Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Persis (Yunanca: Περσίς, Persís) ya da İngilizcesi ile Persia (Eski Farsça: 𐎱𐎠𐎼𐎿, Parsa; Farsça: پارس, Pârs) günümüzde İran'ının güneybatısında bir şehir ve Fars bölgesidir. Farslar'ın başlangıçta ya Orta Asya'dan ya da daha büyük olasılıkla kuzeyden Kafkasya üzerinden göç ettikleri düşünülmektedir. O halde, MÖ birinci milenyumun başlarında mecvut Persis bölgesine göç etmiş olmalıdırlar. Ülke ismi olan Persia (Türkçe: İran) adını doğrudan Eski Farsça bir kelime olan Parsa'dan almıştır.
Ahameniş İmparatorluğu
Antik Farslar yaklaşık MÖ 10. yüzyıldan beri Persis bölgesinde yaşamaktaydılar. Ahameniş hanedanlığıyla MÖ 6 yüzyılın sonlarına doğru en geniş halinde sınırları batıda Trakya-Makedonya, Bulgaristan-Payonya ve Doğu Avrupa'dan doğuda İndus Vadisi'ne uzanan dünyanın gelmiş geçmiş en büyük imparatorluğunu kurdular. Ahameniş İmparatorluğu'nun dört başkentinden ikisi olan Persepolis ile Pasargad'ın kalıntıları Fars'ta bulunmaktadırlar.
İskender İmparatorluğu
Ahameniş İmparatorluğu MÖ 330 yılında devasa topraklarını kaybederek Büyük İskender tarafından fethedildi.
MÖ 330 dolaylarında İskender'in fetihlerinin ardından MÖ 330-324 yıllarında hüküm süren Phrasaortes, makamını gaspla elde edip sonrasında İskender tarafından idam edilen Oxines, Fars yanlısı bir politika uygulayarak Farsça öğrenen ve yerel gelenekleri sürdüren Makedon general Peucestas başta olmak üzere Persis'te göreve gelen bazı Helen satrapları bilinmektedirler. Sonrasında Antigonus tarafından görevden alınan Peucestas, Gabiene Savaşı'na (MÖ 316) kadar Persis satraplığını elinde tutmuştur.Seleukos kısa bir süre sonra bölgeyi ele geçirene kadar (MÖ 312) Antigonus, Persis'te hüküm sürdü.
Seleukos İmparatorluğu
Seleukos İmparatorluğu kurulduğunda gücünü muhtemelen Fars'taki ana ticaret yollarının ötesine genişletmedi ve I. Antiohos'un saltanatıyla birlikte veya daha sonrasında Persis, kendi madeni parasını basacak bağımsızlık düzeyine sahip bir devlet olarak ortaya çıktı.
Seleukos İmparatorluğu'nun "Frataraka" valileri
Frataraka hanedanını oluşturan sonraki birkaç Pers hükümdarının, Fârs bölgesindeki Seleukosları temsil ettiği bilinmektedir. Seleukoslar, MÖ 3. yüzyılın sonundan MÖ 2. yüzyılın başlarına dek hüküm sürdüler ve Vahbarz veya I. Vādfradād, MÖ 150 dolaylarında merkezi yönetim gücünün güneybatı Pers ve Basra Körfezi bölgesinde azaldığı zaman bağımsızlığını kazandı.
Part İmparatorluğu altındaki Persis kralları
II. Vādfradād ve kimliği belirsiz başka bir kralın saltanatlarına tekabül eden bariz bir geçiş döneminde, sikkelerinin arka yüzünde hiçbir otorite unvanı görünmedi. Öncesinde kullanılan prtrk'zy alhaya (Frataraka) ibaresi kaybolmuştu. Bununla birlikte I. Dārēv'in yönetimi altında, bazen prs (Persis) ile birlikte yeni mlk, yani kral, unvanı da ortaya çıktı ve bu durum, Pers krallarının bağımsız hükümdarlar haline geldiğini gösterdi.
Part Arşak kralı I. Mitridates (MÖ 171-138) Persis'in kontrolünü ele geçirdiğinde Persis kralları olarak bilinen Pers hanedanlarını görevde bıraktı ve onların mlk (kral) unvanıyla para basmalarına izin verdi.
