Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cedidcilik, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'da özellikle Türk kökenli Müslüman halklar arasında ortaya çıkan sosyal-siyasi ve entelektüel bir harekettir. Önceleri eski eğitim sistemini değiştirmek ve Müslümanlar için Avrupalı eğitiminin gerekliliği savunan bir hareket iken daha sonra feodal kalıntıların lağvedilmesi, İslam'ın ve dini okulların reformu, İslam'ın milli burjuvazinin taleplerine uyarlanması amaçlanmıştır. Hareketin en önde gelen isimlerinden biri İsmail Gaspıralı idi.
Eğitim reformu
Cedidçiliğin temel amaçlarından biri eğitim reformuydu. Rus İmparatorluğu'nun Müslüman bölgelerinde var olan mekteplerden veya ilkokullardan oldukça farklı bir şekilde eğitim verecek olan yeni okullar oluşturmak istediler. Cedidçiler, geleneksel eğitim sistemini "Orta Asya'nın yozlaşmasının olmasa da, durgunluğunun en açık işareti" olarak gördüler. Eğitim sistemi reformunun, yabancıların yönettiği bir Müslüman toplumu canlandırmanın en iyi yolu olduğunu düşündüler. Mekteplerin, derste görülen metinlerin açıklanmasından veya yazılı dilden ziyade dini metinlerin ezberlenmesi konusundaki vurgusunu eleştirdiler. Adeeb Khalid, 1890'larda mektebe giden Tacik olan Cedidçi Sadriddin Ayni'nin anılarını ifade eder; Ayni, Arap alfabesini ezberlemeye yardımcı olması için öğrendiğini, ancak söz konusu metni ezberlemediği sürece okuyamadığını söylemiştir.
Açıkça söylemek gerekirse Cedidciler, bir sınıf olarak ulemanın Müslüman toplumun aydınlanması ve korunması için gerekli olduğunu belirtmekle birlikte aynı zamanda reform vizyonlarını paylaşmayan ulemanın İslam'ın gerçek bilgisiyle tanışmadığını ifade ettiler. Kaçınılmaz olarak, modernist projelerine karşı çıkanlar, Müslümanların gelişmesini arzu etmekten ziyade kişisel çıkarlarını düşünenler olarak tasvir edildi. Cedidciler ulema ve sufileri İslami prensiplerin direkleri olarak değil, hem modernleşmeye hem de otantik İslami geleneğe düşman olan popüler bir İslam biçiminin savunucuları olarak gördüler. Orta Asya Cedidcileri dini liderleri toplumun ahlaken çürümesine izin vermekle suçladılar (alkolizm, oğlancılık, çok eşlilik ve cinsiyet ayrımcılığı yaygınlığında görüldüğü gibi) ve aynı anda Rus yetkililerle dini elitler olarak otoritelerini pekiştirmek için işbirliği yaptılar.
Bölgelere göre Cedidciler
Orta Asya
Çoğunlukla, Türkistan'ın Rus nüfusu dini uygulamayı medeniyet ve kültüre karşı olarak görüyordu. Bu nedenle Ruslar, tehlikeli aşırıcı olarak gördükleri ulema gibi geleneksel Müslüman otoritelere karşı belirli bir hoşnutsuzluğa sahiptiler. Öte yandan, Ruslar, reformlarının ilerici ve seküler doğası nedeniyle Cedidcilere çok daha fazla saygı duymuşlardır. Ancak Ruslar, Orta Asya Türkistan nüfusunun ayrı yaşam alanlarına ve sınırlı oy haklarına sahip olması gerektiği fikrini savundular.
Rus ve Orta Asya halkını ayrı tutmak açısından, Türkistan'ın başkenti Taşkent'te ikamet Rus elitleriyle sınırlıydı. Ayrıca, Türkistan'daki şehirlerin çoğunun Ruslar ve "yerliler" (Orta Asyalılar için aşağılayıcı bir terim) için ayrı bölgeleri vardı. 1905 Ekim Manifestosu'na uygun olarak daha erişilebilir bir siyasi sistem yaratma görünümünü verirken, Cedidcilerin siyasi gücünü sınırlamak için, Ruslar Türkistan nüfusunu her biri Duma'ya bir temsilci gönderme kotasına sahip "yerli" ve "yerli olmayan" seçim bölgelerine böldü. Bu sistem, Türkistan nüfusunun yüzde onundan daha az olmalarına rağmen, Duma'da "yerli olmayan"lara üçte iki çoğunluk verdi. Rus otoritesi ve siyasi manevralar nedeniyle, Cedidciler Türkistan'ın imparatorluk yönetimi altında eşitlik hedeflerine ulaşamadılar.
Dış bağlantılar
- Central Asia: Jadidism -- Old Tradition Of Renewal 25 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from (RFE/RL)
Literatür
- Bergne, Paul (2003). "The Kokand Autonomy 1917-18. Political background, Aims and Reasons for Failure". Tom Everett-Heath (Ed.). Central Asia. Aspects of Transition. Londra.
- Fedtke, Gero (1998). "Jadids, Young Bukharans, Communists and the Bukharan Revolution. From an Ideological Debate in the Early Soviet Union". Anke von Kügelgen (Ed.). Muslim Culture in Russia and Central Asia. Inter-regional & Inter-ethnic Relations. Berlin.
- (1989). "The focus of literature". Edward Allworth (Ed.). Central Asia: 120 Years of Russian Rule. Durham, NC: . ISBN .
- d'Encausse, Hélène Carrère (1989). "Social and political reform". Edward Allworth (Ed.). Central Asia: 120 Years of Russian Rule. Durham, NC: . ISBN .
- Keller, Shoshana (2001). To Moscow, Not Mecca: The Soviet Campaign Against Reform in Central Asia, 1917–1941. Westport, CT: . ISBN .
- Khalid, Adeeb (1998). The Politics of Muslim Cultural Reform: Jadidism in Central Asia. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN .
- Khalid, Adeeb (2001). "Nationalizing the revolution in Central Asia: the transformation of Jadidism, 1917–1920". Ronald Grigor Suny & Terry Martin (Ed.). A State of Nations: Empire and Nation-Making in the Age of Lenin and Stalin. New York, NY: Oxford University Press. ISBN .
- Khalid, Adeeb (2006). "Backwardness and the quest for civilization: early Soviet Central Asia in comparative perspective". . 65 (2). ss. 231-251. doi:10.2307/4148591. JSTOR 4148591.
- Khalid, Adeeb (1994). "Printing, publishing, and reform in tsarist Central Asia" (PDF). . 26 (2). ss. 187-200. doi:10.1017/S0020743800060207. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- Kirimli, H. (1993). The "Young Tatar" Movement in the Crimea, 1905-1909. Cahiers Du Monde Russe Et Soviétique, 34(4), 529-560. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/20170880 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kuttner, Thomas (1975). "Russian Jadīdism and the Islamic world: Ismail Gasprinskii in Cairo, 1908. A call to the Arabs for the rejuvenation of the Islamic world". . 16 (3). ss. 383-424. doi:10.3406/cmr.1975.1247. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- Sahadeo, Jeff (2007). "Progress or peril: migrants and locals in Russian Tashkent, 1906-1914". Nicholas B. Breyfogle, Abby M. Schrader & Willard Sunderland (Ed.). Peopling the Russian Periphery: Borderland Colonization in Eurasian History. Londra: Routledge. ISBN .
- Абдирашидов, Зайнабидин (2011). Исмаил Гаспринский и Туркестан в начале ХХ века: связи-отношения-влияние. Ташкент: . ISBN .
- Минтс, И. И. (1967). Победа Советской Власти в Средней Азии и Казахстане. Tashkent.
- S. A. Dudoignon & F. Georgon ((Ed.)). "Le Réformisme Musulman en Asie Centrale. Du "premier renouveau" à la Soviétisation 1788–1937". Cahiers du Monde Russe. Cilt 37.
Kaynakça
- ^ Khalid (1998), s. 20.
- ^ Khalid (1998), s. 24–25.
