Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kriz (buhran, bunalım), bir örgütün üst düzey hedeflerini ve işleyiş biçimini tehdit eden veya hayatını tehlikeye sokan, karar verilmesi gereken, uyum ve önleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durumudur.
“Kriz, bir mekanizmanın mevcut konumunu ve geleceğini etkileyen hiç beklenmeyen bir anda ortaya çıkan ve genelde önlem alınmakta geç kalınan olumsuz bir durumdur.” Bu tanımdan krizin beklenmeyen bir anda ortaya çıktığı ve gene itibarıyla de olumsuz bir anlama sahip olduğu sonucu çıkartılabilir. İşletme alanında ise “kriz, beklenmeyen ve önceden sezilmeyen, hızlı bir şekilde cevap verilmesi ve yönetilmesi gereken, şirketin önleme ve uyum mekanizmalarını yetersiz hale getirerek, mevcut değerlerini, amaç ve varsayımlarını tehdit eden gerilim durumu” olarak ifade edilebilir. Kriz olumsuz bir kelime olmasına rağmen bazı sektörler ve şirketler için yarattığı fırsatlar açısından olumlu olarak da değerlendirilebilir. Kriz döneminin en belirgin ve gerilim yaratıcı özelliği “belirsizlik”tir. Kriz dönemlerinde yeni koşullar ve kurallar geçerlidir, bilinen çözümler ise geçerliliğini kaybeder. Günümüzde krizin herkes tarafından kabul edilmiş başlıca iki anlamı ise yıkımla sonuçlanan bir değişim ve ileri, gelişkin bir evreye geçiştir. Türk Dil Kurumu Sözlüğü'nde kriz “Bir ülkede veya ülkeler arasında, veya bir kuruluşun yaşamında görülen güç dönem, bunalım, ” olarak tanımlanmıştır. Kriz, buhran ve bunalım kavramları ile eş anlamlı anılabilmekle birlikte, “bir örgütün üst düzey hedeflerini ve işleyiş biçimini tehdit eden veya hayatını tehlikeye sokan, acil karar verilmesi gereken, uyum ve önleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durum” olarak da tanımlanabilir.
Kaynaklarına göre iki tipe ayrılır:
- İç çevreden kaynaklanan krizler
- Dış çevreden kaynaklanan krizler
Krizin özellikleri
Krize sebep olan faktörler
İşletme dışı çevre faktörleri
- Doğal faktörler (Deprem, sel, heyelan...
- Ekonomik faktörler
- Teknolojik faktörler
- Politik ve yasal faktörler
- Toplumsal faktörler
İşletme içi çevre faktörleri
- Yönetim zafiyetleri
- Örgüt yapısı
- Örgüt içi iletişim sorunları
- Yönetici sorunları
- Kurum Kimliği
- Kurum kültürünün olmayışı
- Motivasyon Eksikliği
- Organizasyon yapısının işleyişindeki sorunlar vb. olarak tanımlanabilir.
Krizi önlemeye yönelik stratejiler ve tedbirler
İşletmelerde kriz aşamasına gelinmeden önce işletme içi ve dışı bazı işaretler doğru değerlendirilir ve gerekli önlemler alınırsa işletmeler krize girmeden ya da kriz oluşum sürecinin başlarında mevcut durumdan en avantajlı şekilde çıkabilirler. Bu açıdan krize karşı geliştirilecek strateji ve teknikler krizi yönetmek kadar önemlidir. Krize hazır olabilmek için işletmenin iç ve dış faktörlerinin sürekli izlenmesi ve elde edilen bilgilerin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi gereklidir. İşletmeler yapılan analizlerin sonucu olarak bazı tahminleri geliştirebilir ve muhtemel olumsuzluklara karşı hazır halde bulunabilirler. Ayrıca işletmeler bölgesel ve ulusal düzeyde oluşabilecek değişiklikleri izleyerek muhtemel krizin etkilerinin önüne geçilebilir. Bu aşamada örneğin, işletmenin hammadde tedarikinde ortaya çıkabilecek herhangi bir probleme karşı muhtemel yeni kaynaklar arayışına girmesi veya pazarda meydana gelebilecek daralmalara karşı yeni pazar arayışlarına girmesi işletmeyi krize karşı hazır halde tutacaktır. Ayrıca işletmeler krize yönelik proaktif yaklaşımlar geliştirerek kriz yönetiminde bu yaklaşımları kullanabilirler.
