Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Didi Turkoba" (Gürcüce: დიდი თურქობა; okunuşu: “didi turkoba”), Gürcü tarih yazıcılığında, Kral II. Giorgi’nin hükümdarlığı döneminde (1072 -1089) Selçukluların öncülüğünde Türk kabilelerinin Gürcistan topraklarında sürekli saldırılarını ve ele geçirdikleri yerleri yağmalamalarını ifade eden bir terimdir. Kelime kelime çevirisi “Büyük Türklük” olsa da bu terim “Büyük Türk istilası” anlamında kullanılmaktadır.
1080 yılında başlayan “Didi Turkoba” döneminde Klarceti, Şavşeti, Acara, Samokalako, Argveti ve Kartli bölgeleri yerle bir edilmiş, istilacılara karşı savaşan çok sayıda insan yaşamını yitirmiş, köyler ve kentler yıkılmıştır.
Bizans'ın yenilmesi
Malazgirt Savaşı’nda (1071) yenilgiye uğrayan Bizans, artık Büyük Selçukluların yeni saldırılarına karşı koyacak durumda değildi. Bundan dolayı 1074’te yaptığı bir anlaşmayla doğudaki eyaletlerin çoğunu Selçuklulara bırakmak zorunda kaldı. Bizans’la anlaşmaya varan Büyük Selçuklular bu kez saldırılarının yönünü Gürcistan’a çevirdiler. İlk saldırıyı Kars’a gerçekleştirdiler ve Emir Ahmed’in geniş çaplı saldırısı sonucunda kenti ele geçirdiler.
Kveli Kalesi savaşı
Bunun ardından Selçuklular II. Giorgi’nin iktidarına karşı güçlü saldırlar başlattılar. Kveli Kalesi’nde (Kol Kalesi) bulunan krala karşı bir baskın düzenlediler. Bu baskını anlatan Gürcü tarihçi Selçukluların içeriden yardım gördüğünü ve bu ani baskına Gürcülerin karşı koyma fırsatı bulamadığını belirtir. Kral Giorgi maiyetindekilerle birlikte önce Acara, ardından Abhazya bölgesine çekildi. Kveli Kalesi Savaşı olarak bilinen 1080 tarihli baskında Gürcü kraliyetinin bütün servetini Büyük Selçuklular ele geçirdi. Büyük Selçuklu komutanı Emir Ahmed kazandığı zaferle yetindi ve II. Giorgi’nin peşinden gitmedi.
Bu baskınla Gürcistan’da "Didi Turkoba" olarak bilinen “Büyük Türk İstilası” başladı. Kurucu Davit'in tarihçisi Selçukluların Gürcistan’a saldırdığını, “ülkenin her yerine çekirge gibi yayıldıklarını”, Şavşeti, Klarceti, Samtshe, Acara, Argveti, Samokalako, Çkondidi ve Kartli’yi işgal ettiklerini, Klarceti’de bulunan manastırları, Artanuci ve Kutaisi’yi yaktıklarını yazar.
Yeni saldırı
Kurucu Davit’in tarihçisinin anlattığına göre Emir Ahmed yolda Bizans’a karşı sefere giden Türk emirlerle karşılaştı. Emir Ahmed bu emirlere Gürcülere karşı kazandığı bu zaferi anlattı ve II. Giorgi’nin Batı Gürcistan’a kaçtığını söyledi. Kral Davit’in tarihçisinin yazdığına göre Emir Ahmed yolda karşılaştığı bu emirlere Bizans’a değil, büyük servete sahip Gürcistan’a sefer yapmalarını tavsiye etti. Bu emirler de yönünü değiştirip Gürcistan’a karşı saldırıya geçtiler. Bu saldırı çok geniş bir mahiyet almış ve bütün Gürcistan’a yayılmıştır.
Büyük istila
Selçuklular bu saldırıların ardından ilk kez Asisporni ile Klarceti’yi ele geçirmeyi başardılar. Ardından Şavşeti, Acara, Samtshe, Kartli, Argveti gibi bölgeleri ele geçirdiler. Bir gün içinde Kutaisi kentini alıp yaktılar. Bu arada Klarceti ve Artaani’deki manastırları ateşe verdiler. Selçukluların bu geniş çaplı saldırıları aylarca sürdü. Evlerini ve topraklarını terk etmek zorunda kalan Gürcüler ağır bir kışa maruz kaldı. 1080 yılındaki bu geniş çaplı istila Selçuklular tarafından her yıl ilkbahardan kış aylarına kadar tekrarlanıyordu. Ele geçirdikleri yerlerde göçmen kabileler kışa kadar kalıyor ve her şeyi yağmalıyorlardı. Bu ağır şartlar karşısında II. Giorgi 1083’te İsfahan’da Büyük Selçuklu hükümdarı Melikşah’ın huzuruna çıkıp haraç ödemeyi kabul etti. Melik Şah’a Gürcistan’a yönelik saldırıları kesmeyi ve Büyük Selçukluların kontrol edemediği Hereti ile Kaheti’yi II. Giorgi’ye bırakmayı kabul etti. II. Giorgi’nin kabul ettiği bu haracı Gürcistan 1089 yılına kadar ödemek zorunda kaldı.
