Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ebû Alî Muhammed b. Alî el-Hüseyn (el-Hasen) b. Mukle el-Bağdâdî (Arapça: أبو علي محمد بن علي ابن مقلة; 885/6 - 20 Temmuz 940/1), yaygın olarak İbn Mukle olarak bilinen, 10. yüzyılın başlarında yüksek devlet görevlerine yükselen Fars kökenli Abbasi Halifeliği görevlisidir. Kariyeri, 928-930, 932-933 ve 934-936 yıllarında Bağdat'ta vezirlik görevini üstlenmesiyle zirveye ulaşmıştır. Bölgedeki emirlerin giderek artan gücüne karşı başarılı bir şekilde mücadele edemeyince, konumunu ilk emir el-Ümera İbn Ra'ik'e kaptırmış ve zindanda ölmüştür. Aynı zamanda el-hattu'l-mansûb'u (Arapça: الخط المنسوب) ve Sülüs (Arapça: خط الثلث) icat eden ünlü bir hattattır.
İbn Mukle | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 885/6 Bağdat, Abbâsî Halifeliği |
| Ölüm | 20 Temmuz 940 Bağdat, Abbâsî Halifeliği |
| Meslek | Abbâsî saray görevlisi ve veziri |
| Etkin yıllar | 908–936 |
| Tanınma nedeni | Hüsn-i hat |
| Stil | Nesih, Sülüs, , Muhakkak |
Hayatı
Erken yaşam ve kariyer
İbn Mukle, Hicri 272 (Miladi 885/6) yılında Abbâsîlerin başkenti Bağdat'ta doğmuştur. Kamu hizmetine Fars'ta vergi tahsildarı olarak başlamıştır. Merkezi hükümette iktidara yükselişi, onu resmi yazışmalardan sorumlu olarak atayan güçlü vezir Ebu'l-Hasan Ali ibn el-Furat'ın himayesinde 908'de gerçekleşmiştir. Bu sırada, Halife Muktedir'in (h. 908-932), Abbasi sarayında sivil bürokrasinin gücünün zirvesine ulaştığını, ancak önceki saltanatların halifeliğin kaderini eski haline getirme konusundaki başarılarının kronik mali sıkıntılar nedeniyle çöktüğünü göstermektedir. Bu dönem boyunca Bağdat'taki siyasi sahneye İbnü'l-Furat ve onun hizbi (Benu'l-Furat), rakibi Ali bin İsa el-Cerrah ve onun etrafında toplanan hizip (Benu'l-Cerrah) ve ordunun güçlü komutanı Mu'nis el-Hadim hakimdi. İbnü'l-Furat ile yakın bağları, 917-918'deki ikinci döneminde yeniden teyit edilmesine rağmen, İbn Mukle sonunda ona karşı dönmüştür. Bir sonraki terfisi, Ali ibn İsa'nın fiili 918-928 vezirliği sırasında, kamu mülklerinin önemli bölümünü ( divan ) üstlendiği zaman gerçekleşmiştir.
Birinci vezirliği
İbn Mukle, güçlü nazır ( hacib ) Nasr'ın dostluğunu kazanarak, Ali'nin 928'deki rezilliğinden sonra kendisi için vezirlik makamını güvence altına almayı başardı. Ancak vezirliği, 929'da Mu'nis tarafından kışkırtılan ve Muktedir'i kardeşi Kahir lehine deviren kısa ömürlü bir darbe de dahil olmak üzere aşırı iç istikrarsızlıklarla damgalanmıştır. Darbenin başarısızlığına rağmen, Mu'nis ve yakın müttefiki Ali bin İsa artık hükümete hakim olmuşlar ve İbn Mukle'nin 930'da görevden alınmasına yol açmışlardır.
İkinci vezirliği ve Kahir'in devrilmesi
İbn Mukle, Muktedir'in 932'de ölümünün ardından onun yerine geçen Kahir tarafından yeniden vezir olarak atanmıştır. Yeni halifenin kendi otoritesini kurma girişimleri hem İbn Mukle'nin hem de Mu'nis'in muhalefeti ile karşılaşmıştır. Mu'nis, Kahir'e karşı komplo kurmaya başladı, ancak harekete geçemeden tutuklandı ve öldürüldü, bunun üzerine İbn Mukle göreve geldikten sadece altı ay sonra görevden alınmıştır. İbn Mukla daha sonra başka bir komplonun başına geçmiş ve 934 yılında Kahir, Bağdat birlikleri tarafından yakalanmış, kör edilmiş ve tahttan indirilmiş; yerine yeğeni Râzi geçmiştir.
