Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tunguz halkları, ataları Tunguz dillerini konuşan veya hâlen konuşmakta olan milletler, etnik topluluklar ve cemiyetler için kullanılan bir çatı kavramdır. Bazı etnik gruplar bugün hala bu dilleri konuşsa da, Tunguz kökenli nüfusun %90'ından fazlası Çince, Moğolca ve Rusça konuşmaktadır. Mançular, Sibolar ve Evenkiler, en kalabalık nüfusa sahip Tunguz halklarını oluşturmaktadır.
Kendilerini Tunguz halklarına mensup olarak tanımlayan insanların toplam sayısı, 11 milyon civarındadır ve bunların 10 milyondan fazlası Mançudur, neredeyse tamamı Mançuca yerine Çince konuşmaktadır. Rusya'nın Sibirya bölgesinde 40.000'den fazla ve Moğolistan'daki 2.000'den az kişi dışında, çoğu Çin Halk Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır.
Çağdaş halklar ve etnik topluluklar
Bugün Rusya, Moğolistan ve Çin'de bir millete ait olmak, genellikle 20. yüzyıla kadar uzanan siyasî ve idarî tanımları takip etmektedir. Bireysel grupların kimliği, konuştukları dil ve yaşadıkları yer (örneğin Rus veya Çin tarafında) sınırların belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Aşağıdaki Tunguz halkları, Rusya'da kayıtlıdır:
Etimoloji
"Tunguz" adı yapaydır ve asıl kullanım sadece varsayılan dilsel filum (Tunguz dilleri) içindir. Evenkiler için Rusça bir ekonim (İng: exonym, yerel halk tarafından adlandırılan yer ve kişi isimlerinin yabancılar tarafından farklı isimlendirilmesi) olan Tunguz'dan (Тунгус) gelmektedir. İngilizce "Tunguz" 1850'lerde tarafından, 'un daha önce Almanca Tunguz kullanımına dayanarak kullanımı başlandı. Alternatif terim olarak Mançu-Tunguz da kullanılmaktadır (Rusça: Тунгусо-маньчжурские, İngilizce: Tunguso-Manchurian).
Tunguska kelimesi, Doğu Sibirya'nın, batısında Tunguska nehirleri, doğusunda Pasifik Okyanusu arasındaki bölgesinde yaşayan Tunguz dilleri konuşan halklardan (Evenkiler) dolayı kullanılmakta. Ruslar Tunguz kelimesini muhtemelen Doğu-Türkçe olan tunguz'dan aldı (Eski Türkçede tonguz, Türkiye Türkçesinde "yaban domuzu, domuz"), ancak bazı akademisyenler Çince (東胡, "doğu barbarları", Tonggu 通古 = Tunguz dillerinde)" kelimesinden yola çıkmayı tercih ettiler. "Modern telaffuzdaki benzerlik şansı, bir zamanlar 'nun Tunguz dillerinin etkisinde olduğu varsayımına yol açtı. Ancak, bu teori için çok az temel var."
Dil
Tunguz dilleri Doğu Sibirya ve Mançurya'daki Tunguz halkları tarafından konuşulur. Pek çok Tunguz dili tükenme tehlikesi altındadır. Bu dil ailesine ait yaklaşık 12 yaşayan dilden biri ana dili olan 75.000 kişi vardır. Tunguzca günümüzde genellikle kendi başına ayrı bir dil ailesi kabul edilmekle birlikte, bölgesel özellikler paylaştığı Türk ve Moğol dilleri ile birlikte varsayımsal Altay dilleri ailesi içinde eski zamanlarda yaygınca sınıflandırılmıştır.
Günümüz Tunguz halkları
Günümüz Tunguz toplulukları tabloda gösterilmiştir:
| Topluluk | Nüfus | Yaşadığı Coğrafya | Dini | Dilleri | Not | |
| Mançular 滿洲 mǎn zhōu | 10.682.263 (2000) | Çin: eski Mançurya bölgesi | Budizm | Daha çok Çince | Curçenler 女眞, Mançukuo | |
| Şibeler 錫伯 xībó | 188.824 (2000) | Şincan, eski Mançurya | Mançuların bir kolu | |||
| Evenkiler 鄂温克 èwēnkè Эвенки | 35.527 (Rusya, 2002) 30.505 (Çin, 2000) | Rusya: v.s Çin: İç Moğolistan v.s | Animizm, Ortodoks, Budizm | Evenkçe | ||
| Evenler Эвены | 19.071 (2002) | Rusya: Magadan ve Kamçatka | Şamanizm, Ortodoks | Even lehçesi | ||
| Negidaller Негидал | 567 (2002) | |||||
| Nanaylar 赫哲 hèzhé | 4.640 (2004) | Şamanizm | Dersu Uzala, Balıkçılık | |||
| Ульчи | 686 (2002) | |||||
| Oroklar (Uilta) Ороки | 346 | Sahalin, Japonya | Avcılık | |||
| Oroçonlar 鄂倫春 èlúnchūn | 7.000 | İç Moğolistan, Rusya | ||||
| Udegeyler Удэге | 1.700 | |||||
| Ульчи | 2.913 (2002) |
Coğrafi dağılım
Tunguz kökenli halklar günümüzde Kuzey Çin ve Rusya'nın merkeze en uç toprakları içindeki Mançurya bölgesinde yaşamaktadırlar. Çin'in İç moğolistan bölgesinde de yaşayanları vardır. Tüm nüfuslarının 15 milyona yakın olduğu tahmin edilmektedir. Rusya'da Evenks özerk bölgesinde de Evenk Tunguzları yaşar. Rusya'da diğer yaşadıkları bölgeler; Tümen ve Tomsk Oblastı, Krasnoyarsk Krayı ile Evenk Özerk Okruğu, Irkutsk, Çita ve Amur Oblastları, Buryatya, Yakutistan, Kabarovsk Krayı ve Sahalin Oblastıdır.
Etnik gruplar
"Tunguzlar" (Mançu-Tunguz) halkları kuzey ve güney olmak üzere iki ana koldan oluşmaktadır.
Güney koluna Mançular (tarihsel olarak Jurchen) hakimdir. Çin Qing imparatorları Mançu'dur ve Mançu grubu büyük ölçüde Çince'ye adaptedir (Mançu dili ölmek üzeredir ve 2007 itibarıyla 20 yerli konuşmacı bildirilmiştir). Sibolar muhtemelen, Şiveylerin (Moğoldurlar) Tunguz dili konuşan bir bölümüdür ve genişleyen Mançular (Jurchen) tarafından fethedilmiştir. Dilleri Mançular ile karşılıklı olarak anlaşılabilir. Sibolar gibi Nanaylar (Goldi) da Jurchenler'den kaynaklanmaktadır. Oroklar (Ulta), Nanayların bir dalıdır. Nanay ile yakından ilgili diğer küçük gruplar ise , ve Udegeyler'dir. Udegeyler, Rusya Federasyonu'ndaki Primorskiy Krayı ve Habarovsk Krayı'nda yaşamaktadırlar.
Kuzey dalı çoğunlukla yakın ilişkili etnik gruplar Evenkiler ve Evenlerdir (Evenkiler ve Evenler "Evenik" olarak gruplandırılır. Etnik adları yalnızca farklı bir sonekle ayırt edilir - Even için -n ve Evenkī için -nkī; endonim(bir şeyin yerel adlandırılması) olarak, kendileri için aynı sıfatı bile kullanıyorlar -ǝwǝdī, Even dilinde "Even" ve Evenkī dilinde "Evenkī"). Evenkiler, Doğu Sibirya'nın, özellikle Saha Cumhuriyeti'nin birçok bölümüne ek olarak, Rusya'nın Evenk Özerk Okrugu'nda yaşamaktadırlar. Evenler, dil ve kültür açısından Evenkiler ile çok yakından ilgilidir ve aynı şekilde doğu Sibirya'nın çeşitli bölgelerinde yaşarlar. Kendilerini Rusya nüfus sayımında Evenkiler olarak sınıflayan insanlar Doğu Sibirya'nın batı ve güneyinde yaşama eğilimindedir; kendilerini Evenler olarak sınıflayan insanlar ise Doğu Sibirya'nın doğu ve kuzeyine doğru yaşama eğilimindedir. Ayrıca kuzey kolundaki küçük etnik gruplar Negidaller ve Oroçenler'dir. Oroçenler, ve , Heilongjiang Eyaleti, İç Moğolistan ve Moğolistan'ın bazı bölgelerinde yaşamakta ve ve Hamniganlar'ın Moğol halklarıyla (Moğol, Daur, ) yakın etkileşim içinde olsalar bile Evenk etnik kökeninin alt grupları olarak düşünülebilir ancak etnografik olarak Rusya'daki Evenkilerden oldukça farklıdırlar.
Demografi
- ■ etnik grubun ağırlıklı dağılımı Çin ise.
- ■ etnik grubun ağırlıklı dağılımı Çin ve Rusya ise.
- ■ etnik grubun ağırlıklı dağılımı Rusya ise.
Tunguz halkları:
| Türkçe | Çince / Rusça | kendi tanımlamaları | Bölge | Nüfus | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|
| Mançular | 满族（满洲）/Маньчжуры | ᠮᠠᠨᠵᡠ (: manju, : manju) | Liaoning, Jilin, Heilongjiang, İç Moğolistan, Hebei, Pekin vb., Çin |  Çin: 10,410,585 (2010) |  Tayvan: 12000
|
| Oroçenler | 鄂伦春族/Орочоны | , Hulunbuir vb., İç Moğolistan, Çin | Çin: 8,659 (2010) | ||
| Sibolar | 锡伯族/Сибо | ᠰᡞᠪᡝ (: sibe) | Çapçal Şibe Özerk İlçesi, İli Kazak Özerk İli vb., Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Liaoning, Çin | Çin: 190,481 (2010) | Ayrıca yerleşilmiş yerler Korgas, Tarbagatai, Urumçi, 1000'den fazla nüfuslu Jilin, Heilongjiang, İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Pekin, Çin. |
| Evenkiler ( dahil) | 鄂温克族、埃文基人/Эвенки | Эвэнкил | Ergun, , , , vb., İç Moğolistan Özerk Bölgesi; , Heilongjiang, Çin. Sahalin Oblastı. Habarovsk Krayı, Amur Oblastı, Buryatya, Zabaykalskiy Özerk Bölgesi, Evenk Özerk Okrugu, Yakutistan, İrkutsk Oblastı, Krasnoyarsk Krayı, Tomsk Oblastı, Tümen Oblastı, Rusya. |  Rusya: 38,396 (2012)
|  Moğolistan: 537 (2015)
|
| Nanaylar, Hezhen, Golds, Samagir | 赫哲族、那乃人、纳奈人/нанайцы | na nio, na bəi, na nai, ki lən, χə d͡ʑən | Jiejinkou, Bacha, Jiamusi; Sipai, Shuangyashan vb., Heilongjiang, Çin. | Rusya: 12,160 (2002)
| |
| Evenler | 埃文人/эвены | эвэсэл | Çukotka Özerk Okrugu,Kamçatka Krayı, Magadan Oblastı, Rusya | Rusya: 22,383 (2012) |  Ukrayna: 104 (2001) |
| 涅吉达尔人/негидальцы | элькан бэйэнин | Habarovsk Krayı, Rusya | Rusya: 513 (2012) | Ukrayna: 52 (2001) | |
| Oroklar | 乌尔他人、鄂罗克人/Ороки | Uilta, Orok, Ul'ta, Ulcha, Nani | , , Sahalin Oblastı, Rusya. | Rusya: 295 (2012) |  Japonya: 20 (1989) |
| 乌尔奇人/Ульчи | нани | , Habarovsk Krayı, Rusya | Rusya: 2,765 (2012) | Ukrayna: 76 | |
| 奥罗奇人/О́рочи | Nani | Habarovsk Krayı, Primorskiy Krayı, Sahalin Oblastı, Magadan Oblastı, Rusya | Rusya: 596 (2010) | Ukrayna: 288 | |
| Udegeyler | 乌德赫人/Удэгейцы | удээ, удэхе, Udihe, Udekhe, Udeghe | Habarovsk Krayı, Primorskiy Krayı, Rusya | Rusya: 1,496 (2010) | Ukrayna: 42 (2001) |
Nüfus genetiği
| Haplogruplar (yüzde olarak değerler) | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nüfus | Dil | n | C | C-M86/M77 | C-M407 | N-Tat | N-P43 | R1a | R1b | Diğerleri | Referans | |||||||||
| Evenkiler (Çin) | Kuzey Tunguz Dilleri | 41 | 43.9 | 43.9 | - | 34.1 | - | 36.6 | 24.4 | 2.4 | 9.8 | 2.4 | 4.9 | 0.0 | 2.4 | 4.9 | 0.0 | 9.8 | 0.0 | Hammer 2006 |
| Evenkiler (Çin) | Kuzey Tunguz Dilleri | 26 | 57.7 | 57.7 | 30.8 | - | 0.0 | 34.6 | 23.1 | 7.7 | 3.8 | 0.0 | 3.8 | - | - | 0.0 | 0.0 | 0.0 | K-M9(xNO-M214, P-92R7)=3.8 | Xue 2006 |
| Evenkiler (Rusya) | Kuzey Tunguz Dilleri | 95 | 68.4 | 68.4 | - | 54.7 | - | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 18.9 | 16.8 | 2.1 | 1.1 | 0.0 | 4.2 | I1-P30=5.3 J2-M172(xM12)=2.1 | Hammer 2006 |
| Evenler (Rusya) | Kuzey Tunguz Dilleri | 31 | 74.2 | 74.2 | - | 61.3 | - | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 12.9 | 12.9 | 0.0 | 6.5 | 0.0 | 3.2 | I2a1-P37.2=3.2 | Hammer 2006 |
| Nanaylar (Çin) | Amur | 45 | 28.9 | 22.2 | 11.1 | - | - | 51.1 | 44.4 | 0.0 | 6.7 | 4.4 | 20.0 | - | 17.8 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | Xue 2006 |
| Mançular (Çin) | Jurchen-Mançu | 52 | 26.9 | 26.9 | - | 0.0 | - | 57.7 | 38.5 | 3.8 | 9.6 | 3.8 | 5.8 | 0.0 | 0.0 | 1.9 | - | 0.0 | R2a-M124=3.8 R1-M173(xP25, M73, M269, SRY10831b)=1.9 J-12f2(xM172)=1.9 | Hammer 2006 |
| Mançular (Çin) | Jurchen-Mançu | 35 | 25.7 | 25.7 | 2.9 | - | - | 54.3 | 37.1 | 2.9 | 14.3 | 5.7 | 14.3 | 0.0 | 2.9 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | DE-YAP(xE-SRY4064)=2.9 K-M9(xNO-M214, P-92R7)=2.9 | Xue 2006 |
| Oroçonlar (Çin) | Kuzey Tunguz Dilleri | 22 | 90.9 | 90.9 | - | 68.2 | - | 4.5 | 0.0 | 0.0 | 4.5 | 0.0 | 4.5 | 4.5 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | Hammer 2006 |
| Oroçonlar (Çin) | Kuzey Tunguz Dilleri | 31 | 61.3 | 61.3 | 41.9 | - | - | 29.0 | 19.4 | 0.0 | 6.5 | 0.0 | 6.5 | 0.0 | 6.5 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | K-M9(xNO-M214, P-92R7)=3.2 | Xue 2006 |
| (Rusya) | Amur | 52 | 69.2 | 69.2 | 34.6 | 26.9 | 0.0 | 15.4 | 11.5 | 1.9 | 1.9 | - | 5.8 | 3.8 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 5.8 | I-P37=1.9% J1-M267(xP58)=1.9% | Balanovska 2018 |
| Sibolar (Çin) | Jurchen-Mançu | 41 | 26.8 | 26.8 | 4.9 | - | - | 36.6 | 26.8 | 7.3 | 2.4 | 2.4 | 17.1 | 4.9 | 0.0 | 0.0 | - | - | J-12f2=7.3 P-92R7(xR1a-SRY10831.2)=2.4 DE-YAP(xE-SRY4064)=2.4 BT-SRY10831.1(xC-M130, DE-YAP, J-12f2, K-M9)=2.4 | Xue 2006 |
Galeri
-
![image]()
Geleneksel kıyafet giymiş genç bir Mançu erkek -
![image]()
Sincan Eyaleti'ne asker olarak göç ettirilen Şibeler (1882'de Henry Landsell) -
![image]()
Evenklerin bir çadır örneği (Etnografya Müzesi, Ulan Ude) -
![image]()
Uilta (Orok) avcıları -
![image]()
Udegeler
Kaynakça
- ^ The Languages of the Seat of War in the East 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., by Max Müller, 1855
- ^ Tungus. (n.d.) American Heritage® Dictionary of the English Language, Fifth Edition. (2011). Retrieved May 2, 2019 from https://www.thefreedictionary.com/Tungus 11 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ [1] The Collected Works of M.A. Czap Marie Antoinette Czaplicka, p. 88
- ^ Pulleyblank (1983), p. 452
- ^ "While 'Altaic' is repeated in encyclopedias and handbooks most specialists in these languages no longer believe that the three traditional supposed Altaic groups, Turkic, Mongolian and Tungusic, are related." Lyle Campbell & Mauricio J. Mixco, A Glossary of Historical Linguistics (2007, University of Utah Press), pg. 7.
- ^ "When cognates proved not to be valid, Altaic was abandoned, and the received view now is that Turkic, Mongolian, and Tungusic are unrelated." Johanna Nichols, Linguistic Diversity in Space and Time (1992, Chicago), pg. 4.
- ^ Bradley, David. 2007. East and Southeast Asia. In R. E. Asher & Christopher Moseley (eds.), Atlas of the world’s languages, 2nd edn., 159–209. London & New York: Routledge.
- ^ a b 2010人口普查|1=《中国2010年人口普查资料（上中下）》，国务院人口普查办公室编，中国统计出版社，2012年1月，
- ^ 中华民国满族协会|1=翁福祥. . . 12 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ 中国人民大学 (1997). "民族研究" (1–12): 21.
- ^ "Census: Table 1. First, Second, and Total Responses to the Ancestry Question by Detailed Ancestry Code: 2000" (PDF). 美国人口普查局. 2000. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ a b "中国2010年人口普查资料". . 13 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ a b Ethnic groups in Russia 21 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2010 census, Rosstat. Retrieved 15 February 2012 (Rusça)
- ^ "Evenk Archives - Intercontinental Cry". Intercontinental Cry (İngilizce). 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Haziran 2017.
- ^ . National Statistics Office of Mongolia. 20 Şubat 2017. 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b . Ukraine Census 2001. State Statistics Committee of Ukraine. 17 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2012.
- ^ "Russia Population Census". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ (2010)
- ^ 『言語学大辞典 第2巻 世界言語編（中）さ-に』 亀井孝、河野六郎、千野栄一、三根谷徹、北村甫、南不二男、風間喜代三、西田龍雄、上村幸雄、松本克己、土田滋、上野善道 編（1988）三省堂
- ^ a b c d Russian Census 2010: Population by ethnicity 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- ^ State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census 23 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Ukrainian)
- ^ "ВПН-2010". Perepis-2010.ru. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2014.
- ^ State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Ukrainian)
- ^ a b c d e Hammer, Michael F.; Karafet, Tatiana M.; Park, Hwayong; Omoto, Keiichi; Harihara, Shinji; Stoneking, Mark; Horai, Satoshi (2006). "Dual origins of the Japanese: common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes". J Hum Genet. 51 (1): 47-58. doi:10.1007/s10038-005-0322-0.
- ^ a b c d e Xue, Yali; Zerjal, Tatiana; Bao, Weidong; Zhu, Suling; Shu, Qunfang; Xu, Jiujin; Du, Ruofu; Fu, Songbin; Li, Pu; Hurles, Matthew E.; Yang, Huanming; Tyler-Smith, Chris (2005). "Male Demography in East Asia: A North–South Contrast in Human Population Expansion Times". Genetics. 172 (4): 2431-2439. doi:10.1534/genetics.105.054270.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Balanovska2018isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
Kuzey Asya'da ilgili etnik grupları (Tunguzlar dışında)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tunguz halklari atalari Tunguz dillerini konusan veya halen konusmakta olan milletler etnik topluluklar ve cemiyetler icin kullanilan bir cati kavramdir Bazi etnik gruplar bugun hala bu dilleri konussa da Tunguz kokenli nufusun 90 indan fazlasi Cince Mogolca ve Rusca konusmaktadir Mancular Sibolar ve Evenkiler en kalabalik nufusa sahip Tunguz halklarini olusturmaktadir 1612 de tarafindan hazirlananTingoesen landt Evenki diger bir deyisle Tunguz topraklari haritasi Kendilerini Tunguz halklarina mensup olarak tanimlayan insanlarin toplam sayisi 11 milyon civarindadir ve bunlarin 10 milyondan fazlasi Mancudur neredeyse tamami Mancuca yerine Cince konusmaktadir Rusya nin Sibirya bolgesinde 40 000 den fazla ve Mogolistan daki 2 000 den az kisi disinda cogu Cin Halk Cumhuriyeti nde yasamaktadir Cagdas halklar ve etnik topluluklarBugun Rusya Mogolistan ve Cin de bir millete ait olmak genellikle 20 yuzyila kadar uzanan siyasi ve idari tanimlari takip etmektedir Bireysel gruplarin kimligi konustuklari dil ve yasadiklari yer ornegin Rus veya Cin tarafinda sinirlarin belirlenmesinde onemli bir rol oynamistir Asagidaki Tunguz halklari Rusya da kayitlidir Evenkiler Evenler NanaylarEtimoloji Tunguz adi yapaydir ve asil kullanim sadece varsayilan dilsel filum Tunguz dilleri icindir Evenkiler icin Rusca bir ekonim Ing exonym yerel halk tarafindan adlandirilan yer ve kisi isimlerinin yabancilar tarafindan farkli isimlendirilmesi olan Tunguz dan Tungus gelmektedir Ingilizce Tunguz 1850 lerde tarafindan un daha once Almanca Tunguz kullanimina dayanarak kullanimi baslandi Alternatif terim olarak Mancu Tunguz da kullanilmaktadir Rusca Tunguso manchzhurskie Ingilizce Tunguso Manchurian Tunguska kelimesi Dogu Sibirya nin batisinda Tunguska nehirleri dogusunda Pasifik Okyanusu arasindaki bolgesinde yasayan Tunguz dilleri konusan halklardan Evenkiler dolayi kullanilmakta Ruslar Tunguz kelimesini muhtemelen Dogu Turkce olan tunguz dan aldi Eski Turkcede tonguz Turkiye Turkcesinde yaban domuzu domuz ancak bazi akademisyenler Cince 東胡 dogu barbarlari Tonggu 通古 Tunguz dillerinde kelimesinden yola cikmayi tercih ettiler Modern telaffuzdaki benzerlik sansi bir zamanlar nun Tunguz dillerinin etkisinde oldugu varsayimina yol acti Ancak bu teori icin cok az temel var DilTunguz dilleri Dogu Sibirya ve Mancurya daki Tunguz halklari tarafindan konusulur Pek cok Tunguz dili tukenme tehlikesi altindadir Bu dil ailesine ait yaklasik 12 yasayan dilden biri ana dili olan 75 000 kisi vardir Tunguzca gunumuzde genellikle kendi basina ayri bir dil ailesi kabul edilmekle birlikte bolgesel ozellikler paylastigi Turk ve Mogol dilleri ile birlikte varsayimsal Altay dilleri ailesi icinde eski zamanlarda yayginca siniflandirilmistir Gunumuz Tunguz halklariGunumuz Tunguz topluluklari tabloda gosterilmistir Topluluk Nufus Yasadigi Cografya Dini Dilleri NotMancular 滿洲 mǎn zhōu 10 682 263 2000 Cin eski Mancurya bolgesi Budizm Daha cok Cince Curcenler 女眞 MancukuoSibeler 錫伯 xibo 188 824 2000 Sincan eski Mancurya Mancularin bir koluEvenkiler 鄂温克 ewenke Evenki 35 527 Rusya 2002 30 505 Cin 2000 Rusya v s Cin Ic Mogolistan v s Animizm Ortodoks Budizm EvenkceEvenler Eveny 19 071 2002 Rusya Magadan ve Kamcatka Samanizm Ortodoks Even lehcesiNegidaller Negidal 567 2002 Nanaylar 赫哲 hezhe 4 640 2004 Samanizm Dersu Uzala BalikcilikUlchi 686 2002 Oroklar Uilta Oroki 346 Sahalin Japonya AvcilikOroconlar 鄂倫春 elunchun 7 000 Ic Mogolistan RusyaUdegeyler Udege 1 700Ulchi 2 913 2002 Cografi dagilimRus ve Cin topraklari icinde kalan Mancurya Tunguz kokenli halklar gunumuzde Kuzey Cin ve Rusya nin merkeze en uc topraklari icindeki Mancurya bolgesinde yasamaktadirlar Cin in Ic mogolistan bolgesinde de yasayanlari vardir Tum nufuslarinin 15 milyona yakin oldugu tahmin edilmektedir Rusya da Evenks ozerk bolgesinde de Evenk Tunguzlari yasar Rusya da diger yasadiklari bolgeler Tumen ve Tomsk Oblasti Krasnoyarsk Krayi ile Evenk Ozerk Okrugu Irkutsk Cita ve Amur Oblastlari Buryatya Yakutistan Kabarovsk Krayi ve Sahalin Oblastidir Etnik gruplarTunguska nehirleri yasadiklari yerlerin bati siniridir Tunguzlar Mancu Tunguz halklari kuzey ve guney olmak uzere iki ana koldan olusmaktadir Guney koluna Mancular tarihsel olarak Jurchen hakimdir Cin Qing imparatorlari Mancu dur ve Mancu grubu buyuk olcude Cince ye adaptedir Mancu dili olmek uzeredir ve 2007 itibariyla 20 yerli konusmaci bildirilmistir Sibolar muhtemelen Siveylerin Mogoldurlar Tunguz dili konusan bir bolumudur ve genisleyen Mancular Jurchen tarafindan fethedilmistir Dilleri Mancular ile karsilikli olarak anlasilabilir Sibolar gibi Nanaylar Goldi da Jurchenler den kaynaklanmaktadir Oroklar Ulta Nanaylarin bir dalidir Nanay ile yakindan ilgili diger kucuk gruplar ise ve Udegeyler dir Udegeyler Rusya Federasyonu ndaki Primorskiy Krayi ve Habarovsk Krayi nda yasamaktadirlar Kuzey dali cogunlukla yakin iliskili etnik gruplar Evenkiler ve Evenlerdir Evenkiler ve Evenler Evenik olarak gruplandirilir Etnik adlari yalnizca farkli bir sonekle ayirt edilir Even icin n ve Evenki icin nki endonim bir seyin yerel adlandirilmasi olarak kendileri icin ayni sifati bile kullaniyorlar ǝwǝdi Even dilinde Even ve Evenki dilinde Evenki Evenkiler Dogu Sibirya nin ozellikle Saha Cumhuriyeti nin bircok bolumune ek olarak Rusya nin Evenk Ozerk Okrugu nda yasamaktadirlar Evenler dil ve kultur acisindan Evenkiler ile cok yakindan ilgilidir ve ayni sekilde dogu Sibirya nin cesitli bolgelerinde yasarlar Kendilerini Rusya nufus sayiminda Evenkiler olarak siniflayan insanlar Dogu Sibirya nin bati ve guneyinde yasama egilimindedir kendilerini Evenler olarak siniflayan insanlar ise Dogu Sibirya nin dogu ve kuzeyine dogru yasama egilimindedir Ayrica kuzey kolundaki kucuk etnik gruplar Negidaller ve Orocenler dir Orocenler ve Heilongjiang Eyaleti Ic Mogolistan ve Mogolistan in bazi bolgelerinde yasamakta ve ve Hamniganlar in Mogol halklariyla Mogol Daur yakin etkilesim icinde olsalar bile Evenk etnik kokeninin alt gruplari olarak dusunulebilir ancak etnografik olarak Rusya daki Evenkilerden oldukca farklidirlar DemografiTunguz dillerinin dagilimi etnik grubun agirlikli dagilimi Cin ise etnik grubun agirlikli dagilimi Cin ve Rusya ise etnik grubun agirlikli dagilimi Rusya ise Tunguz halklari Turkce Cince Rusca kendi tanimlamalari Bolge Nufus NotlarMancular 满族 满洲 Manchzhury ᠮᠠᠨᠵᡠ manju manju Liaoning Jilin Heilongjiang Ic Mogolistan Hebei Pekin vb Cin Cin 10 410 585 2010 Tayvan 12000 Hong Kong 1000 379 2000 Orocenler 鄂伦春族 Orochony Hulunbuir vb Ic Mogolistan Cin Cin 8 659 2010 Sibolar 锡伯族 Sibo ᠰᡞᠪᡝ sibe Capcal Sibe Ozerk Ilcesi Ili Kazak Ozerk Ili vb Sincan Uygur Ozerk Bolgesi Liaoning Cin Cin 190 481 2010 Ayrica yerlesilmis yerler Korgas Tarbagatai Urumci 1000 den fazla nufuslu Jilin Heilongjiang Ic Mogolistan Ozerk Bolgesi Pekin Cin Evenkiler dahil 鄂温克族 埃文基人 Evenki Evenkil Ergun vb Ic Mogolistan Ozerk Bolgesi Heilongjiang Cin Sahalin Oblasti Habarovsk Krayi Amur Oblasti Buryatya Zabaykalskiy Ozerk Bolgesi Evenk Ozerk Okrugu Yakutistan Irkutsk Oblasti Krasnoyarsk Krayi Tomsk Oblasti Tumen Oblasti Rusya Selenge il Mogolistan Rusya 38 396 2012 Cin 30 875 2010 Mogolistan 537 2015 Ukrayna 48 2001 Nanaylar Hezhen Golds Samagir 赫哲族 那乃人 纳奈人 nanajcy na nio na bei na nai ki len xe d ʑen Jiejinkou Bacha Jiamusi Sipai Shuangyashan vb Heilongjiang Cin Habarovsk Krayi Primorskiy Krayi Rusya Rusya 12 160 2002 Cin 5 354 2010 Evenler 埃文人 eveny evesel Cukotka Ozerk Okrugu Kamcatka Krayi Magadan Oblasti Rusya Rusya 22 383 2012 Ukrayna 104 2001 涅吉达尔人 negidalcy elkan bejenin Habarovsk Krayi Rusya Rusya 513 2012 Ukrayna 52 2001 Oroklar 乌尔他人 鄂罗克人 Oroki Uilta Orok Ul ta Ulcha Nani Sahalin Oblasti Rusya Abashiri Sapporo Hokkaido Japonya Rusya 295 2012 Japonya 20 1989 乌尔奇人 Ulchi nani Habarovsk Krayi Rusya Rusya 2 765 2012 Ukrayna 76奥罗奇人 O rochi Nani Habarovsk Krayi Primorskiy Krayi Sahalin Oblasti Magadan Oblasti Rusya Rusya 596 2010 Ukrayna 288Udegeyler 乌德赫人 Udegejcy udee udehe Udihe Udekhe Udeghe Habarovsk Krayi Primorskiy Krayi Rusya Rusya 1 496 2010 Ukrayna 42 2001 Nufus genetigiHaplogruplar yuzde olarak degerler Nufus Dil n C C M86 M77 C M407 N Tat N P43 R1a R1b Digerleri ReferansEvenkiler Cin Kuzey Tunguz Dilleri 41 43 9 43 9 34 1 36 6 24 4 2 4 9 8 2 4 4 9 0 0 2 4 4 9 0 0 9 8 0 0 Hammer 2006Evenkiler Cin Kuzey Tunguz Dilleri 26 57 7 57 7 30 8 0 0 34 6 23 1 7 7 3 8 0 0 3 8 0 0 0 0 0 0 K M9 xNO M214 P 92R7 3 8 Xue 2006Evenkiler Rusya Kuzey Tunguz Dilleri 95 68 4 68 4 54 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18 9 16 8 2 1 1 1 0 0 4 2 I1 P30 5 3 J2 M172 xM12 2 1 Hammer 2006Evenler Rusya Kuzey Tunguz Dilleri 31 74 2 74 2 61 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 9 12 9 0 0 6 5 0 0 3 2 I2a1 P37 2 3 2 Hammer 2006Nanaylar Cin Amur 45 28 9 22 2 11 1 51 1 44 4 0 0 6 7 4 4 20 0 17 8 0 0 0 0 0 0 0 0 Xue 2006Mancular Cin Jurchen Mancu 52 26 9 26 9 0 0 57 7 38 5 3 8 9 6 3 8 5 8 0 0 0 0 1 9 0 0 R2a M124 3 8 R1 M173 xP25 M73 M269 SRY10831b 1 9 J 12f2 xM172 1 9 Hammer 2006Mancular Cin Jurchen Mancu 35 25 7 25 7 2 9 54 3 37 1 2 9 14 3 5 7 14 3 0 0 2 9 0 0 0 0 0 0 DE YAP xE SRY4064 2 9 K M9 xNO M214 P 92R7 2 9 Xue 2006Oroconlar Cin Kuzey Tunguz Dilleri 22 90 9 90 9 68 2 4 5 0 0 0 0 4 5 0 0 4 5 4 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hammer 2006Oroconlar Cin Kuzey Tunguz Dilleri 31 61 3 61 3 41 9 29 0 19 4 0 0 6 5 0 0 6 5 0 0 6 5 0 0 0 0 0 0 K M9 xNO M214 P 92R7 3 2 Xue 2006 Rusya Amur 52 69 2 69 2 34 6 26 9 0 0 15 4 11 5 1 9 1 9 5 8 3 8 0 0 0 0 0 0 5 8 I P37 1 9 J1 M267 xP58 1 9 Balanovska 2018Sibolar Cin Jurchen Mancu 41 26 8 26 8 4 9 36 6 26 8 7 3 2 4 2 4 17 1 4 9 0 0 0 0 J 12f2 7 3 P 92R7 xR1a SRY10831 2 2 4 DE YAP xE SRY4064 2 4 BT SRY10831 1 xC M130 DE YAP J 12f2 K M9 2 4 Xue 2006GaleriGeleneksel kiyafet giymis genc bir Mancu erkek Sincan Eyaleti ne asker olarak goc ettirilen Sibeler 1882 de