Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Finlandiya Fince Suomi isveççe Finland resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti Kuzey Avrupa daki bir iskandinav ülkesi

Finlandiya

Finlandiya
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Finlandiya (Fince: Suomi, İsveççe: Finland), resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki bir İskandinav ülkesi. Doğuda Rusya, kuzeyde Norveç ve batıda İsveç'le komşudur. Batıda Botniya ve güneyde Finlandiya körfezlerine kıyısı vardır. Yüz ölçümü 338.455 km² ve nüfusu 5,5 milyondur. Helsinki ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. Finlerin ana dili olan Fince, yeryüzündeki az sayıda Baltık-Fin dilinden biridir. Finlandiya'nın iklim özellikleri enleme göre değişkenlik gösterir: Güneyde nemli karasal iklim, kuzeyde kutup altı iklimi görülür. Ülke genel olarak tayga biyomuna dahildir. Ayrıca Finlandiya'da 180 binden fazla göl bulunmaktadır.

Finlandiya
Suomen tasavalta (Fince)
Republiken Finland (İsveççe)
Finlandiya Cumhuriyeti
image
(Bayrak)
image
(Arma)
Millî marş
Fince: Maamme  (Fince)
İsveççe: (Vårt land)  (İsveççe)
"Vatanımız"
image
Başkent
ve en büyük şehir
Helsinki
60°10′K 24°56′D / 60.167°K 24.933°D / 60.167; 24.933
Resmî dil(ler)
  • %89,33 Fince
  • %5,34 İsveççe
Tanınan bölgesel dil(ler)Laponca
DemonimFin, Finlandiyalı
HükûmetÜniter yarı başkanlık sistemli Cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
Alexander Stubb
• Başbakan
Petteri Orpo
Yasama organıFinlandiya Parlamentosu
Tarihçe 
• Rusya içinde özerklik
29 Mart 1809
• Rusya'dan bağımsızlık
6 Aralık 1917
• Rusya tarafından tanınma
4 Ocak 1918
Yüzölçümü
• Toplam
338.424 km2 (64.)
• Su (%)
9,7
Nüfus
• Mayıs 2020 tahminî
5.528.737 (116..)
• Yoğunluk
16/km2 (213.)
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
• Toplam
286,858 milyar $ (59.)
• Kişi başına
51.867 $ (19..)
GSYİH (nominal)2021 tahminî
• Toplam
300,484 milyar $ (42.)
• Kişi başına
54.330 $ (13.)
Gini (2019)▲ 26.2
düşük · 6.
İGE (2019)image 0.938
çok yüksek · 11.
Para birimiEuro (€)¹ (EUR)
Zaman dilimiUTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu
İnternet alan adı.fi, .ax ²
Resmî site
finland.fi
  1. 2002'den önce: Fin markkası
  2. Diğer Avrupa Birliği üyesi devletler ile beraber .eu alan adını da kullanır.
image
Pielinen

Finlandiya'da insan yaşamı MÖ 9000'de Son Buzul Dönemi'nin ardından başladı.Taş Devri'nde çeşitli seramik kültürleri ortaya çıktı. Tunç ve Demir çağlarında diğer Fennoskandiya ve Baltık kültürleriyle ilişkiler güçlendi. 13. yüzyıl sonlarından itibaren Kuzey Haçlı Seferleri'nin bir sonucu olarak İsveç'in egemenliği altına girdi. 1809'daki Finlandiya Savaşı'nın ardından ülke Finlandiya Büyük Dükalığı adı altında Rusya'ya bağlı özerk bir yönetim hâline geldi. Bu dönemde Fin ulusal sanatı büyük bir atılım gerçekleştirdi ve bağımsızlık fikri yayıldı. 1906'da Finlandiya genel oy hakkını tanıyan ilk Avrupa ülkesi, dünyada ise tüm yetişkinlere seçilme hakkı veren ilk ülke oldu. Son Rus çarı olan II. Nikolay, ülkeyi Ruslaştırmak ve özerkliğini sonlandırmak istediyse de, 1917 Rus Devrimi'nin ardından Finlandiya bağımsızlığını ilan etti. 1918'de yeni kurulmuş olan ülke Fin İç Savaşı'nı yaşadı. II. Dünya Savaşı sırasında Kış Savaşı ve Devam Savaşı'nda Sovyetler Birliği'ne karşı, Laponya Savaşı'nda ise Nazi Almanyası'na karşı savaştı. Savaşların ardından topraklarının bir bölümünü kaybetti ancak bağımsızlığını korumayı başardı.

1950'lere kadar bir tarım ülkesi olarak kalan Finlandiya; II. Dünya Savaşı'nın ardından bir yandan hızla sanayileşerek gelişmiş, bir yandan da İsveç modelini örnek alan bir refah devleti inşa etmiştir. Sonuç olarak refah tabana yayılmış ve ülke yüksek bir kişi başına gelire sahip olmuştur. 1955'te Birleşmiş Milletler'e katılmış ve tarafsızlık politikası ilan etmiştir. 1969'da OECD'ye, 1994'te NATO'nun Barış İçin Ortaklık programına, 1995'te Avrupa Birliği'ne, 1997'de Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi'ne ve 1999'da Euro bölgesine, 2023 yılında ise NATO'ya katılmıştır.

Finlandiya eğitim, ekonomik rekabet, sivil özgürlükler, yaşam kalitesi ve insani gelişme gibi birçok uluslararası değerlendirmede lider konumundadır. 2015'te ülke Beşeri Sermaye Raporu ve Basın Özgürlüğü Endeksi'nde birinci sırada yer almış, Kırılgan Ülkeler Endeksi'nde 2011-2016 yılları arasında art arda en sağlam ülke, Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu'nda da en eşit ikinci ülke olmuştur. Ayrıca 2018, 2019 ve 2020 yıllarında Dünya Mutluluk Raporu'nda zirvede yer almıştır.

Tarihi

Finlandiya’yı “bin göller ülkesi” diye adlandıranlar, aslında haksızlık etmişlerdir; çünkü 1.000 değil, yaklaşık irili ufaklı 55.000 civarı göl mevcuttur. Yüzyıllar boyunca komşuları İsveç ve Rusya’nın etkisinde kalmış olmalarına rağmen Finler, dillerinin ve kültürlerinin İskandinav ve İslav halklarından farklı olmasının da önemli katkısıyla, ulusal kimliklerini korumayı başarmışlardır. Günümüzde Finlandiya, Rusya’yla iyi ilişkilerini sürdürmesinin yanı sıra, İskandinavya’daki komşuları ve Orta Avrupa’yla da sıkı iktisadi ve kültürel ilişkiler kurmuştur.

Finlandiya’nın günümüzdeki halkının atalarının ne zaman Finlandiya’ya geldikleri tam olarak aydınlatılamamakla birlikte, M.Ö. I. yy’da Baltık denizi kıyılarında yerleştikleri ve M.S. II.-III. yy’larda Finlandiya’nın güney kesimine göçtükleri sanılmaktadır. XI. yy’dan başlayarak, İsveç’ten gelen Hristiyan misyonerleri aracılığıyla batı dünyasıyla sıkı ilişkiler kurulmuş, kısa süre sonra da Novgorod’dan gelen Ortodoks misyonerler, Finlandiya’nın doğu kesiminde mezheplerini yaymaya başlamışlardır. Günümüzde Finlerin büyük bölümü protestandır ama ülkede Ortodoks kilisesine bağlı küçük bir azınlık da vardır.

Din aracılığıyla İsveç’le kurulan sıkı ilişkileri, XIII. yy’da Finlandiya’nın büyük bölümünün İsveç egemenlik bölgesine katılması izlemiş. Finlandiya 600 yıldan uzun bir süre, Orta Çağ'dan 19. yüzyılın başına kadar İsveç’in bir parçasıydı. Bu dönem içerisinde, Rusya ve İsveç, Finlandiya’da egemen olmak için birçok kez savaşmışlardır. Sonunda 1809 yılında, Rusya savaş içinde olduğu İsveç’i yenmiş ve bütün Finlandiya, Rusya’nın egemenliğine geçmiştir. Napolyon savaşlarından sonra İsveç, Finlandiya üstündeki egemenliğini yitirmişse de, çar Aleksandr döneminde Rus birlikleri tarafından işgal edilen ülke, Rus egemenliği altında özerk bir büyük prensliğe dönüştürülmüştür. 1809-1917 yılları arasında Finlandiya, Rusya’nın bir parçası olmuştu. Bu dönem içerisinde, Finlandiya özerkti; diğer bir deyişle, Finler birçok konu hakkında bağımsız olarak karar verebilmişlerdi ancak, Finlandiya’nın hükümdarı, Rusya İmparatoruydu.

Finlandiya, Rusya’nın bir parçası olduğu dönemde, Fince, Finlandiya kültürü ve ekonomisi büyük bir gelişim gösterdi. 1865 tarihinde Finlandiya kendi para birimi olan Markka’yı çıkarmıştır. 1863’te Fince idari işlerde yerini almış ve 1892 tarihinde eşit resmî dil olmuştur. Rusya’nın 1905 yılında Japonya’ya yenilmesinin ardından, 1906’da tek meclisli parlamento kurulmuştur. Böylece bağımsız Finlandiya yolunda önemli bir adım daha atılmıştır. Finlandiya, ayrıca 1906 yılında kadınlara oy hakkı veren ilk ülke olmuştur. Buna rağmen, 20. yüzyılın başında Rusya, Finlandiya’nın özerkliğini kısıtlamaya başladı ve Finlandiyalılar buna razı olmadılar.

Finlandiya, Rusya’dan ayrılmayı ancak 1917 Rus devriminin karmaşası içinde başarabilmiş, hemen ardından patlak veren kısa ama kanlı iç savaşta, Carl Gustaf Freiherr von Mannerheim’ın yönettiği, Alman birliklerinin de desteğini alan “Beyaz Muhafızlar”, Sovyet birliklerinden yardım gören ve Fin toplumunu Sovyet örneğine göre yeniden örgütlemek isteyen ”Kızıl Muhafızları” yenmişlerdir. Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında, Finlandiya Parlamentosu 6 Aralık 1917 tarihinde bağımsızlık bildirgesini onayladı ve Finlandiya Rusya’dan ayrıldı. Bu tarihte, Finlandiya bağımsız bir ülke oldu ve bu gün hâlen Finlandiya’nın Bağımsızlık Günü olarak kutlanmaktadır.

1919’da cumhuriyetçi bir anayasanın oylanarak demokratik bir devletin temellerinin atıldığı ülkenin bağımsızlığı, Dorpat barışıyla 1920’de yeni Sovyet yönetimi tarafından da tanınmıştır. Ne var ki S.S.C.B’nin Finlandiya üstündeki etkisini artırma ve bazı bölgeleri kendi topraklarına katma girişimleri, 1939 kışında Fin-Sovyet savaşına yol açmış, yalnızca kendi gücüne dayanan Finlandiya, güçlü komşusuna ancak kısa bir süre direnebilmiştir. 1939 Kasım ayının sonunda, Sovyetler Birliği, Finlandiya’ya saldırdı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Finlandiya Sovyetler Birliği’ne karşı iki kez savaş vermiştir: önce 1939–1940 yıllarında Kış Savaşı ve sonra 1941–1944 yılları arasında Devam Savaşı. 1940 barışıyla Savaşlarda Finlandiya, Sovyetler Birliği’ne toprak kaybetti. 400.000’den fazla Finlandiyalı, kaybedilmiş bölgelerden Finlandiya’nın geride kalmış topraklarına mülteci olarak geldiler. 1944 Eylül ayında yapılan ateşkes ile Finlandiya, Karelya'nın yanı sıra, ülkenin kuzeydoğusundaki bir kısım topraklarını da Sovyetler Birliği'ne kaybetmiştir. Bu durum, 1947 Paris Antlaşması ile teyit edilmiş, 1948 yılında ise Finlandiya ile Sovyetler Birliği arasında Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma Antlaşması imzalanmıştır.

Sovyetler Birliği ile imzalanan söz konusu Antlaşma, Soğuk Savaş döneminde Finlandiya dış politikasının temelini oluşturmuştur. Bu dönemde Sovyetlerin tepkisinden çekinen Finlandiya, Doğu ve Batı bloklarına katılmayarak bağlantısızlık politikası izlemiş ve Batı ile ilişkilerini sınırlı tutmuştur. Bununla birlikte, Finlandiya bu dönemde Birleşmiş Milletler ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı gibi platformlarda aktif rol almaya çalışmış, ayrıca Nordik Konseyi çerçevesinde diğer Nordik ülkelerle ilişkilerini geliştirmiştir. Soğuk Savaşın son dönemlerinden başlayarak, Batı dünyası ile ilişkileri geliştirmeye hız veren Finlandiya bu çerçevede, 1986'da EFTA'ya (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) ve 1989'da Avrupa Konseyi'ne üye olmuştur. Soğuk Savaşın ardından 1995 yılında AB’ye katılan Finlandiya, askeri tarafsızlık politikasını devam ettirmekle birlikte, Birliğin Güvenlik ve Savunma Politikasının dışında kalmamaya çalışarak, NATO ile de Barış için Ortaklık Programı çerçevesinde işbirliğini geliştirmeye gayret etmektedir. 1947 Paris Antlaşması çerçevesinde Sovyetler Birliği'ne yüklü oranda savaş tazminatı ödemek durumda kalması, Fin sanayisinin gelişiminde tetikleyici bir rol oynamıştır. Finlandiya, teknolojiye ve eğitime yaptığı yatırım ile, bugün dünyanın en gelişmiş ülkeleri arasında yerini almıştır. Buna rağmen Finlandiyalılar için en önemli olan, Finlandiya’nın bağımsız bir ülke konumunu korumasıdır.

Yitirdiği bu bölgeleri geri almak amacıyla İkinci Dünya Savaşı’nda 1941’den başlayarak Almanya’nın yanında yer alan Finlandiya, durumun umutsuzlaştığını görünce, 1944’te S.S.C.B’yle ateşkes imzalamak zorunda kalmış, bunun üstüne ülkenin kuzey kesimindeki hareket hâlinde Alman birlikleri, geri çekilirken çok sayıda yol, köprü, demiryolu ve yerleşme yerini yakıp yıkmışlardır. Bu arada, kuzey kutup çemberinde yer alan Rovaniemi kenti aşağı yukarı bütünüyle yıkılmıştır. Daha sonra imzalanan barış anlaşmasının getirdiği yükümlükler, Finlandiya’yı o tarihten sonra iktisadi ve siyasal açılardan S.S.C.B çizgisine yaklaştırmış, Fin hükûmetleri, ülkenin bağımsızlığını koruyabilmek kaygısıyla, Rus çıkarlarıyla ilgili anlaşmazlıklardan kaçınmışlardır. Sovyetler Birliği birçok Avrupalı komşu ülkesine sosyalist rejimi getirdiğinden; savaşlardan sonra birçok Finlandiyalı, Sovyetler Birliği’nin Finlandiya’yı da sosyalist bir ülke yapmasından korktu. Buna rağmen, Finlandiya, Sovyetler Birliği ile ilişkiler kurmayı, demokrasi rejimini korumayı ve batı ülkeleriyle ticareti geliştirmeyi başardı. Uzun bir süre Finlandiya dış politikasında, Sovyetler Birliği ve batı ülkeleri arasında denge kurmak zorunda kaldı.

Savaşların ardından, Finlandiya tarım ülkesinden, sanayi ülkesine dönüştü. Finlandiya sanayileşince, Finlandiyalılar yabancı ülkelere artan bir şekilde sanayi ürünleri satmaya başladılar. Finlandiya, yabancı ülkelere özellikle kâğıt ve diğer orman sanayisi ürünleri ihraç etti. Finlandiya toplumunda birçok şey değişti. İnsanlar kırsal bölgelerden, şehirlere taşınmaya başladı ve artan bir şekilde kadınlar evin dışında işe gitmeye başladılar. Kamu hizmetleri geliştirilmeye başlandı ve böylelikle halk sağlık sistemi, sosyal güvence ve ilköğretim okulu doğdu. 1960’lı yıllarda yüz binlerce Fin, İsveç’e taşındı çünkü İsveç’te daha çok iş vardı ve maaşlar Finlandiya’dan daha fazlaydı.

1990’ların başında Sovyetler Birliği yıkılınca ve Sovyetler Birliği ile ticaret bitince ekonomik durgunluk yaşandı. Durgunluk zamanında, birçok şirket iflas etti ve bunun sonucu olarak birçok insan işini kaybetti. Ekonomik durgunluktan sonra, Finlandiya’da çok sayıda yüksek teknoloji sanayisi ve işyerleri doğdu. Gittikçe daha çok insan değişik hizmet alanındaki mesleklerde çalışmaya başladı. 1990’lı yıllarda gittikçe daha çok insan başka ülkelerden Finlandiya’ya taşınmaya başladı. Finlandiya’ya birçok ülkeden mülteciler ve eski Sovyetler Birliği’nin Fin kökenli nüfus geldi. Birçok insan, Finlandiya’ya öğrenci olarak, iş ya da aile ilişkileri dolayısıyla geldi. 1995 yılında Finlandiya Avrupa Birliği (AB) üyesi oldu. 2002 yılında Finlandiya ilk AB ülkeleri grubu içinde AB’nin ortak para birimi olan Euro’yu aldı ve kendi para biriminden vazgeçti.

Finlandiya’nın devlet yapısı parlamenter cumhuriyettir. Cumhurbaşkanı iki turlu seçimlerle altı yıllık bir süre için seçilmektedir. Cumhurbaşkanının siyasi yetkileri zaman içinde ve son olarak 2000 yılında kabul edilen yeni Anayasa ile azaltılmıştır. Hükûmet (Devlet Konseyi), Başbakan dahil 20 Bakandan oluşmakta olup, siyasi olarak Parlamentoya karşı sorumludur. Parlamento dört yıl süreyle görev yapan 200 milletvekilinden meydana gelmektedir. Finlandiya Meclis Başkanı birer yasama yılı için seçilmekte ve her Şubat ayında yeni yıl oturumunun açılışı öncesinde seçime gidilmektedir. Finlandiya, idari olarak 6 eyalet, 20 bölge ve 416 belediyeden oluşmaktadır. Eyalet yönetiminin başında Cumhurbaşkanınca atanan Valiler yer almaktadır. Ülke nüfusunun sadece yüzde 5.6’sının ana dili İsveççe olmakla birlikte, Fincenin yanında İsveççede eşit statüde resmî dil olarak kabul edilmiştir. 6 eyaletten birisi olan, Finlandiya ile İsveç arasında yer alan ve halkı (26.000) İsveç asıllılardan oluşan Aland Adaları, 1920 yılından bu yana özerk konumdadır. Aland özerk bölgesinde İsveççe tek resmî dildir. Öte yandan, Finlandiya'da yaşayan 7.000 civarındaki "Sami "indigenous" halk kabul edilmektedir. Çoğunluğu (4.000 kadarı) Finlandiya'nın kuzey sınırlarına yakın bölgelerde yaşayan Samiler 1973 yılından bu yana 20 üyeden oluşan bir Parlamentoya ve bazı kültürel haklara sahiptirler.

Finlandiya 1155 tarihinde İsveç Krallığına dahil edilmiştir. İsveç hakimiyeti altında olduğu 1809 tarihine kadar süren dönemde batı tarzında yargı, kamu idaresi, siyasi sistem ve sosyal hizmetler alanlarında sağlam kuruluşların temelleri atılmıştır. Laik kuruluşların yanı sıra Katolik Kilisesi ve 16. yüzyıldaki Reformların ardından güçlü kuruluşlar arasındaki yerlerini almıştır.

18. yüzyılın sonunda, İsveç gücü azaldıkça, bağımsız Finlandiya fikri ortaya çıkmıştır. 1809 tarihinde Finlandiya, Rus Çarına bağlı olmuştur. Finlandiya kendi hukuk sistemini, gelişen ulusal ekonomisini ve ordu birimlerini korumuştur. 1865 tarihinde Finlandiya kendi para birimi olan Markka’yı çıkarmıştır. Parlamenter bir hükûmet sistemi ile hukukun üstünlüğüne dayalı bir hükûmet geliştirmiştir. Böylece Bağımsız Finlandiya yolunda önemli bir adım atılmıştır.

Rus Devrimi ile Finlandiya bağımsızlığını ilan etmek için 6 Aralık 1917 tarihinde büyük bir fırsat elde etmiştir. Sovyet Rusya Hükûmeti 31 Aralık’ta Fin bağımsızlığını tanımıştır. Komşu devletler ve batı ulusları tarafından da tanınma süreci hızlı bir şekilde gerçekleşmiştir. Fransız sistemine benzeyen Finlandiya Anayasası, 17 Temmuz 1919 tarihinde kabul edilmiştir.

Coğrafya

image
Finlandiya’nın topoğrafik haritası
image
Kuzey ışıkları kışın en çok Lapland'da görülür

Finlandiya topraklarının en büyük özelliği arazi yapısıdır. Ülkenin çoğunluğu ovadan oluşur. Tepelik ve dağlık yapı çok ender rastlanır. Genellikle ülkenin kuzey-batı kısmında görünür. Halti dağı Finlandiya'nın en yüksek dağı olarak Laponya'da Norveç, İsveç ve Finlandiya sınırlarının kesiştiği noktaya yakın yerde bulunur.
Tatlı su kaynakları açısından çok zengindir. Doğu Finlandiya bölgesinin çoğu göllerden oluşmaktadır. Bunun en büyük örnekleri Saimaa gölü (Doğu Finlandiya) ve İnari gölü (Laponya). Aynı anda Kemi ve Oulu ırmakları gibi kaynaklar da bulunuyor.
Ülkenin coğrafi koordinatlarından dolayı ister istemez soğuk bir iklimin hakimiyeti gözükmektedir. Rusya sınırlarına ne kadar yaklaşılırsa ve ne kadar kuzeye doğru çıkılırsa o kadar iklim sertliğini gösterir.

Yönetim

Anayasa ve Devlet şekli

6 Aralık 1917 tarihinde Finlandiya Rusya’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etmiştir. Finlandiya yüzyıldan uzun bir süre önce kendi anayasası ve devlet şekli ile özerk bir devlet olarak varlığını Rusya İmparatorluğunda bir Çar Dukalığı olarak sürdürmüştür. Fin Anayasası oldukça uzun süre geçerliliğini korumuştur.

Parlamento, Hükûmet ve Cumhurbaşkanı arasındaki yetkilerin önemini ve dengesini belirleyen Anayasa Hukuku (Hallitusmuoto), İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaşın ardından da değişikliğe uğramamıştır.

Önemli bir anayasal reform 2000 yılında gerçekleşmiştir. Tadil edilen Anayasa çerçevesinde, Cumhurbaşkanının yetkileri kısıtlanmıştır. Parlamenter gruplar hükûmetin kurulmasında öncü bir rol üstlenmiştir. Cumhurbaşkanının kararname çıkarmaya ilişkin yetkileri Kabinenin kararına bağlanmıştır. Başbakan ve kabinenin merkez rolü üstlendiği Avrupa Birliği konuları dışında Cumhurbaşkanı, Finlandiya’nın dış politikadaki öncülüğünü korumuştur.

Parlamento

Parlamento, Anayasa çerçevesinde Hükûmetin en üst düzeyidir. Parlamento her biri dört yıllık görev süreleri için seçilen 200 Parlamento üyesinden oluşmaktadır. Finlandiya Parlamentosu, yasama görevine ilaveten, Hükûmetin hem Avrupa Birliği ile ilgili politikalarının hangi sebeplere dayandığını, hem de Hükûmetin Avrupa Birliğinin karar verme sürecine ilişkin faaliyetlerini geniş bir şekilde denetleme yetkisine sahiptir.

Uygulamada Parlamento'nun yasa yapması, Hükûmet tekliflerine dayanmaktadır. Ülkenin genel politik yönü, parlamenter seçimlerin ardından Kabinenin kurulması ile tasarlanan Hükûmet programında beyan edilmektedir. Yeni Hükûmet, programını oylamaya sunarak, Parlamento tarafından verilen güven oyu belirlenmektedir. Söz konusu Hükûmet bu dönem içinde gensorular gibi Parlamento denetimine tabidir.

Cumhurbaşkanı

Devlet Başkanı, doğrudan çoğunluk oyları ile altı yıllık görev süresi için seçilen Finlandiya Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı'dır. Cumhurbaşkanlığı için aynı kişi sadece iki kez seçilebilir.

Cumhurbaşkanı, güvenlik ve dış politika konularında karar verme, Bakan, üst düzey kamu çalışanları, hakimler ve devlet memurlarını atama ve işten çıkarma yetkisine sahiptir. Cumhurbaşkanı ayrıca savunma güçlerinin komutanı sıfatını taşımaktadır. Cumhurbaşkanı, Hükûmet tasarılarını Parlamentoya sunar, Parlamento yasalarını onar ve idari konular ile uygulanmalarına ilişkin kararnameleri tasdik eder. Cumhurbaşkanının dış politikada sahip olduğu liderlik yıllardır kendisine tanınan bir ayrıcalıktır. Yeni Anayasaya göre ise Cumhurbaşkanı dış politikadaki liderliğini koruyarak Hükûmetle yakın işbirliği içinde kararlarını uygular.

image
Alexander Stubb

Finlandiya’nın Cumhurbaşkanı, Sauli Niinistö’den sonra seçilen Alexander Stubb’dür. 2024 seçimlerinde ilk turda %27.21, ikinci turda %51.62 oranında oy alarak cumhurbaşkanı seçilmiştir.

Devlet kabine ve yönetim

Hükûmet, Başbakan ve diğer 19 Bakan'dan oluşmaktadır. Bakanlar, kendi Bakanlıkları ve alt kuruluşlarını idare etmek üzere kapsamlı ve bağımsız yetkilere sahiptir. Parlamentoya sunulan Hükûmet tasarıları Bakanlıklarda hazırlanmaktadır.

Finlandiya idari olarak 6 il, 446 belediye veya yerel idareye ayrılmaktadır. Yerel idarelerin kanunlara göre refah hizmetleri sağlaması gerekmektedir. Gelir elde edilen ana kaynaklar artan oranlı Devlet gelir vergisi ile bağlantılı olarak gelir üzerinden standart bir oranda toplanan belediye vergisidir.

Yerel hükûmetlerde en üst karar alma mercii doğrudan temsil ile seçilen Belediye Meclisidir. Bu Meclisi, idari görevleri yerine getirmek üzere kanuni ve gönüllü komiteler atamaktadır. Çoğunluk seçim sistemi sebebiyle, Meclislerde güçlenen partiler komitelere de yansımaktadır. Kadınların bu kuruluşlardaki temsili, kanunlar ile güvence altına alınmaktadır. Ülkedeki on binlerce vatandaş yerel idare çalışmalarına katılmaktadır.

Kuzey Baltık Denizindeki Åland Adaları, uluslararası bir antlaşma ile askerden arındırılmış bölge olarak ilan edilmiş özel bir statüde bulunmaktadır. Bu statünün kökleri tarihte 19. yüzyılın ortalarında yapılan Kırım Savaşı'na dayanmaktadır. Adanın uluslararası pozisyonu ve özerkliği Åland Özerk İdare Yasası ile teyit edilmektedir. 1920’lerde yürürlüğe giren yasa, Åland’ın İsveççe konuşan halkının dil ve kültür haklarını korumaktadır.

Fin kadınların dünyada ilk defa oy kullanma ve seçime katılma hakkına sahip olduğu 1906 tarihinden itibaren Finlandiya genel ve eşit oy kullanma sistemine sahiptir. Oy kullanma yaşı 18’dir. Parlamenter seçimler her dört yılda bir kez yapılmaktadır.

Siyasi sahnede en çok yer tutan partiler Merkez Parti (Suomen keskusta), Sosyal Demokrat Parti (Suomen Sosialisemokrattinen Puolue) ve Ulusal Koalisyon Partisi'dir (Kansallinen kokoomus).

1918'deki İç Savaş'ın ardından, Sosyal Demokrat Parti, işçi hareketini batı tipi bir demokrasiye doğru yönlendirmiştir. Sosyal Demokratlar güçlü işçi sendikaları ile yakın ilişkilere sahiptir. Esasen kırsal kesimlerde temsil edilen Merkez Parti ise tarım nüfusunun giderek hızla azalmasına karşılık ülkedeki güçlü pozisyonunu korumaktadır. Muhafazakâr Millî Koalisyon ise Finlandiya’nın üçüncü önemli siyasi gücüdür. Orta sınıf kent partisi iken ulus çapında beyaz yakalı işçi partisi olarak kendini geliştirmiştir.

Yargı

Finlandiya’daki mahkemelerin bağımsızlığı Anayasa ile korunmaktadır. Sivil ve cezai Mahkemelerde üç tip mahkeme bulunmaktadır: bunların birinci örneği İstinaf mahkemeleri, ikincisi Yargıtay ve en üst örneği Anayasa Mahkemesidir. İllerde, idari davalara temyizin Yüce İdari Mahkemeye yapılabileceği il idari mahkemelerinde bakılmaktadır.

Yargı ve siyasi sistem arasındaki tek bağlantı Cumhurbaşkanının Anayasa Mahkemesi ile Yüksek İdari Mahkemenin başkanları ve üyelerini atamasıdır. En üst kamu savcısı Cumhuriyet Başsavcısıdır. Adalet Bakanlığının Cezai Departmanları hapis cezalarını uygulamak ile yükümlüdür.

Başsavcı yasaların en yüce koruyucusudur. Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Hükûmetteki toplantılara katılarak yetkililerin kanunlar çerçevesinde görevlerini yerine getirmesini temin eder. Parlamento, görevi mahkemelerin ve kamu çalışanlarını denetlemek olan bir Ombudsman (Soruşturmacı) seçer. Vatandaşlar yetkililerin haksız tutumlarından şikâyetçi olmak için her ikisine de başvurma hakkına sahiptir.

Genel mahkemelere ek olarak, iskan, sigorta, su ve piyasa ile ilgilenen bazı özel mahkemeler de mevcuttur. İdari mahkemeler, idari süreçler söz konusu olduğu zaman Yargıtay olarak da hareket eder. Bir bakana veya ülkenin önde hukuk çalışanlarına yapılan suçlamalar Yüce Divanda tarafından incelenir.

İdari bölümler

image
image Laponya
Kuzey Ostrobotniya image
image Kainuu
image Kuzey Karelya
image
Kuzey
Savonya
image Güney
Savonya
image
Güney
Ostrobotniya
Ostrobothnia image
image
Pirkanmaa
Satakunta image
Orta
Ostrobotniya
image
image
Merkez
Güneybatı image
image Güney Karelya
Päijät-Häme
image
image
Kanta
Häme
image Uusimaa
image Kymenlaakso
image
Åland

Finlandiya, idari olarak 19 bölgeden (Fince: maakunta; İsveççe: landskap) oluşur. Bölgeler, bir bölgenin belediyeleri için işbirliği forumları olarak hizmet veren bölgesel konseyler tarafından yönetilir. Bölgelerin temel görevleri, bölgesel planlama ve işletme ve eğitimin geliştirilmesidir. Ayrıca halk sağlığı hizmetleri genellikle bölgeler bazında organize edilmektedir. Günümüzde, konsey için bir halk seçimin yapıldığı tek bölge Kainuu'dur. Diğer bölge meclisleri ise belediye meclisleri tarafından seçilir ve her belediye nüfusu oranında temsilci gönderir.

Bölge konseylerinin sorumluluğunda olan belediyeler arası işbirliğine ek olarak, her bölgenin yerel işgücü, tarım, balıkçılık, ormancılık ve girişimcilik işlerinden sorumlu İstihdam ve Ekonomik Kalkınma Merkezi bulunmaktadır. Finlandiya Savunma Kuvvetleri bölge ofisleri, bölgesel savunma hazırlıklarından ve bölge içindeki zorunlu askerlik idaresinden sorumludur.

2010 yılında kurulan altı Bölgesel Devlet İdari Ajansı ise merkezi hükûmetin yerel ofisleri olup önceki illerin (lääni/län) bazı görevlerini üstlenmektedirler.

Ekonomi

image
Nokia'nın Espoo'daki eski ana şirket yerleşkesi. Şimdi burası Microsoft Talo olarak Microsoft şirketine hizmet vermektedir.

II. Dünya Savaşı'nın ardından, Finlandiya nüfusunun büyük çoğunluğu tarım ve ormancılık ile uğraşan yarı-endüstrileşmiş bir ülke olmuştur. Savaş tazminatlarının ağır yükünü ödemek için ülkenin hızla endüstrileşmesi gerekmiştir. 1950-1974 arasında, gayri safi millî hasıladaki gerçek artış yıllık ortalama %6 düzeyindedir. Kişi başına millî hasıla 2001 yılında 26,097 Amerikan Doları olmuştur. Bu nedenle Finlandiya dünyanın en zengin ülkeleri arasındadır.

Finlandiya’da, ekonominin genellikle özel ellerde olduğu serbest piyasa ekonomisi hakimdir. Yine de kanunen tekel mallarının satışı veya fiilen demiryolları (Valtionrautatiet) ve enerji (Fortum) gibi belli alanlarda devletin tekeli söz konusudur. Çoğu devlet şirketleri özel olanlar ile aynı yasal statüye sahiptir ve aynı prensiple çalışmaktadır: Bunların da kar sağlaması ve devlete kar payı bırakması beklenmektedir.[1]

1960’lardan itibaren Finlandiya kapsamlı hizmetler yelpazesi sunan bir İskandinav tarzı refah devleti kurmuştur. Refah hizmetleri Devlet bütçesinin yaklaşık dörtte birine ve yerel hükûmet giderlerinin yüzde 40’ından fazlasına denk gelmektedir. Kusursuz kamu hastanelerinin yanı sıra en büyük gider maddesi kapsamlı aile destek sistemidir. Yeni doğan çocukların aileleri, önceki gelirlerine bağlı olarak belirlenen bir ödenek alarak bir yıllık izin alma hakkına sahiptir.[2]

Kamu sağlık bakımının hedefi, bireylerin ikamet yeri veya ekonomik durumu gözetilmeksizin sağlık bakım hizmetlerine eşit erişimini sağlamaktır. Kamuya ait sağlık merkezleri ile hastaneler ücretsiz hizmet sunmaktadır.[3]

Okul yaşının altındaki tüm çocuklar halka açık günlük bakım hizmetlerinden yararlanabilmektedir. Ailedeki çocuk sayısına göre belirlenen aile ödeneği bütçedeki en büyük giderlerden birisidir. Zorunlu eğitim 7 ila 17 yaş arasındaki çocukları kapsamaktadır.[4]

Öğretim, kitaplar ve okul yemeklerini de içeren dokuz yıllık kapsamlı okul eğitimi ücretsizdir. Mesleki veya yüksek eğitimde öğretim ücretli değildir. Devlet, 17 yaşının üstündeki tüm öğrencilere ödenek ve kredi desteği vermektedir.[5]

Ulusal hastalık sigorta sistemi tüm vatandaşların sağlık kalitesini iyileştirmektedir. Ulusal hastalık sigortası, özel medikal hizmetlerin kullanımı için kısmi tazminat sağlarken, test, tedavi, ilaç ve ulaşım giderlerini de karşılamaktadır. Ulusal hastalık sigortası, alıcının gelirinin yaklaşık yüzde 75’ine tekabül eden gelir ilintili bir ödenek sunmaktadır. Halkın tamamı ulusal hastalık sigortası ile sigortalanmaktadır.[6]

Finlandiya’da devlet destekli ulusal işsizlik ödeneği ile gelire bağlı işsizlik ödeneği olmak üzere iki tip işsizlik sigortası bulunmaktadır. Gelire bağlı işsizlik ödeneği işsizlik sigortasından temin edilmektedir. Bu tür ödemelerin ihtiyaca bağlı olması nedeniyle, bir kişinin eşinin geliri bu ödenekten faydalanmasını engelleyebilmektedir.[7]

Çoğu çalışan genellikle normal ödemelerinin yüzde 60’ına tekabül eden gelire bağlı günlük ödenekler alma hakkına sahip oldukları kendi sektörlerinin işsizlik fonu ile kapsanmaktadır.[8]

Kamu hizmetleri, merkez veya yerel idareler tarafından sürdürülmekte ve vergiler ile finanse edilmektedir. En önemli doğrudan vergi, ikamet eden yerlilerin gelirlerinden belediye tarafından toplanan ve belediyeye göre %15 ila 20 arasında değişen yerel vergidir. Devlet gelir vergisi ise artan oranlıdır ve en fazla %60’ın biraz üstündedir. İlaveten ücret sahipleri sosyal güvenlik katkıları ödemektedir.[9]

Dış Ticaret

İhracatlar, yurt içi millî hasılanın (GDP) yaklaşık %40’ına tekabül etmektedir. Finlandiya ileri teknoloji elektronik endüstrisinde bir dünya lideri olmakla beraber ileri düzeyde metal ve mühendislik sektörü ve ileri teknoloji orman endüstrilerine sahiptir. Finlandiya’nın yaptığı ihracatların yaklaşık %80’i Avrupa Birliğine ve Amerika Birleşik Devletleri'ne gitmektedir.[10]

