Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İli Nehri Antlaşması (638), Batı Göktürk Kağanlığı'nın On-ok ve Tuğluk urukları arasındaki iç savaşı sonlandıran boylar meclisi antlaşmasıdır. Bu antlaşmaya göre, kurucu boylar Batı Göktürk Devleti'nin konfederatif bütünlüğünü desteklemek ve garanti etmekle sorunlu tutulmuştur. Ancak buna bağlı olarak, On-oklar ve Tuğluklar, antlaşma uyarınca konfederasyona bağlı tam bağımsız iki devlet teşkil etmiştir.
 Antlaşmanın yapıldığı coğrafya | |
| Tür | Barış Antlaşması |
|---|---|
| İmzalanma | 638 |
| Yer | Toygun |
638'de yapılan bu antlaşma adını İli Nehri'nden almıştır. Böylece İli Nehri, konfederatif yapının iki bağımsız devleti arasında sınır teşkil etmiştir. Deevletin bölünmesine neden olan savaşlar 634'te başlamıştır. Bu savaş yıllarında, kağanlığın toprakları beylik yapıalnmasına bağlı kalmak koşuluyla doğu boyları lehine yeniden paylaştırılmıştır.
Çatışmaların çıkması ve konfederatif yapının kurulmasında İzgil beyi başrol oynamıştır. Birleşik Türk boyları ulusal meclisi olan Toygun, toprak sahibi Türk beylerinin katılımıyla toplanmış ve İşbara Teriş Tunga Kağan'ın tahttan indirilerek yerine Yukuk Kağan'ın Türk Kağan (Türk kağan ifadesi konfederasyonun kağanı anlamında kullanılırdı.) olarak atanmasına karar verilmiştir. Antlaşmadan sonra azledilen Batı Göktürk Kağanı İşbara Teriş, ülkenin doğusundaki egemenliğini devam ettirmiştir. Ülkenin batısında ise Aşina ailesinden Yukuk Kağan etkili olmuştur. Aslen bir Doğu Göktürk asilzadesi olan Yukuk, Batı Göktürk kağanı olduktan sonra Yelbi Türk Kağan adıyla ülkeyi idare etmiştir. Ancak Yukuk Kağan, antlaşmadan 4 yıl sonra tahttan çekilerek Kunduz kentine gitmiş ve ölene kadar burada yaşamıştır. Batı Göktürklerinin parçalanmasından sonra, ortaya Türkeş Kağanlığı çıkmıştır.
Antlaşmanın maddeleri
Antlaşmanın maddeleri birleşik Türk ulus meclisi olan Toygun'da alınan kararlardır. Toygun'da şu kararlar alınmıştır:
1. Kağanlık, On-oklar ve Tuğluklar tarafından konfederatif yapı içerisinde ikiye bölünecek,
2. İki devlet de bağımsız olacak,
3. İli Nehri'nin doğusunu On-oklar kontrol edecek, buranın yönetimi İşbara Teriş Tunga Kağan'da olacak,
4. İli Nehri'nin batısını aslen Doğu Göktürk kökenli Yukuk Kağan yönetecek, bu bölümün yönetiminde Tuğluklar etkili olacak,
5. Büyük hükümdar (Türk Kağan) olarak Yukuk Kağan atanacak, İşbara Teriş Tunga Kağan'dan bu unvan alınacak.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ili Nehri Antlasmasi 638 Bati Gokturk Kaganligi nin On ok ve Tugluk uruklari arasindaki ic savasi sonlandiran boylar meclisi antlasmasidir Bu antlasmaya gore kurucu boylar Bati Gokturk Devleti nin konfederatif butunlugunu desteklemek ve garanti etmekle sorunlu tutulmustur Ancak buna bagli olarak On oklar ve Tugluklar antlasma uyarinca konfederasyona bagli tam bagimsiz iki devlet teskil etmistir Ili Nehri AntlasmasiAntlasmanin yapildigi cografyaTurBaris AntlasmasiImzalanma638YerToygun 638 de yapilan bu antlasma adini Ili Nehri nden almistir Boylece Ili Nehri konfederatif yapinin iki bagimsiz devleti arasinda sinir teskil etmistir Deevletin bolunmesine neden olan savaslar 634 te baslamistir Bu savas yillarinda kaganligin topraklari beylik yapialnmasina bagli kalmak kosuluyla dogu boylari lehine yeniden paylastirilmistir Catismalarin cikmasi ve konfederatif yapinin kurulmasinda Izgil beyi basrol oynamistir Birlesik Turk boylari ulusal meclisi olan Toygun toprak sahibi Turk beylerinin katilimiyla toplanmis ve Isbara Teris Tunga Kagan in tahttan indirilerek yerine Yukuk Kagan in Turk Kagan Turk kagan ifadesi konfederasyonun kagani anlaminda kullanilirdi olarak atanmasina karar verilmistir Antlasmadan sonra azledilen Bati Gokturk Kagani Isbara Teris ulkenin dogusundaki egemenligini devam ettirmistir Ulkenin batisinda ise Asina ailesinden Yukuk Kagan etkili olmustur Aslen bir Dogu Gokturk asilzadesi olan Yukuk Bati Gokturk kagani olduktan sonra Yelbi Turk Kagan adiyla ulkeyi idare etmistir Ancak Yukuk Kagan antlasmadan 4 yil sonra tahttan cekilerek Kunduz kentine gitmis ve olene kadar burada yasamistir Bati Gokturklerinin parcalanmasindan sonra ortaya Turkes Kaganligi cikmistir Antlasmanin maddeleriAntlasmanin maddeleri birlesik Turk ulus meclisi olan Toygun da alinan kararlardir Toygun da su kararlar alinmistir 1 Kaganlik On oklar ve Tugluklar tarafindan konfederatif yapi icerisinde ikiye bolunecek 2 Iki devlet de bagimsiz olacak 3 Ili Nehri nin dogusunu On oklar kontrol edecek buranin yonetimi Isbara Teris Tunga Kagan da olacak 4 Ili Nehri nin batisini aslen Dogu Gokturk kokenli Yukuk Kagan yonetecek bu bolumun yonetiminde Tugluklar etkili olacak 5 Buyuk hukumdar Turk Kagan olarak Yukuk Kagan atanacak Isbara Teris Tunga Kagan dan bu unvan alinacak Kaynakca a b Lev Nikolayevic Gumilev Eski Turkler trans D Ahsen Batur Selenge Yayinlari Istanbul 2002 ISBN 975 7856 39 8 s 273 275 Turkce Zuev Yu A The strongest tribe Esgil s 55 56 Almati 2004 ISBN 9965 699 14 3 Zuev Yu A Early Turks Essays on history and ideology Almati Daik Press 2002 s 207 209 239