Hoysala mimarisi (Kannada dili: ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ), günümüz Hindistanı'nda Karnataka eyaletinin olduğu bölgede 11. ve 14. yüzyıllar arasında hüküm sürmüş olan Hoysala İmparatorluğu döneminde gelişen özgün mimari tarzdır. Hoysala nüfuzu Güney Deccan yaylasına egemen olduğu 13. yüzyılda doruk noktasına erişmiştir. Bu dönemde inşa edilen Belur’daki Çennakeşava tapınağı, Halebidu’daki Hoysaleşvara tapınağı ve Somanathapura’daki Keşava tapınağı gibi irili ufaklı birçok tapınak Hoysala mimarisinin örnekleri olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Hoysala mimari ustalığının diğer örnekleri Belavadi, Amrithapura, Hosaholalu ve Nuggehalli’de bulunan tapınaklardır. Hoysala mimari tarzının incelenmesi sonucunda Hint-Aryan etkisinin önemsiz olduğu ve asıl Güney Hint tarzının baskın olduğu anlaşılır.
Hoysala İmparatorluğu’nda tapınakların çok yaygın olmasının sebebi dönemin sosyal, kültürel ve siyasal olaylarıdır. Karnata tapınak inşa geleneğinin biçimsel dönüşümü (Vaişnava) ve (Viraşaiva) düşünürleri ile sembolleşen dinî eğilimler kadar sanatsal açıdan Batı Çalukya derebeylerini geçmeyi arzulayan Hoysala krallarının yükselen askerî başarılarını da yansıtır. Hoysala hükümranlığının öncesinde 12. yüzyıl ortalarında inşa edilen tapınaklarda belirgin Batı Çalukya etkisi görünür. Daha sonraki tapınaklarda Çalukya sanatına ait belirtiler bulunsa da Hoysala ustalarına özgü yeni süslemeler göze çarpar. Karnataka eyaletinde günümüze kadar gelen yaklaşık yüz kadar tapınak bulunmaktadır. Bunların çoğu Hoysala krallarının anayurdu olan Malenadu bölgesindedir.
Karnataka’da çok rağbet gören turistik yerler olan Hoysala tapınakları orta dönem Hint mimarisinin Karnata Dravida geleneğini incelemek isteyen mimarlık öğrencileri ve meraklıları için mükemmel olanaklar sağlar. Bu mimari geleneği Badami’nin Çalukya hanedanı hamiliğinde 7. yüzyılda başlamış, Basavakalyan’ın Batı Çalukyaları yönetimi altında 11. yüzyılda daha da gelişmiş ve sonunda Hoysalalar saltanatında 12. yüzyılda bağımsız bir tarz hâline dönüşmüştür. Tapınaklarda göze çarpan yerlerde bulunan orta dönem Kannada dili yazıtlar tapınakların detaylarını verir ve Hoysala hanedanı tarihi hakkında değerli bilgiler sunar.
Tapınak tanrıları
Hinduizm, iki bin yıl boyunca gelişmiş, içinde doğal dünya ile felsefeyi birleştiren karmaşık bir sembolizm barındıran; dünyevi ve kutsal inançların, ritüellerin, günlük uygulamaların ve geleneklerin birleşimidir. Hindu tapınakları bir tanrıya adanmış basit tapınakçıklar olarak başlamış ve Hoysalaların zamanına gelindiğinde günlük hayatın ötesine geçilen tapınma yapılarına dönüşmüştür. Hoysala tapınakları Hinduizmin herhangi bir örgütlü geleneği ile sınırlandırılmamış ve değişik Hindu dinî hareketlerinin hacılarına kapılarını açık tutmuştur. Hoysalalar tapınaklarını genellikle en önde gelen iki Hindu tanrısı Şiva ya da Vişnu’ya adasalar da ara sıra farklı tanrıları da seçmişlerdir. Şiva’nın müritlerine Şaivalar ya da Lingayatlar denir. Vişnu’nun müritleri ise Vaişnavalardır. Kral Vişnuvardhana ve soyundan gelenler Vaişnava idiyseler de kayıtlara göre Hoysalalar Şiva’ya adadıkları kadar Vişnu’ya da tapınak adayarak dinî ahengi sağlamışlardır. Bu tapınaklarda bulunan heykellerin çoğunda çok farklı dünyevi konular anlatılmıştır. Bunlar Belur’daki Vişnu’ya adanan ünlü Çennakeşava tapınağında ve Halebidu’daki Şiva’ya adanan Hoysaleşvara tapınağında görülebilir. Somanathapura’daki Keşava tapınağının süslemeleri farklıdır ve tam anlamıyla Vaişnava süslemeleridir. Genel olarak Vaişnava tapınakları Keşava’ya (ya da Güzel Vişnu anlamında Çennakeşava’ya) adanmış, az sayıda tapınak da, ayakları dibinde Vişnu’nun eşi olan Lakşmi’nin oturduğu Lakşminarayana ve Lakşminarasimha’ya (Narayana ve Narasimha Vişnu’nun vücuda geldiği hâlleri ya da avatarlarıdır.) Vişnu’ya adanan tapınaklar her zaman bu tanrının adını taşır. Şaiva tapınaklarında bereketin sembolü olan Şiva’nın evrensel sembolü bulunur. Şiva tapınaklarının adları …nin Efendisi anlamına eşvara son ekiyle bitebilir. Örneğin Hoysaleşvara adı Hoysala’nın efendisi anlamına gelir. Tapınağı sipariş eden dindar kişilerin adının da tapınağa verildiğine rastlanır, örneğin Koravangala’daki Buceşvara tapınağı Buci adlı dindar kişiden gelmektedir. En çarpıcı heykel süslemeleri ince ince işlenmiş, girift oyulmuş tanrıları, tanrıçaları ve refakatçilerini resmeden tapınağın dış duvar panellerindeki dizi dizi heykellerdir. Doddagaddavalli Lakşmi Devi tapınağı (refah tanrıçası) ne Vişnu’ya ne de Şiva’ya adanmıştır ve bir istisnadır. Caynu Batı Ganga hanedanının (günümüzde Karnataka’nın güneyi) Çolalar tarafından 11. yüzyılda yenilmesi ve 12. yüzyılda (Vaişnava Hinduizmi) ve (Viraşaivizm)’in müritlerinin sayısının artması sonucunda Caynizm’e olan ilgi azalmıştır. Ancak Hoysala topraklarında dikkate değer iki Caynu ibadet yeri bulunur: Şravanabelagola ve Kambadahalli. Hoysalalar Caynu nüfusunun gereksinimlerini karşılamak için Caynu tapınakları da yaptılar. Bunların birkaçı Halebidu’da günümüze kadar gelmiştir ve içlerinde Caynu ikonları barındırır. Puşkarni ya da Kalyani adı verilen basamaklı su sarnıçları inşa etmişlerdir. Hulikere’deki tapınakta bulunan su sarnıcı buna bir örnektir. Süslemeli bu sarnıçta Hindu tanrılarını içeren on iki küçük tapınma yeri bulunur.
Hoysala tapınak heykelleri içinde bulunan başlıca iki tanrı, değişik şekillerde ve avatarlarıyla Şiva ve Vişnu’dur. Şiva genellikle dört kollu olarak, üç dişli bir zıpkın, küçük bir davul ve kendisiyle bağlantılı olarak tapınılan diğer sembolik nesneleri tutarken görülür. Bu şekilde görünen her erkek figür Şiva’dır ancak bazen aynı özelliklerde betimlenen dişi ikonlar Şiva’nın eşi Parvati’dir. Bir iblisi öldürürken ya da bir filin kafasında dansederken olduğu gibi Şiva değişik eylemlerde de betimlenir. Sıklıkla eşi Parvati ya da boğa Nandi ile birlikte görülür. Şiva’nın bir başka görünümü olan olarak da betimlenir.
Deniz kabuğu (ebedi ve ilahi uzayın sembolü) ve çark (ebedi zaman ve yıkıcı gücün sembolü) gibi nesneleri tutan erkek ikonu Vişnu’dur. Eğer bu nesneleri tutan ikon dişi ise eşi Lakşmi’dir. Tüm tasvirlerde Vişnu dört nesne tutar; bir deniz kabuğu, bir çark, bir lotus ve bir gürz. Bunlar ikonun ellerinden herhangi birinde bulunabilir, böylece her birinin kendine özgü adı olan yirmi dört farklı Vişnu şekli vardır. Bunların dışında Vişnu on avatarının herhangi birisi olarak da tasvir edilir: Anantha’nın (göksel yılan ve yaşam enerjisinin bekçisi) üzerinde otururken, kucağında Lakşmi otururken (Lakşminarayana), aslan kafasıyla bir iblisin karnını deşerken (Lakşminarasimha), domuz kafasıyla bir iblisin üzerinden yürürken (Varaha), Krişna avatarı olarak (Venugopala ya da sığır çobanı olarak (flüt) çalarken, yılan Kaliya’nın başında dansederken, gibi bir tepeyi kaldırırken, ayakları küçük bir figürün kafasında iken (), Lakşmi ile Garuda’nın üzerinde otururken ve kartal olarak ( çalarken).
Tapınak bloğu
Hindu tapınağı tanrılar ve insan arasında temasın sağlandığı yerdir. Tapınağın odak noktası tanrının tasvirinin bulunduğu merkezidir () ve tapınak mimarisi dışarıdan garbhagrihaya doğru inananların hareketini sağlayacak ve tavaf olanağı veren kemerli yollarla, tanrıya yaklaşıldıkça kutsallığı artan salon ya da odalarla () tasarlanmıştır. Hoysala tapınakları, birbirinden farklı bölümleri kendi başlarına duran Tamil Nadu tapınaklarının aksine farklı ama tek bir organik bütün oluşturan bölümlerden oluşur. Yüzeysel olarak benzersiz olsalar da Hoysala tapınakları yapısal olarak birbirine benzer. Girift yontmaya izin veren yumuşak sabuntaşından (kloritik şist) çoğunluğu yöresel ustalar tarafından yontulmuş ve tapınağın tüm bölümlerini süsleyen karmaşık bir heykel bolluğuna sahip olan bu tapınaklar diğer Güney Hindistan tapınaklarından ayrılan mimari özellikler sergiler.
Hoysala tapınaklarının çoğunda sade ve sütunlarla desteklenen üstü kapalı bir sundurma bulunur. Tapınakların bazıları ‘‘’’ denen yaklaşık bir metre yüksekliğindeki platformlar üzerine inşa edilmiştir. Jagati, tapınağın hâkim bir görünüşe sahip olmasını sağlamasının ötesinde tapınağın çevresinde tavaf edilmesine olanak sağlayarak görevini üstlenir. Tapınağın merkezinde bulunan ‘da böyle bir imkân yoktur. Bu tarz tapınaklarda bulunan ek birkaç basamak ile ulaşılan tırabzanlarla çevrili açık bir (açık salon) bulunur. Bu tarza iyi bir örnek Somanathapura’daki Keşava tapınağıdır. Tapınağın kalan kısmıyla uyum içinde olan jagati yıldız şekilli bir tasarıma sahiptir ve tapınağın duvarları Hoysalalar tarafından getirilen yeni bir zikzak şekli izler.Jagatinin basamaklarının iki tarafında girişin hemen karşısında bir tanrıya adanan bir çift ibadet yeri ve minyatür bir kule bulunur. Bu tarz, jagatinin tüm girişlerinde uygulanır. İnananlar mantapaya girmeden önce ana girişten başlayıp, jagati etrafında saat istikâmetinde (sola doğru), aynı doğrultuda sıralanmış ve tapınağın dış duvarlarında Hindu epiklerini tasvir eden rölyefleri izleyerek törensel dönüşlerini tamamlayabilir. Jagati üzerine inşa edilmemiş tapınaklarda yer seviyesinden mantapaya çıkan ve fil tırabzanlarla çevrelenmiş basamaklar bulunur. Yüksek platform üzerine inşa edilmemiş tapınaklara örnek, Hassan ilindeki Korvangla’da bulunan Bucesvara tapınağıdır. İki tapınma yeri (dvikuta) olan tapınaklarda lar yan yana ya da karşılıklı konabilir.Doddagaddavalli’deki Lakşmidevi tapınağında bulunan beş ana tapınma yerinin yanı sıra tapınak bloğunun dört köşesinde daha küçük tapınma yerleri bulunur.
Mimari öğeler
Mantapa
dua etmek için insanların toplandığı salondur. Mantapa ‘nın girişinde makaratorana (makara hayalî bir yaratık ve torana üstteki süslemesidir) adı verilen çok süslü ve bezeli bir üst eşik, lento bulunur. İçeride bulunan küçük ve kapalı mantapa ve ibadet yerlerine açılan dışarıda bulunan açık mantapalar büyük Hoysala tapınaklarının değişmez birer öğesidir. Açık mantapalarda oturma yerleri taştan yapılmıştır ve tırabzan duvarları, dayanmak için kullanılır. Oturma yerleri tırabzan duvarlarının kademeli kare şeklini izler. Açık mantapa tapınağın en büyük bölümüdür ve çok sayıda insanın toplanmasına olanak sağlar. Tavan sayısız sütun tarafından desteklenir ve bu sütunlar kare ya da dikdörtgen birçok bölme oluşturur. Açık mantapanın şekli kademeli kare şeklinde olarak tanımlanabilir ve Hoysala tapınaklarında en çok kullanılan tarzdır. En küçük açık mantapada bile 13 bölüm vardır. Duvarlarda tavanın dış uçlarını destekleyen yarım sütunlar bulunduran tırabzanlar bulunur. Bu şekilde içeri giren ışık sayesinde heykellerin tüm detayları görünebilir. Mantapa tavanında hem mitolojik hem de çiçek desenli heykeller bulunur. Tavandaki kubbemsi yüzeylerde muz tomurcuğu motifleriyle birlikte buna benzer diğer süslemeler yer alır. ilindeki Amritheşvara tapınağının mahamantapasında (büyük açık salon) kırk sekiz kubbe vardır.
Eğer tapınak küçük ise yalnızca kapalı bir mantapa ve bir ibadet yerinden oluşur. İçi ve dışı oldukça fazla süslü olan kapalı mantapa, kendisini ibadet yerine bağlayan antreden daha geniştir ve oldukça derin bir kubbesi olan tavanı destekleyen dört sütun bulunur. Bu dört sütun, salonu dokuz bölüme ayırır. Dokuz bölümün tavanı da ayrı ayrı süslerle kaplıdır. Sütunlar arasına konan ve ışığı filtreleyen taş kafesler Hoysala tapınaklarının karakteristik bir biçimsel öğesidir.
Kapalı mantapaya girişte iki yarım sütun ile desteklenmiş saçak ve oldukça çok süslenmiş iki tırabzandan oluşan bir sundurma bulunur. Kapalı mantapa ibadet yerine kare bir antre ile bağlanır. Dış duvarları oldukça ince işlenmiş olsa da çok geniş olmadığından bu antre tapınağın çok göze çarpan bir bölümü değildir. Antrenin sukanasi ya da "burun" adı verilen üzerinde Hoysala amblemi olan küçük bir kulesi vardır. Belur ve Halebidu’da bu heykeller oldukça büyüktür ve tüm kapılarda bulunur.
İç ve dış mantapalarda üzerinde dört dirsek bulunan yuvarlak sütunlar yer alır. Her desteğin üzerinde ya da madanika adı verilen heykelimsi figürler bulunur. Sütun yüzeylerinde oldukça ince süsleme ve bezemeler de bulunur ve tüm sütunlar eşsizdir. Hoysala sanatı, sütun bezemelerinde önceki efendileri Batı Çalukyalardan bu noktada ayrılır. Batı Çalukyalar heykel süslemeleri yuvarlak sütunların alt kısmına yapar ve üstü boş bırakırlardı. Sütunlar 16, 32 ya da 64 köşelidir ve bazıları çan şeklindedir. Işığı yansıtma özellikleri vardır. Halebidu’daki Parsvanatha Basadi buna iyi bir örnektir. Sütunun gövdesi yekparedir, tabanı kare şeklinde bırakılmıştır ve tepesinde heykel figürleri süs olarak bulunur.
Vimana
Vimana ya da cella, tapınağın adandığı tanrının tasvirini bulunduran, tapınağın en kutsal yeridir. Vimana üzerinde genellikle bir kule bulunur. İçi sade ve kare olmasına karşın dışarıdaki kule aşırı şekilde süslenmiş, yıldız şeklinde, kademeli kare şeklinde ya da bunların bir birleşimi şeklinde düzenlenmiştir. Üzerine ışık düştükçe sayısı artar gibi gözüken birçok girinti ve çıkıntı bulunur. Her girinti ve çıkıntıda ritmik ve kendini tekrar eden, blok ve pervazlardan oluşan, kulenin profilini belirsizleştiren dekoratif eklentiler vardır. İçindeki ibadet yerlerinin, dolayısıyla da kulelerin sayısına göre tapınaklar ekakuta (bir), dvikuta (iki), trikuta (üç), çatuşkuta (dört) ve pançakuta (beş) olarak sınıflandırılır. Hoysala tapınaklarının çoğu ekakuta, dvikuta ya da trikuta olarak sınıflandırılır. Birden fazla ibadet yeri olan tapınaklarda simetri ve denge için tüm gerekli bölümler çoğaltılmıştır. Bir tapınağın ikincil ibadet yeri genellikle kendi kulesine sahiptir. Bir trikuta tapınağında yalnızca ortada tek bir kule olduğu durumlar vardır. Dış duvarlara eklenmiş ve daha büyük bir vimanadan dışarıya doğru bakan ibadet yerleri bulunması da sık rastlanan bir durumdur.
Tapınağın en yüksek noktası (kalasa) güzel bir su çömleği şeklindedir ve kulenin tepesinde durur. Vimana ‘nın bu bölümü genelde zamanla kaybolmuş ve metalik bir tepelikle değiştirilmiştir. Kalasa büyük taşlardan yapılmış, miğfere benzeyen kubbemsi, üzerinde birçok heykel bulunan bir yapıdır. İbadet yerinin yapısına göre şekillenir ve 2 m X 2 m boyutlarında olabilir. Bu yapının altında kare planlı kubbeli çatılar bulunur. Bunların hepsi daha küçüktür ve tepelerinde küçük kalasalar bulunabilir. Çevrelerindeki değişik şekilli çatılarla iç içe girmişlerdir ve oldukça fazla oranda süslüdürler. İbadet yerinin kulesi genellikle üç-dört katlı süslemeli çatıdan oluşur, sukanasinin kulesi ise ana kuleden bir kat daha azdır, bu nedenle de ana kulenin bir uzantısı ("burun") gibi görünür. Kapalı mantapanın duvarı üzerinde, açık mantapanın ağır saçakları ve sundurmaların üzerinde bir kat süslemeli çatı yer alır.
Vimananın üst yapısı altında duvardan yarım metre kadar dışarı çıkan tapınak saçakları bulunur. Saçakların altında tapınağın imparatorluğun erken ya da geç dönemde inşa edilmesine bağlı olarak iki farklı süsleme tipine rastlanır. 13. yüzyıldan önce inşa edilen erken dönem tapınaklarda tek saçak ve bunun altında minyatür süs kuleler bulunur. Bu kulelerin altında Hindu tanrılarının ve refakâtçilerinin bulunduğu bir panel ve beş değişik pervaz duvarın tabanını oluşturur. Geç dönem tapınaklarda ilk saçağın bir metre kadar altında ikinci bir saçak bulunur ve iki saçağın arasında da minyatür kuleler yer alır. Tanrıların tasvirleri ikinci saçağın altındadır ve bunları eşit boyutlarda altı farklı pervaz takip eder. Tabandaki altı pervaz iki bölüme ayrılmıştır. Duvarın tabanından yukarıya doğru ilk yatay katta filler, bunların üzerinde süvariler ve sonra da yapraklardan oluşan bir dizi süsleme vardır. İkinci yatay bölümde ise Hindu epikleri ve sahneleri büyük detayla işlenmiştir. Bunların üzerinde (ya da makara, hayalî bir yaratık) ve hamsadan (kuğu) oluşan iki friz vardır. Vimana kulesi üç yatay bölüme ayrılmıştır ve duvarlardan da daha fazla süslenmiştir.
Heykel
Hoysala sanatçıları Hindu epiklerin, lerin (mitik yaratıklar), tanrıların, ların tasvirinde, erotik sahnelerin ve günlük hayatın resmedilmesinde çok detaylı heykelleriyle tanınmıştır. Kullandıkları yumuşak sabuntaşı virtüözlüğe varan bir oyma stilinin gelişmesini sağlamıştır. Çalışmalarında kusursuz detaya verilen dikkat ve önem gözükür. Heykellerde tırnaklara varana kadar tüm detaylar kusursuz şekilde işlenmiştir.
Hoysala heykel sanatının ortak bir biçimi olan , Budist heykel sanatına kadar uzanan eski bir Hint geleneğidir. Sala ve bhanjika ise bâkiredir. Hoysala lehçesinde madanika figürler, tapınağın dış duvarlarında çatının hemen altında bulunan ve tapınağı tavaf edenlerin görebilmesi için belirli bir açıyla yerleştirilmiş dekoratif nesnelerdir.Mantapanın içinde sütun dirseği olarak kullanılmışlardır. Bu madanikalar müzik ve dans gibi sanatsal eylemlerde bulunurken heykel olarak işlenmişlerdir. Kirthimukhas (iblis yüzleri) bazı tapınakların Vimana kulelerinde bulunur. Bazen sanatçıların imzalarına bu heykellerde rastlanır.
Sthamba buttalikalar, Çalukya üzerinde sanatının etkisini gösteren sütun üzerindeki tasvirlerdir. Hoysalalar için çalışan sanatçıların bazıları imparatorluğun Güney Hindistan’ın Tamil konuşan bölgelerine olan yayılmasının sonucunda Çola ülkesinden olabilir. Çennakeşava tapınağının kapalı sının sütunlarından biri üzerindeki mohini tasviri Çola sanatının güzel örneklerinden biridir.
Gündelik hayata ilişkin sahneler, örneğin atların nasıl dizginlendiği, kullanılan üzenginin tipi, dansçıların, müzisyenlerin tasviri, aslanlar ve filler gibi hayvanların tasviri (hiçbir hayvan heykeli bir diğerine benzemez) duvar panellerinde resmedilmiştir. Belki de ülkedeki bir başka tapınakta Ramayana ve Mahabharata epikleri Halebidu’daki Hoysaleşvara tapınağında olduğu kadar etkili tasvir edilmemiştir.
Erotika, Hoysala sanatçısının ihtiyatla ele aldığı bir konudur. Bu tasvirlerde teşhirciliğe rastlanmaz ve erotik konular genelde girintilere minyatür olarak işlenmişlerdir ve göze çarpmazlar. Bu erotik gösterimler Şakta uygulamasıyla bağdaştırılırlar. Tapınak girişi Makaratorana (makara ya da hayalî yaratık) denen süslemelerle aşırı olarak bezenmiştir ve her iki yanında da Salabanjika (bâkire) bulunur.
Bütün bu heykellerin dışında, ana girişten itibaren Hindu epiklerinden bölümler (genellikle Ramayana ve Mahabharata) saat istikâmetinde heykellerle resmedilmiştir. Sağdan sola olan bu yerleştirme, tapınağı dışarıdan içeriye doğru tavaf ederek dolaşan inananların izlediği yöndür. Mitolojiden gelen balık avlayan epik kahramanı Arjuna, fil başlı tanrı Ganeşa, Güneş tanrısı Surya, hava ve savaş tanrısı Indra ve ile Brahma çok sık rastlanan figürlerdir. Bu tapınaklarda sıkça görülen diğer figürler ise diğer tanrılar tarafından verilen çeşitli silahları birkaç eliyle tutan Durga’nın buffalo biçimindeki bir iblisi öldürmesi ve ’nın (Şiva ve Vişnu’nun bir karışımı) deniz kabuğu, çark ve üç başlı zıpkın tutmasıdır. Bu frizlerin birçoğu sanatçısı tarafından imzalanmışır. Hindistan’da imzalı ilk sanat eserleri bunlardır.
Araştırma
Günümüzde yapılan araştırmalar sonucunda Hoysalalar tarafından yaklaşık bin beş yüz kadar yapının inşa edildiği, bunlardan yüz kadar tapınağın günümüze kadar ayakta kaldığı bulunmuştur. Hoysala mimari tarzı, 10. ve 11. yüzyıllar arasında yaygınlaşmış olan Batı Çalukya mimari tarzının bir uzantısıdır. Belirgin olarak Dravidian özelliklerine sahip olan Hoysala mimarisi kendine özgü özellikleriyle bağımsız bir mimari tarz olarak kabul edilir. Mimari tarza yenilik getiren Hoysalalar aynı zamanda Karnata da bulunan önceki büyük mimarlar olan ve Batı Çalukyalardan bazı özellikleri almışlardır. Bu özellikler ana yapı malzemesi olarak sabuntaşının kullanılması, Hoysala tapınaklarında çok kullanılan kafesli taş perdeler, ve yıldız şeklinde vimana. Tüm bu özellikler daha önceleri efendileri olan Batı Çalukyalar zamanında yaygındı. Diğer özellikler arasında Kadamba Şikhara denen ve gelen basamaklı vimana kulesi sayılabilir. Hoysala heykeltıraşlarının ustalıklarının altında yatan oyulmuş duvarlarda ışık ve gölge etkisi üzerine olan bilgileridir. Sayısız girinti ve çıkıntıdan oluşan heykellerinde bu bilgiyi en iyi etkiyi vermek için kullanmışlardır. Hoysala heykelinin tüm ihtişamıyla fotoğrafçılık için bir meydan okuma olduğu söylenir. Hoysalaların taş işçiliği bir fildişi oymacısının ya da kuyumcunun altın işçiliği ile kıyaslanır. Heykellerdeki figürlerde bulunan mücevheratın bolluğu, saç şekillerinin çeşitliliği, Hoysala zamanında sosyal yaşam tarzı hakkında önemli bilgiler verir.
Tanınmış sanatçılar
Hoysalalar büyük mimarların ve heykeltıraşların hizmetlerinden yararlanmış ve bunlardan bazılarının ismi tarihte öne çıkmıştır. Orta Çağ Hint sanatçısı anonim kalmayı tercih etse de Hoysala sanatçıları eserlerini imzalamış ve araştırmacılara yaşamları, aileleri, loncaları hakkında etkileyici detayda bilgiler bırakmışlardır. Mimar ve heykeltıraşlardan başka diğer loncalardan altın işlemeciler, fildişi oymacıları, marangozlar, gümüş işlemeciler de tapınakların yapımına katılmıştır. Sanatçılar farklı coğrafi bölgelerden gelmekteydi ve ünlü yerel ustalar da aralarında yer almıştır. Üretken mimarlar arasında ilinde Kaidala’lı olan ve aynı zamanda Batı Çalukyalılar içinde tapınaklar yapan ,Somanathapura’daki Keşava tapınağını inşa eden ve Amritapura’daki Amriteşwara tapınağının da aralarında bulunduğu kırk kadar daha tapınak inşaatında çalışan sayılabilir. Malithamma süsleme üzerine uzmanlaşmıştı ve eserleri altmış yıllık bir döneme yayılır. Heykellerini kısaca Malli ya da Ma olarak imzalamıştır.’den Dasoja ve oğlu Çavana Belur’daki Çennakeşava tapınağının mimarlarıdır. Kedaroja Halebidu’daki Hoysaleşvara tapınağının baş mimarıdır. Bu mimarların nüfuzları Hoysalalar tarafından inşa edilen diğer tapınaklarda görülmüştür. Yazıtlarda ismi bulunan diğer yerli sanatçılar ise Maridamma, Baicoja, Caudaya, Nanjaya ve Bama, Malloja, Nadoja, Siddoja, Masanithamma, Çameya ve Rameya'dır. Tamil ülkesinden gelen sanatçılar arasında Pallavaçari ve Çolavaçari sayılabilir.
Tanınmış tapınaklar
Hoysalalar tarafından yapılmış bazı tanınmış tapınaklar aşağıdaki listede bulunmaktadır.
Tanrı | Yer | Yıl | Kral |
Amriteşwara | Amritapura | 1196 | II. Veera Ballala |
Çennakeşawa | Aralaguppe | 1250 | |
İşvara | Arsikere | 1220 | II. Veera Ballala |
Mallikarjuna | Basaralu | 1234 | |
Çennakeşawa | Belur | 1117 | Vişnuvardhana |
Viranarayana | Belavadi | 1200 | II. Veera Ballala |
Lakşmidevi | Doddagaddavalli | 1113 | Vişnuvardhana |
Hoysaleşwara | Halebidu | 1120 | Vişnuvardhana |
Someşwara | Haranhalli | 1235 | |
Lakşminarasimha | Haranhalli | 1235 | |
Lakşminarayana | Hosaholalu | 1250 | |
Lakşminarasimha | Javagallu | 1250 | |
Buçeşvara | Koravangala | 1173 | II. Veera Ballala |
Nageşvara | Mosale | 1200 | II. Veera Ballala |
Çennakeşawa | Mosale | 1200 | II. Veera Ballala |
Lakşminarasimha | Nuggehalli | 1246 | |
Keşawa | Somanathapura | 1268 |
Notlar
- ^ Percy Brown in Kamath (2001), s.134
- ^ Foekema (1996), p19
- ^ Settar S. . Frontline, From the publishers of the Hindu. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Foekema (1996), p19–20
- ^ Kamath (2001), pp 112, 132
- ^ Foekema (1996), plate 27
- ^ Foekema (1996), p31
- ^ Foekema (1996), p32
- ^ Foekema (1996), p21
- ^ Kamath (2001), s136
- ^ a b c Kamath (2001), s135
- ^ Foekema (1996), p25
- ^ Arthikaje. . 1998-2000 OurKarnataka.Com, Inc. 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Bunlara Halebidu’daki Hoysaleşvara tapınağındaki Hoysaleşvara tapınma yeri ve Şantaleşvara tapınma yeri örnek verilebilir. (Foekema 1996, p59)
- ^ Kamath (2001), p135
- ^ a b Foekema 1996, s93
- ^ Foekema, 1996, s22
- ^ Githa U.B. . Chitralakshana. 5 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Kapalı mantapanın 4 sütunu ve 9 bölümü Hoysala tapınaklarında bir standarttır. (Foekema 1996, s22)
- ^ "Burun" adı verilir çünkü ana kulenin bir uzantısı gibidir. (Foekema 1996, s22)
- ^ Bunlar Batı Çalukya-Hoysala tapınaklarının ortak özelliğidir. (Kamath 2001, s117)
- ^ Hoysalaların, değişik sanatçıları bu sütunlar için görevlendirmesi ve bu sanatçıların aralarındaki rekabet nedeniyle birbirine benzemeyen sütunlar üretmiş olması olasıdır. (Sastri 1955, s429)
- ^ Arthikaje. . 1998-2000 OurKarnataka.Com, Inc. 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2006.
- ^ Foekema (1996), s21
- ^ Bazen trikuta üç kuleli anlamına gelmez, bu durumda yalnızca merkez ibadet yerinde kule bulunur. (Foekema 1996, s25)
- ^ Foekema (1996), s27
- ^ Kamath (2001), p134
- ^ Sanat eleştirmeni Percy Brown bunu Hoysala sanatının ayırtedici özelliklerinden biri olarak gösterir. (Kamath 2001, s134)
- ^ a b c d Settar S. . Frontline, From the publishers of the Hindu. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Epik friz heykellerin en gözalıcı karakteristiğidir. (Foekema 1996, p29)
- ^ Foekema (1996), s29
- ^ Thapar, Binda (2004). Introduction to Indian Architecture. Singapur: Periplus Editions. s. s 69. .
- ^ Tarihi kayıtlara kadar 1000–1346 yılları arasında 958 merkezde 1.500 tapınak inşa edilmiştir. Settar S. . Frontline, From the publishers of the Hindu. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Kamath (2001), s134
- ^ Arthikaje. . 1998-2000 OurKarnataka.Com, Inc. 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.-James Fergusson ve Henry Cousens Hoysala tarzının Batı Çalukya tarzı ile ortak yönleri olduğunu savunur.
- ^ Hoysala mimarisi ve heykeli insan konsantrasyonunun, el becerisinin ve dinsel bilincinin olağanüstü bir çabasıdır. (Percy Brown, Kamath 2001, s134)
- ^ Kamath (2001) s136
- ^ Kamiya Takeo. . Gerard da Cunha. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.- Batı Çalukya oymaları yeşil sabuntaşından yapılmıştır, bu da Hoysalalar tarafından daha sonra kullanılan bir tekniktir.
- ^ Buna erken dönem Batı Çalukya tapınaklarında sıkça rastlanır (Kamath 2001, s116)
- ^ Kamiya Takeyo. . Gerard da Cunha. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.-- Batı Çalukya mimarisinde vimana yıldız şeklindedir.
- ^ mimarisinin en göze çarpan özelliği Kadamba Şikhara denen ’dır. Şikhara piramit şeklindedir, herhangi bir süsleme olmadan basamak basamak yükselir ve tepesinde bir stupika ya da kalaşa vardır. (Kamath 2001, s38)
- ^ Sastri (1955), s429
- ^ Raghavendra, Srinidhi. "In need of support". Deccan Herald. 10 Şubat 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Githa U.B. . Deccan Herald, Tuesday, May 11, 2004. Chitralakshana. 5 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Premkumar P.B. "Architectural marvel". Spectrum, Deccan Herald, Tuesday, January 20, 2004. Deccan Herald. 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Sastri (1955), s299
- ^ Chandragutti, Raghavendra. "A glimpse of the lost grandeur". Deccan Herald. 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Githa U.B. . Chitralakshana. 5 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Foekema (1996), sayfa 5-6
Kaynakça
- Foekema, Gerard (1996). A Complete Guide To Hoysala Temples. Yeni Delhi: Abhinav. .
- Kamath, Suryanath U. (2001) [1980]. A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present. Bangalore: Jupiter books. OCLC 7796041. LCCN-809-5179.
- Nilakanta Sastry, K.A. (2002) [1955]. A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar. New Delhi: Indian Branch, Oxford University Press. .
- Settar S. . Frontline. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- Kamat, Jyotsna. "The Hoysala Dynasty". Kamat's Potpourri. 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- Arthikaje. . OurKarnataka.Com. 5 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- Kamiya Takeo. . Architecture Autonomous. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- Ragavendra, Srinidhi. "In need of support". Spectrum. 10 Şubat 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- Githa U.B. . chitralakshana. 5 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- Hardy, Adam. . 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2006.
- Premakumar, B.P. "Architectural marvel". Spectrum. 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2006.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hoysala mimarisi Kannada dili ಹ ಯ ಸಳ ವ ಸ ತ ಶ ಲ ಪ gunumuz Hindistani nda Karnataka eyaletinin oldugu bolgede 11 ve 14 yuzyillar arasinda hukum surmus olan Hoysala Imparatorlugu doneminde gelisen ozgun mimari tarzdir Hoysala nufuzu Guney Deccan yaylasina egemen oldugu 13 yuzyilda doruk noktasina erismistir Bu donemde insa edilen Belur daki Cennakesava tapinagi Halebidu daki Hoysalesvara tapinagi ve Somanathapura daki Kesava tapinagi gibi irili ufakli bircok tapinak Hoysala mimarisinin ornekleri olarak gunumuze kadar ulasmistir Hoysala mimari ustaliginin diger ornekleri Belavadi Amrithapura Hosaholalu ve Nuggehalli de bulunan tapinaklardir Hoysala mimari tarzinin incelenmesi sonucunda Hint Aryan etkisinin onemsiz oldugu ve asil Guney Hint tarzinin baskin oldugu anlasilir Somanathapura da Hoysala tapinagindan bir kesit Hoysala Imparatorlugu nda tapinaklarin cok yaygin olmasinin sebebi donemin sosyal kulturel ve siyasal olaylaridir Karnata tapinak insa geleneginin bicimsel donusumu Vaisnava ve Virasaiva dusunurleri ile sembollesen dini egilimler kadar sanatsal acidan Bati Calukya derebeylerini gecmeyi arzulayan Hoysala krallarinin yukselen askeri basarilarini da yansitir Hoysala hukumranliginin oncesinde 12 yuzyil ortalarinda insa edilen tapinaklarda belirgin Bati Calukya etkisi gorunur Daha sonraki tapinaklarda Calukya sanatina ait belirtiler bulunsa da Hoysala ustalarina ozgu yeni suslemeler goze carpar Karnataka eyaletinde gunumuze kadar gelen yaklasik yuz kadar tapinak bulunmaktadir Bunlarin cogu Hoysala krallarinin anayurdu olan Malenadu bolgesindedir Karnataka da cok ragbet goren turistik yerler olan Hoysala tapinaklari orta donem Hint mimarisinin Karnata Dravida gelenegini incelemek isteyen mimarlik ogrencileri ve meraklilari icin mukemmel olanaklar saglar Bu mimari gelenegi Badami nin Calukya hanedani hamiliginde 7 yuzyilda baslamis Basavakalyan in Bati Calukyalari yonetimi altinda 11 yuzyilda daha da gelismis ve sonunda Hoysalalar saltanatinda 12 yuzyilda bagimsiz bir tarz haline donusmustur Tapinaklarda goze carpan yerlerde bulunan orta donem Kannada dili yazitlar tapinaklarin detaylarini verir ve Hoysala hanedani tarihi hakkinda degerli bilgiler sunar Tapinak tanrilariHalebidu da Visnu ile Laksmi Laksminarayana Halebidu da Siva Parvati ve Nandi Karnataka Hulikere de Hoysala basamakli tapinak sarnici Kalyani Hinduizm iki bin yil boyunca gelismis icinde dogal dunya ile felsefeyi birlestiren karmasik bir sembolizm barindiran dunyevi ve kutsal inanclarin rituellerin gunluk uygulamalarin ve geleneklerin birlesimidir Hindu tapinaklari bir tanriya adanmis basit tapinakciklar olarak baslamis ve Hoysalalarin zamanina gelindiginde gunluk hayatin otesine gecilen tapinma yapilarina donusmustur Hoysala tapinaklari Hinduizmin herhangi bir orgutlu gelenegi ile sinirlandirilmamis ve degisik Hindu dini hareketlerinin hacilarina kapilarini acik tutmustur Hoysalalar tapinaklarini genellikle en onde gelen iki Hindu tanrisi Siva ya da Visnu ya adasalar da ara sira farkli tanrilari da secmislerdir Siva nin muritlerine Saivalar ya da Lingayatlar denir Visnu nun muritleri ise Vaisnavalardir Kral Visnuvardhana ve soyundan gelenler Vaisnava idiyseler de kayitlara gore Hoysalalar Siva ya adadiklari kadar Visnu ya da tapinak adayarak dini ahengi saglamislardir Bu tapinaklarda bulunan heykellerin cogunda cok farkli dunyevi konular anlatilmistir Bunlar Belur daki Visnu ya adanan unlu Cennakesava tapinaginda ve Halebidu daki Siva ya adanan Hoysalesvara tapinaginda gorulebilir Somanathapura daki Kesava tapinaginin suslemeleri farklidir ve tam anlamiyla Vaisnava suslemeleridir Genel olarak Vaisnava tapinaklari Kesava ya ya da Guzel Visnu anlaminda Cennakesava ya adanmis az sayida tapinak da ayaklari dibinde Visnu nun esi olan Laksmi nin oturdugu Laksminarayana ve Laksminarasimha ya Narayana ve Narasimha Visnu nun vucuda geldigi halleri ya da avatarlaridir Visnu ya adanan tapinaklar her zaman bu tanrinin adini tasir Saiva tapinaklarinda bereketin sembolu olan Siva nin evrensel sembolu bulunur Siva tapinaklarinin adlari nin Efendisi anlamina esvara son ekiyle bitebilir Ornegin Hoysalesvara adi Hoysala nin efendisi anlamina gelir Tapinagi siparis eden dindar kisilerin adinin da tapinaga verildigine rastlanir ornegin Koravangala daki Bucesvara tapinagi Buci adli dindar kisiden gelmektedir En carpici heykel suslemeleri ince ince islenmis girift oyulmus tanrilari tanricalari ve refakatcilerini resmeden tapinagin dis duvar panellerindeki dizi dizi heykellerdir Doddagaddavalli Laksmi Devi tapinagi refah tanricasi ne Visnu ya ne de Siva ya adanmistir ve bir istisnadir Caynu Bati Ganga hanedaninin gunumuzde Karnataka nin guneyi Colalar tarafindan 11 yuzyilda yenilmesi ve 12 yuzyilda Vaisnava Hinduizmi ve Virasaivizm in muritlerinin sayisinin artmasi sonucunda Caynizm e olan ilgi azalmistir Ancak Hoysala topraklarinda dikkate deger iki Caynu ibadet yeri bulunur Sravanabelagola ve Kambadahalli Hoysalalar Caynu nufusunun gereksinimlerini karsilamak icin Caynu tapinaklari da yaptilar Bunlarin birkaci Halebidu da gunumuze kadar gelmistir ve iclerinde Caynu ikonlari barindirir Puskarni ya da Kalyani adi verilen basamakli su sarniclari insa etmislerdir Hulikere deki tapinakta bulunan su sarnici buna bir ornektir Suslemeli bu sarnicta Hindu tanrilarini iceren on iki kucuk tapinma yeri bulunur Hoysala tapinak heykelleri icinde bulunan baslica iki tanri degisik sekillerde ve avatarlariyla Siva ve Visnu dur Siva genellikle dort kollu olarak uc disli bir zipkin kucuk bir davul ve kendisiyle baglantili olarak tapinilan diger sembolik nesneleri tutarken gorulur Bu sekilde gorunen her erkek figur Siva dir ancak bazen ayni ozelliklerde betimlenen disi ikonlar Siva nin esi Parvati dir Bir iblisi oldururken ya da bir filin kafasinda dansederken oldugu gibi Siva degisik eylemlerde de betimlenir Siklikla esi Parvati ya da boga Nandi ile birlikte gorulur Siva nin bir baska gorunumu olan olarak da betimlenir Deniz kabugu ebedi ve ilahi uzayin sembolu ve cark ebedi zaman ve yikici gucun sembolu gibi nesneleri tutan erkek ikonu Visnu dur Eger bu nesneleri tutan ikon disi ise esi Laksmi dir Tum tasvirlerde Visnu dort nesne tutar bir deniz kabugu bir cark bir lotus ve bir gurz Bunlar ikonun ellerinden herhangi birinde bulunabilir boylece her birinin kendine ozgu adi olan yirmi dort farkli Visnu sekli vardir Bunlarin disinda Visnu on avatarinin herhangi birisi olarak da tasvir edilir Anantha nin goksel yilan ve yasam enerjisinin bekcisi uzerinde otururken kucaginda Laksmi otururken Laksminarayana aslan kafasiyla bir iblisin karnini deserken Laksminarasimha domuz kafasiyla bir iblisin uzerinden yururken Varaha Krisna avatari olarak Venugopala ya da sigir cobani olarak flut calarken yilan Kaliya nin basinda dansederken gibi bir tepeyi kaldirirken ayaklari kucuk bir figurun kafasinda iken Laksmi ile Garuda nin uzerinde otururken ve kartal olarak calarken Tapinak bloguTapinak kesiti de kademeli kare planli mantapa Somanathapura da uzerinde simetrik mimari Hindu tapinagi tanrilar ve insan arasinda temasin saglandigi yerdir Tapinagin odak noktasi tanrinin tasvirinin bulundugu merkezidir ve tapinak mimarisi disaridan garbhagrihaya dogru inananlarin hareketini saglayacak ve tavaf olanagi veren kemerli yollarla tanriya yaklasildikca kutsalligi artan salon ya da odalarla tasarlanmistir Hoysala tapinaklari birbirinden farkli bolumleri kendi baslarina duran Tamil Nadu tapinaklarinin aksine farkli ama tek bir organik butun olusturan bolumlerden olusur Yuzeysel olarak benzersiz olsalar da Hoysala tapinaklari yapisal olarak birbirine benzer Girift yontmaya izin veren yumusak sabuntasindan kloritik sist cogunlugu yoresel ustalar tarafindan yontulmus ve tapinagin tum bolumlerini susleyen karmasik bir heykel bolluguna sahip olan bu tapinaklar diger Guney Hindistan tapinaklarindan ayrilan mimari ozellikler sergiler Hoysala tapinaklarinin cogunda sade ve sutunlarla desteklenen ustu kapali bir sundurma bulunur Tapinaklarin bazilari denen yaklasik bir metre yuksekligindeki platformlar uzerine insa edilmistir Jagati tapinagin hakim bir gorunuse sahip olmasini saglamasinin otesinde tapinagin cevresinde tavaf edilmesine olanak saglayarak gorevini ustlenir Tapinagin merkezinde bulunan da boyle bir imkan yoktur Bu tarz tapinaklarda bulunan ek birkac basamak ile ulasilan tirabzanlarla cevrili acik bir acik salon bulunur Bu tarza iyi bir ornek Somanathapura daki Kesava tapinagidir Tapinagin kalan kismiyla uyum icinde olan jagati yildiz sekilli bir tasarima sahiptir ve tapinagin duvarlari Hoysalalar tarafindan getirilen yeni bir zikzak sekli izler Jagatinin basamaklarinin iki tarafinda girisin hemen karsisinda bir tanriya adanan bir cift ibadet yeri ve minyatur bir kule bulunur Bu tarz jagatinin tum girislerinde uygulanir Inananlar mantapaya girmeden once ana giristen baslayip jagati etrafinda saat istikametinde sola dogru ayni dogrultuda siralanmis ve tapinagin dis duvarlarinda Hindu epiklerini tasvir eden rolyefleri izleyerek torensel donuslerini tamamlayabilir Jagati uzerine insa edilmemis tapinaklarda yer seviyesinden mantapaya cikan ve fil tirabzanlarla cevrelenmis basamaklar bulunur Yuksek platform uzerine insa edilmemis tapinaklara ornek Hassan ilindeki Korvangla da bulunan Bucesvara tapinagidir Iki tapinma yeri dvikuta olan tapinaklarda lar yan yana ya da karsilikli konabilir Doddagaddavalli deki Laksmidevi tapinaginda bulunan bes ana tapinma yerinin yani sira tapinak blogunun dort kosesinde daha kucuk tapinma yerleri bulunur Mimari ogelerMantapa Mantapa girisi uzerinde suslu lento dua etmek icin insanlarin toplandigi salondur Mantapa nin girisinde makaratorana makara hayali bir yaratik ve torana ustteki suslemesidir adi verilen cok suslu ve bezeli bir ust esik lento bulunur Iceride bulunan kucuk ve kapali mantapa ve ibadet yerlerine acilan disarida bulunan acik mantapalar buyuk Hoysala tapinaklarinin degismez birer ogesidir Acik mantapalarda oturma yerleri tastan yapilmistir ve tirabzan duvarlari dayanmak icin kullanilir Oturma yerleri tirabzan duvarlarinin kademeli kare seklini izler Acik mantapa tapinagin en buyuk bolumudur ve cok sayida insanin toplanmasina olanak saglar Tavan sayisiz sutun tarafindan desteklenir ve bu sutunlar kare ya da dikdortgen bircok bolme olusturur Acik mantapanin sekli kademeli kare seklinde olarak tanimlanabilir ve Hoysala tapinaklarinda en cok kullanilan tarzdir En kucuk acik mantapada bile 13 bolum vardir Duvarlarda tavanin dis uclarini destekleyen yarim sutunlar bulunduran tirabzanlar bulunur Bu sekilde iceri giren isik sayesinde heykellerin tum detaylari gorunebilir Mantapa tavaninda hem mitolojik hem de cicek desenli heykeller bulunur Tavandaki kubbemsi yuzeylerde muz tomurcugu motifleriyle birlikte buna benzer diger suslemeler yer alir ilindeki Amrithesvara tapinaginin mahamantapasinda buyuk acik salon kirk sekiz kubbe vardir Parlak sutunlariyla Amrithapura da bir acik mantapa Eger tapinak kucuk ise yalnizca kapali bir mantapa ve bir ibadet yerinden olusur Ici ve disi oldukca fazla suslu olan kapali mantapa kendisini ibadet yerine baglayan antreden daha genistir ve oldukca derin bir kubbesi olan tavani destekleyen dort sutun bulunur Bu dort sutun salonu dokuz bolume ayirir Dokuz bolumun tavani da ayri ayri suslerle kaplidir Sutunlar arasina konan ve isigi filtreleyen tas kafesler Hoysala tapinaklarinin karakteristik bir bicimsel ogesidir Kapali mantapaya giriste iki yarim sutun ile desteklenmis sacak ve oldukca cok suslenmis iki tirabzandan olusan bir sundurma bulunur Kapali mantapa ibadet yerine kare bir antre ile baglanir Dis duvarlari oldukca ince islenmis olsa da cok genis olmadigindan bu antre tapinagin cok goze carpan bir bolumu degildir Antrenin sukanasi ya da burun adi verilen uzerinde Hoysala amblemi olan kucuk bir kulesi vardir Belur ve Halebidu da bu heykeller oldukca buyuktur ve tum kapilarda bulunur Ic ve dis mantapalarda uzerinde dort dirsek bulunan yuvarlak sutunlar yer alir Her destegin uzerinde ya da madanika adi verilen heykelimsi figurler bulunur Sutun yuzeylerinde oldukca ince susleme ve bezemeler de bulunur ve tum sutunlar essizdir Hoysala sanati sutun bezemelerinde onceki efendileri Bati Calukyalardan bu noktada ayrilir Bati Calukyalar heykel suslemeleri yuvarlak sutunlarin alt kismina yapar ve ustu bos birakirlardi Sutunlar 16 32 ya da 64 koselidir ve bazilari can seklindedir Isigi yansitma ozellikleri vardir Halebidu daki Parsvanatha Basadi buna iyi bir ornektir Sutunun govdesi yekparedir tabani kare seklinde birakilmistir ve tepesinde heykel figurleri sus olarak bulunur Somanathapura da yildiz seklinde VimanaVimana Vimana ya da cella tapinagin adandigi tanrinin tasvirini bulunduran tapinagin en kutsal yeridir Vimana uzerinde genellikle bir kule bulunur Ici sade ve kare olmasina karsin disaridaki kule asiri sekilde suslenmis yildiz seklinde kademeli kare seklinde ya da bunlarin bir birlesimi seklinde duzenlenmistir Uzerine isik dustukce sayisi artar gibi gozuken bircok girinti ve cikinti bulunur Her girinti ve cikintida ritmik ve kendini tekrar eden blok ve pervazlardan olusan kulenin profilini belirsizlestiren dekoratif eklentiler vardir Icindeki ibadet yerlerinin dolayisiyla da kulelerin sayisina gore tapinaklar ekakuta bir dvikuta iki trikuta uc catuskuta dort ve pancakuta bes olarak siniflandirilir Hoysala tapinaklarinin cogu ekakuta dvikuta ya da trikuta olarak siniflandirilir Birden fazla ibadet yeri olan tapinaklarda simetri ve denge icin tum gerekli bolumler cogaltilmistir Bir tapinagin ikincil ibadet yeri genellikle kendi kulesine sahiptir Bir trikuta tapinaginda yalnizca ortada tek bir kule oldugu durumlar vardir Dis duvarlara eklenmis ve daha buyuk bir vimanadan disariya dogru bakan ibadet yerleri bulunmasi da sik rastlanan bir durumdur Tapinagin en yuksek noktasi kalasa guzel bir su comlegi seklindedir ve kulenin tepesinde durur Vimana nin bu bolumu genelde zamanla kaybolmus ve metalik bir tepelikle degistirilmistir Kalasa buyuk taslardan yapilmis migfere benzeyen kubbemsi uzerinde bircok heykel bulunan bir yapidir Ibadet yerinin yapisina gore sekillenir ve 2 m X 2 m boyutlarinda olabilir Bu yapinin altinda kare planli kubbeli catilar bulunur Bunlarin hepsi daha kucuktur ve tepelerinde kucuk kalasalar bulunabilir Cevrelerindeki degisik sekilli catilarla ic ice girmislerdir ve oldukca fazla oranda susludurler Ibadet yerinin kulesi genellikle uc dort katli suslemeli catidan olusur sukanasinin kulesi ise ana kuleden bir kat daha azdir bu nedenle de ana kulenin bir uzantisi burun gibi gorunur Kapali mantapanin duvari uzerinde acik mantapanin agir sacaklari ve sundurmalarin uzerinde bir kat suslemeli cati yer alir Somanathapura da alti yatay pervazli dis duvar paneli Vimananin ust yapisi altinda duvardan yarim metre kadar disari cikan tapinak sacaklari bulunur Sacaklarin altinda tapinagin imparatorlugun erken ya da gec donemde insa edilmesine bagli olarak iki farkli susleme tipine rastlanir 13 yuzyildan once insa edilen erken donem tapinaklarda tek sacak ve bunun altinda minyatur sus kuleler bulunur Bu kulelerin altinda Hindu tanrilarinin ve refakatcilerinin bulundugu bir panel ve bes degisik pervaz duvarin tabanini olusturur Gec donem tapinaklarda ilk sacagin bir metre kadar altinda ikinci bir sacak bulunur ve iki sacagin arasinda da minyatur kuleler yer alir Tanrilarin tasvirleri ikinci sacagin altindadir ve bunlari esit boyutlarda alti farkli pervaz takip eder Tabandaki alti pervaz iki bolume ayrilmistir Duvarin tabanindan yukariya dogru ilk yatay katta filler bunlarin uzerinde suvariler ve sonra da yapraklardan olusan bir dizi susleme vardir Ikinci yatay bolumde ise Hindu epikleri ve sahneleri buyuk detayla islenmistir Bunlarin uzerinde ya da makara hayali bir yaratik ve hamsadan kugu olusan iki friz vardir Vimana kulesi uc yatay bolume ayrilmistir ve duvarlardan da daha fazla suslenmistir Heykel Sthamba buttalika Hoysala sanatindaki Cola etkisi Belur Madanika sutun dirsegi Belur Hoysala sanatcilari Hindu epiklerin lerin mitik yaratiklar tanrilarin larin tasvirinde erotik sahnelerin ve gunluk hayatin resmedilmesinde cok detayli heykelleriyle taninmistir Kullandiklari yumusak sabuntasi virtuozluge varan bir oyma stilinin gelismesini saglamistir Calismalarinda kusursuz detaya verilen dikkat ve onem gozukur Heykellerde tirnaklara varana kadar tum detaylar kusursuz sekilde islenmistir Hoysala heykel sanatinin ortak bir bicimi olan Budist heykel sanatina kadar uzanan eski bir Hint gelenegidir Sala ve bhanjika ise bakiredir Hoysala lehcesinde madanika figurler tapinagin dis duvarlarinda catinin hemen altinda bulunan ve tapinagi tavaf edenlerin gorebilmesi icin belirli bir aciyla yerlestirilmis dekoratif nesnelerdir Mantapanin icinde sutun dirsegi olarak kullanilmislardir Bu madanikalar muzik ve dans gibi sanatsal eylemlerde bulunurken heykel olarak islenmislerdir Kirthimukhas iblis yuzleri bazi tapinaklarin Vimana kulelerinde bulunur Bazen sanatcilarin imzalarina bu heykellerde rastlanir Sthamba buttalikalar Calukya uzerinde sanatinin etkisini gosteren sutun uzerindeki tasvirlerdir Hoysalalar icin calisan sanatcilarin bazilari imparatorlugun Guney Hindistan in Tamil konusan bolgelerine olan yayilmasinin sonucunda Cola ulkesinden olabilir Cennakesava tapinaginin kapali sinin sutunlarindan biri uzerindeki mohini tasviri Cola sanatinin guzel orneklerinden biridir Gundelik hayata iliskin sahneler ornegin atlarin nasil dizginlendigi kullanilan uzenginin tipi danscilarin muzisyenlerin tasviri aslanlar ve filler gibi hayvanlarin tasviri hicbir hayvan heykeli bir digerine benzemez duvar panellerinde resmedilmistir Belki de ulkedeki bir baska tapinakta Ramayana ve Mahabharata epikleri Halebidu daki Hoysalesvara tapinaginda oldugu kadar etkili tasvir edilmemistir Erotika Hoysala sanatcisinin ihtiyatla ele aldigi bir konudur Bu tasvirlerde teshircilige rastlanmaz ve erotik konular genelde girintilere minyatur olarak islenmislerdir ve goze carpmazlar Bu erotik gosterimler Sakta uygulamasiyla bagdastirilirlar Tapinak girisi Makaratorana makara ya da hayali yaratik denen suslemelerle asiri olarak bezenmistir ve her iki yaninda da Salabanjika bakire bulunur Butun bu heykellerin disinda ana giristen itibaren Hindu epiklerinden bolumler genellikle Ramayana ve Mahabharata saat istikametinde heykellerle resmedilmistir Sagdan sola olan bu yerlestirme tapinagi disaridan iceriye dogru tavaf ederek dolasan inananlarin izledigi yondur Mitolojiden gelen balik avlayan epik kahramani Arjuna fil basli tanri Ganesa Gunes tanrisi Surya hava ve savas tanrisi Indra ve ile Brahma cok sik rastlanan figurlerdir Bu tapinaklarda sikca gorulen diger figurler ise diger tanrilar tarafindan verilen cesitli silahlari birkac eliyle tutan Durga nin buffalo bicimindeki bir iblisi oldurmesi ve nin Siva ve Visnu nun bir karisimi deniz kabugu cark ve uc basli zipkin tutmasidir Bu frizlerin bircogu sanatcisi tarafindan imzalanmisir Hindistan da imzali ilk sanat eserleri bunlardir ArastirmaAmrithapura da kule uzerinde Kirthi Mukha iblis yuzleri suslemesi Gunumuzde yapilan arastirmalar sonucunda Hoysalalar tarafindan yaklasik bin bes yuz kadar yapinin insa edildigi bunlardan yuz kadar tapinagin gunumuze kadar ayakta kaldigi bulunmustur Hoysala mimari tarzi 10 ve 11 yuzyillar arasinda yayginlasmis olan Bati Calukya mimari tarzinin bir uzantisidir Belirgin olarak Dravidian ozelliklerine sahip olan Hoysala mimarisi kendine ozgu ozellikleriyle bagimsiz bir mimari tarz olarak kabul edilir Mimari tarza yenilik getiren Hoysalalar ayni zamanda Karnata da bulunan onceki buyuk mimarlar olan ve Bati Calukyalardan bazi ozellikleri almislardir Bu ozellikler ana yapi malzemesi olarak sabuntasinin kullanilmasi Hoysala tapinaklarinda cok kullanilan kafesli tas perdeler ve yildiz seklinde vimana Tum bu ozellikler daha onceleri efendileri olan Bati Calukyalar zamaninda yaygindi Diger ozellikler arasinda Kadamba Sikhara denen ve gelen basamakli vimana kulesi sayilabilir Hoysala heykeltiraslarinin ustaliklarinin altinda yatan oyulmus duvarlarda isik ve golge etkisi uzerine olan bilgileridir Sayisiz girinti ve cikintidan olusan heykellerinde bu bilgiyi en iyi etkiyi vermek icin kullanmislardir Hoysala heykelinin tum ihtisamiyla fotografcilik icin bir meydan okuma oldugu soylenir Hoysalalarin tas isciligi bir fildisi oymacisinin ya da kuyumcunun altin isciligi ile kiyaslanir Heykellerdeki figurlerde bulunan mucevheratin bollugu sac sekillerinin cesitliligi Hoysala zamaninda sosyal yasam tarzi hakkinda onemli bilgiler verir Taninmis sanatcilarKorvangla da jagatisiz Bucesvara tapinaginda fil tirabzanlar Hoysalalar buyuk mimarlarin ve heykeltiraslarin hizmetlerinden yararlanmis ve bunlardan bazilarinin ismi tarihte one cikmistir Orta Cag Hint sanatcisi anonim kalmayi tercih etse de Hoysala sanatcilari eserlerini imzalamis ve arastirmacilara yasamlari aileleri loncalari hakkinda etkileyici detayda bilgiler birakmislardir Mimar ve heykeltiraslardan baska diger loncalardan altin islemeciler fildisi oymacilari marangozlar gumus islemeciler de tapinaklarin yapimina katilmistir Sanatcilar farkli cografi bolgelerden gelmekteydi ve unlu yerel ustalar da aralarinda yer almistir Uretken mimarlar arasinda ilinde Kaidala li olan ve ayni zamanda Bati Calukyalilar icinde tapinaklar yapan Somanathapura daki Kesava tapinagini insa eden ve Amritapura daki Amriteswara tapinaginin da aralarinda bulundugu kirk kadar daha tapinak insaatinda calisan sayilabilir Malithamma susleme uzerine uzmanlasmisti ve eserleri altmis yillik bir doneme yayilir Heykellerini kisaca Malli ya da Ma olarak imzalamistir den Dasoja ve oglu Cavana Belur daki Cennakesava tapinaginin mimarlaridir Kedaroja Halebidu daki Hoysalesvara tapinaginin bas mimaridir Bu mimarlarin nufuzlari Hoysalalar tarafindan insa edilen diger tapinaklarda gorulmustur Yazitlarda ismi bulunan diger yerli sanatcilar ise Maridamma Baicoja Caudaya Nanjaya ve Bama Malloja Nadoja Siddoja Masanithamma Cameya ve Rameya dir Tamil ulkesinden gelen sanatcilar arasinda Pallavacari ve Colavacari sayilabilir Taninmis tapinaklarHoysalalar tarafindan yapilmis bazi taninmis tapinaklar asagidaki listede bulunmaktadir Karnataka da taninmis tapinaklar 1113 1268 Tanri Yer Yil KralAmriteswara Amritapura 1196 II Veera BallalaCennakesawa Aralaguppe 1250Isvara Arsikere 1220 II Veera BallalaMallikarjuna Basaralu 1234Cennakesawa Belur 1117 VisnuvardhanaViranarayana Belavadi 1200 II Veera BallalaLaksmidevi Doddagaddavalli 1113 VisnuvardhanaHoysaleswara Halebidu 1120 VisnuvardhanaSomeswara Haranhalli 1235Laksminarasimha Haranhalli 1235Laksminarayana Hosaholalu 1250Laksminarasimha Javagallu 1250Bucesvara Koravangala 1173 II Veera BallalaNagesvara Mosale 1200 II Veera BallalaCennakesawa Mosale 1200 II Veera BallalaLaksminarasimha Nuggehalli 1246Kesawa Somanathapura 1268Doddagaddavalli de Kadamba sikara kule ve tepesinde KalasaSomanathapura kafesli tas perdeler Notlar Percy Brown in Kamath 2001 s 134 Kamath 2001 p132 Foekema 1996 p19 Settar S Frontline From the publishers of the Hindu 20 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Foekema 1996 p19 20 Kamath 2001 pp 112 132 Foekema 1996 plate 27 Foekema 1996 p31 Foekema 1996 p32 Foekema 1996 p21 Kamath 2001 s136 a b c Kamath 2001 s135 Foekema 1996 p25 Arthikaje 1998 2000 OurKarnataka Com Inc 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Bunlara Halebidu daki Hoysalesvara tapinagindaki Hoysalesvara tapinma yeri ve Santalesvara tapinma yeri ornek verilebilir Foekema 1996 p59 Kamath 2001 p135 a b Foekema 1996 s93 Foekema 1996 s22 Githa U B Chitralakshana 5 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Kapali mantapanin 4 sutunu ve 9 bolumu Hoysala tapinaklarinda bir standarttir Foekema 1996 s22 Burun adi verilir cunku ana kulenin bir uzantisi gibidir Foekema 1996 s22 Bunlar Bati Calukya Hoysala tapinaklarinin ortak ozelligidir Kamath 2001 s117 Hoysalalarin degisik sanatcilari bu sutunlar icin gorevlendirmesi ve bu sanatcilarin aralarindaki rekabet nedeniyle birbirine benzemeyen sutunlar uretmis olmasi olasidir Sastri 1955 s429 Arthikaje 1998 2000 OurKarnataka Com Inc 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2006 Foekema 1996 s21 Bazen trikuta uc kuleli anlamina gelmez bu durumda yalnizca merkez ibadet yerinde kule bulunur Foekema 1996 s25 Foekema 1996 s27 Kamath 2001 p134 Sanat elestirmeni Percy Brown bunu Hoysala sanatinin ayirtedici ozelliklerinden biri olarak gosterir Kamath 2001 s134 a b c d Settar S Frontline From the publishers of the Hindu 20 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Epik friz heykellerin en gozalici karakteristigidir Foekema 1996 p29 Foekema 1996 s29 Thapar Binda 2004 Introduction to Indian Architecture Singapur Periplus Editions s s 69 ISBN 0 7946 0011 5 Tarihi kayitlara kadar 1000 1346 yillari arasinda 958 merkezde 1 500 tapinak insa edilmistir Settar S Frontline From the publishers of the Hindu 20 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Kamath 2001 s134 Arthikaje 1998 2000 OurKarnataka Com Inc 31 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 James Fergusson ve Henry Cousens Hoysala tarzinin Bati Calukya tarzi ile ortak yonleri oldugunu savunur Hoysala mimarisi ve heykeli insan konsantrasyonunun el becerisinin ve dinsel bilincinin olaganustu bir cabasidir Percy Brown Kamath 2001 s134 Kamath 2001 s136 Kamiya Takeo Gerard da Cunha 2 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Bati Calukya oymalari yesil sabuntasindan yapilmistir bu da Hoysalalar tarafindan daha sonra kullanilan bir tekniktir Buna erken donem Bati Calukya tapinaklarinda sikca rastlanir Kamath 2001 s116 Kamiya Takeyo Gerard da Cunha 2 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Bati Calukya mimarisinde vimana yildiz seklindedir mimarisinin en goze carpan ozelligi Kadamba Sikhara denen dir Sikhara piramit seklindedir herhangi bir susleme olmadan basamak basamak yukselir ve tepesinde bir stupika ya da kalasa vardir Kamath 2001 s38 Sastri 1955 s429 Raghavendra Srinidhi In need of support Deccan Herald 10 Subat 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Githa U B Deccan Herald Tuesday May 11 2004 Chitralakshana 5 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Premkumar P B Architectural marvel Spectrum Deccan Herald Tuesday January 20 2004 Deccan Herald 17 Subat 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Sastri 1955 s299 Chandragutti Raghavendra A glimpse of the lost grandeur Deccan Herald 11 Mart 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Githa U B Chitralakshana 5 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Foekema 1996 sayfa 5 6KaynakcaFoekema Gerard 1996 A Complete Guide To Hoysala Temples Yeni Delhi Abhinav ISBN 81 7017 345 0 Kamath Suryanath U 2001 1980 A concise history of Karnataka from pre historic times to the present Bangalore Jupiter books OCLC 7796041 LCCN 809 5179 Nilakanta Sastry K A 2002 1955 A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar New Delhi Indian Branch Oxford University Press ISBN 0 19 560686 8 Settar S Frontline 20 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Kamat Jyotsna The Hoysala Dynasty Kamat s Potpourri 9 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Arthikaje OurKarnataka Com 5 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Kamiya Takeo Architecture Autonomous 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Ragavendra Srinidhi In need of support Spectrum 10 Subat 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Githa U B chitralakshana 5 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Hardy Adam 5 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Kasim 2006 Premakumar B P Architectural marvel Spectrum 17 Subat 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Kasim 2006