraklarda önce ordusundan sonra da canından olmuştur.
Tomris bir gece önce, oğlunun cesedinin başında ettiği yeminini yerine getirir. Büyük Kiros'un kafasını kan dolu bir fıçıya atarak "Hayatında kan içmeye doymamıştın, şimdi seni, kanla doyuruyorum!" der.
İki taraf için de büyük kayıpların verildiği savaşın sonunda, Massaget ülkesi bir müddet daha Pers tehdidinden kurtulmuş olur.
Kültürel etkiler
Tomris/Tomaris'in adı günümüze kadar kullanılagelen bir İran dişil ismidir.
Tomyris adı, Avesta dilindeki "Taoxman" (𐬙𐬀𐬊𐬑𐬨𐬀𐬥) ve Eski Farsça "Taumā" (𐎫𐎢𐎶𐎠) kelimesinden türetilen "aile" anlamına gelen İskit adının Helenleşmesi olan Antik Yunanca Tómuris adının Latince biçimidir. "tohum", "mikrop" ve "akrabalık" anlamına gelen Tumurī̆, Tumuriya, Taumurī̆, Taumuriya, Θumurī̆, Θumuriya, Θaumurī̆, Θaumuriya, Θvāmurī̆ ve Θvāmuriya dahil olmak üzere çeşitli yeniden yapılandırılmış formları önerilmiştir.
İran tarihi ve İran edebiyatı için mühim bir şahsiyet olan Farkapın (Sparqapisin) kızıdır.
Galeri
-
![image]()
Kraliçe Tomris, kan ile dolu kabın içine ölü Kiros'un başını daldırır. -
![image]()
Peter Paul Rubensin çizdiği "Tehmire (Tomris) Efsanesi" eserinde Tehmire'nin (Tomris'in) Fars hükümdarı Kiros'un başını kan dolu kaba düşürmesi. -
![image]()
Massaget kraliçesi Tomris
Kaynakça
- ^ *"The Scythians: discovering the nomad-warriors of Siberia". World Archaeology (İngilizce). 25 Temmuz 2017. 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- "Scythian | People, History, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 28 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- "Profile for Tomyris (Massagetean Queen) from The Histories (page 1)". www.goodreads.com. 29 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- Gorder, A. Christian Van (2010). Christianity in Persia and the Status of Non-muslims in Iran (İngilizce). Rowman & Littlefield. ISBN . 29 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- "Collections Online | British Museum". www.britishmuseum.org. 5 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- Kessler, P. L. "Kingdoms of Central Asia - Massagetae". www.historyfiles.co.uk (İngilizce). 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- "Massagetes - Livius". www.livius.org. 29 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- . www.definitions.net. 25 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
- "Archäologische Mitteilungen aus Iran". Orientalistische Literaturzeitung. 87 (1). Ocak 1992. doi:10.1524/olzg.1992.87.1.49a. ISSN 2196-6877. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- The Cambridge history of Iran. W. B. Fisher. Cambridge,: University Press. 1968-1991. ISBN . OCLC 745412. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- Grousset, René (1970). The empire of the steppes : a history of central Asia. Naomi Walford. New Brunswick, N.J. ISBN . OCLC 90972. 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- Gera, Deborah Levine (1997). Warrior women : the anonymous Tractatus de mulieribus. Leiden: E.J. Brill. ISBN . OCLC 605398940.
- The Cambridge ancient history. Third edition. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, John Boardman, David M. Lewis, F. W. Walbank, A. E. Astin, J. A. Crook, A. W. Lintott. Cambridge. 1970. ISBN . OCLC 121060. 16 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- Vogelsang, W. J. (1992). The rise and organisation of the Achaemenid Empire : the eastern Iranian evidence. Leiden: Brill. ISBN . OCLC 26158953.
- Hinz, Walther (1975). Altiranisches Sprachgut der Nebenüberlieferungen. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN . OCLC 1958966.
- History of civilizations of Central Asia. Ahmad Hasan Dani, V. M. Masson, J. Harmatta, Baij Nath Puri, G. F. Etemadi, B. A. Litvinskiĭ, Guangda Zhang, R. Shabani Samghabadi, Muḣammad Osimī. Paris: Unesco. 1992-2005. ISBN . OCLC 28186754. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^
- Karasulas, Antony. Mounted Archers Of The Steppe 600 BC-AD 1300 (Elite). Osprey Publishing, 2004, , p. 7.
- Wilcox, Peter. Rome's Enemies: Parthians and Sassanids. Osprey Publishing, 1986, , p. 9.
- Gershevitch, Ilya. The Cambridge History of Iran (Volume II). Cambridge University Press, 1985, , p. 48.
- Grousset, René. The Empire of the Steppes. Rutgers University Press, 1989, , p. 547.
- "MASSAGETAE". Encyclopædia Iranica (İngilizce). 11 Nisan 2018. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından .}}
- ^ Bukharin, Mikhail. "[Kolaxais and his Brothers (Classical Tradition on the Origin of the Royal Power of the Scythians)] Колаксай и его братья (античная традиция о происхождении царской власти у скифов)". Аристей. 2013. VIII. C. 20–80. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022.
- ^ Schmitt, Rüdiger (15 Mayıs 2008). "« Archeaologia, storia e filologia a Susa », in : Maria Vittoria Fontana, Bruno Genito, eds., Studi in onore di Umberto Scerrato per il suo settantacinquesimo compleanno. Napoli, Università degli studi di Napoli "L'Orientale", 2003, pp. 681-700". Abstracta Iranica (Volume 29). doi:10.4000/abstractairanica.24382. ISSN 0240-8910.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tomris Grekce Tomyris Latince Tomyris MO 6 yuzyilda yasadigi sanilan Antik Dogu Irani dillerini konusanMassaget konfederasyonu uzerinde hukum surmus hukumdar HayatiAntik cagda Pers ve Medya da hukum suren Ahamenis Imparatorlugu ile buyuk bir mucadeleye girismistir Tomris bariscil ama savunmaya onem veren bir yapiya onem gostermis bunu bir zayiflik olarak goren Pers Imparatoru Buyuk Kiros ise hic durmadan Massaget topraklarina akin duzenlemistir Persler Massaget topraklarina girdigi vakit yakilmis tarlalardan baska bir sey bulamiyorlardi Cunku Massagetler geri cekiliyor ve savas icin uygun bir mevzi ve an bekliyorlar bu olmadigi takdirde de savasa girismiyorlardi Massagetleri kovalamaktan bikan Buyuk Kiros Iran a geri donmek zorunda kaliyordu Bir sure sonra kendisine tabi olmasi ve kendisiyle evlenmeyi kabul ettigi takdirde Tomris Hatun ile ugrasmayacagini vadetti Tomris Hatun bunun bir oyun oldugunu biliyordu ve teklifi reddetti Buna kizan Buyuk Kiros buyuk bir ordu toplayarak tekrar Massaget topraklarina girdi Bu orduda savas icin egitilmis yuzlerce kopek de vardi Tomris artik kacmanin yarar saglamayacagini anlayip uygun bir alan secip Buyuk Kiros un ordusunu beklemeye baslar Iki ordu aralarinda birkac kilometre kalacak bir bicimde mevzilenir Gunes battigi icin savasa tutusmazlar ancak gece Buyuk Kiros bir hile dusunmus ve iki ordunun arasinda bir cadir kurdurmustur ve icinde guzel kizlar ve yiyecekler ve sarap bulunan cadira ansizin saldiri duzenleyen Tomris in oglu ve beraberindeki kuvvetler icerideki birkac Pers i oldurup eglenceye dalmislardir Ancak birkac saat sonra bir baskin duzenleyen Pers kuvvetleri cadiri basip Tomris in oglu da olmak uzere icerideki Massagetleri oldururler Tomris cok sevdigi oglunun olumune uzulur Yemin ederek soyle soyler Kana susamis Kiros Sen oglumu mertlikle degil o ictikce zivanadan ciktigin sarapla oldurdun Ama gunese yemin ederim ki seni kanla doyuracagim Iki ordu Milattan Once 529 da Seyhun nehri yakinlarinda savas duzeni alir Kanatlara suvarilerini on saflara mizrakli piyadelerini onlarin arkasina da okcularini dizen Imparator Kiros sahsi muhafizlari olan efsanevi Olumsuzler ile merkezde yer alir Heredot un Yunan topraklari disindaki en kanli savas olarak tabir ettigi savasta Massagetler kanca temrenli oklari guclu yaylari eyer ve uzengiyle kullandiklari atlari sayesinde savasi kazanir Ok atmakta usta olan ve savas arabalarini buyuk ustalikla kullanan Massaget savas kopeklerine ragmen Persleri bozguna ugratir Imparator Kiros adamlarinin cogunu kaybetmis bir kismi da savas alanindan kacmistir Sadece Olumsuzler ile kalan Kiros un etrafi Massagetler tarafindan cevrilmis Imparator cember icine alinmistir Kiros son bir hamle ile cemberi yarip kacmak icin savasirken atindan dusurulup oldurulmustur Ahamenis Imparatorlugu nun ilk buyuk hukumdari Kiros ele gecirmek istedigi topraklarda once ordusundan sonra da canindan olmustur Tomris bir gece once oglunun cesedinin basinda ettigi yeminini yerine getirir Buyuk Kiros un kafasini kan dolu bir ficiya atarak Hayatinda kan icmeye doymamistin simdi seni kanla doyuruyorum der Iki taraf icin de buyuk kayiplarin verildigi savasin sonunda Massaget ulkesi bir muddet daha Pers tehdidinden kurtulmus olur Kulturel etkilerTomris Tomaris in adi gunumuze kadar kullanilagelen bir Iran disil ismidir Tomyris adi Avesta dilindeki Taoxman 𐬙𐬀𐬊𐬑𐬨𐬀𐬥 ve Eski Farsca Tauma 𐎫𐎢𐎶𐎠 kelimesinden turetilen aile anlamina gelen Iskit adinin Helenlesmesi olan Antik Yunanca Tomuris adinin Latince bicimidir tohum