Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Şubat 2021) () |
Müsafiriler. 930-1200 yılları arasında bugünkü Azerbaycan ve Ermenistan topraklarında hüküm süren ve Salariler ya da Sellariler adıyla da anılan hanedan. Deylemi hânedanlardan biri olan Müsâfirîler’in ortaya çıkışıyla ilgili bilgiler her ne kadar kesin değilse de Yâkūt el-Hamevî’nin kaydettiği bir mektuptan bu hânedanın tarihinin, mensubu bulundukları Âl-i Kenger’in Kazvin’e bağlı Târum (Tarım) vilâyetindeki Şemîrân (Semîrân) Kalesi’ni ele geçirmesine kadar gittiği anlaşılmaktadır.
Müsâfirîler سالاریان | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 919-1062 | |||||||||||||
 Sallarid hanedanının (Musafiridler veya Langaridler olarak da bilinir) haritası. | |||||||||||||
| Tür | Monarşi | ||||||||||||
| Başkent | Tarım şehristanı | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça | ||||||||||||
| Resmî din | İslam | ||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||
| Kral | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihî dönem | Orta Çağ | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Ermenistan Azerbaycan İran | ||||||||||||
Müsâfirîler’in bilinen ilk üyesi Sellâr (Sâlâr) diye tanınan Muhammed b. Müsâfir’dir. Mes‘ûdî babasının adını Esvâr şeklinde kaydeder isim zamanla Müsâfir şekline dönüşmüş olmalıdır. Muhammed b. Müsâfir, Cüstânî Hükümdarı III. Cüstân b. Vehsûdân’ın kızı ile evlenerek bu Deylemli hânedanla akrabalık tesis etti Taberistan’da Şiî Zeydîler’in çöküşe geçmesinin (IV./X. yüzyıl) ardından başlayan Deylemliler’in yayılma sürecinde de rol aldı ve lider Esfâr b. Şîreveyh’e karşı kumandanlarından Merdâvîc b. Ziyâr ile ittifak yaptı. Merdâvîc, bu ittifaka dayanarak 316 (928) veya 319’da (931) Esfâr’ı ortadan kaldıran ve kendisini yayılışın liderliğine getiren hareketi başlattı Ancak Muhammed b. Müsâfir’in oğulları Vehsûdân ve Merzübân, annelerinin de yardımıyla idare merkezi Şemîrân Kalesi’ni ele geçirip babalarını tahtından indirerek gözetim altına aldılar ve yönetimi kendileri üstlendiler; Târum bölgesi Vehsûdân’da, diğer topraklar Merzübân’da kaldı (330/942). Bu sırada, Sâcoğulları’ndan Yûsuf b. Ebü’s-Sâc’ın ölümünden (314/926) beri önemli iç karışıklıklara sahne olan Azerbaycan, Hâricî lideri tarafından ele geçirildi. Fakat Deysem’le ilişkileri bozulan veziri Ebü’l-Kāsım Ali b. Ca‘fer, Merzübân ile görüşüp onu Azerbaycan’a saldırmaya teşvik etti. Merzübân Deysem’i yenerek kısa zamanda Azerbaycan’a, daha sonra da Derbend ve Şirvan’a kadar Arrân ve İrmîniye’ye hâkim oldu; Deysem b. İbrâhim’i de kendisine iktâ ettiği Târum’daki bir kaleye gönderdi (330-331/942-943). 332 (944) yılında Arrân’ın merkezi Berdea Rus askerlerince işgal edildi. Merzübân onları kuşatma altına aldıysa da aynı günlerde Musul Hamdânî ordusunun Azerbaycan’a doğru harekete geçtiği haberi gelince Ruslar’la savaşmak için küçük bir birlik bırakıp Hamdânîler’e yöneldi. Meydana gelen savaşta yağan karın da etkisiyle bedevîlerden teşekkül eden Hamdânî ordusu dağıldı (334/945-46). O sırada Büveyhî Emîri Muizzüddevle’nin hilâfet merkezi Bağdat’a hâkim olması üzerine Hamdânî Emîri Nâsırüddevle Büveyhîler’i oradan atmaya niyetlendi ve bir mektupla Hamdânî kuvvetlerinin Azerbaycan’dan çekilmesini emretti. Kuşatma altında bulunan Berdea’daki işgalci Ruslar da ülkelerine geri döndüler
Çoğunlukla "emir" unvanını kullanan Müsafiriler, adlarını Şemiran Emiri olan Salar'ın oğlu Müsafir'den aldılar. Onuncu Yüzyılın son çeyreğine kadar, Teron,Semen, Petrov, Ermenistan, Arran ve Azerbaycana hakim oldular, 989-997 arasında Büveyhoğulları'nın hakimiyetine girdiler, 1065'te ise hanedanın hüküm sürdüğü topraklara Selçuklular egemen oldular.