- ^ Khalid (1998), s. 148.
- ^ Adeeb Khalid (1 Ocak 1999). The Politics of Muslim Cultural Reform: Jadidism in Central Asia. University of California Press. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cedidcilik 19 yuzyilin sonu ve 20 yuzyilin baslarinda Rus Imparatorlugu da ozellikle Turk kokenli Musluman halklar arasinda ortaya cikan sosyal siyasi ve entelektuel bir harekettir Onceleri eski egitim sistemini degistirmek ve Muslumanlar icin Avrupali egitiminin gerekliligi savunan bir hareket iken daha sonra feodal kalintilarin lagvedilmesi Islam in ve dini okullarin reformu Islam in milli burjuvazinin taleplerine uyarlanmasi amaclanmistir Hareketin en onde gelen isimlerinden biri Ismail Gaspirali idi Egitim reformuCedidciligin temel amaclarindan biri egitim reformuydu Rus Imparatorlugu nun Musluman bolgelerinde var olan mekteplerden veya ilkokullardan oldukca farkli bir sekilde egitim verecek olan yeni okullar olusturmak istediler Cedidciler geleneksel egitim sistemini Orta Asya nin yozlasmasinin olmasa da durgunlugunun en acik isareti olarak gorduler Egitim sistemi reformunun yabancilarin yonettigi bir Musluman toplumu canlandirmanin en iyi yolu oldugunu dusunduler Mekteplerin derste gorulen metinlerin aciklanmasindan veya yazili dilden ziyade dini metinlerin ezberlenmesi konusundaki vurgusunu elestirdiler Adeeb Khalid 1890 larda mektebe giden Tacik olan Cedidci Sadriddin Ayni nin anilarini ifade eder Ayni Arap alfabesini ezberlemeye yardimci olmasi icin ogrendigini ancak soz konusu metni ezberlemedigi surece okuyamadigini soylemistir Acikca soylemek gerekirse Cedidciler bir sinif olarak ulemanin Musluman toplumun aydinlanmasi ve korunmasi icin gerekli oldugunu belirtmekle birlikte ayni zamanda reform vizyonlarini paylasmayan ulemanin Islam in gercek bilgisiyle tanismadigini ifade ettiler Kacinilmaz olarak modernist projelerine karsi cikanlar Muslumanlarin gelismesini arzu etmekten ziyade kisisel cikarlarini dusunenler olarak tasvir edildi Cedidciler ulema ve sufileri Islami prensiplerin direkleri olarak degil hem modernlesmeye hem de otantik Islami gelenege dusman olan populer bir Islam biciminin savunuculari olarak gorduler Orta Asya Cedidcileri dini liderleri toplumun ahlaken curumesine izin vermekle sucladilar alkolizm oglancilik cok eslilik ve cinsiyet ayrimciligi yayginliginda goruldugu gibi ve ayni anda Rus yetkililerle dini elitler olarak otoritelerini pekistirmek icin isbirligi yaptilar Bolgelere gore CedidcilerOrta Asya Cogunlukla Turkistan in Rus nufusu dini uygulamayi medeniyet ve kulture karsi olarak goruyordu Bu nedenle Ruslar tehlikeli asirici olarak gordukleri ulema gibi geleneksel Musluman otoritelere karsi belirli bir hosnutsuzluga sahiptiler Ote yandan Ruslar reformlarinin ilerici ve sekuler dogasi nedeniyle Cedidcilere cok daha fazla saygi duymuslardir Ancak Ruslar Orta Asya Turkistan nufusunun ayri yasam alanlarina ve sinirli oy haklarina sahip olmasi gerektigi fikrini savundular Rus ve Orta Asya halkini ayri tutmak acisindan Turkistan in baskenti Taskent te ikamet Rus elitleriyle sinirliydi Ayrica Turkistan daki sehirlerin cogunun Ruslar ve yerliler Orta Asyalilar icin asagilayici bir terim icin ayri bolgeleri vardi 1905 Ekim Manifestosu na uygun olarak daha erisilebilir bir siyasi sistem yaratma gorunumunu verirken Cedidcilerin siyasi gucunu sinirlamak icin Ruslar Turkistan nufusunu her biri