mikrop ve akrabalik anlamina gelen Tumuri Tumuriya Taumuri Taumuriya 8umuri 8umuriya 8aumuri 8aumuriya 8vamuri ve 8vamuriya dahil olmak uzere cesitli yeniden yapilandirilmis formlari onerilmistir Iran tarihi ve Iran edebiyati icin muhim bir sahsiyet olan Farkapin Sparqapisin kizidir GaleriKralice Tomris kan ile dolu kabin icine olu Kiros un basini daldirir Peter Paul Rubensin cizdigi Tehmire Tomris Efsanesi eserinde Tehmire nin Tomris in Fars hukumdari Kiros un basini kan dolu kaba dusurmesi Massaget kralicesi TomrisKaynakca The Scythians discovering the nomad warriors of Siberia World Archaeology Ingilizce 25 Temmuz 2017 14 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Scythian People History amp Facts Britannica www britannica com Ingilizce 28 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Profile for Tomyris Massagetean Queen from The Histories page 1 www goodreads com 29 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Gorder A Christian Van 2010 Christianity in Persia and the Status of Non muslims in Iran Ingilizce Rowman amp Littlefield ISBN 978 0 7391 3609 6 29 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Collections Online British Museum www britishmuseum org 5 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Kessler P L Kingdoms of Central Asia Massagetae www historyfiles co uk Ingilizce 3 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Massagetes Livius www livius org 29 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Foundation Encyclopaedia Iranica Welcome to Encyclopaedia Iranica iranicaonline org Ingilizce 10 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2022 www definitions net 25 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2022 Archaologische Mitteilungen aus Iran Orientalistische Literaturzeitung 87 1 Ocak 1992 doi 10 1524 olzg 1992 87 1 49a ISSN 2196 6877 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2022 The Cambridge history of Iran W B Fisher Cambridge University Press 1968 1991 ISBN 0 521 06935 1 OCLC 745412 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2022 Grousset Rene 1970 The empire of the steppes a history of central Asia Naomi Walford New Brunswick N J ISBN 0 8135 0627 1 OCLC 90972 22 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2022 Gera Deborah Levine 1997 Warrior women the anonymous Tractatus de mulieribus Leiden E J Brill ISBN 978 90 04 32988 1 OCLC 605398940 The Cambridge ancient history Third edition I E S Edwards C J Gadd N G L Hammond John Boardman David M Lewis F W Walbank A E Astin J A Crook A W Lintott Cambridge 1970 ISBN 0 521 85073 8 OCLC 121060 16 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2022 Vogelsang W J 1992 The rise and organisation of the Achaemenid Empire the eastern Iranian evidence Leiden Brill ISBN 90 04 09682 5 OCLC 26158953 Hinz Walther 1975 Altiranisches Sprachgut der Nebenuberlieferungen Wiesbaden Harrassowitz ISBN 3 447 01703 1 OCLC 1958966 History of civilizations of Central Asia Ahmad Hasan Dani V M Masson J Harmatta Baij Nath Puri G F Etemadi B A Litvinskiĭ Guangda Zhang R Shabani Samghabadi Muḣammad Osimi Paris Unesco 1992 2005 ISBN 92 3 102719 0 OCLC 28186754 6 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2022 Karasulas Antony Mounted Archers Of The Steppe 600 BC AD 1300 Elite Osprey Publishing 2004 978 1 84176 809 0 p 7 Wilcox Peter Rome s Enemies Parthians and Sassanids Osprey Publishing 1986 0 85045 688 6 p 9 Gershevitch Ilya The Cambridge History of Iran Volume II Cambridge University Press 1985 0 521 20091 1 p 48 Grousset Rene The Empire of the Steppes Rutgers University Press 1989 0 8135 1304 9 p 547 MASSAGETAE Encyclopaedia Iranica Ingilizce 11 Nisan 2018 12 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Bukharin Mikhail Kolaxais and his Brothers Classical Tradition on the Origin of the Royal Power of the Scythians Kolaksaj i ego bratya antichnaya tradiciya o proishozhdenii carskoj vlasti u skifov Aristej 2013 VIII C 20 80 3 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2022 Schmitt Rudiger 15 Mayis 2008 Archeaologia storia e filologia a Susa in Maria Vittoria Fontana Bruno Genito eds Studi in onore di Umberto Scerrato per il suo settantacinquesimo compleanno Napoli Universita degli studi di Napoli L Orientale 2003 pp 681 700 Abstracta Iranica Volume 29 doi 10 4000 abstractairanica 24382 ISSN 0240 8910