Muhammed bin Musafir Dönemi
10. yüzyılın başlarında Şamiran'ı fetheden Muhammed bin Musafir. Cüstani hanedanından bir kız ile evlendi. Muhammed bin Musafirin Sert yönetimi ve politikaları, sonucunda ailesini bile ona yüz çevirdi. 941'yılında oğulları Wahsudan ibn Muhammed ve Marzuban tarafından hapsedildi
Marzuban ibn Muhammed Dönemi
Merzuban, Deysemi hanedanlığını işgal edip hükümdarı Deysem'i hapsetti,Daha sonra Merzuban Divin,Erdebil ve Tebriz'i ele geçirdi, sonra hanedanlığın başkentini Berdeye taşıdı ayrıca. Şirvanşahlar, Merzuban'ın tebası olmayı ve haraç ödemeyi kabul ettiler.
943-944'te (Ruslar, Hazar bölgesine bir sefer düzenlediler). Bölgedeki ekonomik durumu etkileyen bu sefer neticesinde Berde gücünü kaybetti ve merkez Gence'ye taşındı. Sallari ordusu, Rus ordusu karşısında birkaç kez yenilgiye uğradı. Ruslar başkent Barda'yı ele geçirdi. Ruslar, yerel halkın, otoritelerinin tanınması karşılığında dinlerini yaşamalarına izin verdi; Rusların bölgede kalıcı olarak yerleşme niyeti bulunuyordu. İbn Miskawaih'e göre, yerel halk Rus güçlerine taş atarak ve barışı bozdu, Ruslar yerel halkın şehri boşaltmasını talep etti. Bu talep yerel halk tarafından reddedildi ve Ruslar yerel halkı öldürmeye, birçok kişiyi ise fidye için esir almaya başladı. Katliam, müzakereler nedeniyle kısa bir süre kesintiye uğradı ancak kısa süre sonra bu antlaşma bozuldu. Ruslar, birkaç ay berde de kaldı ve çevredeki pek çok yeri yağmalayarak şehirden ayrıldılar.
948'yılında Marzuban, Hemedan ve İsfahan hükümdarı Rukn ed-Daula tarafından mağlup edildi ve Samiram Kalesi'nde esir alındı. Bundan sonra Sallariler bölgesi, Marzuban'ın erkek kardeşi Vahsudan,Merzubanın oğulları ve Deysam Sajid arasında acımasız bir güç mücadelesinin yeri oldu. Merkezi yönetimdeki bu zayıflık, Revaddilerin ve Şeddadilerin sırasıyla Tebriz ve Divin'in kuzeydoğusundaki bölgelerin kontrolünü ele geçirmesine sebep oldu.
Yıkılış
Merzuban, kardeşi Wahsudan'ı halefi olarak belirlemişti. Ancak Azerbaycan'a kalelerin komutanları onu lider olarak görmeyi reddettiler ve onun yerine Marzuban'ın oğlu Justanibn Merzuban'ı halefi olarak tanıdı. Ancak Wahsudan yönetimin başına geçmeyi başardı. Wahsudan'ın ölümünden sonra (967'den bir süre sonra), oğlu Nuh onun yerini aldı. Nuh 989'da ölünce, yerine Nuh'un küçük oğlu ibrahim geçti
Gazneli Mahmut yeni halefin tecrübesizliğinden yararlandı ve 1029 yılında Rey'i fethetti İbrahim'toprakları geri almak için bir kuvvet gönderdi, ancak bunu başaramadı, daha sonra İbrahim, Kazvin'i Gazneliler'den aldı ve savaşta Gazneli Mahmud'un oğlu Mesud'u yendi. Salariler 1062 yılında selçuklular tarafından yıkıldı ve zaman içerisinde asimile oldular. []
Kaynakça
- ^ (Muʿcemü’l-büldân, III, 291)
- ^ (Mürûcü’ẕ-ẕeheb, IV, 378)
- ^ (a.g.e., IV, 377-378; İbn Miskeveyh, II, 32, 151)
- ^ (Mes‘ûdî, IV, 377-378)
- ^ (İbn Miskeveyh, II, 62-67; İbnü’l-Esîr, VIII, 412-415).
- ^ Clifford Edmund Bosworth, The New Islamic Dynasties, 148-149.
- ^ V. Minorsky, Kafkas tarihinde Çalışmalar, Cambridge University Press, 1957.
- ^ Ryzhov, Konstantin. (2004). Vse monarkhi mira. Musulʹmanskiĭ Vostok, VII-XV vv. Moskva: Veche. ISBN . OCLC 60375682.
- ^ Abu '. İbn Ahmed İbn Muhammed, Miskawaih (2014). Tajarib Al-Umam; Veya, İbn Miskeveyh'in Tarihi. Nabu Basın. .
- ^ . iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021.
- ^ V. Minorsky, Kafkas Tarihi Çalışmaları, Cambridge University Press, 1957. s. 112.
- ^ Bayne Fisher, William (1975). Cambridge History of Iran, Том 4. Cambridge University Press. .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Subat 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Musafiriler 930 1200 yillari arasinda bugunku Azerbaycan ve Ermenistan topraklarinda hukum suren ve Salariler ya da Sellariler adiyla da anilan hanedan Deylemi hanedanlardan biri olan Musafiriler in ortaya cikisiyla ilgili bilgiler her ne kadar kesin degilse de Yakut el Hamevi nin kaydettigi bir mektuptan bu hanedanin tarihinin mensubu bulunduklari Al i Kenger in Kazvin e bagli Tarum Tarim vilayetindeki Semiran Semiran Kalesi ni ele gecirmesine kadar gittigi anlasilmaktadir Musafirilerسالاریان919 1062Sallarid hanedaninin Musafiridler veya Langaridler olarak da bilinir haritasi TurMonarsiBaskentTarim sehristaniYaygin dil ler FarscaResmi dinIslamHukumetMonarsiKral 919 941 ilk 1050 1062 son Tarihi donemOrta Cag Kurulusu919 Dagilisi1062Onculler ArdillarSacogullari Nizari Ismaili DevletiSeddadilerRevvadilerGunumuzdeki durumuErmenistan Azerbaycan Iran Musafiriler in bilinen ilk uyesi Sellar Salar diye taninan Muhammed b Musafir dir Mes udi babasinin adini Esvar seklinde kaydeder isim zamanla Musafir sekline donusmus olmalidir Muhammed b Musafir Custani Hukumdari III Custan b Vehsudan in kizi ile evlenerek bu Deylemli hanedanla akrabalik tesis etti Taberistan da Sii Zeydiler in cokuse gecmesinin IV X yuzyil ardindan baslayan Deylemliler in yayilma surecinde de rol aldi ve lider Esfar b Sireveyh e karsi kumandanlarindan Merdavic b Ziyar ile ittifak yapti Merdavic bu ittifaka dayanarak 316 928 veya 319 da 931 Esfar i ortadan kaldiran ve kendisini yayilisin liderligine getiren hareketi baslatti Ancak Muhammed b Musafir in ogullari Vehsudan ve Merzuban annelerinin de yardimiyla idare merkezi Semiran Kalesi ni ele gecirip babalarini tahtindan indirerek gozetim altina aldilar ve yonetimi kendileri ustlendiler Tarum bolgesi Vehsudan da diger topraklar Merzuban da kaldi 330 942 Bu sirada Sacogullari ndan Yusuf b Ebu s Sac in olumunden 314 926 beri onemli ic karisikliklara sahne olan Azerbaycan Harici lideri tarafindan ele gecirildi Fakat Deysem le iliskileri bozulan veziri Ebu l Kasim Ali b Ca fer Merzuban ile gorusup onu Azerbaycan a saldirmaya tesvik etti Merzuban Deysem i yenerek kisa zamanda Azerbaycan a daha sonra da Derbend ve Sirvan a kadar Arran ve Irminiye ye hakim oldu Deysem b Ibrahim i de kendisine ikta ettigi Tarum daki bir kaleye gonderdi 330 331 942 943 332 944 yilinda Arran in merkezi Berdea Rus askerlerince isgal edildi Merzuban onlari kusatma altina aldiysa da ayni gunlerde Musul Hamdani ordusunun Azerbaycan a dogru harekete gectigi haberi gelince Ruslar la savasmak icin kucuk bir birlik birakip Hamdaniler e yoneldi Meydana gelen savasta yagan karin da etkisiyle bedevilerden tesekkul eden Hamdani ordusu dagildi 334 945 46 O sirada Buveyhi Emiri Muizzuddevle nin hilafet merkezi Bagdat a hakim olmasi uzerine Hamdani Emiri Nasiruddevle Buveyhiler i oradan atmaya niyetlendi ve bir mektupla Hamdani kuvvetlerinin Azerbaycan dan cekilmesini emretti Kusatma altinda bulunan Berdea daki isgalci Ruslar da ulkelerine geri donduler Cogunlukla emir unvanini kullanan Musafiriler adlarini Semiran Emiri olan Salar in oglu Musafir den aldilar Onuncu Yuzyilin son ceyregine kadar Teron Semen Petrov Ermenistan Arran ve Azerbaycana hakim oldular 989 997 arasinda Buveyhogullari nin hakimiyetine girdiler 1065 te ise hanedanin hukum surdugu topraklara Selcuklular egemen oldular Muhammed bin Musafir Donemi10 yuzyilin baslarinda Samiran i fetheden Muhammed bin Musafir Custani hanedanindan bir kiz ile evlendi Muhammed bin Musafirin Sert yonetimi ve politikalari sonucunda ailesini bile ona yuz cevirdi 941 yilinda ogullari Wahsudan ibn Muhammed ve Marzuban tarafindan hapsedildiMarzuban ibn Muhammed DonemiMerzuban Deysemi hanedanligini isgal edip hukumdari Deysem i hapsetti Daha sonra Merzuban Divin Erdebil ve Tebriz i ele gecirdi sonra hanedanligin baskentini Berdeye tasidi ayrica Sirvansahlar Merzuban in tebasi olmayi ve harac odemeyi kabul ettiler 943 944 te Ruslar Hazar bolgesine bir sefer duzenlediler Bolgedeki ekonomik durumu etkileyen bu sefer neticesinde Berde gucunu kaybetti ve merkez Gence ye tasindi Sallari ordusu Rus ordusu karsisinda birkac kez yenilgiye ugradi Ruslar baskent Barda yi ele gecirdi Ruslar yerel halkin otoritelerinin taninmasi karsiliginda dinlerini yasamalarina izin verdi Ruslarin bolgede kalici olarak yerlesme niyeti bulunuyordu Ibn Miskawaih e gore yerel halk Rus guclerine tas atarak ve barisi bozdu Ruslar yerel halkin sehri bosaltmasini talep etti Bu talep yerel halk tarafindan reddedildi ve Ruslar yerel halki oldurmeye bircok kisiyi ise fidye icin esir almaya basladi Katliam muzakereler nedeniyle kisa bir sure kesintiye ugradi ancak kisa sure sonra bu antlasma bozuldu Ruslar birkac ay berde de kaldi ve cevredeki pek cok yeri yagmalayarak sehirden ayrildilar 948 yilinda Marzuban Hemedan ve Isfahan hukumdari Rukn ed Daula tarafindan maglup edildi ve Samiram Kalesi nde esir alindi Bundan sonra Sallariler bolgesi Marzuban in erkek kardesi Vahsudan Merzubanin ogullari ve Deysam Sajid arasinda acimasiz bir guc mucadelesinin yeri oldu Merkezi yonetimdeki bu zayiflik Revaddilerin ve Seddadilerin sirasiyla Tebriz ve Divin in kuzeydogusundaki bolgelerin kontrolunu ele gecirmesine sebep oldu YikilisMerzuban kardesi Wahsudan i halefi olarak belirlemisti Ancak Azerbaycan a kalelerin komutanlari onu lider olarak gormeyi reddettiler ve onun yerine Marzuban in oglu Justanibn Merzuban i halefi olarak tanidi Ancak Wahsudan yonetimin basina gecmeyi basardi Wahsudan in olumunden sonra 967 den bir sure sonra oglu Nuh onun yerini aldi Nuh 989 da olunce yerine Nuh un kucuk oglu ibrahim gecti Gazneli Mahmut yeni halefin tecrubesizliginden yararlandi ve 1029 yilinda Rey i fethetti Ibrahim topraklari geri almak icin bir kuvvet gonderdi ancak bunu basaramadi daha sonra Ibrahim Kazvin i Gazneliler den aldi ve savasta Gazneli Mahmud un oglu Mesud u yendi Salariler 1062 yilinda selcuklular tarafindan yikildi ve zaman icerisinde asimile oldular kaynak belirtilmeli Kaynakca Muʿcemu l buldan III 291 Murucu ẕ ẕeheb IV 378 a g e IV 377 378 Ibn Miskeveyh II 32 151 Mes udi IV 377 378 Ibn Miskeveyh II 62 67 Ibnu l Esir VIII 412 415 Clifford Edmund Bosworth The New Islamic Dynasties 148 149 V Minorsky Kafkas tarihinde Calismalar Cambridge University Press 1957 Ryzhov Konstantin 2004 Vse monarkhi mira Musulʹmanskiĭ Vostok VII XV vv Moskva Veche ISBN 5 94538 301 5 OCLC 60375682 Abu Ibn Ahmed Ibn Muhammed Miskawaih 2014 Tajarib Al Umam Veya Ibn Miskeveyh in Tarihi Nabu Basin ISBN 1295768103 iranicaonline org 29 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2021 V Minorsky Kafkas Tarihi Calismalari Cambridge University Press 1957 s 112 Bayne Fisher William 1975 Cambridge History of Iran Tom 4 Cambridge University Press ISBN 9780521069359