Henry Landsell Evenklerin bir cadir ornegi Etnografya Muzesi Ulan Ude Uilta Orok avcilari UdegelerKaynakca The Languages of the Seat of War in the East 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Max Muller 1855 Tungus n d American Heritage Dictionary of the English Language Fifth Edition 2011 Retrieved May 2 2019 from https www thefreedictionary com Tungus 11 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1 The Collected Works of M A Czap Marie Antoinette Czaplicka p 88 Pulleyblank 1983 p 452 While Altaic is repeated in encyclopedias and handbooks most specialists in these languages no longer believe that the three traditional supposed Altaic groups Turkic Mongolian and Tungusic are related Lyle Campbell amp Mauricio J Mixco A Glossary of Historical Linguistics 2007 University of Utah Press pg 7 When cognates proved not to be valid Altaic was abandoned and the received view now is that Turkic Mongolian and Tungusic are unrelated Johanna Nichols Linguistic Diversity in Space and Time 1992 Chicago pg 4 Bradley David 2007 East and Southeast Asia In R E Asher amp Christopher Moseley eds Atlas of the world s languages 2nd edn 159 209 London amp New York Routledge a b 2010人口普查 1 中国2010年人口普查资料 上中下 国务院人口普查办公室编 中国统计出版社 2012年1月 978 7 5037 6507 0 中华民国满族协会 1 翁福祥 12 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Aralik 2017 中国人民大学 1997 民族研究 1 12 21 Census Table 1 First Second and Total Responses to the Ancestry Question by Detailed Ancestry Code 2000 PDF 美国人口普查局 2000 30 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Aralik 2017 a b 中国2010年人口普查资料 13 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2020 a b Ethnic groups in Russia 21 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2010 census Rosstat Retrieved 15 February 2012 Rusca Evenk Archives Intercontinental Cry Intercontinental Cry Ingilizce 5 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Haziran 2017 National Statistics Office of Mongolia 20 Subat 2017 12 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Ukraine Census 2001 State Statistics Committee of Ukraine 17 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ocak 2012 Russia Population Census 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2020 2010 言語学大辞典 第2巻 世界言語編 中 さ に 亀井孝 河野六郎 千野栄一 三根谷徹 北村甫 南不二男 風間喜代三 西田龍雄 上村幸雄 松本克己 土田滋 上野善道 編 1988 三省堂 a b c d Russian Census 2010 Population by ethnicity 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca State statistics committee of Ukraine National composition of population 2001 census 23 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ukrainian VPN 2010 Perepis 2010 ru 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2014 State statistics committee of Ukraine National composition of population 2001 census 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ukrainian a b c d e Hammer Michael F Karafet Tatiana M Park Hwayong Omoto Keiichi Harihara Shinji Stoneking Mark Horai Satoshi 2006 Dual origins of the Japanese common ground for hunter gatherer and farmer Y chromosomes J Hum Genet 51 1 47 58 doi 10 1007 s10038 005 0322 0 a b c d e Xue Yali Zerjal Tatiana Bao Weidong Zhu Suling Shu Qunfang Xu Jiujin Du Ruofu Fu Songbin Li Pu Hurles Matthew E Yang Huanming Tyler Smith Chris 2005 Male Demography in East Asia A North South Contrast in Human Population Expansion Times Genetics 172 4 2431 2439 doi 10 1534 genetics 105 054270 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Balanovska2018 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kuzey Asya da ilgili etnik gruplari Tunguzlar disinda Aynular Gilyaklar Nivkhlar