Büyük Selçukluların yenilgisi
Bu kötü gidişat üzerine II. Giorgi 1089’da 16 yaşındaki oğlu Davit’e (Kurucu Davit) taç giydirdi ya da soylular onu iktidarı oğluna devretmek zorunda bıraktı. Genç kral, Melik Şah'ın 1092'deki ölümünü ve 1096’da Orta Doğu’ya yapılan Birinci Haçlı Seferi’nin de etkisiyle zayıflamış olan Büyük Selçuklulara karşı seferler başlattı. Kurucu Davit 1099’da Büyük Selçuklulara ödenen haracı kesecek kadar güçlenmişti.
Büyük Selçukluların bölgesel haleflerine karşı bir dizi askeri başarı kazanan Kurucu Davit, 1121'de Didgori'deki Büyük Selçuklular ile müttefiklerinin oluşturduğu Müslüman ordularına karşı büyük bir askerî zafer kazandı. Didgori Savaşı’nın ardından Gürcüler Güney Kafkasya ile günümüzde Doğu Anadolu olarak adlandırılan bölgenin kontrolünü yeniden ele geçirdiler.
Kaynakça
- ^ İ. Cavahişvili-N. Berdzenişvili-S. Canaşia, Gürcistan Tarihi - Eski Dönemlerden 19. Yüzyılın Başına Kadar (Gürcüce), Tiflis, 1943, s. 157.
- ^ a b ”Krallar Kralı Davit’in Tarihi”, Kartlis Tshovreba (Gürcüce), Tiflis, 1955, I. cilt, s. 319.
- ^ Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları, (Editöler) Buba Kudava ve Goça Saitidze; Türkçeye çevirenler: Hasan Çelik ve Kevser Ruhi; Tiflis, 2018, s. 113, .
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Didi Turkoba Gurcuce დიდი თურქობა okunusu didi turkoba Gurcu tarih yaziciliginda Kral II Giorgi nin hukumdarligi doneminde 1072 1089 Selcuklularin onculugunde Turk kabilelerinin Gurcistan topraklarinda surekli saldirilarini ve ele gecirdikleri yerleri yagmalamalarini ifade eden bir terimdir Kelime kelime cevirisi Buyuk Turkluk olsa da bu terim Buyuk Turk istilasi anlaminda kullanilmaktadir 1080 yilinda baslayan Didi Turkoba doneminde Klarceti Savseti Acara Samokalako Argveti ve Kartli bolgeleri yerle bir edilmis istilacilara karsi savasan cok sayida insan yasamini yitirmis koyler ve kentler yikilmistir Bizans in yenilmesiMalazgirt Savasi nda 1071 yenilgiye ugrayan Bizans artik Buyuk Selcuklularin yeni saldirilarina karsi koyacak durumda degildi Bundan dolayi 1074 te yaptigi bir anlasmayla dogudaki eyaletlerin cogunu Selcuklulara birakmak zorunda kaldi Bizans la anlasmaya varan Buyuk Selcuklular bu kez saldirilarinin yonunu Gurcistan a cevirdiler Ilk saldiriyi Kars a gerceklestirdiler ve Emir Ahmed in genis capli saldirisi sonucunda kenti ele gecirdiler II Giorgi nin Ateni Sioni deki freski Kveli Kalesi savasiBunun ardindan Selcuklular II Giorgi nin iktidarina karsi guclu saldirlar baslattilar Kveli Kalesi nde Kol Kalesi bulunan krala karsi bir baskin duzenlediler Bu baskini anlatan Gurcu tarihci Selcuklularin iceriden yardim gordugunu ve bu ani baskina Gurculerin karsi koyma firsati bulamadigini belirtir Kral Giorgi maiyetindekilerle birlikte once Acara ardindan Abhazya bolgesine cekildi Kveli Kalesi Savasi olarak bilinen 1080 tarihli baskinda Gurcu kraliyetinin butun servetini Buyuk Selcuklular ele gecirdi Buyuk Selcuklu komutani Emir Ahmed kazandigi zaferle yetindi ve II Giorgi nin pesinden gitmedi Bu baskinla Gurcistan da Didi Turkoba olarak bilinen Buyuk Turk Istilasi basladi Kurucu Davit in tarihcisi Selcuklularin Gurcistan a saldirdigini ulkenin her yerine cekirge gibi yayildiklarini Savseti Klarceti Samtshe Acara Argveti Samokalako Ckondidi ve Kartli yi isgal ettiklerini Klarceti de bulunan manastirlari Artanuci ve Kutaisi yi yaktiklarini yazar Yeni saldiriKurucu Davit in tarihcisinin anlattigina gore Emir Ahmed yolda Bizans a karsi sefere giden Turk emirlerle karsilasti Emir Ahmed bu emirlere Gurculere karsi kazandigi bu zaferi anlatti ve II Giorgi nin Bati Gurcistan a kactigini soyledi Kral Davit in tarihcisinin yazdigina gore Emir Ahmed yolda karsilastigi bu emirlere Bizans a degil buyuk servete sahip Gurcistan a sefer yapmalarini tavsiye etti Bu emirler de yonunu degistirip Gurcistan a karsi saldiriya gectiler Bu saldiri cok genis bir mahiyet almis ve butun Gurcistan a yayilmistir Sultan Malik Sah Buyuk istilaSelcuklular bu saldirilarin ardindan ilk kez Asisporni ile Klarceti yi ele gecirmeyi basardilar Ardindan Savseti Acara Samtshe Kartli Argveti gibi bolgeleri ele gecirdiler Bir gun icinde Kutaisi kentini alip yaktilar Bu arada Klarceti ve Artaani deki manastirlari atese verdiler Selcuklularin bu genis capli saldirilari aylarca surdu Evlerini ve topraklarini terk etmek zorunda kalan Gurculer agir bir kisa maruz kaldi 1080 yilindaki bu genis capli istila Selcuklular tarafindan her yil ilkbahardan kis aylarina kadar tekrarlaniyordu Ele gecirdikleri yerlerde gocmen kabileler kisa kadar kaliyor ve her seyi yagmaliyorlardi Bu agir sartlar karsisinda II Giorgi 1083 te Isfahan da Buyuk Selcuklu hukumdari Meliksah in huzuruna cikip harac odemeyi kabul etti Melik Sah a Gurcistan a yonelik saldirilari kesmeyi ve Buyuk Selcuklularin kontrol edemedigi Hereti ile Kaheti yi II Giorgi ye birakmayi kabul etti II Giorgi nin kabul ettigi bu haraci Gurcistan 1089 yilina kadar odemek zorunda kaldi Buyuk Selcuklularin yenilgisiBu kotu gidisat uzerine II Giorgi 1089 da 16 yasindaki oglu Davit e Kurucu Davit tac giydirdi ya da soylular onu iktidari ogluna devretmek zorunda birakti Genc kral Melik Sah in 1092 deki olumunu ve 1096 da Orta Dogu ya yapilan Birinci Hacli Seferi nin de etkisiyle zayiflamis olan Buyuk Selcuklulara karsi seferler baslatti Kurucu Davit 1099 da Buyuk Selcuklulara odenen haraci kesecek kadar guclenmisti Buyuk Selcuklularin bolgesel haleflerine karsi bir dizi askeri basari kazanan Kurucu Davit 1121 de Didgori deki Buyuk Selcuklular ile muttefiklerinin olusturdugu Musluman ordularina karsi buyuk bir askeri zafer kazandi Didgori Savasi nin ardindan Gurculer Guney Kafkasya ile gunumuzde Dogu Anadolu olarak adlandirilan bolgenin kontrolunu yeniden ele gecirdiler Kaynakca I Cavahisvili N Berdzenisvili S Canasia Gurcistan Tarihi Eski Donemlerden 19 Yuzyilin Basina Kadar Gurcuce Tiflis 1943 s 157 a b Krallar Krali Davit in Tarihi Kartlis Tshovreba Gurcuce Tiflis 1955 I cilt s 319 Tao Klarceti Tarih ve Kultur Arastirmalari Editoler Buba Kudava ve Goca Saitidze Turkceye cevirenler Hasan Celik ve Kevser Ruhi Tiflis 2018 s 113 ISBN 9789941963629 Dis baglantilar