Roş Haşanah (İbranice: רֹאשׁ הַשָּׁנָה, romanize: roš hašana(h), lit. "yıl[ın] başı"), Yahudiler tarafından kutlanan İbrani takviminin yeni yılıdır. Tanah'ta Yom Teruah (יוֹם תְּרוּעָה) olarak geçen bu günün manasal meali "haykırış (çoşku) ve devirme (geçmiş yılı) günü"dür.
İki gün süren bayram boyunca ailece yemek yeme ve ballı elma veya elma reçeli yeme adetleri vardır. Sinagog’da bayramın ikinci sabahı, senenin iyi geçmesini dilemenin sembolü olarak koç boynuzundan yapılan şofar çalınır. Roş Haşanah'ın kutlandığı gün boyunca Yahudilerin dinlenme günü olan şabat günü olan yasaklar geçerlidir.
Köken
İbranicedeki Roş Aşana, köken olarak “”, yeni yılla alakalıdır. Yahudilere göre, Roş Aşana, Dünya’nın veya evrenin yaradılışını temsil eder. Ama Haham ’ya göre, Roş Aşana insanın yaradılışını anar.
Dini Önemi
Yahudilikte, Roş Aşana en önemli yargı günüdür (Yom ha-Din). Buna dair ilk bilinen referans Mişna’dadır. Roş Aşana hakkındaki Talmud'da, Roş Aşana hakkında üç hesap defteri açıldığını, burada kötülerin, doğruların ve bir orta sınıfın kaderinin kaydedildiğini belirtir. Doğruların isimleri hemen yaşam kitabına yazılır ve "yaşamak" için mühürlenirler. Ara sınıfa, düşünmesi, tövbe etmesi ve erdemli olması için Yom Kippur'a kadar on günlük bir süre verilir. Bu günde dünyada yaşayan her canlı Tanrı tarafından yargılanır. Talmud’a göre, Roş Aşana’da üç adet hesap kitabı açılır. Bu üç kitapta, kötünün, doğrunun ve aradakilerin kaderleri kaydedilir. Doğruların isimleri hemen yaşam kitabına yazılır. Ortada kalanlara, Yom Kipur’a kadar tövbe için erteleme verilir ve kötülerin isimleri, yaşayanların kitabından kirlendikleri için çıkarılır.
Şofar Üflemek
Babil ve Kudüs Talmud’larında var olan, Roş Aşana’daki ayinlerle ilgili kanunları içeren Mişna gibi Rabinik literatüründe, Şofar’ın kullanılışı ve formu üzerine kanunlar anlatılır. Bu ayrıca takvim yılındaki en önemli kuralları da içerir. Şofar, uzun, kısa ve kesik ve kuvvetli şekilde üflenir ve aşağıdaki seriyle takip edilir:
- Teki'ah (uzun ses) 10:3
- Shevarim (3 kırık sesler) 10:5
- Teru'ah (9 kısa sesler) 10:9
- Teki'ah Gedolah (çok uzun ses) Göç 19:16,19
- Shevarim Teru'ah (3 kırık ve onu takip eden 9 kısa ses)
Bayram Zamanı ve Süresi
Roş Aşana, Pesah‘ın ilk gününden 163 gün sonradır. göre Roş Aşana’nın denk gelebileceği en erken tarih 1899’da olduğu gibi ve 2013'te de olacağı gibi 5 Eylül’dür. Gregoryen Takvimine göre Roş Aşana‘nın denk gelebileceği en geç tarih 5 Ekim’dir tıpkı 1967'de olduğu ve 2043'te olacağı gibi. Yahudi ve Gregoryen Takvimlerinin arasındaki farklar gösteriyor ki; 2089‘dan sonra Roş Aşana 6 Eylül'den öncesine denk gelmeyecektir.
Roş Aşana Gregoryen Takviminin aşağıdaki günlerine denk gelecektir:
- Şu anki Yahudi yılı 5772: 28 Eylül 2011 Gün Batımı - 30 Eylül 2011 Gece Yarısı
- Şu anki Yahudi yılı 5773: 16 Eylül 2012 Gün Batımı - 18 Eylül 2012 Gece Yarısı
Yahudi Takvimi bir Ay Takvimi olmasına rağmen, ki bu yüzden aslında her ayın ilk günü yeni ayın ilk görünmesiyle başladı, 4. yüzyıl itibarıyla, Takvim Roş Aşana’nın Çarşamba, Cuma ve Pazar’a denk gelmeyeceği şekilde düzenlendi.
Yahudi Takvimi’ne göre günler günbatımıyla başladığından, Tevrat Roş Aşana’yı bir günlük bir kutlama olarak tanımlar, Roş Aşana’nın Başlangıcı 29 Eylül‘ün sonundaki gün batımıdır. Yahudi Takvimi Roş Aşana’nın haftanın birinci, dördüncü ve altıncı günlerine denk gelmeyeceği şekliyle düzenlenmiştir. Milattan sonra 70'te Kudüs’teki ikinci tapınağın yok olmasından ve zamanından beri, Yeni Ay’ın ilk gününün tespitinin zorluğundan, normatif Yahudi Yasalarına göre Roş Aşana iki gün olarak kutlanıyor. Yine de Roş Aşana’nın İsrail’de, Milattan sonra 13. yüzyıl sonlarına kadar 1 gün kutlandığına dair bazı kanıtlar var. İsrail’de bile bütün Yahudi tatilleri gün batımından sonra bir gün sürerken, Ortodoks ve Muhafazakâr Yahudi cemaati bile şimdi genellikle Roş Aşana için ‘nin ilk iki gününü bekler. İki günlük Roş Aşana "Yoma Arichtah" (uzun bir gün) olarak bilinir ve teşkil edilir. Reformist Yahudilikte; bazı zümreler Roş Aşanın yalnız ilk gününü kutlarken, diğerleri iki gün kutlar. Rabinik sözlü yasaları tanımayan ve Tevrat’ı kendi biçimlerinde anlayan , Roş Aşana için, yazılı Tevrat’da ikinci gün bulunmadığı için Tişri‘nin ilk gününü beklerler.
Roş Aşana öncesi adetler
Eylül ayı, (Huşu günleri) ’den önce olan, insanların kendilerini sorguladıkları, Tanrı’dan af diledikleri bir süredir. Eylül ayı sonunda, Roş aşana ile başlayıp Yom Kipur’la biten on günlük Yamin Nora’im günleri başlar. Şofar, Eylül ayı boyunca her sabah üflenir. Şofar’ı üflemenin amacı, uyuyanları uykularından uyandırıp, yaklaşan yargı gününden haberdar etmektir. Şofar Şabat günleri üflenmez. Yamin Nora’im günleri yaklaşırken, adı verilen, kefaret duaları okunur.
Roş Aşana Arifesi
Roş Aşana öncesindeki güne Erev Roş Aşana (Roş Aşana arifesi) denir. Yahudi takviminde günler günbatımıyla başladığından, Roş Aşana arifesi de, Roş Aşana’nın günü gibi, Tişri ayının ilk gününe denk gelir. Bazı toplumlarda, Eylül ayının 29’u sabahında, sabah ayininden sonra, adı verilen, yıl içinde verilip yerine getirilmeyen sözlerin feshedilmesi töreni yapılır. Bununla birlikte, festival modu gelir ama ciddi bir bekleyişle yeni yıl karşılanır.
Roş Aşana Ayinleri
Roş Aşana gününde, daimi ayinlere, adı verilen dini şiirler eklenir. adı verilen özel dua kitaplarından okunur. Şofar Musaf ayininde defalarca üflenir. Ayetler okunur her Şofar üflendiğinde. Mişna’ya göre, on kefaret ayeti okunur ve onunda da Şofar üflenir. Çeşitli dini şiirler takip eder.
Roş Aşana Sederi ve sembolik yiyecekleri
- Elma tatlısı: 'Bore Peri Haets' berahası söylenir ve ilk Yei Ratson okunur. Ardından elma tatlısı yenilir. Bunun amacı, başından sonuna kadar yeni ve tatlı olacak bir seneye başlama dileğidir.
- Pırasa: İbranice’de 'karti' denen pırasa düşmanlar için söylenen 'şeyikaretu' ("yok olsunlar") ile benzeşir. İlgili Yei Ratson okunur ve ardından pırasa ağırlıklı yemekten bir lokma yenilir.
- Pazı: İbranice pazı için 'salka' denir ve bu kelime, yine düşmanlar için söylenen 'şeyistaleku' ("uzaklaşsınlar") ile aynı kökten gelir. İlgili Yei Ratson okunur, ardından pazı ağırlıklı yemekten bir lokma yenilir.
- Hurma: İbranicede hurma, 'tamar'dır. Bu kelime, düşmanlar için söylenen, 'şeyitamu' ("sona ersinler") ile benzeşir. İlgili Yei Ratson okunur ve birer hurma yenilir.
- Kabak: İbranicede kabak, 'kara'dır. Bu kelime, hem Yahudiler hakkında verilmiş olabilecek olumsuz kararlar için söylenen 'şetikra' ("yırtılsın") sözcüğünü çağrıştırır, hem de hak edilen iyilikler için söylenen 'veyikareu' ("okunsunlar") ile aynı kökten gelir. İlgili Yei Ratson okunur, ardından kabak ağırlıklı bir yiyecek yenir.
- Balık: Balık, bereketi ve çoğalmayı simgeler. Bazı ailelerde, İbranicesi 'rubya' olan, 'rav' ("çok") kelimesini çağrıştıran börülce yeme adeti vardır. İlgili Yei Ratson okunur, ardından bir parça balık ve/veya börülce yenir.
- Kuzu (yoksa tavuk veya balık) başı: İbranicede baş, 'roş'tur. Bunun amacı, daima baş olmak ve kuyruk olmamak için dilekte bulunmaktır. İlgili Yei Ratson okunur, ardından baş kısmından bir parça yenilir. Bayram sofrasında başın, evin reisine servis edilmesine özen göstermek de adettendir. Bu adet, aile reisinin yaşamının uzaması ve ailenin köle değil, hür olmasını dilemek anlamındadır.
Taşlik
Roş Aşana’nın ilk günü, öğle vaktinde, adı verilen ritüel gerçekleşir. Bir akarsuyun yanı başında dualar okunur ve sembolik olarak okuyan kişinin günahları akan suya karışır ve yok olur.
Geleneksel Selamlamalar
- Roş Aşana’nın ilk gecesinde, akşam ayininde sonra Hasidik Yahudiler, Le'shana Tova Tikoteiv Vetichoteim (Le'Alter LeChaim Tovim U'Leshalom) “İyi bir yılın ve güzel bir yaşamın olsun” derler.
- Şana Tova “iyi yıllar”
- Shana Tova Umetukah İbranicede “Tatlı ve iyi yıllar." (שנה טובה ומתוקה)
Kaynakça
- ^ Levililer 23:23–32
- ^ a b Jacobs, Louis. "Rosh Ha-Shanah." Encyclopaedia Judaica. Ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik. Vol. 17. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2007. 463-466.
- ^ Mulder, Otto (2003). Simon the High Priest in Sirach 50: An Exegetical Study of the Significance of Simon the High Priest As Climax to the Praise of the Fathers in Ben Sira's Concept of the History of Israel. BRILL. s. 170. ISBN .
- ^ Tractate on Rosh Hashanah I,2
- ^ Tractate on Rosh Hashanah, I,16b
- ^ Tractate Rosh Hashanah 1:1
- ^ . Oztorah.com. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2012.
- ^ . Askmoses.com. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2012.
- ^ A popular mnemonic is "lo adu rosh" ("Rosh [Hashanah] is not on adu"), where adu has the numerical value 1-4-6 (corresponding to the numbering of days in the Jewish week, in which Saturday night and Sunday daytime make up the first day).
- ^ Maimonides, , Laws of Repentance 3:4
- ^ Jewish Law permits the Shofar to be blown in the presence of a rabbinical court called the Sanhedrin, which had not existed since ancient times. A recent group of Orthodox rabbis in İsrail claiming to constitute a held, for the first time in many years, an Orthodox shofar-blowing on Shabbat for Rosh Hashanah in 2006. TheSanhedrin.net: Shofar Blowing on Shabbat 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (translation of Haaretz 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . article)
- ^ . Patheos.com. 26 Temmuz 2012. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2012.
- ^ Ataş, Cihan (26 Eylül 2022). . Medyascope. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ros Hasanah Ibranice ר אש ה ש נ ה romanize ros hasana h lit yil in basi Yahudiler tarafindan kutlanan Ibrani takviminin yeni yilidir Tanah ta Yom Teruah יו ם ת רו ע ה olarak gecen bu gunun manasal meali haykiris cosku ve devirme gecmis yili gunu dur Koc boynuzundan yapilmis bir sofar Iki gun suren bayram boyunca ailece yemek yeme ve balli elma veya elma receli yeme adetleri vardir Sinagog da bayramin ikinci sabahi senenin iyi gecmesini dilemenin sembolu olarak koc boynuzundan yapilan sofar calinir Ros Hasanah in kutlandigi gun boyunca Yahudilerin dinlenme gunu olan sabat gunu olan yasaklar gecerlidir KokenIbranicedeki Ros Asana koken olarak yeni yilla alakalidir Yahudilere gore Ros Asana Dunya nin veya evrenin yaradilisini temsil eder Ama Haham ya gore Ros Asana insanin yaradilisini anar Dini OnemiYahudilikte Ros Asana en onemli yargi gunudur Yom ha Din Buna dair ilk bilinen referans Misna dadir Ros Asana hakkindaki Talmud da Ros Asana hakkinda uc hesap defteri acildigini burada kotulerin dogrularin ve bir orta sinifin kaderinin kaydedildigini belirtir Dogrularin isimleri hemen yasam kitabina yazilir ve yasamak icin muhurlenirler Ara sinifa dusunmesi tovbe etmesi ve erdemli olmasi icin Yom Kippur a kadar on gunluk bir sure verilir Bu gunde dunyada yasayan her canli Tanri tarafindan yargilanir Talmud a gore Ros Asana da uc adet hesap kitabi acilir Bu uc kitapta kotunun dogrunun ve aradakilerin kaderleri kaydedilir Dogrularin isimleri hemen yasam kitabina yazilir Ortada kalanlara Yom Kipur a kadar tovbe icin erteleme verilir ve kotulerin isimleri yasayanlarin kitabindan kirlendikleri icin cikarilir Sofar UflemekSofar Babil ve Kudus Talmud larinda var olan Ros Asana daki ayinlerle ilgili kanunlari iceren Misna gibi Rabinik literaturunde Sofar in kullanilisi ve formu uzerine kanunlar anlatilir Bu ayrica takvim yilindaki en onemli kurallari da icerir Sofar uzun kisa ve kesik ve kuvvetli sekilde uflenir ve asagidaki seriyle takip edilir Teki ah uzun ses 10 3 Shevarim 3 kirik sesler 10 5 Teru ah 9 kisa sesler 10 9 Teki ah Gedolah cok uzun ses Goc 19 16 19 Shevarim Teru ah 3 kirik ve onu takip eden 9 kisa ses Bayram Zamani ve SuresiRos Asana Pesah in ilk gununden 163 gun sonradir gore Ros Asana nin denk gelebilecegi en erken tarih 1899 da oldugu gibi ve 2013 te de olacagi gibi 5 Eylul dur Gregoryen Takvimine gore Ros Asana nin denk gelebilecegi en gec tarih 5 Ekim dir tipki 1967 de oldugu ve 2043 te olacagi gibi Yahudi ve Gregoryen Takvimlerinin arasindaki farklar gosteriyor ki 2089 dan sonra Ros Asana 6 Eylul den oncesine denk gelmeyecektir Ros Asana Gregoryen Takviminin asagidaki gunlerine denk gelecektir Su anki Yahudi yili 5772 28 Eylul 2011 Gun Batimi 30 Eylul 2011 Gece Yarisi Su anki Yahudi yili 5773 16 Eylul 2012 Gun Batimi 18 Eylul 2012 Gece Yarisi Yahudi Takvimi bir Ay Takvimi olmasina ragmen ki bu yuzden aslinda her ayin ilk gunu yeni ayin ilk gorunmesiyle basladi 4 yuzyil itibariyla Takvim Ros Asana nin Carsamba Cuma ve Pazar a denk gelmeyecegi sekilde duzenlendi Yahudi Takvimi ne gore gunler gunbatimiyla basladigindan Tevrat Ros Asana yi bir gunluk bir kutlama olarak tanimlar Ros Asana nin Baslangici 29 Eylul un sonundaki gun batimidir Yahudi Takvimi Ros Asana nin haftanin birinci dorduncu ve altinci gunlerine denk gelmeyecegi sekliyle duzenlenmistir Milattan sonra 70 te Kudus teki ikinci tapinagin yok olmasindan ve zamanindan beri Yeni Ay in ilk gununun tespitinin zorlugundan normatif Yahudi Yasalarina gore Ros Asana iki gun olarak kutlaniyor Yine de Ros Asana nin Israil de Milattan sonra 13 yuzyil sonlarina kadar 1 gun kutlandigina dair bazi kanitlar var Israil de bile butun Yahudi tatilleri gun batimindan sonra bir gun surerken Ortodoks ve Muhafazakar Yahudi cemaati bile simdi genellikle Ros Asana icin nin ilk iki gununu bekler Iki gunluk Ros Asana Yoma Arichtah uzun bir gun olarak bilinir ve teskil edilir Reformist Yahudilikte bazi zumreler Ros Asanin yalniz ilk gununu kutlarken digerleri iki gun kutlar Rabinik sozlu yasalari tanimayan ve Tevrat i kendi bicimlerinde anlayan Ros Asana icin yazili Tevrat da ikinci gun bulunmadigi icin Tisri nin ilk gununu beklerler Ros Asana oncesi adetlerEylul ayi Husu gunleri den once olan insanlarin kendilerini sorguladiklari Tanri dan af diledikleri bir suredir Eylul ayi sonunda Ros asana ile baslayip Yom Kipur la biten on gunluk Yamin Nora im gunleri baslar Sofar Eylul ayi boyunca her sabah uflenir Sofar i uflemenin amaci uyuyanlari uykularindan uyandirip yaklasan yargi gununden haberdar etmektir Sofar Sabat gunleri uflenmez Yamin Nora im gunleri yaklasirken adi verilen kefaret dualari okunur Ros Asana ArifesiRos Asana oncesindeki gune Erev Ros Asana Ros Asana arifesi denir Yahudi takviminde gunler gunbatimiyla basladigindan Ros Asana arifesi de Ros Asana nin gunu gibi Tisri ayinin ilk gunune denk gelir Bazi toplumlarda Eylul ayinin 29 u sabahinda sabah ayininden sonra adi verilen yil icinde verilip yerine getirilmeyen sozlerin feshedilmesi toreni yapilir Bununla birlikte festival modu gelir ama ciddi bir bekleyisle yeni yil karsilanir Ros Asana AyinleriRos Asana gununde daimi ayinlere adi verilen dini siirler eklenir adi verilen ozel dua kitaplarindan okunur Sofar Musaf ayininde defalarca uflenir Ayetler okunur her Sofar uflendiginde Misna ya gore on kefaret ayeti okunur ve onunda da Sofar uflenir Cesitli dini siirler takip eder Ros Asana Sederi ve sembolik yiyecekleriLibyali Yahudiler tarafindan hazirlanan recellerGeleneksel Ros Asana yiyecekleriElma tatlisi Bore Peri Haets berahasi soylenir ve ilk Yei Ratson okunur Ardindan elma tatlisi yenilir Bunun amaci basindan sonuna kadar yeni ve tatli olacak bir seneye baslama dilegidir Pirasa Ibranice de karti denen pirasa dusmanlar icin soylenen seyikaretu yok olsunlar ile benzesir Ilgili Yei Ratson okunur ve ardindan pirasa agirlikli yemekten bir lokma yenilir Pazi Ibranice pazi icin salka denir ve bu kelime yine dusmanlar