Finlandiya ayrıca Avrupa Para Birliğine de üyedir. Finlandiya’nın APB’ye üyeliği ekonomi politikasına beraberinde sabit para birimi ile düşük kar oranları getirmiştir. Ocak 2002 tarihinde, Finlandiya da diğer AB üye ülkeleri ile birlikte tek para birimi olan Euro’yu kabul etmiştir.[11]

Popüler Kültürdeki Yeri

Norveç‘te başlatılan bir kampanya, Finlandiya'nın bağımsızlığının 100. yılı şerefine komşuya dağ hediye etmeyi amaçlıyor. Norveç'in sınırını 200 metre içeri çekmesi ile Finlandiya‘nın en yüksek noktası olacak Halti dağının tepesini hediye etmesini isteyen kampanya halktan da büyük ilgi gördü. Norveç’in toplam yüzölçümünü çok az değiştirecek bu kampanya başarılı olursa, Finlandiya yeni bir dağa sahip olacak. Telegraph’a röportaj veren kampanyanın sahibi Bjørn Geirr Harsson, "çok az toprak kaybederek, komşumuz için çok hoş bir hediye vermiş oluyoruz" diyor. 2017’de bağımsızlığının 100. yılını kutlayacak Finlandiya’ya dağ verme hakkında ise çok olumlu yorum var. Ayrıca, Norveç Devlet Televizyonu’ndan bir sunucu fikrin çok hoş bir fikir olduğunu belirterek, tüm ülke çapında duyulmasını ve halktan tam destek almasını sağladı.[] Ancak Norveç Başbakanı Solberg, kampanyaya destek veren Kaafjord Belediye Başkanı Svein Leiros'a gönderdiği mektupta, 1814'te hazırlanan Norveç anayasasının ülkenin bölünmezliğini öngördüğünü hatırlattı ve Finlandiya'ya 'başka hediye bakacaklarını' belirtti.

Kültür

Müzik

image
Finlerin ulusal çalgısı olan Kantele

Kantele, Finlandiya'nın ulusal enstrümanıdır. Finlerin ulusal destanı Kalevala'da bahsedilmektedir.

Finlandiya, rock ve metal müziğin en çok itibar gördüğü ülkelerden biridir. 100.000 kişi başına 42.61 metal grubu ile dünyada kişi başına en çok metal grubunun kurulduğu ülkedir.

Sauna

image
Sauna, Fin kültürü ile yakından ilişkilidir
image
Duman saunası Ruka, Kuusamo

Finlerin saunalarına olan sevgisi genellikle dünyadaki Fin kültürel geleneği ile ilişkilendirilir. Sauna, Finlandiya'da yaygın olarak uygulanan bir tür kuru buhar banyosudur ve bu, özellikle Yaz Ortası ve Noel civarı güçlü bir gelenektir. Finlandiya'da sauna, ısı sayesinde birçok farklı hastalık için geleneksel bir tedavi veya tedavinin bir parçası olmuştur, bu nedenle sauna çok hijyenik bir yer olmuştur. Eski bir Fin atasözü vardır: "Jos sauna, terva ja viina ei auta, on tauti kuolemaksi." ("Sauna, Katran ve booze size yardımcı olmazsa, o zaman hastalık ölümcüldür"). Kelime Proto-Fince kökenlidir (Fince ve Sami dillerinde bulunur) 7,000 yıl öncesine dayanır. Buhar banyoları Avrupa geleneğinin bir parçası olmakla birlikte sauna İsveç, Estonya, Letonya, Rusya, Norveç'e ek olarak Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'nın bazı bölgelerinde vardır ama en iyisi Finlandiya'dadır. Ayrıca, hemen hemen tüm Fin evlerinin ya kendi saunası ya da çok katlı apartmanlarda devre mülk saunası vardır. Halka açık saunalar daha önce yaygındı ancak saunalar neredeyse her yere (özel evler, belediye yüzme salonları, oteller, şirket merkezleri, spor salonları vb.) yapıldı. Bir zamanlar Dünya Sauna Şampiyonası Finlandiya'nın Heinola kentinde yapılırdı ancak 2010'da bir Rus yarışmacı ölünce yarışma düzenlemenin çok tehlikeli olduğu anlaşılıp bırakıldı.

Fin sauna kültürü, UNESCO Hükûmetler arası Komitesinin Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasına İlişkin Sözleşmesinin 17 Aralık 2020 toplantısında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'ne yazılmıştır. Devlet tarafından yetkilendirildiği üzere, Fin Miras Ajansı, Fin sauna toplulukları ve sauna kültürünün destekçileri ile birlikte sauna geleneğinin canlılığını korumayı ve geleneklerin ve refahın bir parçası olarak önemini vurgulamayı taahhüt eder.

Yöresel mutfak

image
Geleneksel bir Fin yemeği, (karjalanpiirakka)

Fin mutfağı, genellikle geleneksel kır yemekleri ve haute mutfağını çağdaş tarzda yemeklerle birleştirmesiyle dikkat çekicidir. Balık ve et, ülkenin batı kesiminden gelen geleneksel Fin yemeklerinde önemli bir rol oynarken, doğu kesiminden gelen yemekler geleneksel olarak çeşitli sebze ve mantarları içermektedir. Karelya'dan gelen mülteciler Doğu Finlandiya'daki yiyeceklere katkıda bulundu. Birçok bölge, Tampere'de mustamakkara ve Kuopio'da kalakukko gibi birçok bölgenin güçlü markalaşmış geleneksel lezzetleri vardır.

İstatistiklere göre, kırmızı et tüketimi artmıştır, ancak yine de Finler diğer birçok ülkeden daha az sığır eti ve daha fazla balık ve kümes hayvanı tüketmektedir. Bunun temel nedeni Finlandiya'da et fiyatlarının yüksek olmasıdır.

Finlandiya, dünyanın kişi başına düşen ikinci en yüksek kahve tüketimine sahiptir. Finlerin % 17'si laktoz intoleransı olmasına rağmen süt tüketimi de yüksektir, kişi başına, yılda ortalama yaklaşık 112 litre (25 imp gal; 30 ABD galonu).

Eğitim

Finlandiya dünya çapında kabul gören bir eğitim sistemine sahiptir. Dünyada en çok kitap okuyan milletlerden biri olarak eğitimli bir halka sahiptir.PISA testlerinde başarı sağlayan ülkelerdendir.

Eğitimde fırsat eşitliğine çok önem verilir. Masraflar devlet tarafından karşılanır. Ezber eğitim mevcut değildir. Kültür edinme odaklı eğitim verilir. Ayrıca öğrencilerin kendi ilgi alanlarında eğitim görmesi ve yeteneklerini keşfedebilmesi için özel eğitim programları sağlanır.

Öğretmenlerin de en iyi eğitimi almış olmalarına çok önem verilir. Öğretmenler pedagoji ve öğreteceği dersler konusunda uzman olmalıdırlar.

Demografi

Finlandiya'nın Nüfusu, 1750–2006
Yıl Nüfus Yıl Nüfus
1750 421.000 1880 2.060.801
1760 491.000 1890 2.380.100
1770 561.000 1900 2.655.900
1780 663.000 1910 2.943.400
1790 705.600 1920 3.147.600
1800 832.700 1930 3.462.700
1810 863.300 1940 3.695.617
1820 1.177.500 1950 4.029.803
1830 1.372.100 1960 4.446.222
1840 1.445.600 1970 4.598.336
1850 1.636.900 1980 4.787.778
1860 1.746.700 1990 4.998.478
1870 1.768.800 2009 5.291.695

Yaklaşık 5.509.717 olan nüfusunun %90’dan fazlasını Finler teşkil eder. Bundan başka kuzeyde Laponlar, güney ve batı kesimlerinde ise İsveçliler yaşamaktadır. Finlerin karakteristik özellikleri, uzun boylu, sarı saçlı, mavi veya gri gözlü olmalarıdır. Her etnik grup kendi lisanlarını konuşur. Ülkenin resmî dili ise Fince'dir. Nüfus yoğunluğu güneyde çok fazladır. Kuzeyde ise gittikçe azalır. Nüfusun %20’si başkenti olan Helsinki civarındadır. Çoğunluk şehirlerde yaşar. Nüfusun çoğunluğu Hristiyanlığın Protestan mezhebine, kalanı değişik mezheplere bağlıdırlar. Geri kalan dini azınlığın büyük kısmını Yunan Ortodokslar meydana getirir. Çok az bir miktar da Yahudi vardır. Eğitim ve öğretimin AB vatandaşlarına parasız olduğu Finlandiya’da 20 üniversite mevcuttur. 7-15 yaş arası eğitim ve öğretimin mecburi olduğu ülkede okuma yazma bilenlerin oranı yaklaşık %100’dür. Çalışan nüfusun %25’i ziraat ve ormancılıkla uğraşır. Kuzeyde yaşayan Laponlar an’anevi olan ren geyiği çobanlığı ve avcılığı ile geçinirler. Yıllık nüfus artışı %0,3’tür. Kilometrekareye 14,7 kişi düşer.

Kaynakça

  1. ^ . 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010. 
  2. ^ . Statistics Finland. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  3. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects". IMF. 17 Ekim 2018. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2020. 
  4. ^ . ec.europa.eu. Eurostat. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  5. ^ (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  6. ^ Li, Leslie (16 Nisan 1989). . The New York Times. 2 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  7. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. s. 23. ISBN . 
  8. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. s. 339. ISBN . 
  9. ^ Parliament of Finland. "History of the Finnish Parliament". eduskunta.fi. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ Finlandiya tüm yetişkinlere seçilme hakkı tanıyan ilk ülkedir (1906). Ancak Yeni Zelanda genel oy hakkını 1893'te tanımıştır. Yeni Zelanda'da kadınlar seçilme hakkı için 1919'u bekleyeceklerdir.
  11. ^ "Finland". International Monetary Fund. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Nisan 2013. 
  12. ^ a b Relations with Finland 14 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. NATO (13 January 2016)
  13. ^ . BBC News Türkçe. 3 Nisan 2023. 3 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  14. ^ . WorldAudit.org. 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ . OECD iLibrary. 14 Haziran 2010. doi:10.1787/20755120-table1. 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2011. 
  16. ^ . E24.no. 9 Eylül 2010. 14 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2011. 
  17. ^ . Prosperity.com. 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2010. 
  18. ^ . World Economic Forum. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. 
  19. ^ . Fundforpeace.org. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2016. 
  20. ^ Gender Gap Report (PDF). WEF. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2021. 
  21. ^ Hetter, Katia (26 Mart 2019). "This is the world's happiest country in 2019". CNN. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  22. ^ Helliwell, John F.; Sachs, Jeffrey; De Neve, Jan-Emmanuel, (Ed.) (2020). (PDF). New York: Sustainable Development Solutions Network. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020. 
  23. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. ss. 211-212. 
  24. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. s. 21. ISBN . 
  25. ^ Kurt Villads Jensen (2019). Ristiretket. Turun Historiallinen Yhdistys. ss. 126-127. 
  26. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. s. 380. 
  27. ^ Georg Haggren; Petri Halinen; Mika Lavento; Sami Raninen; Anna Wessman (2015). Muinaisuutemme jäljet. Helsinki: Gaudeamus. ss. 199, 210-211. 
  28. ^ Tarkiainen, Kari (2010). Ruotsin itämaa. Helsinki: Svenska litteratursällskapet i Finland. ss. 104-147. ISBN . 
  29. ^ Olavi Junnila (1986). "Autonomian rakentaminen ja kansallisen nousun aika". Suomen historia 5 (Fince). Helsinki: Weilin + Göös. s. 151. ISBN . 
  30. ^ (Fince). . 10 Ocak 2006. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2020. 
  31. ^ Nordstrom, Byron J. (2000). Scandinavia Since 1500. Minneapolis, US: University of Minnesota Press. s. 142. ISBN . 
  32. ^ . 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010. 
  33. ^ (Fince). State Provincial Office. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2010. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  37. ^ Sauna, viina ja terva – Potilaan Lääkärilehti 6 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (in Finnish)
  38. ^ Helamaa, Erkki; Pentikäinen, Juha (November 2001). . Virtual Finland (İngilizce). 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ Sauna contest leaves Russian dead and champion Finn in hospital 11 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - The Guardian
  40. ^ "Sauna culture in Finland". UNESCO. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020. 
  41. ^ "Finnish sauna culture steams up UNESCO Heritage List". YLE. 17 Aralık 2020. 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020. 
  42. ^ "The black sausage is the pride of Tampere". helsinkitimes.fi. 8 Kasım 2012. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2022. 
  43. ^ Wood, Jessica (6 Şubat 2018). "Top 10 Finnish Pastries You Have to Try". Culture Trip. 23 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2022. 
  44. ^ "The Countries Most Addicted to Coffee". statista.com. 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2022. 
  45. ^ . edunation.co. 19 Eylül 2017. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2018. 
  46. ^ "What was eaten in Finland in 2017". Luonnonvarakeskus. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2022. 
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
  50. ^ Aunesluoma, Juhana; Heikkonen, Esko; Ojakoski, Matti (2006). Lukiolaisen yhteiskuntatieto(Fince)
  51. ^ . 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 
  52. ^ Finland in Figures: 2018 (PDF). Statistics Finland. 2018. ISBN . ISSN 2242-8496. 

Dış bağlantılar

  • Finlandiya büyükelçiliği 29 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Finlandiya Dışişleri Bakanlığı 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Finland Travel Community - Discussion Forum (English) 9 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Finlandiya Fince Suomi Isvecce Finland resmi adiyla Finlandiya Cumhuriyeti Kuzey Avrupa daki bir Iskandinav ulkesi Doguda Rusya kuzeyde Norvec ve batida Isvec le komsudur Batida Botniya ve guneyde Finlandiya korfezlerine kiyisi vardir Yuz olcumu 338 455 km ve nufusu 5 5 milyondur Helsinki ulkenin baskenti ve en buyuk sehridir Finlerin ana dili olan Fince yeryuzundeki az sayida Baltik Fin dilinden biridir Finlandiya nin iklim ozellikleri enleme gore degiskenlik gosterir Guneyde nemli karasal iklim kuzeyde kutup alti iklimi gorulur Ulke genel olarak tayga biyomuna dahildir Ayrica Finlandiya da 180 binden fazla gol bulunmaktadir FinlandiyaSuomen tasavalta Fince Republiken Finland Isvecce Finlandiya CumhuriyetiBayrak ArmaMilli mars Fince Maamme Fince Isvecce Vart land Isvecce Vatanimiz source source track track track track track track track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirHelsinki 60 10 K 24 56 D 60 167 K 24 933 D 60 167 24 933Resmi dil ler 89 33 Fince 5 34 IsvecceTaninan bolgesel dil ler LaponcaDemonimFin FinlandiyaliHukumetUniter yari baskanlik sistemli Cumhuriyet CumhurbaskaniAlexander Stubb BasbakanPetteri OrpoYasama organiFinlandiya ParlamentosuTarihce Rusya icinde ozerklik29 Mart 1809 Rusya dan bagimsizlik6 Aralik 1917 Rusya tarafindan taninma4 Ocak 1918Yuzolcumu Toplam338 424 km2 64 Su 9 7Nufus Mayis 2020 tahmini5 528 737 116 Yogunluk16 km2 213 GSYIH SAGP 2021 tahmini Toplam286 858 milyar 59 Kisi basina51 867 19 GSYIH nominal 2021 tahmini Toplam300 484 milyar 42 Kisi basina54 330 13 Gini 2019 26 2 dusuk 6 IGE 2019 0 938 cok yuksek 11 Para birimiEuro EUR Zaman dilimiUTC 2 DAS Yaz YSU UTC 3 DAYS Trafik akisisagTelefon koduInternet alan adi fi ax Resmi site finland fi2002 den once Fin markkasiDiger Avrupa Birligi uyesi devletler ile beraber eu alan adini da kullanir Pielinen Finlandiya da insan yasami MO 9000 de Son Buzul Donemi nin ardindan basladi Tas Devri nde cesitli seramik kulturleri ortaya cikti Tunc ve Demir caglarinda diger Fennoskandiya ve Baltik kulturleriyle iliskiler guclendi 13 yuzyil sonlarindan itibaren Kuzey Hacli Seferleri nin bir sonucu olarak Isvec in egemenligi altina girdi 1809 daki Finlandiya Savasi nin ardindan ulke Finlandiya Buyuk Dukaligi adi altinda Rusya ya bagli ozerk bir yonetim haline geldi Bu donemde Fin ulusal sanati buyuk bir atilim gerceklestirdi ve bagimsizlik fikri yayildi 1906 da Finlandiya genel oy hakkini taniyan ilk Avrupa ulkesi dunyada ise tum yetiskinlere secilme hakki veren ilk ulke oldu Son Rus cari olan II Nikolay ulkeyi Ruslastirmak ve ozerkligini sonlandirmak istediyse de 1917 Rus Devrimi nin ardindan Finlandiya bagimsizligini ilan etti 1918 de yeni kurulmus olan ulke Fin Ic Savasi ni yasadi II Dunya Savasi sirasinda Kis Savasi ve Devam Savasi nda Sovyetler Birligi ne karsi Laponya Savasi nda ise Nazi Almanyasi na karsi savasti Savaslarin ardindan topraklarinin bir bolumunu kaybetti ancak bagimsizligini korumayi basardi 1950 lere kadar bir tarim ulkesi olarak kalan Finlandiya II Dunya Savasi nin ardindan bir yandan hizla sanayileserek gelismis bir yandan da Isvec modelini ornek alan bir refah devleti insa etmistir Sonuc olarak refah tabana yayilmis ve ulke yuksek bir kisi basina gelire sahip olmustur 1955 te Birlesmis Milletler e katilmis ve tarafsizlik politikasi ilan etmistir 1969 da OECD ye 1994 te NATO nun Baris Icin Ortaklik programina 1995 te Avrupa Birligi ne 1997 de Avrupa Atlantik Ortaklik Konseyi ne ve 1999 da Euro bolgesine 2023 yilinda ise NATO ya katilmistir Finlandiya egitim ekonomik rekabet sivil ozgurlukler yasam kalitesi ve insani gelisme gibi bircok uluslararasi degerlendirmede lider konumundadir 2015 te ulke Beseri Sermaye Raporu ve Basin Ozgurlugu Endeksi nde birinci sirada yer almis Kirilgan Ulkeler Endeksi nde 2011 2016 yillari arasinda art arda en saglam ulke Kuresel Cinsiyet Esitsizligi Raporu nda da en esit ikinci ulke olmustur Ayrica 2018 2019 ve 2020 yillarinda Dunya Mutluluk Raporu nda zirvede yer almistir TarihiFinlandiya yi bin goller ulkesi diye adlandiranlar aslinda haksizlik etmislerdir cunku 1 000 degil yaklasik irili ufakli 55 000 civari gol mevcuttur Yuzyillar boyunca komsulari Isvec ve Rusya nin etkisinde kalmis olmalarina ragmen Finler dillerinin ve kulturlerinin Iskandinav ve Islav halklarindan farkli olmasinin da onemli katkisiyla ulusal kimliklerini korumayi basarmislardir Gunumuzde Finlandiya Rusya yla iyi iliskilerini surdurmesinin yani sira Iskandinavya daki komsulari ve Orta Avrupa yla da siki iktisadi ve kulturel iliskiler kurmustur Finlandiya nin gunumuzdeki halkinin atalarinin ne zaman Finlandiya ya geldikleri tam olarak aydinlatilamamakla birlikte M O I yy da Baltik denizi kiyilarinda yerlestikleri ve M S II III yy larda Finlandiya nin guney kesimine goctukleri sanilmaktadir XI yy dan baslayarak Isvec ten gelen Hristiyan misyonerleri araciligiyla bati dunyasiyla siki iliskiler kurulmus kisa sure sonra da Novgorod dan gelen Ortodoks misyonerler Finlandiya nin dogu kesiminde mezheplerini yaymaya baslamislardir Gunumuzde Finlerin buyuk bolumu protestandir ama ulkede Ortodoks kilisesine bagli kucuk bir azinlik da vardir Din araciligiyla Isvec le kurulan siki iliskileri XIII yy da Finlandiya nin buyuk bolumunun Isvec egemenlik bolgesine katilmasi izlemis Finlandiya 600 yildan uzun bir sure Orta Cag dan 19 yuzyilin basina kadar Isvec in bir parcasiydi Bu donem icerisinde Rusya ve Isvec Finlandiya da egemen olmak icin bircok kez savasmislardir Sonunda 1809 yilinda Rusya savas icinde oldugu Isvec i yenmis ve butun Finlandiya Rusya nin egemenligine gecmistir Napolyon savaslarindan sonra Isvec Finlandiya ustundeki egemenligini yitirmisse de car Aleksandr doneminde Rus birlikleri tarafindan isgal edilen ulke Rus egemenligi altinda ozerk bir buyuk prenslige donusturulmustur 1809 1917 yillari arasinda Finlandiya Rusya nin bir parcasi olmustu Bu donem icerisinde Finlandiya ozerkti diger bir deyisle Finler bircok konu hakkinda bagimsiz olarak karar verebilmislerdi ancak Finlandiya nin hukumdari Rusya Imparatoruydu Finlandiya Rusya nin bir parcasi oldugu donemde Fince Finlandiya kulturu ve ekonomisi buyuk bir gelisim gosterdi 1865 tarihinde Finlandiya kendi para birimi olan Markka yi cikarmistir 1863 te Fince idari islerde yerini almis ve 1892 tarihinde esit resmi dil olmustur Rusya nin 1905 yilinda Japonya ya yenilmesinin ardindan 1906 da tek meclisli parlamento kurulmustur Boylece bagimsiz Finlandiya yolunda onemli bir adim daha atilmistir Finlandiya ayrica 1906 yilinda kadinlara oy hakki veren ilk ulke olmustur Buna ragmen 20 yuzyilin basinda Rusya Finlandiya nin ozerkligini kisitlamaya basladi ve Finlandiyalilar buna razi olmadilar Finlandiya Rusya dan ayrilmayi ancak 1917 Rus devriminin karmasasi icinde basarabilmis hemen ardindan patlak veren kisa ama kanli ic savasta Carl Gustaf Freiherr von Mannerheim in yonettigi Alman birliklerinin de destegini alan Beyaz Muhafizlar Sovyet birliklerinden yardim goren ve Fin toplumunu Sovyet ornegine gore yeniden orgutlemek isteyen Kizil Muhafizlari yenmislerdir Birinci Dunya Savasi nin sonlarinda Finlandiya Parlamentosu 6 Aralik 1917 tarihinde bagimsizlik bildirgesini onayladi ve Finlandiya Rusya dan ayrildi Bu tarihte Finlandiya bagimsiz bir ulke oldu ve bu gun halen Finlandiya nin Bagimsizlik Gunu olarak kutlanmaktadir 1919 da cumhuriyetci bir anayasanin oylanarak demokratik bir devletin temellerinin atildigi ulkenin bagimsizligi Dorpat barisiyla 1920 de yeni Sovyet yonetimi tarafindan da taninmistir Ne var ki S S C B nin Finlandiya ustundeki etkisini artirma ve bazi bolgeleri kendi topraklarina katma girisimleri 1939 kisinda Fin Sovyet savasina yol acmis yalnizca kendi gucune dayanan Finlandiya guclu komsusuna ancak kisa bir sure direnebilmistir 1939 Kasim ayinin sonunda Sovyetler Birligi Finlandiya ya saldirdi Ikinci Dunya Savasi sirasinda Finlandiya Sovyetler Birligi ne karsi iki kez savas vermistir once 1939 1940 yillarinda Kis Savasi ve sonra 1941 1944 yillari arasinda Devam Savasi 1940 barisiyla Savaslarda Finlandiya Sovyetler Birligi ne toprak kaybetti 400 000 den fazla Finlandiyali kaybedilmis bolgelerden Finlandiya nin geride kalmis topraklarina multeci olarak geldiler 1944 Eylul ayinda yapilan ateskes ile Finlandiya Karelya nin yani sira ulkenin kuzeydogusundaki bir kisim topraklarini da Sovyetler Birligi ne kaybetmistir Bu durum 1947 Paris Antlasmasi ile teyit edilmis 1948 yilinda ise Finlandiya ile Sovyetler Birligi arasinda Dostluk Isbirligi ve Karsilikli Yardimlasma Antlasmasi imzalanmistir Sovyetler Birligi ile imzalanan soz konusu Antlasma Soguk Savas doneminde Finlandiya dis politikasinin temelini olusturmustur Bu donemde Sovyetlerin tepkisinden cekinen Finlandiya Dogu ve Bati bloklarina katilmayarak baglantisizlik politikasi izlemis ve Bati ile iliskilerini sinirli tutmustur Bununla birlikte Finlandiya bu donemde Birlesmis Milletler ve Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Konferansi gibi platformlarda aktif rol almaya calismis ayrica Nordik Konseyi cercevesinde diger Nordik ulkelerle iliskilerini gelistirmistir Soguk Savasin son donemlerinden baslayarak Bati dunyasi ile iliskileri gelistirmeye hiz veren Finlandiya bu cercevede 1986 da EFTA ya Avrupa Serbest Ticaret Birligi ve 1989 da Avrupa Konseyi ne uye olmustur Soguk Savasin ardindan 1995 yilinda AB ye katilan Finlandiya askeri tarafsizlik politikasini devam ettirmekle birlikte Birligin Guvenlik ve Savunma Politikasinin disinda kalmamaya calisarak NATO ile de Baris icin Ortaklik Programi cercevesinde isbirligini gelistirmeye gayret etmektedir 1947 Paris Antlasmasi cercevesinde Sovyetler Birligi ne yuklu oranda savas tazminati odemek durumda kalmasi Fin sanayisinin gelisiminde tetikleyici bir rol oynamistir Finlandiya teknolojiye ve egitime yaptigi yatirim ile bugun dunyanin en gelismis ulkeleri arasinda yerini almistir Buna ragmen Finlandiyalilar icin en onemli olan Finlandiya nin bagimsiz bir ulke konumunu korumasidir Yitirdigi bu bolgeleri geri almak amaciyla Ikinci Dunya Savasi nda 1941 den baslayarak Almanya nin yaninda yer alan Finlandiya durumun umutsuzlastigini gorunce 1944 te S S C B yle ateskes imzalamak zorunda kalmis bunun ustune ulkenin kuzey kesimindeki hareket halinde Alman birlikleri geri cekilirken cok sayida yol kopru demiryolu ve yerlesme yerini yakip yikmislardir Bu arada kuzey kutup cemberinde yer alan Rovaniemi kenti asagi yukari butunuyle yikilmistir Daha sonra imzalanan baris anlasmasinin getirdigi yukumlukler Finlandiya yi o tarihten sonra iktisadi ve siyasal acilardan S S C B cizgisine yaklastirmis Fin hukumetleri ulkenin bagimsizligini koruyabilmek kaygisiyla Rus cikarlariyla ilgili anlasmazliklardan kacinmislardir Sovyetler Birligi bircok Avrupali komsu ulkesine sosyalist rejimi getirdiginden savaslardan sonra bircok Finlandiyali Sovyetler Birligi nin Finlandiya yi da sosyalist bir ulke yapmasindan korktu Buna ragmen Finlandiya Sovyetler Birligi ile iliskiler kurmayi demokrasi rejimini korumayi ve bati ulkeleriyle ticareti gelistirmeyi basardi Uzun bir sure Finlandiya dis politikasinda Sovyetler Birligi ve bati ulkeleri arasinda denge kurmak zorunda kaldi Savaslarin ardindan Finlandiya tarim ulkesinden sanayi ulkesine donustu Finlandiya sanayilesince Finlandiyalilar yabanci ulkelere artan bir sekilde sanayi urunleri satmaya basladilar Finlandiya yabanci ulkelere ozellikle kagit ve diger orman sanayisi urunleri ihrac etti Finlandiya toplumunda bircok sey degisti Insanlar kirsal bolgelerden sehirlere tasinmaya basladi ve artan bir sekilde kadinlar evin disinda ise gitmeye basladilar Kamu hizmetleri gelistirilmeye baslandi ve boylelikle halk saglik sistemi sosyal guvence ve ilkogretim okulu dogdu 1960 li yillarda yuz binlerce Fin Isvec e tasindi cunku Isvec te daha cok is vardi ve maaslar Finlandiya dan daha fazlaydi 1990 larin basinda Sovyetler Birligi yikilinca ve Sovyetler Birligi ile ticaret bitince ekonomik durgunluk yasandi Durgunluk zamaninda bircok sirket iflas etti ve bunun sonucu olarak bircok insan isini kaybetti Ekonomik durgunluktan sonra Finlandiya da cok sayida yuksek teknoloji sanayisi ve isyerleri dogdu Gittikce daha cok insan degisik hizmet alanindaki mesleklerde calismaya basladi 1990 li yillarda gittikce daha cok insan baska ulkelerden Finlandiya ya tasinmaya basladi Finlandiya ya bircok ulkeden multeciler ve eski Sovyetler Birligi nin Fin kokenli nufus geldi Bircok insan Finlandiya ya ogrenci olarak is ya da aile iliskileri dolayisiyla geldi 1995 yilinda Finlandiya Avrupa Birligi AB uyesi oldu 2002 yilinda Finlandiya ilk AB ulkeleri grubu icinde AB nin ortak para birimi olan Euro yu aldi ve kendi para biriminden vazgecti Finlandiya nin devlet yapisi parlamenter cumhuriyettir Cumhurbaskani iki turlu secimlerle alti yillik bir sure icin secilmektedir Cumhurbaskaninin siyasi yetkileri zaman icinde ve son olarak 2000 yilinda kabul edilen yeni Anayasa ile azaltilmistir Hukumet Devlet Konseyi Basbakan dahil 20 Bakandan olusmakta olup siyasi olarak Parlamentoya karsi sorumludur Parlamento dort yil sureyle gorev yapan 200 milletvekilinden meydana gelmektedir Finlandiya Meclis Baskani birer yasama yili icin secilmekte ve her Subat ayinda yeni yil oturumunun acilisi oncesinde secime gidilmektedir Finlandiya idari olarak 6 eyalet 20 bolge ve 416 belediyeden olusmaktadir Eyalet yonetiminin basinda Cumhurbaskaninca atanan Valiler yer almaktadir Ulke nufusunun sadece yuzde 5 6 sinin ana dili Isvecce olmakla birlikte Fincenin yaninda Isveccede esit statude resmi dil olarak kabul edilmistir 6 eyaletten birisi olan Finlandiya ile Isvec arasinda yer alan ve halki 26 000 Isvec asillilardan olusan Aland Adalari 1920 yilindan bu yana ozerk konumdadir Aland ozerk bolgesinde Isvecce tek resmi dildir Ote yandan Finlandiya da yasayan 7 000 civarindaki Sami indigenous halk kabul edilmektedir Cogunlugu 4 000 kadari Finlandiya nin kuzey sinirlarina yakin bolgelerde yasayan Samiler 1973 yilindan bu yana 20 uyeden olusan bir Parlamentoya ve bazi kulturel haklara sahiptirler Finlandiya 1155 tarihinde Isvec Kralligina dahil edilmistir Isvec hakimiyeti altinda oldugu 1809 tarihine kadar suren donemde bati tarzinda yargi kamu idaresi siyasi sistem ve sosyal hizmetler alanlarinda saglam kuruluslarin temelleri atilmistir Laik kuruluslarin yani sira Katolik Kilisesi ve 16 yuzyildaki Reformlarin ardindan guclu kuruluslar arasindaki yerlerini almistir 18 yuzyilin sonunda Isvec gucu azaldikca bagimsiz Finlandiya fikri ortaya cikmistir 1809 tarihinde Finlandiya Rus Carina bagli olmustur Finlandiya kendi hukuk sistemini gelisen ulusal ekonomisini ve ordu birimlerini korumustur 1865 tarihinde Finlandiya kendi para birimi olan Markka yi cikarmistir Parlamenter bir hukumet sistemi ile hukukun ustunlugune dayali bir hukumet gelistirmistir Boylece Bagimsiz Finlandiya yolunda onemli bir adim atilmistir Rus Devrimi ile Finlandiya bagimsizligini ilan etmek icin 6 Aralik 1917 tarihinde buyuk bir firsat elde etmistir Sovyet Rusya Hukumeti 31 Aralik ta Fin bagimsizligini tanimistir Komsu devletler ve bati uluslari tarafindan da taninma sureci hizli bir sekilde gerceklesmistir Fransiz sistemine benzeyen Finlandiya Anayasasi 17 Temmuz 1919 tarihinde kabul edilmistir CografyaFinlandiya nin topografik haritasiKuzey isiklari kisin en cok Lapland da gorulur Finlandiya topraklarinin en buyuk ozelligi arazi yapisidir Ulkenin cogunlugu ovadan olusur Tepelik ve daglik yapi cok ender rastlanir Genellikle ulkenin kuzey bati kisminda gorunur Halti dagi Finlandiya nin en yuksek dagi olarak Laponya da Norvec Isvec ve Finlandiya sinirlarinin kesistigi noktaya yakin yerde bulunur Tatli su kaynaklari acisindan cok zengindir Dogu Finlandiya bolgesinin cogu gollerden olusmaktadir Bunun en buyuk ornekleri Saimaa golu Dogu Finlandiya ve Inari golu Laponya Ayni anda Kemi ve Oulu irmaklari gibi kaynaklar da bulunuyor Ulkenin cografi koordinatlarindan dolayi ister istemez soguk bir iklimin hakimiyeti gozukmektedir Rusya sinirlarina ne kadar yaklasilirsa ve ne kadar kuzeye dogru cikilirsa o kadar iklim sertligini gosterir YonetimAnayasa ve Devlet sekli 6 Aralik 1917 tarihinde Finlandiya Rusya dan ayrilarak bagimsizligini ilan etmistir Finlandiya yuzyildan uzun bir sure once kendi anayasasi ve devlet sekli ile ozerk bir devlet olarak varligini Rusya Imparatorlugunda bir Car Dukaligi olarak surdurmustur Fin Anayasasi oldukca uzun sure gecerliligini korumustur Parlamento Hukumet ve Cumhurbaskani arasindaki yetkilerin onemini ve dengesini belirleyen Anayasa Hukuku Hallitusmuoto Ikinci Dunya Savasi ve Soguk Savasin ardindan da degisiklige ugramamistir Onemli bir anayasal reform 2000 yilinda gerceklesmistir Tadil edilen Anayasa cercevesinde Cumhurbaskaninin yetkileri kisitlanmistir Parlamenter gruplar hukumetin kurulmasinda oncu bir rol ustlenmistir Cumhurbaskaninin kararname cikarmaya iliskin yetkileri Kabinenin kararina baglanmistir Basbakan ve kabinenin merkez rolu ustlendigi Avrupa Birligi konulari disinda Cumhurbaskani Finlandiya nin dis politikadaki onculugunu korumustur Parlamento Parlamento Anayasa cercevesinde Hukumetin en ust duzeyidir Parlamento her biri dort yillik gorev sureleri icin secilen 200 Parlamento uyesinden olusmaktadir Finlandiya Parlamentosu yasama gorevine ilaveten Hukumetin hem Avrupa Birligi ile ilgili politikalarinin hangi sebeplere dayandigini hem de Hukumetin Avrupa Birliginin karar verme surecine iliskin faaliyetlerini genis bir sekilde denetleme yetkisine sahiptir Uygulamada Parlamento nun yasa yapmasi Hukumet tekliflerine dayanmaktadir Ulkenin genel politik yonu parlamenter secimlerin ardindan Kabinenin kurulmasi ile tasarlanan Hukumet programinda beyan edilmektedir Yeni Hukumet programini oylamaya sunarak Parlamento tarafindan verilen guven oyu belirlenmektedir Soz konusu Hukumet bu donem icinde gensorular gibi Parlamento denetimine tabidir Cumhurbaskani Devlet Baskani dogrudan cogunluk oylari ile alti yillik gorev suresi icin secilen Finlandiya Cumhuriyeti nin Cumhurbaskani dir Cumhurbaskanligi icin ayni kisi sadece iki kez secilebilir Cumhurbaskani guvenlik ve dis politika konularinda karar verme Bakan ust duzey kamu calisanlari hakimler ve devlet memurlarini atama ve isten cikarma yetkisine sahiptir Cumhurbaskani ayrica savunma guclerinin komutani sifatini tasimaktadir Cumhurbaskani Hukumet tasarilarini Parlamentoya sunar Parlamento yasalarini onar ve idari konular ile uygulanmalarina iliskin kararnameleri tasdik eder Cumhurbaskaninin dis politikada sahip oldugu liderlik yillardir kendisine taninan bir ayricaliktir Yeni Anayasaya gore ise Cumhurbaskani dis politikadaki liderligini koruyarak Hukumetle yakin isbirligi icinde kararlarini uygular Alexander Stubb Finlandiya nin Cumhurbaskani Sauli Niinisto den sonra secilen Alexander Stubb dur 2024 secimlerinde ilk turda 27 21 ikinci turda 51 62 oraninda oy alarak cumhurbaskani secilmistir Devlet kabine ve yonetim Hukumet Basbakan ve diger 19 Bakan dan olusmaktadir Bakanlar kendi Bakanliklari ve alt kuruluslarini idare etmek uzere kapsamli ve bagimsiz yetkilere sahiptir Parlamentoya sunulan Hukumet tasarilari Bakanliklarda hazirlanmaktadir Finlandiya idari olarak 6 il 446 belediye veya yerel idareye ayrilmaktadir Yerel idarelerin kanunlara gore refah hizmetleri saglamasi gerekmektedir Gelir elde edilen ana kaynaklar artan oranli Devlet gelir vergisi ile baglantili olarak gelir uzerinden standart bir oranda toplanan belediye vergisidir Yerel hukumetlerde en ust karar alma mercii dogrudan temsil ile secilen Belediye Meclisidir Bu Meclisi idari gorevleri yerine getirmek uzere kanuni ve gonullu komiteler atamaktadir Cogunluk secim sistemi sebebiyle Meclislerde guclenen partiler komitelere de yansimaktadir Kadinlarin bu kuruluslardaki temsili kanunlar ile guvence altina alinmaktadir Ulkedeki on binlerce vatandas yerel idare calismalarina katilmaktadir Kuzey Baltik Denizindeki Aland Adalari uluslararasi bir antlasma ile askerden arindirilmis bolge olarak ilan edilmis ozel bir statude bulunmaktadir Bu statunun kokleri tarihte 19 yuzyilin ortalarinda yapilan Kirim Savasi na dayanmaktadir Adanin uluslararasi pozisyonu ve ozerkligi Aland Ozerk Idare Yasasi ile teyit edilmektedir 1920 lerde yururluge giren yasa Aland in Isvecce konusan halkinin dil ve kultur haklarini korumaktadir Fin kadinlarin dunyada ilk defa oy kullanma ve secime katilma hakkina sahip oldugu 1906 tarihinden itibaren Finlandiya genel ve esit oy kullanma sistemine sahiptir Oy kullanma yasi 18 dir Parlamenter secimler her dort yilda bir kez yapilmaktadir Siyasi sahnede en cok yer tutan partiler Merkez Parti Suomen keskusta Sosyal Demokrat Parti Suomen Sosialisemokrattinen Puolue ve Ulusal Koalisyon Partisi dir Kansallinen kokoomus 1918 deki Ic Savas in ardindan Sosyal Demokrat Parti isci hareketini bati tipi bir demokrasiye dogru yonlendirmistir Sosyal Demokratlar guclu isci sendikalari ile yakin iliskilere sahiptir Esasen kirsal kesimlerde temsil edilen Merkez Parti ise tarim nufusunun giderek hizla azalmasina karsilik ulkedeki guclu pozisyonunu korumaktadir Muhafazakar Milli Koalisyon ise Finlandiya nin ucuncu onemli siyasi gucudur Orta sinif kent partisi iken ulus capinda beyaz yakali isci partisi olarak kendini gelistirmistir Yargi Finlandiya daki mahkemelerin bagimsizligi Anayasa ile korunmaktadir Sivil ve cezai Mahkemelerde uc tip mahkeme bulunmaktadir bunlarin birinci ornegi Istinaf mahkemeleri ikincisi Yargitay ve en ust ornegi Anayasa Mahkemesidir Illerde idari davalara temyizin Yuce Idari Mahkemeye yapilabilecegi il idari mahkemelerinde bakilmaktadir Yargi ve siyasi sistem arasindaki tek baglanti Cumhurbaskaninin Anayasa Mahkemesi ile Yuksek Idari Mahkemenin baskanlari ve uyelerini atamasidir En ust kamu savcisi Cumhuriyet Bassavcisidir Adalet Bakanliginin Cezai Departmanlari hapis cezalarini uygulamak ile yukumludur Bassavci yasalarin en yuce koruyucusudur Cumhurbaskani tarafindan atanir Hukumetteki toplantilara katilarak yetkililerin kanunlar cercevesinde gorevlerini yerine getirmesini temin eder Parlamento gorevi mahkemelerin ve kamu calisanlarini denetlemek olan bir Ombudsman Sorusturmaci secer Vatandaslar yetkililerin haksiz tutumlarindan sikayetci olmak icin her ikisine de basvurma hakkina sahiptir Genel mahkemelere ek olarak iskan sigorta su ve piyasa ile ilgilenen bazi ozel mahkemeler de mevcuttur Idari mahkemeler idari surecler soz konusu oldugu zaman Yargitay olarak da hareket eder Bir bakana veya ulkenin onde hukuk calisanlarina yapilan suclamalar Yuce Divanda tarafindan incelenir Idari bolumler Laponya Kuzey Ostrobotniya Kainuu Kuzey Karelya Kuzey Savonya Guney Savonya Guney Ostrobotniya Ostrobothnia Pirkanmaa Satakunta Orta Ostrobotniya Merkez Guneybati Guney Karelya Paijat Hame Kanta Hame Uusimaa Kymenlaakso Aland Finlandiya idari olarak 19 bolgeden Fince maakunta Isvecce landskap olusur Bolgeler bir bolgenin belediyeleri icin isbirligi forumlari olarak hizmet veren bolgesel konseyler tarafindan yonetilir Bolgelerin temel gorevleri bolgesel planlama ve isletme ve egitimin gelistirilmesidir Ayrica halk sagligi hizmetleri genellikle bolgeler bazinda organize edilmektedir Gunumuzde konsey icin bir halk secimin yapildigi tek bolge Kainuu dur Diger bolge meclisleri ise belediye meclisleri tarafindan secilir ve her belediye nufusu oraninda temsilci gonderir Bolge konseylerinin sorumlulugunda olan belediyeler arasi isbirligine ek olarak her bolgenin yerel isgucu tarim balikcilik ormancilik ve girisimcilik islerinden sorumlu Istihdam ve Ekonomik Kalkinma Merkezi bulunmaktadir Finlandiya Savunma Kuvvetleri bolge ofisleri bolgesel savunma hazirliklarindan ve bolge icindeki zorunlu askerlik idaresinden sorumludur 2010 yilinda kurulan alti Bolgesel Devlet Idari Ajansi ise merkezi hukumetin yerel ofisleri olup onceki illerin laani lan bazi gorevlerini ustlenmektedirler EkonomiNokia nin Espoo daki eski ana sirket yerleskesi Simdi burasi Microsoft Talo olarak Microsoft sirketine hizmet vermektedir II Dunya Savasi nin ardindan Finlandiya nufusunun buyuk cogunlugu tarim ve ormancilik ile ugrasan yari endustrilesmis bir ulke olmustur Savas tazminatlarinin agir yukunu odemek icin ulkenin hizla endustrilesmesi gerekmistir 1950 1974 arasinda gayri safi milli hasiladaki gercek artis yillik ortalama 6 duzeyindedir Kisi basina milli hasila 2001 yilinda 26 097 Amerikan Dolari olmustur Bu nedenle Finlandiya dunyanin en zengin ulkeleri arasindadir Finlandiya da ekonominin genellikle ozel ellerde oldugu serbest piyasa ekonomisi hakimdir Yine de kanunen tekel mallarinin satisi veya fiilen demiryollari Valtionrautatiet ve enerji Fortum gibi belli alanlarda devletin tekeli soz konusudur Cogu devlet sirketleri ozel olanlar ile ayni yasal statuye sahiptir ve ayni prensiple calismaktadir Bunlarin da kar saglamasi ve devlete kar payi birakmasi beklenmektedir 1 1960 lardan itibaren Finlandiya kapsamli hizmetler yelpazesi sunan bir Iskandinav tarzi refah devleti kurmustur Refah hizmetleri Devlet butcesinin yaklasik dortte birine ve yerel hukumet giderlerinin yuzde 40 indan fazlasina denk gelmektedir Kusursuz kamu hastanelerinin yani sira en buyuk gider maddesi kapsamli aile destek sistemidir Yeni dogan cocuklarin aileleri onceki gelirlerine bagli olarak belirlenen bir odenek alarak bir yillik izin alma hakkina sahiptir 2 Kamu saglik bakiminin hedefi bireylerin ikamet yeri veya ekonomik durumu gozetilmeksizin saglik bakim hizmetlerine esit erisimini saglamaktir Kamuya ait saglik merkezleri ile hastaneler ucretsiz hizmet sunmaktadir 3 Okul yasinin altindaki tum cocuklar halka acik gunluk bakim hizmetlerinden yararlanabilmektedir Ailedeki cocuk sayisina gore belirlenen aile odenegi butcedeki en buyuk giderlerden birisidir Zorunlu egitim 7 ila 17 yas arasindaki cocuklari kapsamaktadir 4 Ogretim kitaplar ve okul yemeklerini de iceren dokuz yillik kapsamli okul egitimi ucretsizdir Mesleki veya yuksek egitimde ogretim ucretli degildir Devlet 17 yasinin ustundeki tum ogrencilere odenek ve kredi destegi vermektedir 5 Ulusal hastalik sigorta sistemi tum vatandaslarin saglik kalitesini iyilestirmektedir Ulusal hastalik sigortasi ozel medikal hizmetlerin kullanimi icin kismi tazminat saglarken test tedavi ilac ve ulasim giderlerini de karsilamaktadir Ulusal hastalik sigortasi alicinin gelirinin yaklasik yuzde 75 ine tekabul eden gelir ilintili bir odenek sunmaktadir Halkin tamami ulusal hastalik sigortasi ile sigortalanmaktadir 6 Finlandiya da devlet destekli ulusal issizlik odenegi ile gelire bagli issizlik odenegi olmak uzere iki tip issizlik sigortasi bulunmaktadir Gelire bagli issizlik odenegi issizlik sigortasindan temin edilmektedir Bu tur odemelerin ihtiyaca bagli olmasi nedeniyle bir kisinin esinin geliri bu odenekten faydalanmasini engelleyebilmektedir 7 Cogu calisan genellikle normal odemelerinin yuzde 60 ina tekabul eden gelire bagli gunluk odenekler alma hakkina sahip olduklari kendi sektorlerinin issizlik fonu ile kapsanmaktadir 8 Kamu hizmetleri merkez veya yerel idareler tarafindan surdurulmekte ve vergiler ile finanse edilmektedir En onemli dogrudan vergi ikamet eden yerlilerin gelirlerinden belediye tarafindan toplanan ve belediyeye gore 15 ila 20 arasinda degisen yerel vergidir Devlet gelir vergisi ise artan oranlidir ve en fazla 60 in biraz ustundedir Ilaveten ucret sahipleri sosyal guvenlik katkilari odemektedir 9 Dis Ticaret Ihracatlar yurt ici milli hasilanin GDP yaklasik 40 ina tekabul etmektedir Finlandiya ileri teknoloji elektronik endustrisinde bir dunya lideri olmakla beraber ileri duzeyde metal ve muhendislik sektoru ve ileri teknoloji orman endustrilerine sahiptir Finlandiya nin yaptigi ihracatlarin yaklasik 80 i Avrupa Birligine ve Amerika Birlesik Devletleri ne gitmektedir 10 Finlandiya ayrica Avrupa Para Birligine de uyedir Finlandiya nin APB ye uyeligi ekonomi politikasina beraberinde sabit para birimi ile dusuk kar oranlari getirmistir Ocak 2002 tarihinde Finlandiya da diger AB uye ulkeleri ile birlikte tek para birimi olan Euro yu kabul etmistir 11 Populer Kulturdeki Yeri Norvec te baslatilan bir kampanya Finlandiya nin bagimsizliginin 100 yili serefine komsuya dag hediye etmeyi amacliyor Norvec in sinirini 200 metre iceri cekmesi ile Finlandiya nin en yuksek noktasi olacak Halti daginin tepesini hediye etmesini isteyen kampanya halktan da buyuk ilgi gordu Norvec in toplam yuzolcumunu cok az degistirecek bu kampanya basarili olursa Finlandiya yeni bir daga sahip olacak Telegraph a roportaj veren kampanyanin sahibi Bjorn Geirr Harsson cok az toprak kaybederek komsumuz icin cok hos bir hediye vermis oluyoruz diyor 2017 de bagimsizliginin 100 yilini kutlayacak Finlandiya ya dag verme hakkinda ise cok olumlu yorum var Ayrica Norvec Devlet Televizyonu ndan bir sunucu fikrin cok hos bir fikir oldugunu belirterek tum ulke capinda duyulmasini ve halktan tam destek almasini sagladi kaynak belirtilmeli Ancak Norvec Basbakani Solberg kampanyaya destek veren Kaafjord Belediye Baskani Svein Leiros a gonderdigi mektupta 1814 te hazirlanan Norvec anayasasinin ulkenin bolunmezligini ongordugunu hatirlatti ve Finlandiya ya baska hediye bakacaklarini belirtti KulturMuzik Finlerin ulusal calgisi olan Kantele Kantele Finlandiya nin ulusal enstrumanidir Finlerin ulusal destani Kalevala da bahsedilmektedir Finlandiya rock ve metal muzigin en cok itibar gordugu ulkelerden biridir 100 000 kisi basina 42 61 metal grubu ile dunyada kisi basina en cok metal grubunun kuruldugu ulkedir Sauna Sauna Fin kulturu ile yakindan iliskilidirDuman saunasi Ruka Kuusamo Finlerin saunalarina olan sevgisi genellikle dunyadaki Fin kulturel gelenegi ile iliskilendirilir Sauna Finlandiya da yaygin olarak uygulanan bir tur kuru buhar banyosudur ve bu ozellikle Yaz Ortasi ve Noel civari guclu bir gelenektir Finlandiya da sauna isi sayesinde bircok farkli hastalik icin geleneksel bir tedavi veya tedavinin bir parcasi olmustur bu nedenle sauna cok hijyenik bir yer olmustur Eski bir Fin atasozu vardir Jos sauna terva ja viina ei auta on tauti kuolemaksi Sauna Katran ve booze size yardimci olmazsa o zaman hastalik olumculdur Kelime Proto Fince kokenlidir Fince ve Sami dillerinde bulunur 7 000 yil oncesine dayanir Buhar banyolari Avrupa geleneginin bir parcasi olmakla birlikte sauna Isvec Estonya Letonya Rusya Norvec e ek olarak Amerika Birlesik Devletleri ve Kanada nin bazi bolgelerinde vardir ama en iyisi Finlandiya dadir Ayrica hemen hemen tum Fin evlerinin ya kendi saunasi ya da cok katli apartmanlarda devre mulk saunasi vardir Halka acik saunalar daha once yaygindi ancak saunalar neredeyse her yere ozel evler belediye yuzme salonlari oteller sirket merkezleri spor salonlari vb yapildi Bir zamanlar Dunya Sauna Sampiyonasi Finlandiya nin Heinola kentinde yapilirdi ancak 2010 da bir Rus yarismaci olunce yarisma duzenlemenin cok tehlikeli oldugu anlasilip birakildi Fin sauna kulturu UNESCO Hukumetler arasi Komitesinin Somut Olmayan Kulturel Mirasin Korunmasina Iliskin Sozlesmesinin 17 Aralik 2020 toplantisinda UNESCO Somut Olmayan Kulturel Miras Listeleri ne yazilmistir Devlet tarafindan yetkilendirildigi uzere Fin Miras Ajansi Fin sauna topluluklari ve sauna kulturunun destekcileri ile birlikte sauna geleneginin canliligini korumayi ve geleneklerin ve refahin bir parcasi olarak onemini vurgulamayi taahhut eder Yoresel mutfak Geleneksel bir Fin yemegi karjalanpiirakka Fin mutfagi genellikle geleneksel kir yemekleri ve haute mutfagini cagdas tarzda yemeklerle birlestirmesiyle dikkat cekicidir Balik ve et ulkenin bati kesiminden gelen geleneksel Fin yemeklerinde onemli bir rol oynarken dogu kesiminden gelen yemekler geleneksel olarak cesitli sebze ve mantarlari icermektedir Karelya dan gelen multeciler Dogu Finlandiya daki yiyeceklere katkida bulundu Bircok bolge Tampere de mustamakkara ve Kuopio da kalakukko gibi bircok bolgenin guclu markalasmis geleneksel lezzetleri vardir Istatistiklere gore kirmizi et tuketimi artmistir ancak yine de Finler diger bircok ulkeden daha az sigir eti ve daha fazla balik ve kumes hayvani tuketmektedir Bunun temel nedeni Finlandiya da et fiyatlarinin yuksek olmasidir Finlandiya dunyanin kisi basina dusen ikinci en yuksek kahve tuketimine sahiptir Finlerin 17 si laktoz intoleransi olmasina ragmen sut tuketimi de yuksektir kisi basina yilda ortalama yaklasik 112 litre 25 imp gal 30 ABD galonu EgitimFinlandiya dunya capinda kabul goren bir egitim sistemine sahiptir Dunyada en cok kitap okuyan milletlerden biri olarak egitimli bir halka sahiptir PISA testlerinde basari saglayan ulkelerdendir Egitimde firsat esitligine cok onem verilir Masraflar devlet tarafindan karsilanir Ezber egitim mevcut degildir Kultur edinme odakli egitim verilir Ayrica ogrencilerin kendi ilgi alanlarinda egitim gormesi ve yeteneklerini kesfedebilmesi icin ozel egitim programlari saglanir Ogretmenlerin de en iyi egitimi almis olmalarina cok onem verilir Ogretmenler pedagoji ve ogretecegi dersler konusunda uzman olmalidirlar DemografiFinlandiya nin Nufusu 1750 2006Yil Nufus Yil Nufus1750 421 000 1880 2 060 8011760 491 000 1890 2 380 1001770 561 000 1900 2 655 9001780 663 000 1910 2 943 4001790 705 600 1920 3 147 6001800 832 700 1930 3 462 7001810 863 300 1940 3 695 6171820 1 177 500 1950 4 029 8031830 1 372 100 1960 4 446 2221840 1 445 600 1970 4 598 3361850 1 636 900 1980 4 787 7781860 1 746 700 1990 4 998 4781870 1 768 800 2009 5 291 695 Yaklasik 5 509 717 olan nufusunun 90 dan fazlasini Finler teskil eder Bundan baska kuzeyde Laponlar guney ve bati kesimlerinde ise Isvecliler yasamaktadir Finlerin karakteristik ozellikleri uzun boylu sari sacli mavi veya gri gozlu olmalaridir Her etnik grup kendi lisanlarini konusur Ulkenin resmi dili ise Fince dir Nufus yogunlugu guneyde cok fazladir Kuzeyde ise gittikce azalir Nufusun 20 si baskenti olan Helsinki civarindadir Cogunluk sehirlerde yasar Nufusun cogunlugu Hristiyanligin Protestan mezhebine kalani degisik mezheplere baglidirlar Geri kalan dini azinligin buyuk kismini Yunan Ortodokslar meydana getirir Cok az bir miktar da Yahudi vardir Egitim ve ogretimin AB vatandaslarina parasiz oldugu Finlandiya da 20 universite mevcuttur 7 15 yas arasi egitim ve ogretimin mecburi oldugu ulkede okuma yazma bilenlerin orani yaklasik 100 dur Calisan nufusun 25 i ziraat ve ormancilikla ugrasir Kuzeyde yasayan Laponlar an anevi olan ren geyigi cobanligi ve avciligi ile gecinirler Yillik nufus artisi 0 3 tur Kilometrekareye 14 7 kisi duser Kaynakca 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2010 Statistics Finland 9 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2020 a b c d Report for Selected Countries and Subjects IMF 17 Ekim 2018 14 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2020 ec europa eu Eurostat 8 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mart 2020 PDF Ingilizce United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2020 Li Leslie 16 Nisan 1989 The New York Times 2 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2020 Georg Haggren Petri Halinen Mika Lavento Sami Raninen Anna Wessman 2015 Muinaisuutemme jaljet Helsinki Gaudeamus s 23 ISBN 978 952 495 363 4 Georg Haggren Petri Halinen Mika Lavento Sami Raninen Anna Wessman 2015 Muinaisuutemme jaljet Helsinki Gaudeamus s 339 ISBN 978 952 495 363 4 Parliament of Finland History of the Finnish Parliament eduskunta fi 6 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Finlandiya tum yetiskinlere secilme hakki taniyan ilk ulkedir 1906 Ancak Yeni Zelanda genel oy hakkini 1893 te tanimistir Yeni Zelanda da kadinlar secilme hakki icin 1919 u bekleyeceklerdir Finland International Monetary Fund 14 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Nisan 2013 a b Relations with Finland 14 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde NATO 13 January 2016 BBC News Turkce 3 Nisan 2023 3 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Nisan 2023 WorldAudit org 30 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi OECD iLibrary 14 Haziran 2010 doi 10 1787 20755120 table1 30 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2011 E24 no 9 Eylul 2010 14 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2011 Prosperity com 29 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Subat 2010 World Economic Forum 16 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mayis 2015 Fundforpeace org 4 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Kasim 2016 Gender Gap Report PDF WEF 8 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Mart 2021 Hetter Katia 26 Mart 2019 This is the world s happiest country in 2019 CNN 30 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2019 Helliwell John F Sachs Jeffrey De Neve Jan Emmanuel Ed 2020 PDF New York Sustainable Development Solutions Network 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Georg Haggren Petri Halinen Mika Lavento Sami Raninen Anna Wessman 2015 Muinaisuutemme jaljet Helsinki Gaudeamus ss 211 212 Georg Haggren Petri Halinen Mika Lavento Sami Raninen Anna Wessman 2015 Muinaisuutemme jaljet Helsinki Gaudeamus s 21 ISBN 978 952 495 363 4 Kurt Villads Jensen 2019 Ristiretket Turun Historiallinen Yhdistys ss 126 127 Georg Haggren Petri Halinen Mika Lavento Sami Raninen Anna Wessman 2015 Muinaisuutemme jaljet Helsinki Gaudeamus s 380 Georg Haggren Petri Halinen Mika Lavento Sami Raninen Anna Wessman 2015 Muinaisuutemme jaljet Helsinki Gaudeamus ss 199 210 211 Tarkiainen Kari 2010 Ruotsin itamaa Helsinki Svenska litteratursallskapet i Finland ss 104 147 ISBN 978 951 583 212 2 Olavi Junnila 1986 Autonomian rakentaminen ja kansallisen nousun aika Suomen historia 5 Fince Helsinki Weilin Goos s 151 ISBN 951 35 2494 9 Fince 10 Ocak 2006 9 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Aralik 2020 Nordstrom Byron J 2000 Scandinavia Since 1500 Minneapolis US University of Minnesota Press s 142 ISBN 978 0 8166 2098 2 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2010 Fince State Provincial Office 15 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2021 Arsivlenmis kopya 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Temmuz 2010 Arsivlenmis kopya 28 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2020 Arsivlenmis kopya 24 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2023 Sauna viina ja terva Potilaan Laakarilehti 6 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde in Finnish Helamaa Erkki Pentikainen Juha November 2001 Virtual Finland Ingilizce 9 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sauna contest leaves Russian dead and champion Finn in hospital 11 Mayis 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian Sauna culture in Finland UNESCO 10 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Finnish sauna culture steams up UNESCO Heritage List YLE 17 Aralik 2020 17 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 The black sausage is the pride of Tampere helsinkitimes fi 8 Kasim 2012 21 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2022 Wood Jessica 6 Subat 2018 Top 10 Finnish Pastries You Have to Try Culture Trip 23 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2022 The Countries Most Addicted to Coffee statista com 28 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2022 edunation co 19 Eylul 2017 17 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2018 What was eaten in Finland in 2017 Luonnonvarakeskus 20 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Haziran 2022 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2023 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2023 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2023 Aunesluoma Juhana Heikkonen Esko Ojakoski Matti 2006 Lukiolaisen yhteiskuntatieto Fince 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2015 Finland in Figures 2018 PDF Statistics Finland 2018 ISBN 978 952 244 604 6 ISSN 2242 8496 Dis baglantilarFinlandiya buyukelciligi 29 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Finlandiya Disisleri Bakanligi 15 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Finland Travel Community Discussion Forum English 9 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde

Yayın tarihi: Haziran 13, 2024, 10:28 am
En çok okunan
  • Kasım 20, 2024

    Halikarnas (anlam ayrımı)

  • Kasım 14, 2024

    Halford, Warwickshire

  • Kasım 10, 2024

    Halef es-Saffâr

  • Kasım 04, 2024

    Hainichen

  • Kasım 16, 2024

    Haimhausen

Günlük

  • Özgür içerik

  • Kazamat

  • Osmanlı-Yunan Savaşı (1897)

  • 1938

  • Ankara Etnografya Müzesi

  • İnternet

  • 21 Kasım

  • Max Verstappen

  • Scuderia Toro Rosso

  • Cheiracanthium

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst