Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bürküt Ata - Türk, Altay ve Moğol mitolojilerinde Kartal Tanrıdır. Burkut (Merküt, Markut, Mörküt, Börkit, Börköt, Bürgid) Ata olarak da anılır. Moğollar ise Bürgüd Ece veya Bürged Ecege derler. Ayrıca Kartal Ata ve Sakalarda Hotoy Ete olarak da bilinir.
Özellikler
Güneş’in sembolüdür. Yeniden doğuşu, ebedi yaşamı, ölümsüzlüğü, güneşin doğuşunu simgeler. Ateşi, sıcaklığı ve hasat mevsimini çağrıştırır. Kartal’a bazı Türk kavimlerinde Güneş Kuşu denir. Merküt kabilesi kara bir kartaldan, Yurtas kabilesi ise beyaz bir kartaldan türemiştir. Macar krallarının soyu da bir kartala (veya doğana) kadar uzanır. İlk Macar kralının annesi bir doğandan hamile kalmıştır. Macar kralının annesi hamile değilken rüyasında bir doğan görmüş, sonra bu kuş etrafında uçarak dokuz defa dolanmış ve sonra da rahmine girmiş. Bir süre sonra da hamile kaldığını anlamış. Çocuğun doğumunda ise sıra dışı olaylar yaşanmış. Bir Kırgız boyunun anası da yine gece rüyasında çadırına gelen bir doğan görmüş ve bu kuş karnına girmiş. Kadın bir süre sonra hamile kalmış. Başka bir söylence de Kartal Ata yeryüzüne inerek bir kadınla birleşir ve çocuğu olur. Doğan çocuk yeryüzünün ilk ve en büyük şamanı olur. Kartalın bunu yapmasının sebebi kendi dilini anlayacak bir insan evlada sahip olmakmış. Bürküt ölümsüzlüğü simgeler. Yağmurlar yağdırabilme gücüne sahiptir. Bolluğu ve bereketi temsil eder. Kazak bayrağında sırtında Güneş taşıyan bir kartal vardır. Buryat kağanının karısının bir kartalla girdiği ilişki sonucu şaman olduğu anlatılır. Türklerde Kartal ve ona benzeyen Sungur, Doğan, Atmaca, Laçın gibi kuşlara genel olarak Karakuş adı verilir. Bu kuş türü aynı zamanda görünmez alemle olan bağlantıyı temsil eden bir ruh olarak da görülür. Şamanlar onun yardımına başvurur. Karakuş bazen yiğitleri bütün olarak yutar ve onlarda onun karnından tekrar sağ olarak çıkmanın bir yolunu bulurlar. Anadoluda aşıklar ancak kendilerine bir kuş kılığına giren Cebrail veya Mikail’in rüyalarında görünmesiyle birlikte aşıklık vasfını kazanırlar. Yakut dilindeki Hotoy sözcüğünün Kuday (Tanrı) sözcüğü ile benzerliği de dikkate değerdir. Bürküt (Merküt) kuşu şamana kendinden geçerek yaptığı yolculukta eşlik eder. Bürküt aslında tüm kuşları temsil eden bir hayvandır. Bu bağlamda aşağıda örnek olarak verilen ve Kartal, Doğan, Atmaca gibi yırtıcıların alttürleri olan kuşların tamamı Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir: Baz/Bas, Bazalak/Bozalak, Beygü/Baygu, Cınkay/Çınkay, Çakır/Şakır, Çalağan/Çalagan, İtelgü/İtleğü, Karçıkay/Karcıgay, Köçken/Köçöğen, Köykenek/Küykenek, Kırgay/Kırguy, Laçın/Naçın, Sungur/Sonkur, Şunkar/Şumkar, Toğanak/Tuğanak, Toygun/Tuygun, Torumtay/Turumtay, Zağalma/Yağalbay.
Etimoloji
(Bür/Mür) kökünden türemiştir. Örtmek anlamlarını içeren bürümek, bürgü kelimeleri ile aynı kökten türemiştir. Kartal demektir. Büreg sözcüğü Moğolcada karanlık demektir ve Bürkütler çoğu zaman siyah renkli olarak betimlenir. Kartal için kullanılan Karakuş tabiri bunun en güzel örneğidir. Bur (Burh) sözcüğüye bağlantısı da önemlidir. Bur, İyicil Ruh demektir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Markut)
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Burkut Ata Turk Altay ve Mogol mitolojilerinde Kartal Tanridir Burkut Merkut Markut Morkut Borkit Borkot Burgid Ata olarak da anilir Mogollar ise Burgud Ece veya Burged Ecege derler Ayrica Kartal Ata ve Sakalarda Hotoy Ete olarak da bilinir OzelliklerGunes in semboludur Yeniden dogusu ebedi yasami olumsuzlugu gunesin dogusunu simgeler Atesi sicakligi ve hasat mevsimini cagristirir Kartal a bazi Turk kavimlerinde Gunes Kusu denir Merkut kabilesi kara bir kartaldan Yurtas kabilesi ise beyaz bir kartaldan turemistir Macar krallarinin soyu da bir kartala veya dogana kadar uzanir Ilk Macar kralinin annesi bir dogandan hamile kalmistir Macar kralinin annesi hamile degilken ruyasinda bir dogan gormus sonra bu kus etrafinda ucarak dokuz defa dolanmis ve sonra da rahmine girmis Bir sure sonra da hamile kaldigini anlamis Cocugun dogumunda ise sira disi olaylar yasanmis Bir Kirgiz boyunun anasi da yine gece ruyasinda cadirina gelen bir dogan gormus ve bu kus karnina girmis Kadin bir sure sonra hamile kalmis Baska bir soylence de Kartal Ata yeryuzune inerek bir kadinla birlesir ve cocugu olur Dogan cocuk yeryuzunun ilk ve en buyuk samani olur Kartalin bunu yapmasinin sebebi kendi dilini anlayacak bir insan evlada sahip olmakmis Burkut olumsuzlugu simgeler Yagmurlar yagdirabilme gucune sahiptir Bollugu ve bereketi temsil eder Kazak bayraginda sirtinda Gunes tasiyan bir kartal vardir Buryat kaganinin karisinin bir kartalla girdigi iliski sonucu saman oldugu anlatilir Turklerde Kartal ve ona benzeyen Sungur Dogan Atmaca Lacin gibi kuslara genel olarak Karakus adi verilir Bu kus turu ayni zamanda gorunmez alemle olan baglantiyi temsil eden bir ruh olarak da gorulur Samanlar onun yardimina basvurur Karakus bazen yigitleri butun olarak yutar ve onlarda onun karnindan tekrar sag olarak cikmanin bir yolunu bulurlar Anadoluda asiklar ancak kendilerine bir kus kiligina giren Cebrail veya Mikail in ruyalarinda gorunmesiyle birlikte asiklik vasfini kazanirlar Yakut dilindeki Hotoy sozcugunun Kuday Tanri sozcugu ile benzerligi de dikkate degerdir Burkut Merkut kusu samana kendinden gecerek yaptigi yolculukta eslik eder Burkut aslinda tum kuslari temsil eden bir hayvandir Bu baglamda asagida ornek olarak verilen ve Kartal Dogan Atmaca gibi yirticilarin altturleri olan kuslarin tamami Turk kulturunde onemli bir yere sahiptir Baz Bas Bazalak Bozalak Beygu Baygu Cinkay Cinkay Cakir Sakir Calagan Calagan Itelgu Itlegu Karcikay Karcigay Kocken Kocogen Koykenek Kuykenek Kirgay Kirguy Lacin Nacin Sungur Sonkur Sunkar Sumkar Toganak Tuganak Toygun Tuygun Torumtay Turumtay Zagalma Yagalbay Etimoloji Bur Mur kokunden turemistir Ortmek anlamlarini iceren burumek burgu kelimeleri ile ayni kokten turemistir Kartal demektir Bureg sozcugu Mogolcada karanlik demektir ve Burkutler cogu zaman siyah renkli olarak betimlenir Kartal icin kullanilan Karakus tabiri bunun en guzel ornegidir Bur Burh sozcuguye baglantisi da onemlidir Bur Iyicil Ruh demektir Ayrica bakinizMerkutKaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dis baglantilarTurk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca21 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Markut Turk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz