Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ohm kanununa göre uçları arasında gerilim düşümüne sebep olan devre elemanıdır.
 | ||
 |  | |
| Direnç | Ayarlı Direnç |
Direnç türleri
Elektrik güçlerine göre dirençler ikiye ayrılır:
- Büyük güç: (2 W'ın üzerindeki dirençler)
- Küçük güç: (2 W’ın altındaki dirençler)
Kullanım gereksinimlerine göre dirençler farklı biçim yapı ve güçlerde üretilirler.
- Sabit direnç: Sabit direnç değerleri gerektiren uygulamalarda kullanılır. Bu tür dirençlerin değer hassasiyetleri yüksektir.
- Ayarlı direnç: Değişken direnç değerlerinin gerekli olduğu, hassasiyetin çok önemli olmadığı durumlarda kullanılır.
- Termistör: Isı etkisi ile değeri değişen direnç.
- Foto direnç : Işık etkisi ile değeri değişen direnç.
Sabit dirençler
Sabit dirençler kullanılan malzemeler cinsine göre üçe ayrılır:
- Film dirençler
- İnce film dirençler
- Kalın film ve metal film dirençler
Karbon karışımı dirençler
Karbon karışımı veya karbon direnç, toz halindeki karbon ve reçinenin ısıtılarak eritilmesi yolu ile elde edilir. Karışımdaki karbon oranı direncin değerini belirler. Büyüklüklerine göre ¼, ½, 1, 2, 3 W / 1Ω dan 22 MΩ'a kadar değerlerde üretilirler. Bu tür dirençlerin değer hassasiyetleri %5-%20 aralığındadır. Halen en yaygın kullanılan türdür.
Nikel-krom, nikel-gümüş gibi alaşımlardan tellerin genellikle seramik gövde üzerine bir veya iki katlı olarak sarılması ve üzerlerinin yalıtkan bir malzeme ile kaplanması sureti ile üretilirler. Sabit veya ayarlanabilen biçimlerde olabilirler. Ayarlı tiplerde bir hat boyunca tellerin üzerindeki yalıtkan kazınır. Genellikle 10 Ω ile 100 kΩ arasında 30 W'a kadar güçlerde üretilirler.
Telli dirençler yüksek güç gerektiren uygulamalarda kullanılırlar. Tellerin çift katlı sarılmasıyla endüksiyon etkisi yokedilebildiğinden yüksek frekans devrelerinde de tercih edilirler.
Küçük güçlüleri ısınmayla çok az direnç değişimi gösterdiğinden, ölçü aletlerinin ayarında örnek direnç olarak da kullanılırlar. Maliyetlerinin yüksek olması, çok yer kaplamaları ve büyük güçlü olanlarının ısınması gibi olumsuz yönleri vardır.
Film dirençler
Film dirençler; cam veya seramik gibi yalıtkan bir taşıyıcı üzerine ince bir tabaka direnç malzemesi olarak üretilirler. Film kalınlığına göre: İnce ve kalın film dirençler olarak sınıflandırılırlar.
İnce film dirençler
Porselen veya seramik vb. silindirik taşıyıcı çubuk üzerine; karbon, nikel-krom, tantal nitrit, metal oksitler gibi direnç malzemeleri ve cam tozu karışımı püskürtme yoluyla kaplanır. Püskürtülen bu direnç maddesi, çok ince bir elmas uçla veya lazer ışınıyla ya da foto-litografik yöntemler belirli bir genişlikte, spiral şeklinde kesilerek şerit sargılar haline dönüştürülür. Şerit sargıdan biri çıkarılarak diğer sargının sarımları arası izole edilir. Şerit genişliği istenilen şekilde ayarlanarak istenilen direnç değeri elde edilir.
Toleransları %1'den daha küçük olabilir. Yüksek ısıl kararlılıkları ve düşük toleransları ile birçok uygulamada kullanılabilir.
Kalın film (cermet) dirençler
Kalın film dirençler, seramik ve metal tozları karıştırılarak yapılır. Seramik ve metal tozu karışımı bir yapıştırıcı ile hamur haline getirildikten sonra, seramik bir gövdeye şerit halinde yapıştırılır fırında yüksek sıcaklıkta pişirilir. Bu yöntemle, hem sabit hem de ayarlı dirençler yapılmaktadır. Film dirençlerin toleransları %1-5 civarındadır.
Ayarlı dirençler
Ayarlı dirençler, direnç değerinde duruma göre değişiklik yapılması veya istenilen bir değere ayarlanması gereken devrelerde kullanılırlar. Karbon, telli ve kalın film yapıda olanları vardır.