Üçüncü vezirliği ve düşüş
Başlangıçta, Râzi, Ali bin İsa'yı bir kez daha vezirlik makamına getirmesi için çağırdı, ancak o, ileri yaşını gerekçe göstererek reddetti; İbn Mukle daha sonra üçüncü dönem görevine atanmıştır. Ancak, saltanatının ilk aylarında Muhammed bin Yakut, Nisan 935'teki düşüşüne kadar sarayın en güçlü üyesi olmaya devam etmiş; ancak o zaman İbn Mukle gerçekten yönetimin kontrolünü ele geçirmiştir.
Bu dönemde Halifeliğin karşı karşıya olduğu en büyük tehdit, Abbasi sarayındaki iç çekişmelerden yararlanarak kendi eyaletleri üzerindeki kontrollerini güçlendiren ve Bağdat'a ödenmesi gereken vergileri geri çeken, böylece merkezi hükümeti felç eden bölge valilerinin artan bağımsızlığıydı. İbn Mukle, komşu eyaletler üzerindeki kontrolünü askeri güçle yeniden tesis etmeye karar verdi ve ilk hedefi olarak Hamdânîler kontrolündeki Cezire'yi seçti: 935'te Hamdaniler başkenti Musul'u ele geçiren bir sefer düzenledi, ancak Bağdat'a geri dönmek zorunda kaldı. 936 yılında Vasıt valisi İbn Râik'e karşı bir sefer başlatma girişimi başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Artan mali krizle başa çıkamamasının ardından bu son felaket, İbn Mukla'nın görevden alınmasına ve tutuklanmasına yol açmıştır.
İbn Mukle'nin görevden alınması aynı zamanda Abbasi halifelerinin bağımsızlığının nihai sonunu da işaret eder, zira İbn Râik kısa bir süre sonra, halifeliğin geri kalanının fiili yöneticisi haline gelen ve halifeyi tüm gerçek otoritesinden mahrum bırakan askeri tabanlı bir makam olan Emîrü’l Ümerâ ("komutanların komutanı") görevine atanmıştır. İbn Râik, İbn Mukle ve oğlunun mallarına el koydurdu ve İbn Mukle de Emîrü’l Ümerâ karşı komplo kurmaya başladı. Ancak İbn Râik bunu öğrendi ve onu hapse attırıp sağ elini kestirdi. Kısa bir süre sonra, Türk generali Baykam'ın ordusu İbn Râik'i devirmek üzere Bağdat'a yaklaşırken dili kesildi. Baykam'ın başarısına rağmen İbn Mukle zindanda kalmış ve 20 Temmuz 940'ta orada ölmüştür.
Hattalığı
İbn Mukle aynı zamanda bir hattat ve sülüs tarzının mucidi olarak da ünlüydü.Sülüsten başka, kutsal Kur'an'ı iletmenin temel yazısı olarak kûfi'nin yerini alan yumuşak bir eğik yazı olan nesih de dahil olmak üzere beş hat stili daha icat etmiştir. Nesih, okunması kolay bir yazı tipi olup matbaacılıkta günümüze kadar kullanılmaya devam etmektedir. İbn Mukle, 'el yazısı alanında bir peygamber olarak saygı görüyordu; tıpkı arılara bal gözlerini altıgen yapmaları için vahyedildiği gibi, eline de dökülüyordu'. Kendisi veya kardeşleri, 11. yüzyılda yaşamış Fars hattat İbnü'l-Bevvab tarafından mükemmelleştirilen el-hatt el-mansub ("orantılı yazı") tarzının öncüleri olarak kabul edilirler. Hat, çizgilerin "çizilmesi" anlamına gelir ve bu da hat sanatının bir mekân sınırlaması olduğunu gösterir. El-Hatt el-Mansûb sisteminde harf tasarımı üç ölçüye bağlıdır: Nukta büyüklüğü; Elif'in yüksekliği; ve Elif'in yüksekliğine eşit bir çapa sahip daire.
İbn Mukle'nin kendi eserlerinden hiçbiri günümüzde mevcut değildir, eserleri yalnızca İbnü'n-Nedîm gibi diğer kaynaklar aracılığıyla bilinmektedir.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b "Ibn Muqlah | Islamic calligrapher". Encyclopedia Britannica (İngilizce). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l Sourdel 1971, ss. 886–887.
- ^ Kennedy 2004, ss. 185–188.
- ^ Kennedy 2004, s. 191.
- ^ Kennedy 2004, ss. 193–194.
- ^ a b Kennedy 2004, s. 194.
- ^ a b Zetterstéen 1995, s. 368.
- ^ Kennedy 2004, ss. 194–195.
- ^ Kennedy 2004, ss. 195ff..
- ^ Selim, George Dimitri (1979). "Arabic Calligraphy in the Library of Congress". The Quarterly Journal of the Library of Congress. 36 (2). ss. 140-177. ISSN 0041-7939. JSTOR 29781806.
- ^ Tabbaa 1991, ss. 119–148.
- ^ Grabar 1992, s. 38.
- ^ Osborn 2009, ss. 289–306.
- ^ Ali 1999, s. 81.
- Genel
- (1999). The Arab Contribution to Islamic Art: From the Seventh to the Fifteenth Centuries. Kahire: American University in Cairo Press. ISBN .
- Grabar, Oleg (1992). The Mediation of Ornament. The A.W. Mellon Lectures in the Fine Arts. XXXV. Princeton, NJ: Princeton University Press.
- Kennedy, Hugh (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Second bas.). Oxford ve New York: Routledge. ISBN .
- Osborn, J.R. (2009). "Narratives of Arabic Script: Calligraphic Design and Modern Spaces". Design and Culture. 1 (3). ss. 289-306. doi:10.1080/17547075.2009.11643292.
- (1971). "Ibn Muḳla". Lewis, B.; ; ; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume III: H–Iram (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 886-887. OCLC 495469525.
- Tabbaa, Yasser (1991). "The Transformation of Arabic Writing: Part I, Qur'ānic Calligraphy". Ars Orientalis. Cilt 21. ss. 119-148. ISSN 0571-1371. JSTOR 4629416.
- (1995). "al-Rāḍī bi'llāh". Bosworth, C. E.; ; ; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VIII: Ned–Sam (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. s. 368. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ebu Ali Muhammed b Ali el Huseyn el Hasen b Mukle el Bagdadi Arapca أبو علي محمد بن علي ابن مقلة 885 6 20 Temmuz 940 1 yaygin olarak Ibn Mukle olarak bilinen 10 yuzyilin baslarinda yuksek devlet gorevlerine yukselen Fars kokenli Abbasi Halifeligi gorevlisidir Kariyeri 928 930 932 933 ve 934 936 yillarinda Bagdat ta vezirlik gorevini ustlenmesiyle zirveye ulasmistir Bolgedeki emirlerin giderek artan gucune karsi basarili bir sekilde mucadele edemeyince konumunu ilk emir el Umera Ibn Ra ik e kaptirmis ve zindanda olmustur Ayni zamanda el hattu l mansub u Arapca الخط المنسوب ve Sulus Arapca خط الثلث icat eden unlu bir hattattir Ibn MukleDogum885 6 Bagdat Abbasi HalifeligiOlum20 Temmuz 940 Bagdat Abbasi HalifeligiMeslekAbbasi saray gorevlisi ve veziriEtkin yillar908 936Taninma nedeniHusn i hatStilNesih Sulus MuhakkakHayatiErken yasam ve kariyer Ibn Mukle Hicri 272 Miladi 885 6 yilinda Abbasilerin baskenti Bagdat ta dogmustur Kamu hizmetine Fars ta vergi tahsildari olarak baslamistir Merkezi hukumette iktidara yukselisi onu resmi yazismalardan sorumlu olarak atayan guclu vezir Ebu l Hasan Ali ibn el Furat in himayesinde 908 de gerceklesmistir Bu sirada Halife Muktedir in h 908 932 Abbasi sarayinda sivil burokrasinin