Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Özne ya da fâil, bir cümlede yüklem ile bildirilen işi, eylemi ya da oluşu yerine getiren veya yüklem aracılığıyla hakkında bilgi verilen ögedir. Özne, yükleme sorulan "kim" ve "ne" sorularıyla bulunur.
- Öğrenciler yerlerine oturdular. (Kim oturdu?)
- Kitap yere düştü. (Ne düştü?)
- Manzara ne kadar da güzel. (Ne güzel?)
Eğer özne; sıfat tamlaması, isim tamlaması gibi bir sözcük grubu ise "özne öbeği" olarak adlandırılır. Aşağıdaki cümlelerde özne öbekleri kalın yazılmıştır:
- Öğleye doğru muayene odasının önü doldu. - Peyami Safa (Ne doldu?)
- Güzel sanatların en çok millî olanı şiirdir. - Mehmet Çınarlı (Ne şiirdir?)
- Köşklerin camlarına çarparak, çamların tepelerinden aşarak kızgın bir kartal mehâbetiyle dağların sırtlarından uçan bu sesten ürken bir küme güvercin, karşıki çamlıktan havalandı. -Ahmet Hikmet Müftüoğlu (Ne havalandı?)
Bazen -özellikle sanatsal amaçlarla- özne öbeği arasına başka ögeler girebilir:
- Bir kadının suya değiyor ayakları. - Orhan Veli ("bir kadının ayakları" özne öbeği)
Gerçek özne
Cümledeki işi, eylemi veya oluşu bizzat gerçekleştiren ögedir. Görünür durumda (açık özne) veya gizli durumda (gizli özne) olabilir:
- Kaymakam, ödül alan öğrencileri tek tek tebrik etti. (açık ve gerçek özne)
- Bugünkü gazeteler, liderler zirvesine geniş yer ayırdı. (açık ve gerçek özne)
- Bulmaca çözmeyi çok severim. ("ben" gizli ve gerçek özne)
Gerçek özneli fiil cümlelerinde (yüklemi fiil olan cümlelerde) fiil çatısı etkendir:
- Çocuklar havuzda oynuyor. ("oynuyor" etken fiil)
İsim cümleleri (yüklemi isim olan cümleler) her zaman gerçek öznelidir:
- İncir ağacı evimizin arka bahçesinde. (açık ve gerçek özne)
- Of, çok sıcak! ("hava" gizli ve gerçek özne)
- Bugün çok erkencisiniz. ("siz" gizli ve gerçek özne)
Gizli özne
Türkçede bazen ifade zenginliğini artırmak ya da pratik amaçlarla özne belirtilmez. Öznenin varlığı yüklemin kişisinden anlaşılır. Yazılı veya sözlü olarak cümlede bulunmayan ancak varlığı yükleme sorulan "ne" ve "kim" sorularıyla tespit edilen özneye gizli özne denir. Gizli özne, dilbilgisel amaçlarla yazılı olarak belirtilmek istendiğinde genellikle parantez içinde yazılır.
- Yemeğini çabuk bitir. (Kim bitirsin?)
- (Sen) Yemeğini çabuk bitir.
- Yarın okula gidemeyeceğim. (Kim gidemeyecek?)
- (Ben) Yarın okula gidemeyeceğim.
- Üniversiteye başladı. (Kim başladı?)
- (O, Zehra, kardeşim vs.) Üniversiteye başladı.
Öznenin kimliği, yüklemdeki şahıs çekim eklerinde gizlidir:
- (O) Kitapları buraya getirsin. (3. tekil şahıs)
- (Ben) Sizinle gelemeyeceğim. (1. tekil şahıs)
Bazı zaman ve kip yapılarında yüklemin -belirli şahıslar için- şahıs eki almadığı unutulmamalıdır:
- (Sen) Gel. (2. tekil şahıs, emir kipi)
- (O) Yarın yola çıkacak. (3. tekil şahıs, gelecek zaman)
Gizli özne kullanımına Türkçede sıklıkla rastlanır ve bu durum -başka bir gerekçe olmadıkça- anlatım bozukluğu değildir.
Sözde özne
Yüklemi edilgen çatılı bir fiil olan cümlelerde, eylemden etkilenen ögeye sözde özne denir. Bu tür öznesi olan cümlelerde eylemin kim tarafından yapıldığı belirtilmez. Aşağıdaki örneklerde sözde özneler kalın yazılmıştır:
- Okulumuzun koridorları mavi renge boyandı. (Ne boyandı?)
- Yatak odasının camı kırılmış. (Ne kırılmış?)