Ayarlı dirençler iki ana gruba ayrılır:
- Reostalar
- Potansiyometreler
Reostalar
Reostalar,iki uçlu ayarlanabilen(değişken direnç) dirençlerdir. Bu iki uçtan birine bağlı olan kayıcı uç, direnç üzerinde gezdirilerek, direnç değeri değiştirilir.
Reostaların da karbon tipi ve telli tipleri vardır. Sürekli direnç değişimi yapan reostalar olduğu gibi, kademeli değişim yapan reostalarda vardır.
Laboratuvarlarda etalon direnç olarak, yani direnç değerlerinin ayarlanmasında ve köprü metodunda direnç ölçümlerinde, değişken direnç gerektiren devre deneylerinde, örneğin diyot ve transistor karakteristik eğrileri çıkarılırken giriş, çıkış gerilim ve akımlarının değiştirilmesinde ve benzeri değişken direnç gerektiren pek çok işlemde kullanılır. Ve reostalar yukarı da da belirttiğimiz gibi ayarlı dirençlere dahildir.
Potansiyometreler
Potansiyometreler üç uçlu ayarlı orta uç, direnç üzerinde gezinebilir. Direnç değerinin değiştirilmesi yoluyla gerilim bölme, diğer bir deyimle çıkış gerilimini ayarlama işlemini yapar. Devre direncinin çok sık değiştirilmesi istenen yerlerde kullanılır. Potansiyometreler radyo gibi cihazlarda sesin açılıp kapanması için kullanılır.
Potansiyometreler aşağıdaki üç grup altında toplanabilir.
- Karbon potansiyometreler
- Telli potansiyometreler
- Vidalı potansiyometreler
Karbon potansiyometreler
Karbon potansiyometreler, mil kumandalı veya bir kez ön ayar yapılıp, bırakılacak şekilde üretilmektedir. Ayar için tornavida kullanılır. Bu türdeki potansiyometreye "Trimmer potansiyometre" (Trimpot) denmektedir
- A: Lineer potansiyometre çıkış gerilimindeki değişim
- B: Logaritmik potansiyometre çıkış gerilimindeki değişim
Şekil 1.10 'da gösterilmiş olduğu gibi karbon potansiyometreler. Lineer (doğrusal) veya logaritmik (eğrisel) gerilim ayarı yapacak şekilde üretilir.
Şeklin köşesinde karakteristik eğrileri çıkarılan potansiyometre görülmektedir.
Yatay koordinat ekseni, potansiyometre fırçasının "a" ucuna göre dönüş açısını, gösteriyor.
Düşey koordinat ekseni ise, a-s uçlarından alınan Vas geriliminin, a-e uçları arasındaki Vae gerilimine oranını (Vas/Vae) göstermektedir.
Aynı şeyleri direnç değerleri üzerinde de söylemek mümkündür.
Şekilde, noktalı olarak çizilmiş olan A doğrusu, lineer (doğrusal) potansiyometreye, B eğrisi ise logaritmik potansiyometreye aittir.
Potansiyometre fırçası "a" ucunda iken Vas çıkış gerilimi sıfır 'dır.
Fırçanın 90° döndürülmüş olduğunu kabul edelim:
- Potansiyometre lineer ise; Vas = 32/100*Vae = 0,32Vae olur.
- Potansiyometre logaritmik ise; Vas = 8/100*Vae = 0,08Vae olur.
- Yükselteçlerde volüm ve ton kontrolünde logaritmik potansiyometrelerin kullanılması uygun olur.
Dirençlerin hangi türden olduğunun anlaşılmasını sağlamak için, omaj değerinden sonra "lin" veya "log" kelimeleri yazılır.
2. Telli potansiyometreler
Telli potansiyometreler, bir yalıtkan çember üzerine sarılan teller ile bağlantı kuran fırça düzeninden oluşmaktadır. Bu tür potansiyometrelerin üzeri genellikle açıktır. Tel olarak Nikel-Krom veya başka rezistans telleri kullanılır.
3. Vidalı potansiyometreler
Vidalı potansiyometrede, sonsuz vida ile oluşturulan direnci taramaktadır. Üzerinde hareket eden bir fırça, kalın film (Cermet) yöntemiyle oluşturulan direnci taramaktadır. Fırça potansiyometrenin orta ayağına bağlıdır. Böylece orta ayak üzerinden istenilen değerde ve çok hassas ayarlanabilen bir çıkış alınabilir.
Potansiyometrelerin başlıca kullanım alanları: Potansiyometreler elektronikte başlıca üç amaç için kullanılırlar;
- Ön ayar için
- Genel amaçlı kontrol için
- İnce ayarlı kontrol için
Standart direnç renk kodları,
Dirençlerin değer ve toleransları büyük çoğunlukla üzerlerine çizilen renk şeritleri ile belirtilir.
Renk kodlarını okumak için şu formül uygulanır: AB*10^C
| Renk | 1. band | 2. band | 3. band (çarpan) | 4. band (tolerans) | Isıl katsayısı |
|---|---|---|---|---|---|
| Siyah | 0 | 0 | ×100 | ||
| Kahverengi | 1 | 1 | ×101 | ±1% (F) | 100 ppm |
| Kırmızı | 2 | 2 | ×102 | ±2% (G) | 50 ppm |
| Turuncu | 3 | 3 | ×103 | 15 ppm | |
| Sarı | 4 | 4 | ×104 | 25 ppm | |
| Yeşil | 5 | 5 | ×105 | ±0.5% (D) | |
| Mavi | 6 | 6 | ×106 | ±0.25% (C) | |
| Mor | 7 | 7 | ×107 | ±0.1% (B) | |
| Gri | 8 | 8 | ×108 | ±0.05% (A) | |
| Beyaz | 9 | 9 | ×109 | ||
| Altın | ×0.1 | ±5% (J) | |||
| Gümüş | ×0.01 | ±10% (K) | |||
| Boş | ±20% (M) |
Not: Renkler kırmızıdan mora, kırmızı düşük enerji, mor yüksek enerji olmak üzere temsil etmektedir.
Ohm Kanunu
İki uçlu bir devre elemanının direnci, üzerindeki gerilimin (V), üzerinden geçen akıma (I) bölünmesiyle hesaplanır.
V=I.R – R=V/I – I=V/R
1000 Ohm = 1 Kiloohm
1000 Kiloohm = 1 Megaohm
Dirençlerin seri bağlanması
Dirençler seri bağlanırsa toplam direnç, serideki tüm direnç değerlerinin toplamıdır. Aynı şekilde gerilim de tüm değerlerin toplamıdır. Seri bağlantıda elemanlar üzerinden geçen akım aynıdır.
R = R1+ R2 + R3
V = V1 + V2 + V3
I = I1 = I2 = I3
Dirençlerin Paralel Bağlanması
Dirençlerin uçları aynı noktaya bağlandığından dolayı her bir direncin uçları arasındaki potansiyel farklar birbirine eşit olacaktır.
Gerilim ise eşit olacaktır: V = V1 = V2
Kollardan geçen akım şiddetleri toplamı ana koldan geçen akım şiddetine eşittir: I = I1 + I2
Dirençler hem seri hem paralel olarak bağlanırsa öncelikle kendi aralarında hesaplanır, sonrasında ise seri bağlanmışlar gibi hesap yapılır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Direnç (devre elemanı) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 4bant 5bant 6bant direnç hesaplama uygulaması14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Direnç nedir? Direnç çeşitleri,özellikleri14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ohm kanununa gore uclari arasinda gerilim dusumune sebep olan devre elemanidir Bant uzerinde direnclerSabit direncDirenc Ayarli DirencDirenc sembolleriDirenc turleriElektrik guclerine gore direncler ikiye ayrilir Buyuk guc 2 W in uzerindeki direncler Kucuk guc 2 W in altindaki direncler Kullanim gereksinimlerine gore direncler farkli bicim yapi ve guclerde uretilirler Sabit direnc Sabit direnc degerleri gerektiren uygulamalarda kullanilir Bu tur direnclerin deger hassasiyetleri yuksektir Ayarli direnc Degisken direnc degerlerinin gerekli oldugu hassasiyetin cok onemli olmadigi durumlarda kullanilir Termistor Isi etkisi ile degeri degisen direnc PTC direnc Ing Positive Temperature Coefficient Pozitif isil katsayili direnc Isi etkisi ile degeri artan direnc NTC direnc Ing Negative Temperature Coefficient Negatif isil katsayili direnc Isi etkisi ile degeri dusen direnc Foto direnc Isik etkisi ile degeri degisen direnc Sabit direncler Sabit direncler kullanilan malzemeler cinsine gore uce ayrilir Film direncler Ince film direncler Kalin film ve metal film direnclerKarbon karisimi direncler Karbon karisimi veya karbon direnc toz halindeki karbon ve recinenin isitilarak eritilmesi yolu ile elde edilir Karisimdaki karbon orani direncin degerini belirler Buyukluklerine gore 1 2 3 W 1W dan 22 MW a kadar degerlerde uretilirler Bu tur direnclerin deger hassasiyetleri 5 20 araligindadir Halen en yaygin kullanilan turdur Nikel krom nikel