Sasani İmparatorluğu
Babak, Kheir adında küçük bir kasabanın hükümdarıydı. Babak'ın o dönemde yerel güç kazanma çabaları, dönemin Arşak İmparatoru IV. Erdevân'ın dikkatinden kaçmıştır. Babak ve en büyük oğlu Şapur, güçlerini tüm Persis'e yaymayı başarmıştırlar.
Devamındaki olaylar kaynakların üstünkörü oluşu nedeniyle belirsizdir. Ancak MS 220 civarında Babak'ın ölümünün ardından o sırada Darabgird valisi olan Erdeşîr'in ağabeyi Şâpûr ile kendi başına bir güç mücadelesine girdiği kesindir. Kaynaklar, 222 yılında bir binanın çatısının çökmesi sonucu Şâpûr'un öldüğünü göstermektedir.
V. Erdeşîr, son meşru Part kralı IV. Erdevân'ı MS 224'te yendi ve Tizpon'da İran şehinşahı I. Erdeşîr olarak taç giydi ve yeni Sasani İmparatorluğu'nun ilk kralı oldu.
Bu noktada, Erdeşîr ülkenin başkentini Persis'in güneyine taşıdı ve Ardashir-Khwarrah'da (eski adıyla Gur, günümüz Firouzabad) bir şehir kurdu. Persis üzerindeki egemenliğini kurduktan sonra Erdeşîr, Fars'ın yerel prenslerinden sadakat talep edip komşu Kirman, İsfahan, Zazana ve Mesene eyaletlerinin kontrolünü ele geçirerek Sasani Pers İmparatorluğu'nun topraklarını hızla genişletti.
Erdevân, 224 yılında I. Erdeşîr'in üzerine ikinci kez yürüdü. Orduları Hormizdegan'da çatıştı ve IV. Erdevân öldürüldü. Erdeşîr, 226'da Tizpon'da Pers'in tek hükümdarı olarak taç giydi, 400 yıllık Part İmparatorluğu'nu sona erdirdi ve Sasani İmparatorluğu'nun Part İmparatorluğu'yla neredeyse eşit süren egemenliğini daha da geniş bir bölge üzerinde başlatarak bir kez daha İran'ı bilinen dünyada lider bir güç haline getirdi ancak bu sefer ezeli rakibi ve Pers'in önceki rakiplerinin (Roma Cumhuriyeti ve Roma imparatorluğu) halefi, Bizans İmparatorluğu'na karşı.
Sasaniler, Müslüman orduları imparatorluğu fethedene kadar 425 yıl hüküm sürdüler. Daha sonra, Persler İslam'a geçmeye başladılar, bu da yeni Müslüman imparatorluğun İslam'ın genişlemesini sürdürmesini çok daha kolaylaştırdı.
Persis daha sonra sayısız hanedandan el ele geçti ve geride sayısız tarihi ve antik anıt bıraktı. Bunların her biri; eyalet, İran ve Batı Asya tarihini yansıtan birer dünya mirası olarak kendi değerlerine sahiptir. Bişâpûr, Persepolis ve Firuzabad harabelerinin tümü bunun hatırlatıcılarıdır. Arap işgalciler Zerdüşt yönetiminin gerilemesine neden oldu ve İslam 7. yüzyıldan itibaren yükselişe geçti.
Kaynakça
- ^ Frye, Richard Nelson (1984). The History of Ancient Iran (İngilizce). C.H.Beck. ISBN . 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ a b Dandamaev, Muhammad A.; Lukonin, Vladimir G. (11 Kasım 2004). The Culture and Social Institutions of Ancient Iran (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN . 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ Sacks, David; Murray, Oswyn; Brody, Lisa R. (2005). Encyclopedia of the Ancient Greek World (İngilizce). Facts On File. ISBN . 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ Roisman, Joseph (16 Aralık 2002). Brill's Companion to Alexander the Great (İngilizce). BRILL. ISBN . 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ a b Curtis, Vesta Sarkhosh; Stewart, Sarah (24 Mart 2010). The Age of the Parthians (İngilizce). I.B.Tauris. ISBN . 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ a b Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ The Cambridge History of Iran, Vol. 3 (1), p. 299
- ^ a b c Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022.
- ^ a b "CNG: Feature Auction CNG 90. KINGS of PERSIS. Vahbarz (Oborzos). 3rd century BC. AR Obol (10mm, 0.50 g, 11h)". www.cngcoins.com. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022.
- ^ The Cambridge History of Iran, Vol. 3 (1), p. 302
- ^ Kaveh Farrokh (2007). Shadows in the Desert: Ancient Persia at War. Osprey Publishing. pp. 176–9. ISBN 9781846031083.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Persis Yunanca Persis Persis ya da Ingilizcesi ile Persia Eski Farsca 𐎱𐎠𐎼𐎿 Parsa Farsca پارس Pars gunumuzde Iran inin guneybatisinda bir sehir ve Fars bolgesidir Farslar in baslangicta ya Orta Asya dan ya da daha buyuk olasilikla kuzeyden Kafkasya uzerinden goc ettikleri dusunulmektedir O halde MO birinci milenyumun baslarinda mecvut Persis bolgesine goc etmis olmalidirlar Ulke ismi olan Persia Turkce Iran adini dogrudan Eski Farsca bir kelime olan Parsa dan almistir Ahamenis ImparatorluguAntik Farslar yaklasik MO 10 yuzyildan beri Persis bolgesinde yasamaktaydilar Ahamenis hanedanligiyla MO 6 yuzyilin sonlarina dogru en genis halinde sinirlari batida Trakya Makedonya Bulgaristan Payonya ve Dogu Avrupa dan doguda Indus Vadisi ne uzanan dunyanin gelmis gecmis en buyuk imparatorlugunu kurdular Ahamenis Imparatorlugu nun dort baskentinden ikisi olan Persepolis ile Pasargad in kalintilari Fars ta bulunmaktadirlar Iskender ImparatorluguAhamenis Imparatorlugu MO 330 yilinda devasa topraklarini kaybederek Buyuk Iskender tarafindan fethedildi MO 330 dolaylarinda Iskender in fetihlerinin ardindan MO 330 324 yillarinda hukum suren Phrasaortes makamini gaspla elde edip sonrasinda Iskender tarafindan idam edilen Oxines Fars yanlisi bir politika uygulayarak Farsca ogrenen ve yerel gelenekleri surduren Makedon general Peucestas basta olmak uzere Persis te goreve gelen bazi Helen satraplari bilinmektedirler Sonrasinda Antigonus tarafindan gorevden alinan Peucestas Gabiene Savasi na MO 316 kadar Persis satrapligini elinde tutmustur Seleukos kisa bir sure sonra bolgeyi ele gecirene kadar MO 312 Antigonus Persis te hukum surdu Seleukos ImparatorluguSeleukos Imparatorlugu kuruldugunda gucunu muhtemelen Fars taki ana ticaret yollarinin otesine genisletmedi ve I Antiohos un saltanatiyla birlikte veya daha sonrasinda Persis kendi madeni parasini basacak bagimsizlik duzeyine sahip bir devlet olarak ortaya cikti Seleukos Imparatorlugu nun Frataraka valileri Frataraka hanedanini olusturan sonraki birkac Pers hukumdarinin Fars bolgesindeki Seleukoslari temsil ettigi bilinmektedir Seleukoslar MO 3 yuzyilin sonundan MO 2 yuzyilin baslarina dek hukum surduler ve Vahbarz veya I Vadfradad MO 150 dolaylarinda merkezi yonetim gucunun guneybati Pers ve Basra Korfezi bolgesinde azaldigi zaman bagimsizligini kazandi Part Imparatorlugu altindaki Persis krallariII Vadfradad ve kimligi belirsiz baska bir kralin saltanatlarina tekabul eden bariz bir gecis doneminde sikkelerinin arka yuzunde hicbir otorite unvani gorunmedi Oncesinde kullanilan prtrk zy alhaya Frataraka ibaresi kaybolmustu Bununla birlikte I Darev in yonetimi altinda bazen prs Persis ile birlikte yeni mlk yani kral unvani da ortaya cikti ve bu durum Pers krallarinin bagimsiz hukumdarlar haline geldigini gosterdi Part Arsak krali I Mitridates MO 171 138 Persis in kontrolunu ele gecirdiginde Persis krallari olarak bilinen Pers hanedanlarini gorevde birakti ve onlarin mlk kral unvaniyla para basmalarina izin verdi Sasani ImparatorluguBabak Kheir adinda kucuk bir kasabanin hukumdariydi Babak in o donemde yerel guc kazanma cabalari donemin Arsak Imparatoru IV Erdevan in dikkatinden kacmistir Babak ve en buyuk oglu Sapur guclerini tum Persis e yaymayi basarmistirlar Devamindaki olaylar kaynaklarin ustunkoru olusu nedeniyle belirsizdir Ancak MS 220 civarinda Babak in olumunun ardindan o sirada Darabgird valisi olan Erdesir in agabeyi Sapur ile kendi basina bir guc mucadelesine girdigi kesindir Kaynaklar 222 yilinda bir binanin catisinin cokmesi sonucu Sapur un oldugunu gostermektedir V Erdesir son mesru Part krali IV Erdevan i MS 224 te yendi ve Tizpon da Iran sehinsahi I Erdesir olarak tac giydi ve yeni Sasani Imparatorlugu nun ilk krali oldu Bu noktada Erdesir ulkenin baskentini Persis in guneyine tasidi ve Ardashir Khwarrah da eski adiyla Gur gunumuz Firouzabad bir sehir kurdu Persis uzerindeki egemenligini kurduktan sonra Erdesir Fars in yerel prenslerinden sadakat talep edip komsu Kirman Isfahan Zazana ve Mesene eyaletlerinin kontrolunu ele gecirerek Sasani Pers Imparatorlugu nun topraklarini hizla genisletti Erdevan 224 yilinda I Erdesir in uzerine ikinci kez yurudu Ordulari Hormizdegan da catisti ve IV Erdevan olduruldu Erdesir 226 da Tizpon da Pers in tek hukumdari olarak tac giydi 400 yillik Part Imparatorlugu nu sona erdirdi ve Sasani Imparatorlugu nun Part Imparatorlugu yla neredeyse esit suren egemenligini daha da genis bir bolge uzerinde baslatarak bir kez daha Iran i bilinen dunyada lider bir guc haline getirdi ancak bu sefer ezeli rakibi ve Pers in onceki rakiplerinin Roma Cumhuriyeti ve Roma imparatorlugu halefi Bizans Imparatorlugu na karsi Sasaniler Musluman ordulari imparatorlugu fethedene kadar 425 yil hukum surduler Daha sonra Persler Islam a gecmeye basladilar bu da yeni Musluman imparatorlugun Islam in genislemesini surdurmesini cok daha kolaylastirdi Persis daha sonra sayisiz hanedandan el ele gecti ve geride sayisiz tarihi ve antik anit birakti Bunlarin her biri eyalet Iran ve Bati Asya tarihini yansitan birer dunya mirasi olarak kendi degerlerine sahiptir Bisapur Persepolis ve Firuzabad harabelerinin tumu bunun hatirlaticilaridir Arap isgalciler Zerdust yonetiminin gerilemesine neden oldu ve Islam 7 yuzyildan itibaren yukselise gecti Kaynakca Frye Richard Nelson 1984 The History of Ancient Iran Ingilizce C H Beck ISBN 978 3 406 09397 5 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2022 a b Dandamaev Muhammad A Lukonin Vladimir G 11 Kasim 2004 The Culture and Social Institutions of Ancient Iran Ingilizce Cambridge University Press ISBN 978 0 521 61191 6 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2022 Sacks David Murray Oswyn Brody Lisa R 2005 Encyclopedia of the Ancient Greek World Ingilizce Facts On File ISBN 978 0 8160 5722 1 26 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2022 Roisman Joseph 16 Aralik 2002 Brill s Companion to Alexander the Great Ingilizce BRILL ISBN 978 90 04 21755 3 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2022 a b Curtis Vesta Sarkhosh Stewart Sarah 24 Mart 2010 The Age of the Parthians Ingilizce I B Tauris ISBN 978 0 85771 018 5 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2022 a b Foundation Encyclopaedia Iranica Welcome to Encyclopaedia Iranica iranicaonline org Ingilizce 10 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Temmuz 2022 The Cambridge History of Iran Vol 3 1 p 299 a b c Foundation Encyclopaedia Iranica Welcome to Encyclopaedia Iranica iranicaonline org Ingilizce 10 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2022 a b CNG Feature Auction CNG 90 KINGS of PERSIS Vahbarz Oborzos 3rd century BC AR Obol 10mm 0 50 g 11h www cngcoins com 12 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2022 The Cambridge History of Iran Vol 3 1 p 302 Kaveh Farrokh 2007 Shadows in the Desert Ancient Persia at War Osprey Publishing pp 176 9 ISBN 9781846031083