Kriz yönetiminde proaktif yaklaşım geliştirmek için kullanılacak unsurlar
Doğru ve Yeterli Bilgi Akışı Sağlama
Krizin oluşumunu engellemedeki önemli bir unsur doğru ve yeterli bilgi akışının sağlanmasıdır. Sistemin kabiliyetine bağlı olarak karar süreci içine giren kaliteli bilgi etkili bir bilgi akışını içererek sistemdeki aşırı yüklenmeleri engeller. Bu sayede iletişim kanallarında oluşan gürültü azalır. Bu ise doğru bilginin doğru zamanda doğru kişiye ulaşmasını sağlayarak, bilgi eksikliği veya yanlış anlamalar sebebiyle risk unsurlarının krize dönüşmesini önlemiş olur. Pek çok durumdaki örgütsel iletişim bir işletmenin yasallığını anlamlı bir şekilde değiştirebilir. Etkili iletişim işletmenin değişimini engellemez fakat işletmede oluşabilecek diğer riskleri azaltır. Şayet düzenli bir şekilde yürütülürse krizin ilerlemesini azaltabilir. Gayet iyi bilindiği gibi, kriz sürecine girildiğinde bilgi toplamada kullanılan haberleşme kanalları sayısı, karar birimleri ile diğer birimleri arasında bilgi iletimi azalır. Bu açıdan gerek bu sürece girmeden önce iletişim kanallarını güçlendirerek doğru bilgi akışı ile bilgi eksikliği veya yanlış anlamalarla ortaya çıkan kriz oluşumunun önüne geçilebileceği gibi aynı zamanda kriz oluşum sürecinde iletişim kanallarını güçlendirerek karar birimlerinin doğru karar almasına katkı sağlanabilir.
Göze Alınacak Risk Miktarını Belirleme
İşletmelerin de canlılar gibi yaşam süreleri bulunmakla beraber gerek kuruluş döneminde gerekse büyüme sürecine girildiğinde sahip olunan kaynaklar göz önüne alındığında amaçların gerçekleştirilmesi için göz önüne alınması gereken risk miktarının belirlenmesi önemlidir. Çünkü bu miktarın üzerine çıkılması halinde riskli durum her an bir krize zemin hazırlayabilir. Yöneticiler ne kadar risk alabileceklerini iki kritere göre belirlemelidirler. Bu kriterlerden birincisi amaçların ölçülebilmesi ve ikincisi başarıya ulaşma ihtimali oranıdır. İşletmelerde sadece ilk yatırım risk içermez aynı zamanda örgütsel değişim ve gelişim boyunca her bir aşamada risk ile karşılaşmak ve bunların krize dönüşmesi mümkündür. Teknolojik değişim yapan bir işletmede çalışanların değişime ne oranda uyum sağlayacağının hesaplanması ve buna göre gerekli eğitim programlarının oluşturulmaması potansiyel bir kriz durumuna örnek verilebilir. Düşünce plana dönüştürülerek kaynaklar ve insan gücü ile bir gerçeğe dönüştürülmelidir. Bu durum genellikle işletmenin kuruluş safhasıdır, pazar kimlerden oluşmaktadır, insan kaynağının durumu nedir, üretim süreci ne şekilde olacak, rakiplerimiz kimlerdir, maliyetimiz ne olacaktır gibi pek çok soru sorulmalı ve cevaplanmalıdır. Bu sayede ilişkide olacağımız faktörlerin bizi ne oranda etkileyeceği ve taşıdığı riskler belirlenir. Böylece sahip olunan kaynakların miktarı ve amaçlar karşılaştırılarak alınacak riskin uygun olup olmadığı belirlenebilir.
Erken Uyarı Sistemleri Oluşturma
Erken uyarı sistemleri sayesinde krizin varlığı, şiddeti ve yoğunluğu tespit edilebilir ve bu sayede işletmenin varlığının istikrarla sürdürülmesi sağlanabilir. Erken uyarı sistemi mali oranlardan hareketle işletmenin başarı durumunu tespit edebilmek için oranları tek tek dikkate almak yerine, onları başarılı-başarısız işletme grupları içinde birlikte değerlendirme sürecidir. Erken uyarı sistemi genellikle dört analiz süreci üzerine kurulmaktadır.
- Bunlardan ilki çevre analizidir. Çevre analizinde çevrede aynı faaliyet dalındaki işletmelerin bir analizi yapılır başarılı veya başarısız olarak gruplandırılır.
- Sonraki safhada seçilen işletmelerin bilanço, kar ve zarar cetvellerinden mali oranları hesaplanarak mali oranlardaki gelişmelere bakılır işletmenin yakın gelecekteki durumları tahmin edilmeye çalışılır.
- Daha sonra her yıla ait başarılı ve başarısız işletmelerin oran ortalamaları bir grafik haline getirilerek, her bir oranın başarılı ve başarısız işletmeler açısından nasıl bir gelişme gösterdiği ortaya konulur.
- Son olarak bu farklılıkların sebepleri ayrıntılı olarak incelenerek işletmenin ne yönde gelişme gösterdiği yorumlanır. Elde edilen geniş kapsamlı karşılaştırmalı veriler ile sektörel bazda veya işletmenin mevcut kaynak kullanımı ile ilgili yönetimde bir krizin olup olmadığı sonucuna varılabilir. Böylece ortaya çıkabilecek bir kriz işletme açısından bir fırsata dönüştürülebilir.
Krize Karşı Önleyici Planlama Yapma
Yöneticiler oluşabilecek krizler için gerçekleşebilecek pazar baskısını önceden tahmin ederek dikkatlerini yöneltme eğiliminde değillerdir. Gelecek için yapılacak etkili planlamalar oluşabilecek sorunlar üzerinde odaklanma imkânı sağlar ve hareket için bir yapı oluşturur. Kriz yönetiminde önemli nokta, işletmenin krizle karşılaştığı anda yerine getirilmesi gereken faaliyet planlarının varlığıdır. Kriz yönetimi için başvurulan planların hazırlanması bütün krizler için genel olarak benzerdir. Yani temel olarak kriz önlemek için geliştirilen planlamalar benzer aşamalar sonucu hazırlanır. Tutarlı bir yaklaşım potansiyel bir krizin tanımlanması yani risklerin tanımlanması ile başlar. Bu aşamada;
- Oluşacak durumların krize dönüşebilecek bir potansiyeli var mıdır?
- Kriz şirkette benzer şekilde yaşandı mı veya aynı sektörde benzer işletmelerde yaşandı mı ve yenileyebilir mi?
- Planlanan uygulamalar çıkar grupları tarafından engelleniyor mu?
Muhtemel risk alanları tanımlandıktan sonra aşağıdaki sorular sorulabilir;
- İşletmenin bir riski krize dönüşmesini engelleyecek politika ve prosedürleri var mıdır?
- Krizin bütün yönleriyle ilgilenebilecek planlar oluşturulabildi mi?
- Etkili bir şekilde çalışmasını sağlamak için planlar test edildi mi ?
Krizi önlemek için işletmeler ; potansiyel kriz durumlarını listeleyerek krizden korunmak için politikalar tasarlayabilirler. Oluşabilecek her bir krizle ilgili stratejiler ve taktikler belirlenmeye çalışılır ve krizin muhtemel etkileri belirlenir. Örgütsel uygulamalardaki zararın en aza indirilmesi için iletişim kanalları etkili bir şekilde tasarlanır ve planlama çerçevesinde her şey test edilebilir. İşletmenin her bir bölümünde görevli personele ait görüşler alınabilir. Kriz oluşmadan veya oluşum sürecine girildiğinde bu şekilde bir planlama ile muhtemel kriz unsurları doğru bir şekilde tanımlanabilir ve gerekli planlar hazırlanarak krizden avantajlı olarak çıkılabilir.
Planları Yazıya Dökmek
Kriz önleme konusunda hazırlanan planların yazıya dökülmesi çok önemlidir. Çok sıklıkla görülmektedir ki sözlerle ifade edilen planlarlar uygulama safhasına geçememekte veya birkaç kişinin düşüncesinde ortaya çıkmamaktadır. İşletmeler “Şu iş şöyle olursa Ahmet ne yapacağını biliyor” sendromunu aşmalıdır. Ahmet tatile çıkmış olabilir. Hatta orada olmasına rağmen ve bütün isteyenlere seve seve her şeyi açıklamaya hazır olmasına rağmen açıklama yapamayacak kadar meşgul olabilir. Planların yazılı olarak bulunmaması zaten aşırı görev yükü olan yöneticiler için saatlerce ilave bir çalışmaya sebep olabilir. Çalışanlar temel uygulamaları yapmada yetersiz olabilir, örneğin, çalışanlara acil bir durumu bildirmedeki yetersizlik, iş yapma şekillerine özgü etkiler hakkında yoğun telefon görüşmelerine sebep olabilir. Telefon numaralarının ihtiyaç duyulduğu anda yazılı olarak bulunmaması sebebiyle değerli zamanlar kaybolur ve mevcut kriz durumu büyür. Kriz ortaya çıkmakta olduğunda yapılacak şeyler ve bunları yapacakların listesi kontrol edilerek bunlarla ilişki kurulmasıyla örgütlenme düşünülmeyecek şekilde kolaylaşarak mevcut duruma karşı anında tepki verilebilir. Planlar çok uzun ve katı olmamalıdır. Planlar kriz durumunun tahmin edilemeyen yönlerini tanıyabilecek bir yapı ve esneklik sağlamalıdır ve yöneticilere ortak duyuları kullanarak rahat hareket edeceği bol alan vermelidir. Planların yazıya dökülmesi sayesinde kriz durumlarına karşı kimin ne yapacağı ve ne şekilde yapacağı gibi hususlar belirlenerek, kriz anlarında ortaya çıkan yanlış karar süreçlerine girilmesi önlenebilir. Bu sayede krizin yıkıcı etkisi de önlenebilir.
