Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Internet Relay Chat veya IRC (Türkçe: İnternet Aktarmalı Sohbet), İnternette en çok kullanılan protokollerden bir tanesidir. 1988 yılında Finlandiya'da Oulu Üniversitesi öğrencisi olan Jarkko Oikarinen tarafından yazılmıştır. Günümüzde IRC dünyanın hemen her yerindeki insanların kullandığı bir platform haline gelmiştir.
| İnternet iletişim kuralları dizisi | ||
| Katman | İletişim kuralları | |
| 7. | Uygulama katmanı | HTTP, DNS, SMTP, FTP, TFTP, UUCP, NNTP, SSL, SSH, IRC, SNMP, SIP, RTP, Telnet, ... |
| 6. | Sunum katmanı | ISO 8822, ISO 8823, ISO 8824, ITU-T T.73, ITU-T X.409, ... |
| 5. | Oturum katmanı | NFS, SMB, ISO 8326, ISO 8327, ITU-T T.6299, ... |
| 4. | Ulaşım katmanı | TCP, UDP, SCTP, DCCP, ... |
| 3. | Ağ katmanı | IP, IPv4, IPv6, ICMP, ARP, İnternet Grup Yönetim Protokolü, IPX,... |
| 2. | Veri bağlantısı katmanı | Ethernet, HDLC, Wi-Fi, Token ring, FDDI, PPP, L2TP... |
| 1. | Donanım katmanı | ISDN, RS-232, EIA-422, RS-449, EIA-485, ... |
Microsoft, 1998'de tescilli IRCX aracılığıyla IRC için bir uzatma gerçekleştirdi. Daha sonra IRCX'i destekleyen yazılımları dağıtmayı durdurdu, bunun yerine tescilli MSNP'yi geliştirdiler.
İletişim
İki kişi arasında
IRC, asıl olarak bir sunucu ve istemciler ağıdır. ÖrnekNET isminde bir IRC sunucusuna bağlanan kişiler, her türlü iletişimi bu ÖrnekNET ağı üzerinden gerçekleştirirler. Kişi1, Kişi2'ye mesaj yolladığında:
- Kişi1'in mesajı → ÖrnekNET sunucusu → Kişi2
şeklinde bir yol izler. Günümüzde kullanılan MSN Messenger veya Yahoo Messenger gibi üstün özelliklere sahip programlar gibi görüntülü ve/veya sesli sohbet yerine, yukarıda açıklandığı gibi, düz-metin tabanlı bir iletişim söz konusudur, IRC'de. İletişimi sağlarken arada sunucunun bulunması, eğer Kişi1 Kişi2'yi rahatsız ediyorsa, Kişi2'nin dileğine göre Kişi1'in mesajlarının daha Kişi2'ye ulaşmadan engellenebilmesini sağlar.
İkiden fazla kişi arasında
Tabii ki, IRC'nin bu kadar popüler olmasının sebebi iki kişi arasındaki sağlamasından çok kişiler arası iletişimi aynı anda sağlamasıdır. Bu iletişim, IRC'de #kanal olarak adlandırılmıştır. Kullanıcı birçoklu konuşmaya katılmak istediğinde, yüzlerce kanal arasından dilediğini seçer ve o kanaldaki konuşmalara dahil olur. O zaman durum şöyle olur:
- Kişi1'in mesajı → ÖrnekNET sunucusu / #kanal138 (örnek ad) → #kanal138'deki tüm kişiler
Kanal yöneticileri
İki kişi arasındaki sohbet, sohbetten hoşlanmayan taraf tarafından sonlandırılabileceği gibi, ikiden fazla kişinin sohbet ettiği ortamları kanal yöneticileri yönlendirir. Kanal yöneticileri (kanal opları olarak da bilinir) kanaldaki kişi listesinin en üstünde, takma adlarının (takma adlar ileride anlatılacaktır) yanında @ simgesine sahiptirler (@Kişi1 gibi). Bu kişiler kanalda seviyesizlik yapanları kanaldan uzaklaştırabilir, kanalda konuşabilecek kişileri belirleyebilir ya da konuyu tümden değiştirebilirler. Ancak, IRC keyfi bir protokol olduğundan dolayı, bir kanal yöneticisi hiçbir sebebi olmadan, sırf canı istediği için kanaldan atabilir veya kanalda konuşma hakkınızı elinizden alabilir. Bu durumda yapabileceğiniz tek şey başka bir kanala katılmaktır.
Sunucu yöneticileri
Kanal yöneticileri, kişileri kanaldan uzaklaştırabilmekle birlikte kişileri sunucudan uzaklaştıramamaktadırlar. Bu yetki sunucu yöneticilerine verilmiştir. Bir sunucu yetkilisi, teknik, mali, ağ yöneticisi gibi farklı kademelerde görev alır. Bu yetki sıralamasında en üstte tüm yetkilere sahip sunucu sahibi (root admin, kök yönetici) yer alır. Bir sunucu yöneticisi kişileri sunucudan uzaklaştırabilir, onların sunucuya girmelerini engelleyebilir ve kanal yöneticilerini, bu durum pek yaşanmasa da gerekli olduğunda, değiştirebilir, takma adlara veya kanallara el koyabilir. Kanal yöneticilerinin kişileri kanaldan atmak gibi keyfi kararlarını uygulayabilmeleri gibi, sunucu yöneticileri de, bu yöneticiler genellikle uzman ve meşgul olmalarına rağmen, kanal yöneticilerini veya sıradan kullanıcıları sunucudan atabilir, kanallara el koyabilir ve bunun için hiçbir şekilde hesap vermeyebilir.
Takma ad, nickname
Tüm bu yaptırımlar takma adlar denilen (nickname), kişilerin IRC üzerinde diğer kişilere görünen yansımalarıdır. Örneğin gerçek adı Ahmet olan bir kişi takma ad olarak isterse Ahmeti, Mehmeti, Deryayı, Melisayı veya cilgin_adam, deli_dolu gibi takma adları kullanabilir. Fakat küfür, örf ve adetlere aykırı takma adlara sahip olan kişiler genellikle duyarlı sunucu ve kanal yöneticileri tarafından ortamdan uzaklaştırılır.
Botlar
Günümüzde IRC oldukça fazla kişi tarafından kullanıldığından birçok sorunun üstesinden gelinmesini sağlayan otomatik-insansız yansımalar hazırlanmıştır. Bu yansımalar, İngilizce ROBOT (otomatik işlev gören cihaz)'un kısaltılmışı olan BOT olarak IRC sözlüğünde yer alır. Bu botların en özelleşmişleri, ChanServ (kanal işlerinden sorumlu bot), NickServ (takma ad işlerinden sorumlu bot), MemoServ (çevrimdışı kişiler arasında iletişimden sorumlu bot), OperServ (sunucu yönetiminden sorumlu bot) olmak üzere ayrıca X ve Q adında iki ünlü bot dünya çapında kullanılmaktadır. İki farklı sunucudaki botlar da, takma adları aynı olsalar dahi birbirleri ile alakasızdırlar.
Bouncer (BNC, Fedai)
Bunun yanında IRC sözlüğünde bouncer ya da kısaca bnc olarak bilinen bir kullanım daha vardır. Güvenlik ve gizliliğine çok fazla önem veren veya aslında bilgisayar başında olmasa bile IRC'ye bağlı olarak kalmak isteyen kullanıcılar tarafından kullanılan bir sistemdir. Bir bouncer, Türkçe olarak fedai olarak çevrilmiştir. Fedai anlamını ise şuradan alır: Bir kullanıcı fedai kullanarak IRC'ye giriyorsa, IRC sunucusu kişiyi Fedai'nin bilgisayarından bağlanan birisi olarak tanır. Yani aslında kendi bilgisayarından fedaisine bağlanan kullanıcı, fedaisine IRC'ye bağlanmasını söyler ve fedai onun yerine IRC'ye bağlanarak bir Proxy sunucusu hizmeti görür (→ Proxy).