Etken bir fiil edilgen hâle getirilirken fiil sonuna -n, -in, -il eklerinden biri getirilir:
| Etken | Edilgen |
|---|---|
| okumak | okunmak |
| silmek | silinmek |
| duyurmak | duyurulmak |
ÖNEMLİ: Yüklemi (dönüşlü) bir fiil olan cümlelerde "gerçek özne" bulunur:
- Ailem başarılarımla övünüyor. (açık ve gerçek özne)
- Bugün çok yorulduk. ("biz" gizli ve gerçek özne)
- Sizi gördüğüme çok sevindim. ("ben" gizli ve gerçek özne)
Örtülü özne
Sözde özneli cümlelerde bazen, eylemin "kim" tarafından gerçekleştirildiği, dolaylı olarak belirtilir. Eylemi gerçekleştiren fakat cümlenin öznesi olmayan bu sözcüğe veya sözcük grubuna örtülü özne denir. Aşağıdaki örneklerde örtülü öznelerin altı çizilmiştir:
- Başarılı öğrenciler bakanlığımızca ödüllendirilecek.
- Yarışmacıların eserleri jüri heyeti tarafından incelendi.
ÖNEMLİ: Örtülü özne, cümlenin öğeleri bulunurken, "özne" olarak değerlendirilmez. Bu tür cümlelerde özne, "sözde özne" olan sözcük grubudur. Örtülü özne ise çoğunlukla zarf tümleci kategorisindedir.
Ağaçlardaki meyveler rençperler tarafından toplandı. ____________________ _____________________ ________ özne zarf tümleci yüklem
Öznenin aldığı ekler
Özne (-i, -e, -de, -den) almaz ancak iyelik eki veya çoğul eki alabilir:
- Kitabım ıslanmış. (-ım iyelik eki)
- Bugün dersler saat 12'de bitiyor. (-ler çoğul eki)
İsim veya sıfat tamlaması halinde olabilir:
- Kapının kolu kırılmış. (isim tamlaması)
- Mutfaktan güzel kokular geliyordu. (sıfat tamlaması)
Birden fazla varlık aynı anda özne olabilir:
- Polisler, itfaiyeciler ve sağlık görevlileri kaza mahalline akın ettiler.
Tekillik-çoğulluk
Öznesi şahıs olmayan cümlelerde özne çoğul olsa dahi genellikle yüklem tekil olur:
- Gözlerim yaşardı.
- Uzun yıllar geçti.
- Bu elmalar olgunlaşmış.
Öznesi şahıs olan cümlelerde yüklem tekil veya çoğul olabilir:
- Öğrenciler bahçeye çıktılar.
- Askerler içtima alanında toplandı.
Öznesi çoğul olan cümlelerde özneden etkilenen nesne -tek bir varlık olsa dahi- çoğul yazılır:
- Çocuklar, kaza geçiren öğretmenleri Murat Bey'i ziyarete gitti.
- Sepetteki enikler annelerini emiyordu.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ozne ya da fail bir cumlede yuklem ile bildirilen isi eylemi ya da olusu yerine getiren veya yuklem araciligiyla hakkinda bilgi verilen ogedir Ozne yukleme sorulan kim ve ne sorulariyla bulunur Ogrenciler yerlerine oturdular Kim oturdu Kitap yere dustu Ne dustu Manzara ne kadar da guzel Ne guzel Eger ozne sifat tamlamasi isim tamlamasi gibi bir sozcuk grubu ise ozne obegi olarak adlandirilir Asagidaki cumlelerde ozne obekleri kalin yazilmistir Ogleye dogru muayene odasinin onu doldu Peyami Safa Ne doldu Guzel sanatlarin en cok milli olani siirdir Mehmet Cinarli Ne siirdir Kosklerin camlarina carparak camlarin tepelerinden asarak kizgin bir kartal mehabetiyle daglarin sirtlarindan ucan bu sesten urken bir kume guvercin karsiki camliktan havalandi Ahmet Hikmet Muftuoglu Ne havalandi Bazen ozellikle sanatsal amaclarla ozne obegi arasina baska ogeler girebilir Bir kadinin suya degiyor ayaklari Orhan Veli bir kadinin ayaklari ozne obegi Gercek ozneCumledeki isi eylemi veya olusu bizzat gerceklestiren ogedir Gorunur durumda acik ozne veya gizli durumda gizli ozne olabilir Kaymakam odul alan ogrencileri tek tek tebrik etti acik ve gercek ozne Bugunku gazeteler liderler zirvesine genis yer ayirdi acik ve gercek ozne Bulmaca cozmeyi cok severim ben gizli ve gercek ozne Gercek ozneli fiil cumlelerinde yuklemi fiil olan cumlelerde fiil catisi etkendir Cocuklar havuzda oynuyor oynuyor etken fiil Isim cumleleri yuklemi isim olan cumleler her zaman gercek oznelidir Incir agaci evimizin arka bahcesinde acik ve gercek ozne Of cok sicak hava gizli ve gercek ozne Bugun cok erkencisiniz siz gizli ve gercek ozne Gizli ozne Turkcede bazen ifade zenginligini artirmak ya da pratik amaclarla ozne belirtilmez Oznenin varligi yuklemin kisisinden anlasilir Yazili veya sozlu olarak cumlede bulunmayan ancak varligi yukleme sorulan ne ve kim sorulariyla tespit edilen ozneye gizli ozne denir Gizli ozne dilbilgisel amaclarla yazili olarak belirtilmek istendiginde genellikle parantez icinde yazilir Yemegini cabuk bitir Kim bitirsin Sen Yemegini cabuk bitir Yarin okula gidemeyecegim Kim gidemeyecek Ben Yarin okula gidemeyecegim Universiteye basladi Kim basladi O Zehra kardesim vs Universiteye basladi Oznenin kimligi yuklemdeki sahis cekim eklerinde gizlidir O Kitaplari buraya getirsin 3 tekil sahis Ben Sizinle gelemeyecegim 1 tekil sahis Bazi zaman ve kip yapilarinda yuklemin belirli sahislar icin sahis eki almadigi unutulmamalidir Sen Gel 2 tekil sahis emir kipi O Yarin yola cikacak 3 tekil sahis gelecek zaman Gizli ozne kullanimina Turkcede siklikla rastlanir ve bu durum baska bir gerekce olmadikca anlatim bozuklugu degildir Sozde ozneYuklemi edilgen catili bir fiil olan cumlelerde eylemden etkilenen ogeye sozde ozne denir Bu tur oznesi olan cumlelerde eylemin kim tarafindan yapildigi belirtilmez Asagidaki orneklerde sozde ozneler kalin yazilmistir Okulumuzun koridorlari mavi renge boyandi Ne boyandi Yatak odasinin cami kirilmis Ne kirilmis Etken bir fiil edilgen hale getirilirken fiil sonuna n in il eklerinden biri getirilir Etken Edilgenokumak okunmaksilmek silinmekduyurmak duyurulmak ONEMLI Yuklemi donuslu bir fiil olan cumlelerde gercek ozne bulunur Ailem basarilarimla ovunuyor acik ve gercek ozne Bugun cok yorulduk biz gizli ve gercek ozne Sizi gordugume cok sevindim ben gizli ve gercek ozne Ortulu ozne Sozde ozneli cumlelerde bazen eylemin kim tarafindan gerceklestirildigi dolayli olarak belirtilir Eylemi gerceklestiren fakat cumlenin oznesi olmayan bu sozcuge veya sozcuk grubuna ortulu ozne denir Asagidaki orneklerde ortulu oznelerin alti cizilmistir Basarili ogrenciler bakanligimizca odullendirilecek Yarismacilarin eserleri juri heyeti tarafindan incelendi ONEMLI Ortulu ozne cumlenin ogeleri bulunurken ozne olarak degerlendirilmez Bu tur cumlelerde ozne sozde ozne olan sozcuk grubudur Ortulu ozne ise cogunlukla zarf tumleci kategorisindedir Agaclardaki meyveler rencperler tarafindan toplandi ozne zarf tumleci yuklemOznenin aldigi eklerOzne i e de den almaz ancak iyelik eki veya cogul eki alabilir Kitabim islanmis im iyelik eki Bugun dersler saat 12 de bitiyor ler cogul eki Isim veya sifat tamlamasi halinde olabilir Kapinin kolu kirilmis isim tamlamasi Mutfaktan guzel kokular geliyordu sifat tamlamasi Birden fazla varlik ayni anda ozne olabilir Polisler itfaiyeciler ve saglik gorevlileri kaza mahalline akin ettiler Tekillik cogullukOznesi sahis olmayan cumlelerde ozne cogul olsa dahi genellikle yuklem tekil olur Gozlerim yasardi Uzun yillar gecti Bu elmalar olgunlasmis Oznesi sahis olan cumlelerde yuklem tekil veya cogul olabilir Ogrenciler bahceye ciktilar Askerler ictima alaninda toplandi Oznesi cogul olan cumlelerde ozneden etkilenen nesne tek bir varlik olsa dahi cogul yazilir Cocuklar kaza geciren ogretmenleri Murat Bey i ziyarete gitti Sepetteki enikler annelerini emiyordu