Duma ya bir temsilci gonderme kotasina sahip yerli ve yerli olmayan secim bolgelerine boldu Bu sistem Turkistan nufusunun yuzde onundan daha az olmalarina ragmen Duma da yerli olmayan lara ucte iki cogunluk verdi Rus otoritesi ve siyasi manevralar nedeniyle Cedidciler Turkistan in imparatorluk yonetimi altinda esitlik hedeflerine ulasamadilar Dis baglantilarCentral Asia Jadidism Old Tradition Of Renewal 25 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde from RFE RLLiteraturBergne Paul 2003 The Kokand Autonomy 1917 18 Political background Aims and Reasons for Failure Tom Everett Heath Ed Central Asia Aspects of Transition Londra Fedtke Gero 1998 Jadids Young Bukharans Communists and the Bukharan Revolution From an Ideological Debate in the Early Soviet Union Anke von Kugelgen Ed Muslim Culture in Russia and Central Asia Inter regional amp Inter ethnic Relations Berlin 1989 The focus of literature Edward Allworth Ed Central Asia 120 Years of Russian Rule Durham NC ISBN 978 0 8223 0930 7 d Encausse Helene Carrere 1989 Social and political reform Edward Allworth Ed Central Asia 120 Years of Russian Rule Durham NC ISBN 978 0 8223 0930 7 Keller Shoshana 2001 To Moscow Not Mecca The Soviet Campaign Against Reform in Central Asia 1917 1941 Westport CT ISBN 978 0 275 97238 7 Khalid Adeeb 1998 The Politics of Muslim Cultural Reform Jadidism in Central Asia Berkeley CA University of California Press ISBN 978 0 520 21356 2 Khalid Adeeb 2001 Nationalizing the revolution in Central Asia the transformation of Jadidism 1917 1920 Ronald Grigor Suny amp Terry Martin Ed A State of Nations Empire and Nation Making in the Age of Lenin and Stalin New York NY Oxford University Press ISBN 978 0 19 514423 9 Khalid Adeeb 2006 Backwardness and the quest for civilization early Soviet Central Asia in comparative perspective 65 2 ss 231 251 doi 10 2307 4148591 JSTOR 4148591 Khalid Adeeb 1994 Printing publishing and reform in tsarist Central Asia PDF 26 2 ss 187 200 doi 10 1017 S0020743800060207 21 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Mayis 2020 Kirimli H 1993 The Young Tatar Movement in the Crimea 1905 1909 Cahiers Du Monde Russe Et Sovietique 34 4 529 560 Retrieved from https www jstor org stable 20170880 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kuttner Thomas 1975 Russian Jadidism and the Islamic world Ismail Gasprinskii in Cairo 1908 A call to the Arabs for the rejuvenation of the Islamic world 16 3 ss 383 424 doi 10 3406 cmr 1975 1247 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mayis 2020 Sahadeo Jeff 2007 Progress or peril migrants and locals in Russian Tashkent 1906 1914 Nicholas B Breyfogle Abby M Schrader amp Willard Sunderland Ed Peopling the Russian Periphery Borderland Colonization in Eurasian History Londra Routledge ISBN 978 0 415 41880 5 Abdirashidov Zajnabidin 2011 Ismail Gasprinskij i Turkestan v nachale HH veka svyazi otnosheniya vliyanie Tashkent ISBN 9789943373976 Mints I I 1967 Pobeda Sovetskoj Vlasti v Srednej Azii i Kazahstane Tashkent S A Dudoignon amp F Georgon Ed Le Reformisme Musulman en Asie Centrale Du premier renouveau a la Sovietisation 1788 1937 Cahiers du Monde Russe Cilt 37 Kaynakca Khalid 1998 s 20 Khalid 1998 s 24 25 Khalid 1998 s 148 Adeeb Khalid 1 Ocak 1999 The Politics of Muslim Cultural Reform Jadidism in Central Asia University of California Press ISBN 978 0 520 92089 7