Güvenlik ve Dosya Alış-verişi
Günümüz IRC'si genişletilmiş güvenlik ve dosya alış-veriş hizmetleri sağlar. Bu genişletilmiş güvenlik hizmeti içinde SSL bağlantısı ve karmaşık şifreleme (encryption) bulunur. Ayrıca dosya alış-veriş hizmeti, yarı sunucu yarı kullanıcı arası tabanlı bir hizmet olup çalışma yapısı şu şekilde açıklanabilir:
- Kişi1, Kişi2'ye dosya yollamak ister
- Kişi1 → ÖrnekNET / dosya yollama isteği → Kişi2
- |___________> dosya alış-verişi >___________|
Görüldüğü üzere, sadece dosya yollama isteği sunucu üzerinden gerçekleşmekle beraber dosya alış-verişi iki kullanıcının birbirlerine doğrudan bağlanması ile gerçekleşir.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Internet Relay Chat veya IRC Turkce Internet Aktarmali Sohbet Internette en cok kullanilan protokollerden bir tanesidir 1988 yilinda Finlandiya da Oulu Universitesi ogrencisi olan Jarkko Oikarinen tarafindan yazilmistir Gunumuzde IRC dunyanin hemen her yerindeki insanlarin kullandigi bir platform haline gelmistir Internet iletisim kurallari dizisi OSI modeliKatman Iletisim kurallari7 Uygulama katmani HTTP DNS SMTP FTP TFTP UUCP NNTP SSL SSH IRC SNMP SIP RTP Telnet 6 Sunum katmani ISO 8822 ISO 8823 ISO 8824 ITU T T 73 ITU T X 409 5 Oturum katmani NFS SMB ISO 8326 ISO 8327 ITU T T 6299 4 Ulasim katmani TCP UDP SCTP DCCP 3 Ag katmani IP IPv4 IPv6 ICMP ARP Internet Grup Yonetim Protokolu IPX 2 Veri baglantisi katmani Ethernet HDLC Wi Fi Token ring FDDI PPP L2TP 1 Donanim katmani ISDN RS 232 EIA 422 RS 449 EIA 485 Iki unlu IRC istemcisi X chat ve mIRC Microsoft 1998 de tescilli IRCX araciligiyla IRC icin bir uzatma gerceklestirdi Daha sonra IRCX i destekleyen yazilimlari dagitmayi durdurdu bunun yerine tescilli MSNP yi gelistirdiler IletisimIki kisi arasinda IRC asil olarak bir sunucu ve istemciler agidir OrnekNET isminde bir IRC sunucusuna baglanan kisiler her turlu iletisimi bu OrnekNET agi uzerinden gerceklestirirler Kisi1 Kisi2 ye mesaj yolladiginda Kisi1 in mesaji OrnekNET sunucusu Kisi2 seklinde bir yol izler Gunumuzde kullanilan MSN Messenger veya Yahoo Messenger gibi ustun ozelliklere sahip programlar gibi goruntulu ve veya sesli sohbet yerine yukarida aciklandigi gibi duz metin tabanli bir iletisim soz konusudur IRC de Iletisimi saglarken arada sunucunun bulunmasi eger Kisi1 Kisi2 yi rahatsiz ediyorsa Kisi2 nin dilegine gore Kisi1 in mesajlarinin daha Kisi2 ye ulasmadan engellenebilmesini saglar Ikiden fazla kisi arasinda Tabii ki IRC nin bu kadar populer olmasinin sebebi iki kisi arasindaki saglamasindan cok kisiler arasi iletisimi ayni anda saglamasidir Bu iletisim IRC de kanal olarak adlandirilmistir Kullanici bircoklu konusmaya katilmak istediginde yuzlerce kanal arasindan diledigini secer ve o kanaldaki konusmalara dahil olur O zaman durum soyle olur Kisi1 in mesaji OrnekNET sunucusu kanal138 ornek ad kanal138 deki tum kisilerKanal yoneticileriIki kisi arasindaki sohbet sohbetten hoslanmayan taraf tarafindan sonlandirilabilecegi gibi ikiden fazla kisinin sohbet ettigi ortamlari kanal yoneticileri yonlendirir Kanal yoneticileri kanal oplari olarak da bilinir kanaldaki kisi listesinin en ustunde takma adlarinin takma adlar ileride anlatilacaktir yaninda simgesine sahiptirler Kisi1 gibi Bu kisiler kanalda seviyesizlik yapanlari kanaldan uzaklastirabilir kanalda konusabilecek kisileri belirleyebilir ya da konuyu tumden degistirebilirler Ancak IRC keyfi bir protokol oldugundan dolayi bir kanal yoneticisi hicbir sebebi olmadan sirf cani istedigi icin kanaldan atabilir veya kanalda konusma hakkinizi elinizden alabilir Bu durumda yapabileceginiz tek sey baska bir kanala katilmaktir Sunucu yoneticileriKanal yoneticileri kisileri kanaldan uzaklastirabilmekle birlikte kisileri sunucudan uzaklastiramamaktadirlar Bu yetki sunucu yoneticilerine verilmistir Bir sunucu yetkilisi teknik mali ag yoneticisi gibi farkli kademelerde gorev alir Bu yetki siralamasinda en ustte tum yetkilere sahip sunucu sahibi root admin kok yonetici yer alir Bir sunucu yoneticisi kisileri sunucudan uzaklastirabilir onlarin sunucuya girmelerini engelleyebilir ve kanal yoneticilerini bu durum pek yasanmasa da gerekli oldugunda degistirebilir takma adlara veya kanallara el koyabilir Kanal yoneticilerinin kisileri kanaldan atmak gibi keyfi kararlarini uygulayabilmeleri gibi sunucu yoneticileri de bu yoneticiler genellikle uzman ve mesgul olmalarina ragmen kanal yoneticilerini veya siradan kullanicilari sunucudan atabilir kanallara el koyabilir ve bunun icin hicbir sekilde hesap vermeyebilir Takma ad nicknameTum bu yaptirimlar takma adlar denilen nickname kisilerin IRC uzerinde diger kisilere gorunen yansimalaridir Ornegin gercek adi Ahmet olan bir kisi takma ad olarak isterse Ahmeti Mehmeti Deryayi Melisayi veya cilgin adam deli dolu gibi takma adlari kullanabilir Fakat kufur orf ve adetlere aykiri takma adlara sahip olan kisiler genellikle duyarli sunucu ve kanal yoneticileri tarafindan ortamdan uzaklastirilir BotlarOldukca kalabalik bir kanalda siradan bir goruntu Gunumuzde IRC oldukca fazla kisi tarafindan kullanildigindan bircok sorunun ustesinden gelinmesini saglayan otomatik insansiz yansimalar hazirlanmistir Bu yansimalar Ingilizce ROBOT otomatik islev goren cihaz un kisaltilmisi olan BOT olarak IRC sozlugunde yer alir Bu botlarin en ozellesmisleri ChanServ kanal islerinden sorumlu bot NickServ takma ad islerinden sorumlu bot MemoServ cevrimdisi kisiler arasinda iletisimden sorumlu bot OperServ sunucu yonetiminden sorumlu bot olmak uzere ayrica X ve Q adinda iki unlu bot dunya capinda kullanilmaktadir Iki farkli sunucudaki botlar da takma adlari ayni olsalar dahi birbirleri ile alakasizdirlar Bouncer BNC Fedai Bunun yaninda IRC sozlugunde bouncer ya da kisaca bnc olarak bilinen bir kullanim daha vardir Guvenlik ve gizliligine cok fazla onem veren veya aslinda bilgisayar basinda olmasa bile IRC ye bagli olarak kalmak isteyen kullanicilar tarafindan kullanilan bir sistemdir Bir bouncer Turkce olarak fedai olarak cevrilmistir Fedai anlamini ise suradan alir Bir kullanici fedai kullanarak IRC ye giriyorsa IRC sunucusu kisiyi Fedai nin bilgisayarindan baglanan birisi olarak tanir Yani aslinda kendi bilgisayarindan fedaisine baglanan kullanici fedaisine IRC ye baglanmasini soyler ve fedai onun yerine IRC ye baglanarak bir Proxy sunucusu hizmeti gorur Proxy Guvenlik ve Dosya Alis verisiGunumuz IRC si genisletilmis guvenlik ve dosya alis veris hizmetleri saglar Bu genisletilmis guvenlik hizmeti icinde SSL baglantisi ve karmasik sifreleme encryption bulunur Ayrica dosya alis veris hizmeti yari sunucu yari kullanici arasi tabanli bir hizmet olup calisma yapisi su sekilde aciklanabilir Kisi1 Kisi2 ye dosya yollamak ister Kisi1 OrnekNET dosya yollama istegi Kisi2 gt dosya alis verisi gt Goruldugu uzere sadece dosya yollama istegi sunucu uzerinden gerceklesmekle beraber dosya alis verisi iki kullanicinin birbirlerine dogrudan baglanmasi ile gerceklesir Ayrica bakinizVikipedi IRC kanali IRC komutlari listesi