Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bölgenin bakış açısından ele alınmıştır ve içeriğinin fazla yerel olduğu düşünülmektedir. Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen katılınız. |
Türk halkları kültüründe at, çok önemlidir nitekim, birçok halkbilimciye göre at üzerine kurulmuştur.
At, Türk Edebiyatı'nda olduğu kadar, ticarette de sektör haline gelmiştir. Bir Özbek sözü bunun önemi için şöyle der: "Gününden bir gün olsa at al, gününden iki gün olsa avrat". Türkmenistan'da değeri kıymetli olan atların dişi kırıldığında altındiş takıldığı anlatılır.
Sosyal hayatındaki yeri
Anadolu Türkleri, Toros Yörük ve Türkmen çocukların, gençlerin at yarışını bir spor haline getirdiği bilinmektedir. Özellikle düğünlerde ödüllü at yarışmaları yapılmaktadır.
Kırgız Türkleri'nde ilk ata biniş törenlerinde, çocuk ata bindiğinde toplanan köy halkı ve misafirleri selamlar. Çünkü bu uygulama çocuğun iyi bir lider ve yönetici olacağını gösterir. Böyle inanılır.
Özbekler'deyse at oyunları ve yarışmaları erkekliğe geçişin simgesidir. At oyunlarının yapılış amacı topluca hareket etme ve usta-çırak ilişkilerinin pekiştirilmesidir. Oyunun sonunda yaşlı biniciler kendi atlarını gençlere verirler.
Kırgız Türkleri'nde sünnet düğünlerinde yemek olarak at ve davar kesilir. Misafirler de hediye olarak at ve inek getirirler.
Erzurum'da kısmeti kapalı bir genç kız, açılması için oklavayı temsili için bir ata biner ve minareye çıkar. Gök Tanrı inancında Kam'ın tahta atla semaya çıktığı bilinir.
Orta Asya ve Sibirya'da giyimde sembolik olarak at da kullanılır.
Makedonya Türklerinde Güney kesim övülürken, "At gibi maşallah" denir.
Toroslarda yeni yetmelere "tay" yakıştırması yapılır.
Karaçay- Türklerinde kız tarafına söz kesilmeye gidildiğinde, kızın babasına ve süt annesine birer at hediye edilir. Yalnız hediye edilen atlara binilmez ve at kızın dayısına hediye edilir.
Uzun zaman öncelerde yapılan Türk yuğ törenlerinde baba tarafından ölen birisi olduğunda, ruhu için kurban olarak at kesilirdi.
Karaçay Türklerinde ölen kişinin atının da öldüğü sanılırdı. Bu söylenti birçok hikâyeye yansımıştır.
Çok eski Türk kültüründeyse ölen kişinin özel eşyalarıyla beraber atının da onunla beraber gömüldüğü bilinmektedir. Batı Hun İmparatorluğu imparatoru Atilla'nın mezarında kıymetli taşlardan oluşan at takımları vardır.
Azerbaycan'da ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde mezar taşlarında at heykelleri bulunmaktadır.
Halk inançlarında atın yeri
Doğum yaparken zorluk çeken, sorun yaşayan anne adaylarının bulunduğu evin dışında erkek at kişnetilir. İnanca göre atın kişnemesi doğumu zorlaştıran gücü uzaklaştırır.
Karaçay Türkleri, doğum esnasında eve misafir geldiğinde, atın dizginine eşarp veya havlu bağlanır. Atı görenler o evde bir çocuğun dünyaya geldiği anlaşılırdı. Yine kültürün bir parçasınca; "Atlı mı yaya mı" diye sorulur. "Atlı" erkek bebek, "yaya" kız bebek manasına gelir. Bunun devamında da eğer cevap "atlı" olursa hediye olarak tay, "yaya" ise dana hediye edilir.
Kırgız Türkleri'nde doğan çocuğun kırkı çıktığında kesilen ilk saça "karın" veya "ilk" saç denir. Çocuğun saçını kesen kişiye ise genellikle at hediye edilir. Böylece kesen kişi onurlandırılmış olur.
Elazığ'da yeni bir ev temelinde kurban kanı, eski ayakkabı, tuz, mavi boncuk ve at nalı atılır. Toroslarda at nalı nazarlık olarak kabul edilir. Ağrı'da ise kırkı çıkan çocukların tedavisi maksadıyla anne yol ağzına çıkar. Yoldan geçen ilk atlının önüne çıkar ve ondan öneri ve öğütler alır.
Kırgız Türkleri'nde at sürüleri nazar ve tehlike işareti olarak kabul edilir. Korunmak için özel atlar beslenir. Bu ata Üyür denir ve bu atlar at sürülerini korumaktadır. (inanca göre)
Haymana'da yağmur için at kafasına okunur.
Türkiye Türklerinde at kılı nazar boncuğu gibi etkili olduğuna inanılır. Anadolu'da, özellikle Antalya civarında kapı başlarına takılan atın kafa kemiği, nazara karşı koruması için kapı başlarına takılır.
Toroslarda Türkmenlerin "Gelinin başına, atın dişine bak" denir. Gelinin baş bağlayış şekli; düzen, mutlu, bakımlı olduğu gibi meziyetlerini gösterir.
Türk Halk inançlarında yer alan "Boz Atlı Yol Tengrisi\Yol İyesi" yolda kalan, sıkıntıya düşen, darda kalanların yardımına koşan bir varlıktır.
Kaynakça
Dr. Yaşar KALAFAT - Türk Halk İnançlarında At
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bolgenin bakis acisindan ele alinmistir ve iceriginin fazla yerel oldugu dusunulmektedir Maddenin evrensellestirilmesi ve uygun hale getirilmesi icin lutfen tartismaya katiliniz Turk halklari kulturunde at cok onemlidir nitekim bircok halkbilimciye gore at uzerine kurulmustur Turk Mogol sanatinin bir ornegi at basli yesimden yapilmis bir hancer sapi 18 yy At Turk Edebiyati nda oldugu kadar ticarette de sektor haline gelmistir Bir Ozbek sozu bunun onemi icin soyle der Gununden bir gun olsa at al gununden iki gun olsa avrat Turkmenistan da degeri kiymetli olan atlarin disi kirildiginda altindis takildigi anlatilir Sosyal hayatindaki yeriAnadolu Turkleri Toros Yoruk ve Turkmen cocuklarin genclerin at yarisini bir spor haline getirdigi bilinmektedir Ozellikle dugunlerde odullu at yarismalari yapilmaktadir Kirgiz Turkleri nde ilk ata binis torenlerinde cocuk ata bindiginde toplanan koy halki ve misafirleri selamlar Cunku bu uygulama cocugun iyi bir lider ve yonetici olacagini gosterir Boyle inanilir Ozbekler deyse at oyunlari ve yarismalari erkeklige gecisin simgesidir At oyunlarinin yapilis amaci topluca hareket etme ve usta cirak iliskilerinin pekistirilmesidir Oyunun sonunda yasli biniciler kendi atlarini genclere verirler Kirgiz Turkleri nde sunnet dugunlerinde yemek olarak at ve davar kesilir Misafirler de hediye olarak at ve inek getirirler Erzurum da kismeti kapali bir genc kiz acilmasi icin oklavayi temsili icin bir ata biner ve minareye cikar Gok Tanri inancinda Kam in tahta atla semaya ciktigi bilinir Orta Asya ve Sibirya da giyimde sembolik olarak at da kullanilir Makedonya Turklerinde Guney kesim ovulurken At gibi masallah denir Toroslarda yeni yetmelere tay yakistirmasi yapilir Karacay Turklerinde kiz tarafina soz kesilmeye gidildiginde kizin babasina ve sut annesine birer at hediye edilir Yalniz hediye edilen atlara binilmez ve at kizin dayisina hediye edilir Uzun zaman oncelerde yapilan Turk yug torenlerinde baba tarafindan olen birisi oldugunda ruhu icin kurban olarak at kesilirdi Karacay Turklerinde olen kisinin atinin da oldugu sanilirdi Bu soylenti bircok hikayeye yansimistir Cok eski Turk kulturundeyse olen kisinin ozel esyalariyla beraber atinin da onunla beraber gomuldugu bilinmektedir Bati Hun Imparatorlugu imparatoru Atilla nin mezarinda kiymetli taslardan olusan at takimlari vardir Azerbaycan da ve Dogu Anadolu Bolgesi nde mezar taslarinda at heykelleri bulunmaktadir Halk inanclarinda atin yeriDogum yaparken zorluk ceken sorun yasayan anne adaylarinin bulundugu evin disinda erkek at kisnetilir Inanca gore atin kisnemesi dogumu zorlastiran gucu uzaklastirir Karacay Turkleri dogum esnasinda eve misafir geldiginde atin dizginine esarp veya havlu baglanir Ati gorenler o evde bir cocugun dunyaya geldigi anlasilirdi Yine kulturun bir parcasinca Atli mi yaya mi diye sorulur Atli erkek bebek yaya kiz bebek manasina gelir Bunun devaminda da eger cevap atli olursa hediye olarak tay yaya ise dana hediye edilir Kirgiz Turkleri nde dogan cocugun kirki ciktiginda kesilen ilk saca karin veya ilk sac denir Cocugun sacini kesen kisiye ise genellikle at hediye edilir Boylece kesen kisi onurlandirilmis olur Elazig da yeni bir ev temelinde kurban kani eski ayakkabi tuz mavi boncuk ve at nali atilir Toroslarda at nali nazarlik olarak kabul edilir Agri da ise kirki cikan cocuklarin tedavisi maksadiyla anne yol agzina cikar Yoldan gecen ilk atlinin onune cikar ve ondan oneri ve ogutler alir Kirgiz Turkleri nde at suruleri nazar ve tehlike isareti olarak kabul edilir Korunmak icin ozel atlar beslenir Bu ata Uyur denir ve bu atlar at surulerini korumaktadir inanca gore Haymana da yagmur icin at kafasina okunur Turkiye Turklerinde at kili nazar boncugu gibi etkili olduguna inanilir Anadolu da ozellikle Antalya civarinda kapi baslarina takilan atin kafa kemigi nazara karsi korumasi icin kapi baslarina takilir Toroslarda Turkmenlerin Gelinin basina atin disine bak denir Gelinin bas baglayis sekli duzen mutlu bakimli oldugu gibi meziyetlerini gosterir Turk Halk inanclarinda yer alan Boz Atli Yol Tengrisi Yol Iyesi yolda kalan sikintiya dusen darda kalanlarin yardimina kosan bir varliktir KaynakcaDr Yasar KALAFAT Turk Halk Inanclarinda AtAyrica bakinizMitolojide At Yasayan At Muzesi