Fedakarlık Miktarının Belirlenmesi
İşletmeler yaşayabilir bir sistem olarak ayakta kalabilmek için gerektiğinde üretilen mamulden veya kullanılan teknoloji ile personelden belirli oranlarda fedakarlıklar yapabilir. İşletmeler kuruluş dönemi sonrası bir büyüme eğilimine girer ve bu aşamada çok çeşitli ürünler tasarlanarak üretim sürecine dahil edilir. Büyüme süreci içerisinde bu tür bir yaklaşım uzun dönemde krize dönüşecek potansiyel riskleri de taşıyabilmektedir. İşletmelerde büyüme sürecinde kullanılan insan kaynakları meydana gelen büyüme ve çeşitlenme nedeniyle yetersiz kalabilir. Böyle bir durumda üretilecek ürünlerin istenen kalite düzeyinde gerçekleşmemesi söz konusu olabilir. Bu sebeple büyüme sürecinde uzun dönemde üretilmesi planlanan ürünler yeterli bir fizibilite çalışması yapılarak üretim sürecine geçilmelidir. Kullanılacak hammadde temininden başlayarak satış ve pazar şartlarına kadar geniş bir yelpazede inceleme yapılması gerekebilir. Uzun dönemde krize dönüşebilecek potansiyel risklerin oluşmasının önüne geçilmeli büyüme sürecinde her şeyi üretmek ve satmak gibi bir çaba yerine uzun vadede üretimi sürdürülebilecek ürünler tasarlanarak hangi ürünlerin üretileceği belirlenmelidir. Uzun dönemde işletmeyi krize sokabilecek ürünler yerine gerekirse kısa dönemli avantajlardan fedakarlıklar yapılmalıdır.
Kriz Önleme Takımları Oluşturulması
Kriz önleme takımları amacı olası bir krizin oluşması halinde krizin etkisini en az düzeyde tutmak ve krize karşı etkili bir tepki verebilmektir. İşletmedeki potansiyel kriz riskleri ve beklenmeyen durumlar için geniş şekilde işletmenin politikalarına uygun olarak bu takımlar oluşturulur. Takımların belirlediği politikaların uygulanabilmesi için işletme içerisindeki bölümlerin her biri mali ve diğer kaynaklarla desteklenebilir. Aynı zamanda bu politikaların uygulanması için her bir bölüme yetki ve sorumlulukta verilmelidir. Aşağıdaki sorulara cevap verilerek pek çok kriter geliştirilebilir:
- Mevcut durum gerçekten bütün hatları etkiler mi?
- Potansiyel kriz tanımlanmasında nasıl gerçekçi olunur?
- Kaynaklar harekete geçmeye yeterli mi?
- Harekete geçmemenin etkisi ne olabilir?
Kriz yönetimi için kriz önleme politikalarının uygulanması düzenli bir temel üzerinde geliştirilen ve denenen olumlu bir yaklaşımdır. Kriz önleme takımının parçalarının hafiflemesi için uygulamaları kontrol etmek üzere denetim oluşturmak zorunludur.
Sonuç
Kriz durumu ortaya çıktığında genellikle beklenilmeyen bir anda ortaya çıkan ve işletmelerde önemli kayıplara sebep olan bir durum söz konusudur. Genellikle kriz meydana gelmeden önce birtakım işaretlerle kendisini belli edebilmektedir. Yöneticiler bu işaretleri göz ardı edebilmekte ve işletmeler krizle karşılaşabilmektedir. Bu açıdan krizi önlemeye yönelik olarak geliştirilen teknikler işletmenin devamlılığını sağlaması açısından önemlidir. İşletmeler kuruluş sürecinden başlayarak sürekli olarak risklerle ve bu risklerin doğru olarak değerlendirilmemesi sonucu ortaya çıkan krizlerle karşı karşıyadır. Kriz dönemine girilmeden önce kriz önlemeye yönelik olarak geliştirilen proaktif teknik ve stratejiler kriz sürecine girilmesini engelleyebileceği gibi aynı zamanda girilebilecek muhtemel bir krizden de güç kazanarak çıkabilmeye imkân verebilir. Doğru kararların alınması ve uygulamaya konulması sayesinde işletme dışında herhangi bir tehdit oluşması halinde krizin doğru yönetimi sayesinde işletme açısından bu durum bir avantaja dönüştürülebilir. İşletmenin üretim yapacağı yerin doğru seçimi, pazar analizinin doğru yapılması, kullanılacak teknolojinin doğru seçimi, uygun beceriye sahip personel seçimi gibi kavramların tamamı aslında krizi önlemeye yönelik potansiyel çalışmalardır. Çünkü deprem, sel gibi doğal felaketler dışında ortaya çıkan krizlerin yönetimle ilgili olduğu söylenebilir. Kriz yönetimi sürecinde yöneticilerin sahip olması gereken yetenekler şu şekilde sıralanabilir;
1. Kriz sinyallerini alabilmek.
2. Krize hazırlanma ve korunabilmek.
3. Kriz yönetimi sürecinde etkili karar verebilmek.
4. Kriz yönetimi sürecinde otoriteyi kullanabilmek.
5. Kriz yönetimi sürecini planlayabilmek.
6. Kriz yönetimi sürecini örgütleyebilmek.
7. Kriz yönetimi sürecinde iletişim sağlayabilmek.
8. Kriz yönetimi sürecinde eş güdüm sağlayabilmek.
9. Kriz yönetimi sürecini denetim altına alabilmek.
10. Normal duruma geçişi sağlayabilmek.
11. Kriz yönetimi sürecinde öğrenme ve değerlendirme.
İşletmeler gerekli bilgi ve beceriyi sağlayarak bilimsel yollarla faaliyetlerini sürdürebilir, krize yönelik gerekli önlemleri alabilirler. Kriz yönetim sürecinde kazanılan derslerle geleceğe ilişkin sağlıklı planlar yapılabilir.
Yapılması gerekenler
Kaynakça
- ^ C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2003
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kriz buhran bunalim bir orgutun ust duzey hedeflerini ve isleyis bicimini tehdit eden veya hayatini tehlikeye sokan karar verilmesi gereken uyum ve onleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durumudur Kriz bir mekanizmanin mevcut konumunu ve gelecegini etkileyen hic beklenmeyen bir anda ortaya cikan ve genelde onlem alinmakta gec kalinan olumsuz bir durumdur Bu tanimdan krizin beklenmeyen bir anda ortaya ciktigi ve gene itibariyla de olumsuz bir anlama sahip oldugu sonucu cikartilabilir Isletme alaninda ise kriz beklenmeyen ve onceden sezilmeyen hizli bir sekilde cevap verilmesi ve yonetilmesi gereken sirketin onleme ve uyum mekanizmalarini yetersiz hale getirerek mevcut degerlerini amac ve varsayimlarini tehdit eden gerilim durumu olarak ifade edilebilir Kriz olumsuz bir kelime olmasina ragmen bazi sektorler ve sirketler icin yarattigi firsatlar acisindan olumlu olarak da degerlendirilebilir Kriz doneminin en belirgin ve gerilim yaratici ozelligi belirsizlik tir Kriz donemlerinde yeni kosullar ve kurallar gecerlidir bilinen cozumler ise gecerliligini kaybeder Gunumuzde krizin herkes tarafindan kabul edilmis baslica iki anlami ise yikimla sonuclanan bir degisim ve ileri geliskin bir evreye gecistir Turk Dil Kurumu Sozlugu nde kriz Bir ulkede veya ulkeler arasinda veya bir kurulusun yasaminda gorulen guc donem bunalim olarak tanimlanmistir Kriz buhran ve bunalim kavramlari ile es anlamli anilabilmekle birlikte bir orgutun ust duzey hedeflerini ve isleyis bicimini tehdit eden veya hayatini tehlikeye sokan acil karar verilmesi gereken uyum ve onleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durum olarak da tanimlanabilir Kaynaklarina gore iki tipe ayrilir Ic cevreden kaynaklanan krizler Dis cevreden kaynaklanan krizlerKrizin ozellikleriOrgutun ust duzey hedeflerini hatta varligini tehdit etmesi Orgutun onleme ve ongorme mekanizmalarinin yetersiz kalmasi mudahale gerektirmesi Beklenmedik ve ani degisiklere zorlamasi Karar vericilerde Gerilim yaratmasi Korku ve panige yol acmasiKrize sebep olan faktorlerIsletme disi cevre faktorleri Dogal faktorler Deprem sel heyelan Ekonomik faktorler Teknolojik faktorler Politik ve yasal faktorler Toplumsal faktorlerIsletme ici cevre faktorleri Yonetim zafiyetleri Orgut yapisi Orgut ici iletisim sorunlari Yonetici sorunlari Kurum Kimligi Kurum kulturunun olmayisi Motivasyon Eksikligi Organizasyon yapisinin isleyisindeki sorunlar vb olarak tanimlanabilir Krizi onlemeye yonelik stratejiler ve tedbirlerIsletmelerde kriz asamasina gelinmeden once isletme ici ve disi bazi isaretler dogru degerlendirilir ve gerekli onlemler alinirsa isletmeler krize girmeden ya da kriz olusum surecinin baslarinda mevcut durumdan en avantajli sekilde cikabilirler Bu acidan krize karsi gelistirilecek strateji ve teknikler krizi yonetmek kadar onemlidir Krize hazir olabilmek icin isletmenin ic ve dis faktorlerinin surekli izlenmesi ve elde edilen bilgilerin dikkatli bir sekilde analiz edilmesi gereklidir Isletmeler yapilan analizlerin sonucu olarak bazi tahminleri gelistirebilir ve muhtemel olumsuzluklara karsi hazir halde bulunabilirler Ayrica isletmeler bolgesel ve ulusal duzeyde olusabilecek degisiklikleri izleyerek muhtemel krizin etkilerinin onune gecilebilir Bu asamada ornegin isletmenin hammadde tedarikinde ortaya cikabilecek herhangi bir probleme karsi muhtemel yeni kaynaklar arayisina girmesi veya pazarda meydana gelebilecek daralmalara karsi yeni pazar arayislarina girmesi isletmeyi krize karsi hazir halde tutacaktir Ayrica isletmeler krize yonelik proaktif yaklasimlar gelistirerek kriz yonetiminde bu yaklasimlari kullanabilirler Kriz yonetiminde proaktif yaklasim gelistirmek icin kullanilacak unsurlarDogru ve Yeterli Bilgi Akisi Saglama Krizin olusumunu engellemedeki onemli bir unsur dogru ve yeterli bilgi akisinin saglanmasidir Sistemin kabiliyetine bagli olarak karar sureci icine giren kaliteli bilgi etkili bir bilgi akisini icererek sistemdeki asiri yuklenmeleri engeller Bu sayede iletisim kanallarinda olusan gurultu azalir Bu ise dogru bilginin dogru zamanda dogru kisiye ulasmasini saglayarak bilgi eksikligi veya yanlis anlamalar sebebiyle risk unsurlarinin krize donusmesini onlemis olur Pek cok durumdaki orgutsel iletisim bir isletmenin yasalligini anlamli bir sekilde degistirebilir Etkili iletisim isletmenin degisimini engellemez fakat isletmede olusabilecek diger riskleri azaltir Sayet duzenli bir sekilde yurutulurse krizin ilerlemesini azaltabilir Gayet iyi bilindigi gibi kriz surecine girildiginde bilgi toplamada kullanilan haberlesme kanallari sayisi karar birimleri ile diger birimleri arasinda bilgi iletimi azalir Bu acidan gerek bu surece girmeden once iletisim kanallarini guclendirerek dogru bilgi akisi ile bilgi eksikligi veya yanlis anlamalarla ortaya cikan kriz olusumunun onune gecilebilecegi gibi ayni zamanda kriz olusum surecinde iletisim kanallarini guclendirerek karar birimlerinin dogru karar almasina katki saglanabilir Goze Alinacak Risk Miktarini Belirleme Isletmelerin de canlilar gibi yasam sureleri bulunmakla beraber gerek kurulus doneminde gerekse buyume surecine girildiginde sahip olunan kaynaklar goz onune alindiginda amaclarin gerceklestirilmesi icin goz onune alinmasi gereken risk miktarinin belirlenmesi onemlidir Cunku bu miktarin uzerine cikilmasi halinde riskli durum her an bir krize zemin hazirlayabilir Yoneticiler ne kadar risk alabileceklerini iki kritere gore belirlemelidirler Bu kriterlerden birincisi amaclarin olculebilmesi ve ikincisi basariya ulasma ihtimali oranidir Isletmelerde sadece ilk yatirim risk icermez ayni zamanda orgutsel degisim ve gelisim boyunca her bir asamada risk ile karsilasmak ve bunlarin krize donusmesi mumkundur Teknolojik degisim yapan bir isletmede calisanlarin degisime ne oranda uyum saglayacaginin hesaplanmasi ve buna gore gerekli egitim programlarinin olusturulmamasi potansiyel bir kriz durumuna ornek verilebilir Dusunce plana donusturulerek kaynaklar ve insan gucu ile bir gercege donusturulmelidir Bu durum genellikle isletmenin kurulus safhasidir pazar kimlerden olusmaktadir insan kaynaginin durumu nedir uretim sureci ne sekilde olacak rakiplerimiz kimlerdir maliyetimiz ne olacaktir gibi pek cok soru sorulmali ve cevaplanmalidir Bu sayede iliskide olacagimiz faktorlerin bizi ne oranda etkileyecegi ve tasidigi riskler belirlenir Boylece sahip olunan kaynaklarin miktari ve amaclar karsilastirilarak alinacak riskin uygun olup olmadigi belirlenebilir Erken Uyari Sistemleri Olusturma Erken uyari sistemleri sayesinde krizin varligi siddeti ve yogunlugu tespit edilebilir ve bu sayede isletmenin varliginin istikrarla surdurulmesi saglanabilir Erken uyari sistemi mali oranlardan hareketle isletmenin basari durumunu tespit edebilmek icin oranlari tek tek dikkate almak yerine onlari basarili basarisiz isletme gruplari icinde birlikte degerlendirme surecidir Erken uyari sistemi genellikle dort analiz sureci uzerine kurulmaktadir Bunlardan ilki cevre analizidir Cevre analizinde cevrede ayni faaliyet dalindaki isletmelerin bir analizi yapilir basarili veya basarisiz olarak gruplandirilir Sonraki safhada secilen isletmelerin bilanco kar ve zarar cetvellerinden mali oranlari hesaplanarak mali oranlardaki gelismelere bakilir isletmenin yakin gelecekteki durumlari tahmin edilmeye calisilir Daha sonra her yila ait basarili ve basarisiz isletmelerin oran ortalamalari bir grafik haline getirilerek her bir oranin basarili ve basarisiz isletmeler acisindan nasil bir gelisme gosterdigi ortaya konulur Son olarak bu farkliliklarin sebepleri ayrintili olarak incelenerek isletmenin ne yonde gelisme gosterdigi yorumlanir Elde edilen genis kapsamli karsilastirmali veriler ile sektorel bazda veya isletmenin mevcut kaynak kullanimi ile ilgili yonetimde bir krizin olup olmadigi sonucuna varilabilir Boylece ortaya cikabilecek bir kriz isletme acisindan bir firsata donusturulebilir Krize Karsi Onleyici Planlama Yapma Yoneticiler olusabilecek krizler icin gerceklesebilecek pazar baskisini onceden tahmin ederek dikkatlerini yoneltme egiliminde degillerdir Gelecek icin yapilacak etkili planlamalar olusabilecek sorunlar uzerinde odaklanma imkani saglar ve hareket icin bir yapi olusturur Kriz yonetiminde onemli nokta isletmenin krizle karsilastigi anda yerine getirilmesi gereken faaliyet planlarinin varligidir Kriz yonetimi icin basvurulan planlarin hazirlanmasi butun krizler icin genel olarak benzerdir Yani temel olarak kriz onlemek icin gelistirilen planlamalar benzer asamalar sonucu hazirlanir Tutarli bir yaklasim potansiyel bir krizin tanimlanmasi yani risklerin tanimlanmasi ile baslar Bu asamada Olusacak durumlarin krize donusebilecek bir potansiyeli var midir Kriz sirkette benzer sekilde yasandi mi veya ayni sektorde benzer isletmelerde yasandi mi ve yenileyebilir mi Planlanan uygulamalar cikar gruplari tarafindan engelleniyor mu Muhtemel risk alanlari tanimlandiktan sonra asagidaki sorular sorulabilir Isletmenin bir riski krize donusmesini engelleyecek politika ve prosedurleri var midir Krizin butun yonleriyle ilgilenebilecek planlar olusturulabildi mi Etkili bir sekilde calismasini saglamak icin planlar test edildi mi Krizi onlemek icin isletmeler potansiyel kriz durumlarini listeleyerek krizden korunmak icin politikalar tasarlayabilirler Olusabilecek her bir krizle ilgili stratejiler ve taktikler belirlenmeye calisilir ve krizin muhtemel etkileri belirlenir Orgutsel uygulamalardaki zararin en aza indirilmesi icin iletisim kanallari etkili bir sekilde tasarlanir ve planlama cercevesinde her sey test edilebilir Isletmenin her bir bolumunde gorevli personele ait gorusler alinabilir Kriz olusmadan veya olusum surecine girildiginde bu sekilde bir planlama ile muhtemel kriz unsurlari dogru bir sekilde tanimlanabilir ve gerekli planlar hazirlanarak krizden avantajli olarak cikilabilir Planlari Yaziya Dokmek Kriz onleme konusunda hazirlanan planlarin yaziya dokulmesi cok onemlidir Cok siklikla gorulmektedir ki sozlerle ifade edilen planlarlar uygulama safhasina gecememekte veya birkac kisinin dusuncesinde ortaya cikmamaktadir Isletmeler Su is soyle olursa Ahmet ne yapacagini biliyor sendromunu asmalidir Ahmet tatile cikmis olabilir Hatta orada olmasina ragmen ve butun isteyenlere seve seve her seyi aciklamaya hazir olmasina ragmen aciklama yapamayacak kadar mesgul olabilir Planlarin yazili olarak bulunmamasi zaten asiri gorev yuku olan yoneticiler icin saatlerce ilave bir calismaya sebep olabilir Calisanlar temel uygulamalari yapmada yetersiz olabilir ornegin calisanlara acil bir durumu bildirmedeki yetersizlik is yapma sekillerine ozgu etkiler hakkinda yogun telefon gorusmelerine sebep olabilir Telefon numaralarinin ihtiyac duyuldugu anda yazili olarak bulunmamasi sebebiyle degerli zamanlar kaybolur ve mevcut kriz durumu buyur Kriz ortaya cikmakta oldugunda yapilacak seyler ve bunlari yapacaklarin listesi kontrol edilerek bunlarla iliski kurulmasiyla orgutlenme dusunulmeyecek sekilde kolaylasarak mevcut duruma karsi aninda tepki verilebilir Planlar cok uzun ve kati olmamalidir Planlar kriz durumunun tahmin edilemeyen yonlerini taniyabilecek bir yapi ve esneklik saglamalidir ve yoneticilere ortak duyulari kullanarak rahat hareket edecegi bol alan vermelidir Planlarin yaziya dokulmesi sayesinde kriz durumlarina karsi kimin ne yapacagi ve ne sekilde yapacagi gibi hususlar belirlenerek kriz anlarinda ortaya cikan yanlis karar sureclerine girilmesi onlenebilir Bu sayede krizin yikici etkisi de onlenebilir Fedakarlik Miktarinin Belirlenmesi Isletmeler yasayabilir bir sistem olarak ayakta kalabilmek icin gerektiginde uretilen mamulden veya kullanilan teknoloji ile personelden belirli oranlarda fedakarliklar yapabilir Isletmeler kurulus donemi sonrasi bir buyume egilimine girer ve bu asamada cok cesitli urunler tasarlanarak uretim surecine dahil edilir Buyume sureci icerisinde bu tur bir yaklasim uzun donemde krize donusecek potansiyel riskleri de tasiyabilmektedir Isletmelerde buyume surecinde kullanilan insan kaynaklari meydana gelen buyume ve cesitlenme nedeniyle yetersiz kalabilir Boyle bir durumda uretilecek urunlerin istenen kalite duzeyinde gerceklesmemesi soz konusu olabilir Bu sebeple buyume surecinde uzun donemde uretilmesi planlanan urunler yeterli bir fizibilite calismasi yapilarak uretim surecine gecilmelidir Kullanilacak hammadde temininden baslayarak satis ve pazar sartlarina kadar genis bir yelpazede inceleme yapilmasi gerekebilir Uzun donemde krize donusebilecek potansiyel risklerin olusmasinin onune gecilmeli buyume surecinde her seyi uretmek ve satmak gibi bir caba yerine uzun vadede uretimi surdurulebilecek urunler tasarlanarak hangi urunlerin uretilecegi belirlenmelidir Uzun donemde isletmeyi krize sokabilecek urunler yerine gerekirse kisa donemli avantajlardan fedakarliklar yapilmalidir Kriz Onleme Takimlari Olusturulmasi Kriz onleme takimlari amaci olasi bir krizin olusmasi halinde krizin etkisini en az duzeyde tutmak ve krize karsi etkili bir tepki verebilmektir Isletmedeki potansiyel kriz riskleri ve beklenmeyen durumlar icin genis sekilde isletmenin politikalarina uygun olarak bu takimlar olusturulur Takimlarin belirledigi politikalarin uygulanabilmesi icin isletme icerisindeki bolumlerin her biri mali ve diger kaynaklarla desteklenebilir Ayni zamanda bu politikalarin uygulanmasi icin her bir bolume yetki ve sorumlulukta verilmelidir Asagidaki sorulara cevap verilerek pek cok kriter gelistirilebilir Mevcut durum gercekten butun hatlari etkiler mi Potansiyel kriz tanimlanmasinda nasil gercekci olunur Kaynaklar harekete gecmeye yeterli mi Harekete gecmemenin etkisi ne olabilir Kriz yonetimi icin kriz onleme politikalarinin uygulanmasi duzenli bir temel uzerinde gelistirilen ve denenen olumlu bir yaklasimdir Kriz onleme takiminin parcalarinin hafiflemesi icin uygulamalari kontrol etmek uzere denetim olusturmak zorunludur Sonuc Kriz durumu ortaya ciktiginda genellikle beklenilmeyen bir anda ortaya cikan ve isletmelerde onemli kayiplara sebep olan bir durum soz konusudur Genellikle kriz meydana gelmeden once birtakim isaretlerle kendisini belli edebilmektedir Yoneticiler bu isaretleri goz ardi edebilmekte ve isletmeler krizle karsilasabilmektedir Bu acidan krizi onlemeye yonelik olarak gelistirilen teknikler isletmenin devamliligini saglamasi acisindan onemlidir Isletmeler kurulus surecinden baslayarak surekli olarak risklerle ve bu risklerin dogru olarak degerlendirilmemesi sonucu ortaya cikan krizlerle karsi karsiyadir Kriz donemine girilmeden once kriz onlemeye yonelik olarak gelistirilen proaktif teknik ve stratejiler kriz surecine girilmesini engelleyebilecegi gibi ayni zamanda girilebilecek muhtemel bir krizden de guc kazanarak cikabilmeye imkan verebilir Dogru kararlarin alinmasi ve uygulamaya konulmasi sayesinde isletme disinda herhangi bir tehdit olusmasi halinde krizin dogru yonetimi sayesinde isletme acisindan bu durum bir avantaja donusturulebilir Isletmenin uretim yapacagi yerin dogru secimi pazar analizinin dogru yapilmasi kullanilacak teknolojinin dogru secimi uygun beceriye sahip personel secimi gibi kavramlarin tamami aslinda krizi onlemeye yonelik potansiyel calismalardir Cunku deprem sel gibi dogal felaketler disinda ortaya cikan krizlerin yonetimle ilgili oldugu soylenebilir Kriz yonetimi surecinde yoneticilerin sahip olmasi gereken yetenekler su sekilde siralanabilir 1 Kriz sinyallerini alabilmek 2 Krize hazirlanma ve korunabilmek 3 Kriz yonetimi surecinde etkili karar verebilmek 4 Kriz yonetimi surecinde otoriteyi kullanabilmek 5 Kriz yonetimi surecini planlayabilmek 6 Kriz yonetimi surecini orgutleyebilmek 7 Kriz yonetimi surecinde iletisim saglayabilmek 8 Kriz yonetimi surecinde es gudum saglayabilmek 9 Kriz yonetimi surecini denetim altina alabilmek 10 Normal duruma gecisi saglayabilmek 11 Kriz yonetimi surecinde ogrenme ve degerlendirme Isletmeler gerekli bilgi ve beceriyi saglayarak bilimsel yollarla faaliyetlerini surdurebilir krize yonelik gerekli onlemleri alabilirler Kriz yonetim surecinde kazanilan derslerle gelecege iliskin saglikli planlar yapilabilir Yapilmasi gerekenlerSorunla ilgili tum gercekleri tek bir merkeze toplanmasi Kriz icin ic ve dis cevreye karsi iletisim planinin olusturulmasi Tek bir sozcu tarafindan tutarli aciklamalar yapilmasi Disariya dogru bilgi akisinin kesilmemesi saglanarak gereksiz panik olusumunun engellenmesi Asiri tepkiler verilmemelidirKaynakca C U Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi Cilt 4 Sayi 1 2003