icin soylenen seyistaleku uzaklassinlar ile ayni kokten gelir Ilgili Yei Ratson okunur ardindan pazi agirlikli yemekten bir lokma yenilir Hurma Ibranicede hurma tamar dir Bu kelime dusmanlar icin soylenen seyitamu sona ersinler ile benzesir Ilgili Yei Ratson okunur ve birer hurma yenilir Kabak Ibranicede kabak kara dir Bu kelime hem Yahudiler hakkinda verilmis olabilecek olumsuz kararlar icin soylenen setikra yirtilsin sozcugunu cagristirir hem de hak edilen iyilikler icin soylenen veyikareu okunsunlar ile ayni kokten gelir Ilgili Yei Ratson okunur ardindan kabak agirlikli bir yiyecek yenir Balik Balik bereketi ve cogalmayi simgeler Bazi ailelerde Ibranicesi rubya olan rav cok kelimesini cagristiran borulce yeme adeti vardir Ilgili Yei Ratson okunur ardindan bir parca balik ve veya borulce yenir Kuzu yoksa tavuk veya balik basi Ibranicede bas ros tur Bunun amaci daima bas olmak ve kuyruk olmamak icin dilekte bulunmaktir Ilgili Yei Ratson okunur ardindan bas kismindan bir parca yenilir Bayram sofrasinda basin evin reisine servis edilmesine ozen gostermek de adettendir Bu adet aile reisinin yasaminin uzamasi ve ailenin kole degil hur olmasini dilemek anlamindadir TaslikRos Asana gunu Hasidik Yahudiler Taslik rituellerini gerceklestiriyorlar 1884 Ros Asana nin ilk gunu ogle vaktinde adi verilen rituel gerceklesir Bir akarsuyun yani basinda dualar okunur ve sembolik olarak okuyan kisinin gunahlari akan suya karisir ve yok olur Geleneksel SelamlamalarRos Asana nin ilk gecesinde aksam ayininde sonra Hasidik Yahudiler Le shana Tova Tikoteiv Vetichoteim Le Alter LeChaim Tovim U Leshalom Iyi bir yilin ve guzel bir yasamin olsun derler Sana Tova iyi yillar Shana Tova Umetukah Ibranicede Tatli ve iyi yillar שנה טובה ומתוקה Kaynakca Levililer 23 23 32 a b Jacobs Louis Rosh Ha Shanah Encyclopaedia Judaica Ed Michael Berenbaum and Fred Skolnik Vol 17 2nd ed Detroit Macmillan Reference USA 2007 463 466 Mulder Otto 2003 Simon the High Priest in Sirach 50 An Exegetical Study of the Significance of Simon the High Priest As Climax to the Praise of the Fathers in Ben Sira s Concept of the History of Israel BRILL s 170 ISBN 9789004123168 Tractate on Rosh Hashanah I 2 Tractate on Rosh Hashanah I 16b Tractate Rosh Hashanah 1 1 Oztorah com 30 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2012 Askmoses com 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2012 A popular mnemonic is lo adu rosh Rosh Hashanah is not on adu where adu has the numerical value 1 4 6 corresponding to the numbering of days in the Jewish week in which Saturday night and Sunday daytime make up the first day Maimonides Laws of Repentance 3 4 Jewish Law permits the Shofar to be blown in the presence of a rabbinical court called the Sanhedrin which had not existed since ancient times A recent group of Orthodox rabbis in Israil claiming to constitute a held for the first time in many years an Orthodox shofar blowing on Shabbat for Rosh Hashanah in 2006 TheSanhedrin net Shofar Blowing on Shabbat 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde translation of Haaretz 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde article Patheos com 26 Temmuz 2012 8 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2012 Atas Cihan 26 Eylul 2022 Medyascope 26 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2023