gucunun zirvesine ulastigini ancak onceki saltanatlarin halifeligin kaderini eski haline getirme konusundaki basarilarinin kronik mali sikintilar nedeniyle coktugunu gostermektedir Bu donem boyunca Bagdat taki siyasi sahneye Ibnu l Furat ve onun hizbi Benu l Furat rakibi Ali bin Isa el Cerrah ve onun etrafinda toplanan hizip Benu l Cerrah ve ordunun guclu komutani Mu nis el Hadim hakimdi Ibnu l Furat ile yakin baglari 917 918 deki ikinci doneminde yeniden teyit edilmesine ragmen Ibn Mukle sonunda ona karsi donmustur Bir sonraki terfisi Ali ibn Isa nin fiili 918 928 vezirligi sirasinda kamu mulklerinin onemli bolumunu divan ustlendigi zaman gerceklesmistir Birinci vezirligi Ibn Mukle guclu nazir hacib Nasr in dostlugunu kazanarak Ali nin 928 deki rezilliginden sonra kendisi icin vezirlik makamini guvence altina almayi basardi Ancak vezirligi 929 da Mu nis tarafindan kiskirtilan ve Muktedir i kardesi Kahir lehine deviren kisa omurlu bir darbe de dahil olmak uzere asiri ic istikrarsizliklarla damgalanmistir Darbenin basarisizligina ragmen Mu nis ve yakin muttefiki Ali bin Isa artik hukumete hakim olmuslar ve Ibn Mukle nin 930 da gorevden alinmasina yol acmislardir Ikinci vezirligi ve Kahir in devrilmesi 9 10 yuzyillarda Irak haritasi Ibn Mukle Muktedir in 932 de olumunun ardindan onun yerine gecen Kahir tarafindan yeniden vezir olarak atanmistir Yeni halifenin kendi otoritesini kurma girisimleri hem Ibn Mukle nin hem de Mu nis in muhalefeti ile karsilasmistir Mu nis Kahir e karsi komplo kurmaya basladi ancak harekete gecemeden tutuklandi ve olduruldu bunun uzerine Ibn Mukle goreve geldikten sadece alti ay sonra gorevden alinmistir Ibn Mukla daha sonra baska bir komplonun basina gecmis ve 934 yilinda Kahir Bagdat birlikleri tarafindan yakalanmis kor edilmis ve tahttan indirilmis yerine yegeni Razi gecmistir Ucuncu vezirligi ve dusus Baslangicta Razi Ali bin Isa yi bir kez daha vezirlik makamina getirmesi icin cagirdi ancak o ileri yasini gerekce gostererek reddetti Ibn Mukle daha sonra ucuncu donem gorevine atanmistir Ancak saltanatinin ilk aylarinda Muhammed bin Yakut Nisan 935 teki dususune kadar sarayin en guclu uyesi olmaya devam etmis ancak o zaman Ibn Mukle gercekten yonetimin kontrolunu ele gecirmistir Bu donemde Halifeligin karsi karsiya oldugu en buyuk tehdit Abbasi sarayindaki ic cekismelerden yararlanarak kendi eyaletleri uzerindeki kontrollerini guclendiren ve Bagdat a odenmesi gereken vergileri geri ceken boylece merkezi hukumeti felc eden bolge valilerinin artan bagimsizligiydi Ibn Mukle komsu eyaletler uzerindeki kontrolunu askeri gucle yeniden tesis etmeye karar verdi ve ilk hedefi olarak Hamdaniler kontrolundeki Cezire yi secti 935 te Hamdaniler baskenti Musul u ele geciren bir sefer duzenledi ancak Bagdat a geri donmek zorunda kaldi 936 yilinda Vasit valisi Ibn Raik e karsi bir sefer baslatma girisimi basarisizlikla sonuclanmistir Artan mali krizle basa cikamamasinin ardindan bu son felaket Ibn Mukla nin gorevden alinmasina ve tutuklanmasina yol acmistir Ibn Mukle nin gorevden alinmasi ayni zamanda Abbasi halifelerinin bagimsizliginin nihai sonunu da isaret eder zira Ibn Raik kisa bir sure sonra halifeligin geri kalaninin fiili yoneticisi haline gelen ve halifeyi tum gercek otoritesinden mahrum birakan askeri tabanli bir makam olan Emiru l Umera komutanlarin komutani gorevine atanmistir Ibn Raik Ibn Mukle ve oglunun mallarina el koydurdu ve Ibn Mukle de Emiru l Umera karsi komplo kurmaya basladi Ancak Ibn Raik bunu ogrendi ve onu hapse attirip sag elini kestirdi Kisa bir sure sonra Turk generali Baykam in ordusu Ibn Raik i devirmek uzere Bagdat a yaklasirken dili kesildi Baykam in basarisina ragmen Ibn Mukle zindanda kalmis ve 20 Temmuz 940 ta orada olmustur HattaligiIbn Mukle ayni zamanda bir hattat ve sulus tarzinin mucidi olarak da unluydu Sulusten baska kutsal Kur an i iletmenin temel yazisi olarak kufi nin yerini alan yumusak bir egik yazi olan nesih de dahil olmak uzere bes hat stili daha icat etmistir Nesih okunmasi kolay bir yazi tipi olup matbaacilikta gunumuze kadar kullanilmaya devam etmektedir Ibn Mukle el yazisi alaninda bir peygamber olarak saygi goruyordu tipki arilara bal gozlerini altigen yapmalari icin vahyedildigi gibi eline de dokuluyordu Kendisi veya kardesleri 11 yuzyilda yasamis Fars hattat Ibnu l Bevvab tarafindan mukemmellestirilen el hatt el mansub orantili yazi tarzinin onculeri olarak kabul edilirler Hat cizgilerin cizilmesi anlamina gelir ve bu da hat sanatinin bir mekan sinirlamasi oldugunu gosterir El Hatt el Mansub sisteminde harf tasarimi uc olcuye baglidir Nukta buyuklugu Elif in yuksekligi ve Elif in yuksekligine esit bir capa sahip daire Ibn Mukle nin kendi eserlerinden hicbiri gunumuzde mevcut degildir eserleri yalnizca Ibnu n Nedim gibi diger kaynaklar araciligiyla bilinmektedir KaynakcaOzel a b Ibn Muqlah Islamic calligrapher Encyclopedia Britannica Ingilizce Erisim tarihi 6 Aralik 2020 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b c d e f g h i j k l Sourdel 1971 ss 886 887 Kennedy 2004 ss 185 188 Kennedy 2004 s 191 Kennedy 2004 ss 193 194 a b Kennedy 2004 s 194 a b Zettersteen 1995 s 368 Kennedy 2004 ss 194 195 Kennedy 2004 ss 195ff Selim George Dimitri 1979 Arabic Calligraphy in the Library of Congress The Quarterly Journal of the Library of Congress 36 2 ss 140 177 ISSN 0041 7939 JSTOR 29781806 Tabbaa 1991 ss 119 148 Grabar 1992 s 38 Osborn 2009 ss 289 306 Ali 1999 s 81 Genel 1999 The Arab Contribution to Islamic Art From the Seventh to the Fifteenth Centuries Kahire American University in Cairo Press ISBN 978 9774244766 Grabar Oleg 1992 The Mediation of Ornament The A W Mellon Lectures in the Fine Arts XXXV Princeton NJ Princeton University Press Kennedy Hugh 2016 The Prophet and the Age of the Caliphates The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century Ingilizce Second bas Oxford ve New York Routledge ISBN 978 1 138 78761 2 Osborn J R 2009 Narratives of Arabic Script Calligraphic Design and Modern Spaces Design and Culture 1 3 ss 289 306 doi 10 1080 17547075 2009 11643292 1971 Ibn Muḳla Lewis B Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume III H Iram Ingilizce Leiden E J Brill ss 886 887 OCLC 495469525 Tabbaa Yasser 1991 The Transformation of Arabic Writing Part I Qur anic Calligraphy Ars Orientalis Cilt 21 ss 119 148 ISSN 0571 1371 JSTOR 4629416 1995 al Raḍi bi llah Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume VIII Ned Sam Ingilizce Leiden E J Brill s 368 ISBN 978 90 04 09834 3