gumus gibi alasimlardan tellerin genellikle seramik govde uzerine bir veya iki katli olarak sarilmasi ve uzerlerinin yalitkan bir malzeme ile kaplanmasi sureti ile uretilirler Sabit veya ayarlanabilen bicimlerde olabilirler Ayarli tiplerde bir hat boyunca tellerin uzerindeki yalitkan kazinir Genellikle 10 W ile 100 kW arasinda 30 W a kadar guclerde uretilirler Telli direncler yuksek guc gerektiren uygulamalarda kullanilirlar Tellerin cift katli sarilmasiyla enduksiyon etkisi yokedilebildiginden yuksek frekans devrelerinde de tercih edilirler Kucuk gucluleri isinmayla cok az direnc degisimi gosterdiginden olcu aletlerinin ayarinda ornek direnc olarak da kullanilirlar Maliyetlerinin yuksek olmasi cok yer kaplamalari ve buyuk guclu olanlarinin isinmasi gibi olumsuz yonleri vardir Film direncler Film direncler cam veya seramik gibi yalitkan bir tasiyici uzerine ince bir tabaka direnc malzemesi olarak uretilirler Film kalinligina gore Ince ve kalin film direncler olarak siniflandirilirlar Ince film direncler Porselen veya seramik vb silindirik tasiyici cubuk uzerine karbon nikel krom tantal nitrit metal oksitler gibi direnc malzemeleri ve cam tozu karisimi puskurtme yoluyla kaplanir Puskurtulen bu direnc maddesi cok ince bir elmas ucla veya lazer isiniyla ya da foto litografik yontemler belirli bir genislikte spiral seklinde kesilerek serit sargilar haline donusturulur Serit sargidan biri cikarilarak diger sarginin sarimlari arasi izole edilir Serit genisligi istenilen sekilde ayarlanarak istenilen direnc degeri elde edilir Toleranslari 1 den daha kucuk olabilir Yuksek isil kararliliklari ve dusuk toleranslari ile bircok uygulamada kullanilabilir Kalin film cermet direncler Kalin film direncler seramik ve metal tozlari karistirilarak yapilir Seramik ve metal tozu karisimi bir yapistirici ile hamur haline getirildikten sonra seramik bir govdeye serit halinde yapistirilir firinda yuksek sicaklikta pisirilir Bu yontemle hem sabit hem de ayarli direncler yapilmaktadir Film direnclerin toleranslari 1 5 civarindadir Ayarli direncler Ayarli direncler direnc degerinde duruma gore degisiklik yapilmasi veya istenilen bir degere ayarlanmasi gereken devrelerde kullanilirlar Karbon telli ve kalin film yapida olanlari vardir Ayarli direncler iki ana gruba ayrilir Reostalar PotansiyometrelerReostalar Reostalar iki uclu ayarlanabilen degisken direnc direnclerdir Bu iki uctan birine bagli olan kayici uc direnc uzerinde gezdirilerek direnc degeri degistirilir Reostalarin da karbon tipi ve telli tipleri vardir Surekli direnc degisimi yapan reostalar oldugu gibi kademeli degisim yapan reostalarda vardir Laboratuvarlarda etalon direnc olarak yani direnc degerlerinin ayarlanmasinda ve kopru metodunda direnc olcumlerinde degisken direnc gerektiren devre deneylerinde ornegin diyot ve transistor karakteristik egrileri cikarilirken giris cikis gerilim ve akimlarinin degistirilmesinde ve benzeri degisken direnc gerektiren pek cok islemde kullanilir Ve reostalar yukari da da belirttigimiz gibi ayarli direnclere dahildir Potansiyometreler Potansiyometreler uc uclu ayarli orta uc direnc uzerinde gezinebilir Direnc degerinin degistirilmesi yoluyla gerilim bolme diger bir deyimle cikis gerilimini ayarlama islemini yapar Devre direncinin cok sik degistirilmesi istenen yerlerde kullanilir Potansiyometreler radyo gibi cihazlarda sesin acilip kapanmasi icin kullanilir Potansiyometreler asagidaki uc grup altinda toplanabilir Karbon potansiyometreler Telli potansiyometreler Vidali potansiyometrelerKarbon potansiyometreler Karbon potansiyometreler mil kumandali veya bir kez on ayar yapilip birakilacak sekilde uretilmektedir Ayar icin tornavida kullanilir Bu turdeki potansiyometreye Trimmer potansiyometre Trimpot denmektedir A Lineer potansiyometre cikis gerilimindeki degisim B Logaritmik potansiyometre cikis gerilimindeki degisim Sekil 1 10 da gosterilmis oldugu gibi karbon potansiyometreler Lineer dogrusal veya logaritmik egrisel gerilim ayari yapacak sekilde uretilir Seklin kosesinde karakteristik egrileri cikarilan potansiyometre gorulmektedir Yatay koordinat ekseni potansiyometre fircasinin a ucuna gore donus acisini gosteriyor Dusey koordinat ekseni ise a s uclarindan alinan Vas geriliminin a e uclari arasindaki Vae gerilimine oranini Vas Vae gostermektedir Ayni seyleri direnc degerleri uzerinde de soylemek mumkundur Sekilde noktali olarak cizilmis olan A dogrusu lineer dogrusal potansiyometreye B egrisi ise logaritmik potansiyometreye aittir Potansiyometre fircasi a ucunda iken Vas cikis gerilimi sifir dir Fircanin 90 dondurulmus oldugunu kabul edelim Potansiyometre lineer ise Vas 32 100 Vae 0 32Vae olur Potansiyometre logaritmik ise Vas 8 100 Vae 0 08Vae olur Yukselteclerde volum ve ton kontrolunde logaritmik potansiyometrelerin kullanilmasi uygun olur Direnclerin hangi turden oldugunun anlasilmasini saglamak icin omaj degerinden sonra lin veya log kelimeleri yazilir 2 Telli potansiyometreler Telli potansiyometreler bir yalitkan cember uzerine sarilan teller ile baglanti kuran firca duzeninden olusmaktadir Bu tur potansiyometrelerin uzeri genellikle aciktir Tel olarak Nikel Krom veya baska rezistans telleri kullanilir 3 Vidali potansiyometreler Vidali potansiyometrede sonsuz vida ile olusturulan direnci taramaktadir Uzerinde hareket eden bir firca kalin film Cermet yontemiyle olusturulan direnci taramaktadir Firca potansiyometrenin orta ayagina baglidir Boylece orta ayak uzerinden istenilen degerde ve cok hassas ayarlanabilen bir cikis alinabilir Potansiyometrelerin baslica kullanim alanlari Potansiyometreler elektronikte baslica uc amac icin kullanilirlar On ayar icin Genel amacli kontrol icin Ince ayarli kontrol icinStandart direnc renk kodlari Direnclerin deger ve toleranslari buyuk cogunlukla uzerlerine cizilen renk seritleri ile belirtilir Renk kodlarini okumak icin su formul uygulanir AB 10 C Renk 1 band 2 band 3 band carpan 4 band tolerans Isil katsayisiSiyah 0 0 100 Kahverengi 1 1 101 1 F 100 ppmKirmizi 2 2 102 2 G 50 ppmTuruncu 3 3 103 15 ppmSari 4 4 104 25 ppmYesil 5 5 105 0 5 D Mavi 6 6 106 0 25 C Mor 7 7 107 0 1 B Gri 8 8 108 0 05 A Beyaz 9 9 109 Altin 0 1 5 J Gumus 0 01 10 K Bos 20 M Not Renkler kirmizidan mora kirmizi dusuk enerji mor yuksek enerji olmak uzere temsil etmektedir Ohm KanunuIki uclu bir devre elemaninin direnci uzerindeki gerilimin V uzerinden gecen akima I bolunmesiyle hesaplanir V I R R V I I V R 1000 Ohm 1 Kiloohm 1000 Kiloohm 1 MegaohmDirenclerin seri baglanmasiDirencler seri baglanirsa toplam direnc serideki tum direnc degerlerinin toplamidir Ayni sekilde gerilim de tum degerlerin toplamidir Seri baglantida elemanlar uzerinden gecen akim aynidir R R1 R2 R3 V V1 V2 V3 I I1 I2 I3Direnclerin Paralel BaglanmasiDirenclerin uclari ayni noktaya baglandigindan dolayi her bir direncin uclari arasindaki potansiyel farklar birbirine esit olacaktir Gerilim ise esit olacaktir V V1 V2 Kollardan gecen akim siddetleri toplami ana koldan gecen akim siddetine esittir I I1 I2 Direncler hem seri hem paralel olarak baglanirsa oncelikle kendi aralarinda hesaplanir sonrasinda ise seri baglanmislar gibi hesap yapilir KaynakcaDis baglantilarWikimedia Commons ta Direnc devre elemani ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir 4bant 5bant 6bant direnc hesaplama uygulamasi14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Direnc nedir Direnc cesitleri ozellikleri14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde