Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Laz müziği, Laz halkının geleneksel müziğine verilen addır. Laz müziği, Kolhis'den günümüze değin ulaşan süreç içinde birçok kültürden ve medeniyetten etkilenerek çeşitlilik kazanmıştır. Laz müziği, temelde insan sesine dayanır. Günümüz Laz müziğini coğrafî olarak Gürcistan (Kafkasya) ve Türkiye (Doğu Karadeniz) olarak iki kısımda incelemek mümkündür.
Kuzeydoğu Anadolu'da yaşayan Lazlar, müzik için k’aide (კაიდე) kelimesini kullanmaktadırlar. Lazca yazı dili gelişmemiş olduğundan Laz halk edebiyatı ürünü olan türküler sözlü ifade edilip aktarılır. Geleneksel çalgılar olan kemençe ve tulum, Laz müziğinin icrasında -insan sesiyle beraber- temel rol oynarlar. Tulum Lazların ulusal sazıdır. Tuluma Lazca'da guda (გუდა) denilmektedir; Hopa ve Batum yöresinde ise ç’ip’oni (ჭიპონი)... Kemençe de Lazlarla özdeşleşmiş bir halk çalgısıdır. Kemençeye Lazca’da çemane (ჩემანე) denilmektedir; Hopa ve Batum’da ise ç'ilili (ჭილილი)... Bir diğer önemli Laz halk çalgısı da kavaldır. Kavala Lazca'da p'ilili (პილილი) denilmektedir. Laz şarkıları çoğunlukla sevda konusunu işler. Bunda, Laz erkeklerinin eskiden beri ekonomik koşulların etkisi ile evlerini terk edip uzak diyarlara (Sovyet ülkeleri) iş aramaya ya da balıkçılık yapmaya gitmelerinin etkisi büyüktür. Ayrıca 93 Harbi'nden sonra Batum'dan Marmara bölgesine göç eden Lazlar akordeon kullanmaktadır.
Gürcistan Lazları Müziği – Kafkasya Lazları Müziği
Güneybatı Kafkasya'da Acaristan'da yaşayan Lazlar da müzik için Türkiye Lazları’nın kullandığı k'aide (კაიდე) kelimesini kullanmaktadırlar. Ancak bunun yanında musik'a (მუსიკა) kelimesini de kullanırlar. Tulum, kemençe ve kavalın yanı sıra Abhazya ve Samegrelo'da yaşayan Hristiyan Lazların yani Megrellerin çalgılarını da kullanırlar. Yine tuluma, ç’ip’oni (ჭიპონი), kemençeye ç’ilili (ჭილილი), kavala ise Gürcistan kültürü etkisi ile salamuri (სალამური) derler. Aynı anda iki salamuri çalmak maharet sayılır ve takdir edilir. Doli (დოლი) isimli küçük Kafkas davulu ezgiler arasında ritim tutup, birlik sağlar ve oyunu canlandırır. Tipi, vurgulu bir davuldur ancak buna çubukla vurulmaz. ve çonguri (ჩონგური) diğer önemli çalgılardır. Tüm Gürcistan’da olduğu gibi Batum’da da çongurinin yeri ayrıdır. Gürcistan ile özdeşlenen bu çalgıyı Acaralar, Lazlar, Gürcüler, Megreller ve Abhazlar ortak olarak kullanırlar. Telli bir çalgı olan çonguri saz işlevi görür. akordeon da kullanılır. Hemen her ezgi de sesini duymak mümkündür.
Laz Müziği’nde türler
Lazuri Dest’ani – Laz Destanı
Enstrümanların bulunmadığı ortamlarda solo ya da koro şeklinde icra edildiği gibi kemençe, tulum ve kaval eşliğinde de söylenir. Konuları daha çok aşk, ölüm, doğa, gurbet, askerlik gibi içtimaî konulardır. Destanlar Laz Müziği’nde öylesine yaygındır ki Lazistan’ın bazı yörelerinde “şarkı” ile eş anlamda kullanılır.
Ok’obalu-Mek’a-Mok’a (Atışmalı Şarkılar)
Daha çok toplu olarak gerçekleştirilen eğlencelerde, iki grup hâlinde, dans eşliğinde ya da sadece vokallerle söylenir. Her iki grupta doğaçlama söz söyleme yeteneğine sahip bir lider bulunur. Bu kişi şarkının akışına göre anlamlı, karşı tarafa cevap niteliğinde, sürükleyici, kafiyeli sözler düzer ve arkadaşlarına söyler ve şarkı, birlikte söylenir. Grup lideri -yorulduğunda veya performansı düştüğünde- değişebilir.
Atışmalı şarkılar, genellikle kadınlar ve erkekler olarak ayrılan iki grup arasında yapılır. Saatlerce süren bu eğlencenin sözleri zaman zaman müstehcenlik içerebilir, hatta karşılıklı sataşmalara varabilir.
Oşvacu K’aide (Mola-dinlenme Şarkıları)
Bu türe giren şarkılar daha çok tarlada çalışan kadınlar tarafından, dinlenme zamanlarında, çalgısız, grup hâlinde söylenirler. Bu tarz, söyleyicinin duygularını yansıtması ve iç dünyasını anlatması açısından mühimdir.
Bgara
"Bgara"nın kelime anlamı "ağlama"dır. Ölülerin ardından yakılan bir eşit ağıttır. Genellikle kadınlar, ölü evine, ölü yakınlarının acısını paylaşmak için grup hâlinde gittiklerinde söylerler. Ölen kişinin yapmak isteyip de yapamadıkları ile arkasından bıraktığı izleri konu alır.
Nani (Ninni)
Kulaktan kulağa aktarılan bu ezgiler çocukların müzik kulağının temelini oluşturur. Laz Müziği’nde, bazı anonim şarkılarda, ninnilerin etkisi ciddî anlamda hissedilir.
Helessa Yalessa-Heyamoli-Heymoli (İmece Şarkıları)
Helessa Yalessa, erkekler tarafından toplu olarak yapılması gereken ağır işlerde, gücü bir yerde toplamak ve ortak bir ritim oluşturmak için söylenen ezgili sözlerdir.
Xoroni (Horon)
Geleneksel Laz halk dansı olan horonlar, tulum ve kemençe eşliğinde, halka şeklinde oynanan; bir kişi tarafından yönetilen şarkılı halk danslarıdır. Tulum çalan kişi topuğuyla yere vurarak ya da topluluk içinden biri çubukla tahta zemin, kazan, kovan gibi sert cisimlere vurup ses çıkararak ritim tutar; horona ve horonculara yardımcı olur. Laz insanın horona olan tutkusu ve horonun arkaik biçimi en iyi şekilde bir Laz deyişi ile özetlenebilir: Tambis mok’limei ixoronams (Çalıya tutunup horon oynuyor). Hopa ve Borçka yörelerinde Kafkasik etkiler gözlenir. Horon figürlerini açıklamak hiç de zor değildir. Tüm hareketler yaşamın içerisinden alınır: deniz işçiliğinde yinelenen el-kol-ayak hareketleri Laz oyunlarının figürlerine yansımıştır.
Batum yöresi Laz oyunları arasında, horonun Kafkasya'daki biçimi “horumi”, “ot’irtinoni” ve “mencelişi” gibi horonlar pek meşhurdur. ”Horumi” nin ikinci figürü “mxucişi” omuz hareketi figürüdür. İkinci kat halka birinci halkanın omuzuna çıkar ve oyunu orada sürdürür. Omuzlardaki bu yük birinci kat halkanın işini güçleştirir. Bu yüzden bu figürdeki ayak hareketleri daha ölçülü ve daha düzeylidir. Batum'daki Laz müziği için Türkiye'dekinin Kafkasya yansıması diyebiliriz. Destan geleneği Batum yöresinde daha ileriye gitmiştir. Öyle ki meşe ağaçlarına kızlı erkekli ekiplerle çıkılıp atışılır.
Kaynakça
- ^ (PDF). karamursel.gov.tr. 14 Nisan 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022.
Dış bağlantılar
- Tutarchela
- Birol Topaloğlu - Metkoni Birapa 19 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Laz Müziği Örnekleri 17 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Lela Tsurtsumia Çuta Çani adlı Lazca klibi ve Batum Laz Hlk Dansları 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mariam Abdushelishvilî'nin Lazuri Nana isimli Videosu 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Tamta Goguadze'nin Oropa adlı videosu 16 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ayhan Alptekin'in Meftare isimli videosu 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazım Koyuncu'nun Çaişi Birapa adlı videosu 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sukhishvili'nin Laz Halk Dansı 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapin Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin muzik konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Mayis 2020 Laz muzigi Laz halkinin geleneksel muzigine verilen addir Laz muzigi Kolhis den gunumuze degin ulasan surec icinde bircok kulturden ve medeniyetten etkilenerek cesitlilik kazanmistir Laz muzigi temelde insan sesine dayanir Gunumuz Laz muzigini cografi olarak Gurcistan Kafkasya ve Turkiye Dogu Karadeniz olarak iki kisimda incelemek mumkundur Kuzeydogu Anadolu da yasayan Lazlar muzik icin k aide კაიდე kelimesini kullanmaktadirlar Lazca yazi dili gelismemis oldugundan Laz halk edebiyati urunu olan turkuler sozlu ifade edilip aktarilir Geleneksel calgilar olan kemence ve tulum Laz muziginin icrasinda insan sesiyle beraber temel rol oynarlar Tulum Lazlarin ulusal sazidir Tuluma Lazca da guda გუდა denilmektedir Hopa ve Batum yoresinde ise c ip oni ჭიპონი Kemence de Lazlarla ozdeslesmis bir halk calgisidir Kemenceye Lazca da cemane ჩემანე denilmektedir Hopa ve Batum da ise c ilili ჭილილი Bir diger onemli Laz halk calgisi da kavaldir Kavala Lazca da p ilili პილილი denilmektedir Laz sarkilari cogunlukla sevda konusunu isler Bunda Laz erkeklerinin eskiden beri ekonomik kosullarin etkisi ile evlerini terk edip uzak diyarlara Sovyet ulkeleri is aramaya ya da balikcilik yapmaya gitmelerinin etkisi buyuktur Ayrica 93 Harbi nden sonra Batum dan Marmara bolgesine goc eden Lazlar akordeon kullanmaktadir Gurcistan Lazlari Muzigi Kafkasya Lazlari MuzigiGuneybati Kafkasya da Acaristan da yasayan Lazlar da muzik icin Turkiye Lazlari nin kullandigi k aide კაიდე kelimesini kullanmaktadirlar Ancak bunun yaninda musik a მუსიკა kelimesini de kullanirlar Tulum kemence ve kavalin yani sira Abhazya ve Samegrelo da yasayan Hristiyan Lazlarin yani Megrellerin calgilarini da kullanirlar Yine tuluma c ip oni ჭიპონი kemenceye c ilili ჭილილი kavala ise Gurcistan kulturu etkisi ile salamuri სალამური derler Ayni anda iki salamuri calmak maharet sayilir ve takdir edilir Doli დოლი isimli kucuk Kafkas davulu ezgiler arasinda ritim tutup birlik saglar ve oyunu canlandirir Tipi vurgulu bir davuldur ancak buna cubukla vurulmaz ve conguri ჩონგური diger onemli calgilardir Tum Gurcistan da oldugu gibi Batum da da congurinin yeri ayridir Gurcistan ile ozdeslenen bu calgiyi Acaralar Lazlar Gurculer Megreller ve Abhazlar ortak olarak kullanirlar Telli bir calgi olan conguri saz islevi gorur akordeon da kullanilir Hemen her ezgi de sesini duymak mumkundur Laz Muzigi nde turlerLazuri Dest ani Laz Destani Enstrumanlarin bulunmadigi ortamlarda solo ya da koro seklinde icra edildigi gibi kemence tulum ve kaval esliginde de soylenir Konulari daha cok ask olum doga gurbet askerlik gibi ictimai konulardir Destanlar Laz Muzigi nde oylesine yaygindir ki Lazistan in bazi yorelerinde sarki ile es anlamda kullanilir Ok obalu Mek a Mok a Atismali Sarkilar Daha cok toplu olarak gerceklestirilen eglencelerde iki grup halinde dans esliginde ya da sadece vokallerle soylenir Her iki grupta dogaclama soz soyleme yetenegine sahip bir lider bulunur Bu kisi sarkinin akisina gore anlamli karsi tarafa cevap niteliginde surukleyici kafiyeli sozler duzer ve arkadaslarina soyler ve sarki birlikte soylenir Grup lideri yoruldugunda veya performansi dustugunde degisebilir Atismali sarkilar genellikle kadinlar ve erkekler olarak ayrilan iki grup arasinda yapilir Saatlerce suren bu eglencenin sozleri zaman zaman mustehcenlik icerebilir hatta karsilikli satasmalara varabilir Osvacu K aide Mola dinlenme Sarkilari Bu ture giren sarkilar daha cok tarlada calisan kadinlar tarafindan dinlenme zamanlarinda calgisiz grup halinde soylenirler Bu tarz soyleyicinin duygularini yansitmasi ve ic dunyasini anlatmasi acisindan muhimdir Bgara Bgara nin kelime anlami aglama dir Olulerin ardindan yakilan bir esit agittir Genellikle kadinlar olu evine olu yakinlarinin acisini paylasmak icin grup halinde gittiklerinde soylerler Olen kisinin yapmak isteyip de yapamadiklari ile arkasindan biraktigi izleri konu alir Nani Ninni Kulaktan kulaga aktarilan bu ezgiler cocuklarin muzik kulaginin temelini olusturur Laz Muzigi nde bazi anonim sarkilarda ninnilerin etkisi ciddi anlamda hissedilir Helessa Yalessa Heyamoli Heymoli Imece Sarkilari Helessa Yalessa erkekler tarafindan toplu olarak yapilmasi gereken agir islerde gucu bir yerde toplamak ve ortak bir ritim olusturmak icin soylenen ezgili sozlerdir Xoroni Horon Geleneksel Laz halk dansi olan horonlar tulum ve kemence esliginde halka seklinde oynanan bir kisi tarafindan yonetilen sarkili halk danslaridir Tulum calan kisi topuguyla yere vurarak ya da topluluk icinden biri cubukla tahta zemin kazan kovan gibi sert cisimlere vurup ses cikararak ritim tutar horona ve horonculara yardimci olur Laz insanin horona olan tutkusu ve horonun arkaik bicimi en iyi sekilde bir Laz deyisi ile ozetlenebilir Tambis mok limei ixoronams Caliya tutunup horon oynuyor Hopa ve Borcka yorelerinde Kafkasik etkiler gozlenir Horon figurlerini aciklamak hic de zor degildir Tum hareketler yasamin icerisinden alinir deniz isciliginde yinelenen el kol ayak hareketleri Laz oyunlarinin figurlerine yansimistir Batum yoresi Laz oyunlari arasinda horonun Kafkasya daki bicimi horumi ot irtinoni ve mencelisi gibi horonlar pek meshurdur Horumi nin ikinci figuru mxucisi omuz hareketi figurudur Ikinci kat halka birinci halkanin omuzuna cikar ve oyunu orada surdurur Omuzlardaki bu yuk birinci kat halkanin isini guclestirir Bu yuzden bu figurdeki ayak hareketleri daha olculu ve daha duzeylidir Batum daki Laz muzigi icin Turkiye dekinin Kafkasya yansimasi diyebiliriz Destan gelenegi Batum yoresinde daha ileriye gitmistir Oyle ki mese agaclarina kizli erkekli ekiplerle cikilip atisilir Kaynakca PDF karamursel gov tr 14 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2022 Dis baglantilarTutarchela Birol Topaloglu Metkoni Birapa 19 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Laz Muzigi Ornekleri 17 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lela Tsurtsumia Cuta Cani adli Lazca klibi ve Batum Laz Hlk Danslari 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mariam Abdushelishvili nin Lazuri Nana isimli Videosu 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tamta Goguadze nin Oropa adli videosu 16 Agustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayhan Alptekin in Meftare isimli videosu 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazim Koyuncu nun Caisi Birapa adli videosu 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sukhishvili nin Laz Halk Dansi 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde