Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Klarceti (Gürcüce: კლარჯეთი; "k'larceti"), tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihi Mesheti’nin bir parçası sayılan bölge. Meydancık ve Ardanuç dereleri havzasını da içine alacak biçimde, Çoruh nehrinin Yalnızçam Dağlarından Karadeniz’e kadar uzanan aşağı havzasını kapsar. Klarceti’nin en eski merkezi Tuharisi kalesidir. Klarceti bölgesi, Kartli kralına bağlı bey (ერისთავი) tarafından yönetiliyordu ve bu beyin ikametgâhı 5. yüzyılın ikinci yarısından itibaren büyük olasılıkla Ardanuç kalesi idi. Kral Vahtang Gorgasal (5. yüzyıl) burada geniş ölçekli kültürel ve mimari çalışmalara başladı. Kilise ve manastırlar inşa etti. Merkezi Ahiza’da bulunan yeni piskoposluk merkezi kurdu. Bu dönemde Klarceti, İran saldırılarına karşı mücadelenin köprübaşı mevziisi haline geldi. 8. yüzyılda Bagratlılar hanedanı buraya yerleşti. 9. yüzyılın başında Büyük I. Aşot, Arap saldırıları ve salgın hastalıklarla gerilemiş olan bu bölgeyi canlandırdı ve buraya yeni nüfus yerleştirdi. Bu sırada burada, Grigol Handzteli’nin öncülüğünde yaygın biçimde manastırların inşasına başlandı. 11-13. yüzyıllarda Klarceti’de kültür ve eğitim alanında önemli çalışmalar gerçekleştirildi. Bölge kilise ve manastırlarıyla ünlü hale geldi. Buraya Klarceti’nin “On İki Issız Yeri” („ათორმეტი უდაბნო“) adı veriliyordu. 16. yüzyılda Klarceti, Güneybatı Gürcistan’ın başka yerleriyle birlikte Osmanlıların eline geçti. 1918-1921 arasında Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içindeydi. 1921 yılından itibaren ise yeniden Türkiye sınırlarına katıldı.
Coğrafya
Klarceti bölgesi tarihsel olarak Mesheti bölgesinin bir parçasıdır. Çoruh Nehrinin aşağı havzasını kapsar ve Yalnızçam Dağlarından Karadeniz’e kadar uzanır. Tarihsel olarak Meydancık ve Ardanuç dereleri havzaları da Klarceti bölgesinin içinde yer alır.
Klarceti kayalık vadilerle kaplı dağlık bir bölgedir. Bu yörenin engebeli arazi yapısı ve dağ kütleleri bir yandan tarımsal gelişimini olumsuz yönde etkiliyor, diğer yandan ise düşmanlara karşı doğal bir engel oluşturuyor ve halkı saldırılardan koruyordu. Leonti Mroveli şöyle yazar:
“Hiç kimse korkutucu Klarceti’ye giremezdi. Klarceti, dağlarından ve kayalıklarından dolayı girilemeyen bir yer idi. Ve buranın sakini Klarcetliler iyi biniciler ve ayağına çabuk insanlardı.”
Belirtmek gerekir ki Gürcüce kaynaklarda “Klarceti kayaları”, işgalcinin zor ulaştığı yer anlamında bir tür metafora dönüşmüştür. Günümüzde Klarceti bölgesi Türkiye sınırlarında yer alır. Bu adı taşıyan bir bölge veya bir ilçe bulunmamaktadır. Klarceti Türkiye’nin bugünkü idari birimleri içinde, Karadeniz Bölgesi’nde, Artvin ili olarak adlandırılmaktadır. Bu il bugün Ardanuç, Artvin merkez, Murgul ve Borçka ilçelerini kapsar. Karadeniz kıyısındaki Hopa ilçesi de bu il sınırları içinde yer alır.
Bu bölgenin adı halk arasında son döneme kadar varlığını korumuştur. Ardanuç’un 10 km kadar güneyinde bulunan Klarceti köyü, Bereket köyü adıyla varlığını korumuştur. Bu köyün bugünkü adına bakarak Türk araştırmacı Mine Kadiroğlu Klarceti bölgesine de Bereket adı vermiştir. Tao-Klarceti için de buna paralel olarak “Oltu-Bereket” adını uydurmuştur.
Araştırmalar
Klarceti’ye, özellikle onun Hristiyanlık mimarisine karşı ilgi 19. yüzyılda ortaya çıktı. Klarceti kiliseleri ve manastırları hakkında kısa bilgi veren ilk kişiler Karl Koch, Dimitri Bakradze, Giorgi Kazbegi ve Praskovya Uvarova idi. Aleksandr Pavlinov ise, Klarceti mimarisi araştırmalarının temelini attı. Bu döneme ait Niko Mar’ın “Şavşet-Klarceti’de Yolculuk Günlükleri” de dikkate değer bir eserdir. Bu yapıt, bir tür bölgesel ansiklopedidir ve bugün de Klarceti ile bir başka tarihsel bölge olan Şavşeti’nin tarihi, coğrafyası, mimarisi ve yazıtları üzerine araştırmacıların vazgeçilmez kaynağıdır. Paleografi açısından, Ekvtime Takaişvili’nin inisiyatifiyle ise, Tao, Kola-Artaani, Eruşeti gibi, Türkiye’deki başka tarihi Gürcü bölgeleri eski eserleri de incelenmiştir.
Gürcü sanat tarihi okulunun kuruluşunun ilk aşamalarında Tao-Klarceti, özellikle de bu bölgenin öncelikli konusu sayılan mimarisi araştırılmış olmakla birlikte, çeşitli nedenlerden dolayı gerektiği gibi araştırılmış değildi. Giorgi Çibunaşvili’nin 1930-1940’lardaki çalışmalarından Orta Çağda Gürcü mimarisinde Tao-Klarceti’nin çok özel bir rol oynadığı sonucuna varılmıştı. Bu rolü Vahtang Beridze daha da ön plana çıkardı ve özel araştırmalarda Tao-Klarceti mimarisi hakkında görüntüler de ilk kez o zaman yayınlandı. O dönemde Güneybatı Gürcistan üzerine yapılmış araştırmaları Parmen Zakaraia kendi çalışmasında bir araya getirdi. Vahtang Cobadze’nin Klarceti üzerine yapılan çalışmalarda özel bir yeri vardır ve onun “Tao, Klarceti ve Şavşeti’de Erken Ortaçağ Gürcü Manastırları” adlı kitabı dikkate değer. Öte yandan Avrupalı ve Amerikalı yazarların da çalışmaları yayımlandı. Bunlar arasında Nicole ve Jean-Michel Thierry (Karı-koca Türkiye’deki Gürcü eserler üzerine birden çok çalışma yapmıştır); David Winfield, Robert Edwards, Bruno Baumgartner ve başka araştırmacıların çalışmaları sayılabilir. Batılıların araştırma ve çalışmalarının yanı sıra Vahtang Cobadze’nin Klarceti üzerine çalışmaları çok önemlidir. Çünkü 1950’lerden başlayarak en az otuz yıl boyunca Klarceti ve Türkiye’deki diğer Gürcü tarihsel bölgeleri Gürcü araştırmacılara kapalıydı. 1980’lerde bu çalışmalara Türk araştırmacılar da aktif olarak katıldılar. Önceleri Mine Kadiroğlu ve daha sonra başkaları da Klarceti üzerine araştırmalar yaptılar.
Tarih
Klarceti tarihinin araştırılması asıl olarak anıtlar üzerine Gürcü ve başka yabancı yazılı kaynaklar sayesinde mümkün olmaktadır. Bu bölgede günümüze değin hiç arkeolojik kazı yapılmamıştır. Bundan dolayı, Klarceti tarihi, özellikle de erken dönem tarihi üzerine elimizde çok az bilgi vardır.
İÖ I. Yüzyıl Öncesi
Gürcü yazılı kaynakları ve tarih geleneği Klarceti’yi Kartli’nin bir parçası olarak ele alır. “Kartlis Tshovreba” ya (“Kartli Tarihi”), ’un ülkeyi çocukları arasında paylaştırmasından sonra Klarceti Kartlos adlı oğluna kaldı. Kartlos’un oğlu “Tasi Kapısından denize kadar olan Speri” bölgesini, yani Klarceti’nin de içinde olduğu Güneybatı Gürcistan eyaletlerini oğlu Odzrhos’a bıraktı. Klarceti’nin en eski idari merkezi olan kale-kent Tuharisi’nin kurcusu da Odzrhos kabul edilir.
İÖ IV-III. yüzyılların kesişme noktasında, İberia Krallığı kurulduğunda, Klarceti de bu krallık içinde yer aldı. Ancak, Klarceti’nin bu krallığa katılması kolayca olmamıştır. Leonti Mroveli’nin yazdığına göre, Kral Parnavaz’ın bu bölgeyi ele geçirmesi için güç kullanmaya ihtiyacı oldu. “Gürcü Krallarının Yaşamı”nda Parnavaz’ın Kartli’nin tamamını ancak bir yılda ele geçirebildiği, ancak Klarceti’ye giremediği yazar. Çünkü Klarceti kalelerinde onun rakibi, Büyük İskender’in Kartli eristavisi olarak atadığı Azon Patriki kendini sağlama almıştı. Parnavaz, gelecekte damatları olan Egrisi eristavisi Kuci, öte yandan Osetler, Lezgiler ve Azon’un uzaklaştırmış olduğu seçkin bin atlı savaşçı müttefikleri olmasına karşın, Selevkid kralı ’den (İÖ 293-261) asker yardımı istemek zorunda kaldı. Ancak böyle bir askeri ittifak sonucunda ertesi Azon’u yenmeyi ve Klarceti’yi sınırlarına katmayı başardı.
“Gürcü Krallarının Yaşamı”nda mevcut bilgi “Moktsevay Kartlisay”da yer almıyor ve bu yapıt Klarceti etrafında Parnavaz ile arasında bir mücadele olduğundan bile söz etmiyor. “Moktsevay Kartlisay”a göre Azo (Azon ile aynı kişi) Kartli’nin ilk kralıdır ve krallığını barış içinde geçirdikten sonra ölmüştür. Parnavaz ise ondan sonra tahta çıkmıştır. Burada Klarceti’den hiç söz edilmemektedir. Bu yapıta göre Azo’nun şeceresi de önemlidir. Ondan Arian-Kartli kralının oğlu olarak söz edilmektedir. Bir görüşe göre Arian-Kartli, Güneybatı Kafkasya veya Kuzeydoğu Anadolu’dur. Buna göre bu bölge Klarceti de içine almakta veya Klarceti bu krallığa komşudur. N. Hazaradze Klarceti’nin Azo’nun ülkesi olduğunu ileri sürer.
Parnavaz, İberia Krallığı’nın sekiz idari bölgeye ayırdı ve her birinin başına eristavi geçti. Eristavinin yönettiği yerlerden biri de, Klarceti eyaletinin yanı sıra Şavşeti ve Trans-Tao’yu da kapsayan Klarceti idi.
Kaynakça
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN .
- ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, Ankara, 2010, 258 sayfa 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Fahriye Bayram, Artvin’deki Gürcü Manastırlarının Mimarisi, İstanbul, 2005, 176 sayfa 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Klarceti Gurcuce კლარჯეთი k larceti tarihsel Gurcistan in guneybati kesiminde tarihi Mesheti nin bir parcasi sayilan bolge Meydancik ve Ardanuc dereleri havzasini da icine alacak bicimde Coruh nehrinin Yalnizcam Daglarindan Karadeniz e kadar uzanan asagi havzasini kapsar Klarceti nin en eski merkezi Tuharisi kalesidir Klarceti bolgesi Kartli kralina bagli bey ერისთავი tarafindan yonetiliyordu ve bu beyin ikametgahi 5 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren buyuk olasilikla Ardanuc kalesi idi Kral Vahtang Gorgasal 5 yuzyil burada genis olcekli kulturel ve mimari calismalara basladi Kilise ve manastirlar insa etti Merkezi Ahiza da bulunan yeni piskoposluk merkezi kurdu Bu donemde Klarceti Iran saldirilarina karsi mucadelenin koprubasi mevziisi haline geldi 8 yuzyilda Bagratlilar hanedani buraya yerlesti 9 yuzyilin basinda Buyuk I Asot Arap saldirilari ve salgin hastaliklarla gerilemis olan bu bolgeyi canlandirdi ve buraya yeni nufus yerlestirdi Bu sirada burada Grigol Handzteli nin onculugunde yaygin bicimde manastirlarin insasina baslandi 11 13 yuzyillarda Klarceti de kultur ve egitim alaninda onemli calismalar gerceklestirildi Bolge kilise ve manastirlariyla unlu hale geldi Buraya Klarceti nin On Iki Issiz Yeri ათორმეტი უდაბნო adi veriliyordu 16 yuzyilda Klarceti Guneybati Gurcistan in baska yerleriyle birlikte Osmanlilarin eline gecti 1918 1921 arasinda Demokratik Gurcistan Cumhuriyeti sinirlari icindeydi 1921 yilindan itibaren ise yeniden Turkiye sinirlarina katildi CografyaKlarceti bolgesi tarihsel olarak Mesheti bolgesinin bir parcasidir Coruh Nehrinin asagi havzasini kapsar ve Yalnizcam Daglarindan Karadeniz e kadar uzanir Tarihsel olarak Meydancik ve Ardanuc dereleri havzalari da Klarceti bolgesinin icinde yer alir Klarceti kayalik vadilerle kapli daglik bir bolgedir Bu yorenin engebeli arazi yapisi ve dag kutleleri bir yandan tarimsal gelisimini olumsuz yonde etkiliyor diger yandan ise dusmanlara karsi dogal bir engel olusturuyor ve halki saldirilardan koruyordu Leonti Mroveli soyle yazar Hic kimse korkutucu Klarceti ye giremezdi Klarceti daglarindan ve kayaliklarindan dolayi girilemeyen bir yer idi Ve buranin sakini Klarcetliler iyi biniciler ve ayagina cabuk insanlardi Belirtmek gerekir ki Gurcuce kaynaklarda Klarceti kayalari isgalcinin zor ulastigi yer anlaminda bir tur metafora donusmustur Gunumuzde Klarceti bolgesi Turkiye sinirlarinda yer alir Bu adi tasiyan bir bolge veya bir ilce bulunmamaktadir Klarceti Turkiye nin bugunku idari birimleri icinde Karadeniz Bolgesi nde Artvin ili olarak adlandirilmaktadir Bu il bugun Ardanuc Artvin merkez Murgul ve Borcka ilcelerini kapsar Karadeniz kiyisindaki Hopa ilcesi de bu il sinirlari icinde yer alir Bu bolgenin adi halk arasinda son doneme kadar varligini korumustur Ardanuc un 10 km kadar guneyinde bulunan Klarceti koyu Bereket koyu adiyla varligini korumustur Bu koyun bugunku adina bakarak Turk arastirmaci Mine Kadiroglu Klarceti bolgesine de Bereket adi vermistir Tao Klarceti icin de buna paralel olarak Oltu Bereket adini uydurmustur ArastirmalarKlarceti kiliseleri ve manastirlari hakkinda kisa bilgi veren ilk kisilerden Dimitri Bakradze Klarceti ye ozellikle onun Hristiyanlik mimarisine karsi ilgi 19 yuzyilda ortaya cikti Klarceti kiliseleri ve manastirlari hakkinda kisa bilgi veren ilk kisiler Karl Koch Dimitri Bakradze Giorgi Kazbegi ve Praskovya Uvarova idi Aleksandr Pavlinov ise Klarceti mimarisi arastirmalarinin temelini atti Bu doneme ait Niko Mar in Savset Klarceti de Yolculuk Gunlukleri de dikkate deger bir eserdir Bu yapit bir tur bolgesel ansiklopedidir ve bugun de Klarceti ile bir baska tarihsel bolge olan Savseti nin tarihi cografyasi mimarisi ve yazitlari uzerine arastirmacilarin vazgecilmez kaynagidir Paleografi acisindan Ekvtime Takaisvili nin inisiyatifiyle ise Tao Kola Artaani Eruseti gibi Turkiye deki baska tarihi Gurcu bolgeleri eski eserleri de incelenmistir Gurcu sanat tarihi okulunun kurulusunun ilk asamalarinda Tao Klarceti ozellikle de bu bolgenin oncelikli konusu sayilan mimarisi arastirilmis olmakla birlikte cesitli nedenlerden dolayi gerektigi gibi arastirilmis degildi Giorgi Cibunasvili nin 1930 1940 lardaki calismalarindan Orta Cagda Gurcu mimarisinde Tao Klarceti nin cok ozel bir rol oynadigi sonucuna varilmisti Bu rolu Vahtang Beridze daha da on plana cikardi ve ozel arastirmalarda Tao Klarceti mimarisi hakkinda goruntuler de ilk kez o zaman yayinlandi O donemde Guneybati Gurcistan uzerine yapilmis arastirmalari Parmen Zakaraia kendi calismasinda bir araya getirdi Vahtang Cobadze nin Klarceti uzerine yapilan calismalarda ozel bir yeri vardir ve onun Tao Klarceti ve Savseti de Erken Ortacag Gurcu Manastirlari adli kitabi dikkate deger Ote yandan Avrupali ve Amerikali yazarlarin da calismalari yayimlandi Bunlar arasinda Nicole ve Jean Michel Thierry Kari koca Turkiye deki Gurcu eserler uzerine birden cok calisma yapmistir David Winfield Robert Edwards Bruno Baumgartner ve baska arastirmacilarin calismalari sayilabilir Batililarin arastirma ve calismalarinin yani sira Vahtang Cobadze nin Klarceti uzerine calismalari cok onemlidir Cunku 1950 lerden baslayarak en az otuz yil boyunca Klarceti ve Turkiye deki diger Gurcu tarihsel bolgeleri Gurcu arastirmacilara kapaliydi 1980 lerde bu calismalara Turk arastirmacilar da aktif olarak katildilar Onceleri Mine Kadiroglu ve daha sonra baskalari da Klarceti uzerine arastirmalar yaptilar TarihKlarceti tarihinin arastirilmasi asil olarak anitlar uzerine Gurcu ve baska yabanci yazili kaynaklar sayesinde mumkun olmaktadir Bu bolgede gunumuze degin hic arkeolojik kazi yapilmamistir Bundan dolayi Klarceti tarihi ozellikle de erken donem tarihi uzerine elimizde cok az bilgi vardir IO I Yuzyil Oncesi Gurcu yazili kaynaklari ve tarih gelenegi Klarceti yi Kartli nin bir parcasi olarak ele alir Kartlis Tshovreba ya Kartli Tarihi un ulkeyi cocuklari arasinda paylastirmasindan sonra Klarceti Kartlos adli ogluna kaldi Kartlos un oglu Tasi Kapisindan denize kadar olan Speri bolgesini yani Klarceti nin de icinde oldugu Guneybati Gurcistan eyaletlerini oglu Odzrhos a birakti Klarceti nin en eski idari merkezi olan kale kent Tuharisi nin kurcusu da Odzrhos kabul edilir IO IV III yuzyillarin kesisme noktasinda Iberia Kralligi kuruldugunda Klarceti de bu krallik icinde yer aldi Ancak Klarceti nin bu kralliga katilmasi kolayca olmamistir Leonti Mroveli nin yazdigina gore Kral Parnavaz in bu bolgeyi ele gecirmesi icin guc kullanmaya ihtiyaci oldu Gurcu Krallarinin Yasami nda Parnavaz in Kartli nin tamamini ancak bir yilda ele gecirebildigi ancak Klarceti ye giremedigi yazar Cunku Klarceti kalelerinde onun rakibi Buyuk Iskender in Kartli eristavisi olarak atadigi Azon Patriki kendini saglama almisti Parnavaz gelecekte damatlari olan Egrisi eristavisi Kuci ote yandan Osetler Lezgiler ve Azon un uzaklastirmis oldugu seckin bin atli savasci muttefikleri olmasina karsin Selevkid krali den IO 293 261 asker yardimi istemek zorunda kaldi Ancak boyle bir askeri ittifak sonucunda ertesi Azon u yenmeyi ve Klarceti yi sinirlarina katmayi basardi Gurcu Krallarinin Yasami nda mevcut bilgi Moktsevay Kartlisay da yer almiyor ve bu yapit Klarceti etrafinda Parnavaz ile arasinda bir mucadele oldugundan bile soz etmiyor Moktsevay Kartlisay a gore Azo Azon ile ayni kisi Kartli nin ilk kralidir ve kralligini baris icinde gecirdikten sonra olmustur Parnavaz ise ondan sonra tahta cikmistir Burada Klarceti den hic soz edilmemektedir Bu yapita gore Azo nun seceresi de onemlidir Ondan Arian Kartli kralinin oglu olarak soz edilmektedir Bir goruse gore Arian Kartli Guneybati Kafkasya veya Kuzeydogu Anadolu dur Buna gore bu bolge Klarceti de icine almakta veya Klarceti bu kralliga komsudur N Hazaradze Klarceti nin Azo nun ulkesi oldugunu ileri surer Parnavaz Iberia Kralligi nin sekiz idari bolgeye ayirdi ve her birinin basina eristavi gecti Eristavinin yonettigi yerlerden biri de Klarceti eyaletinin yani sira Savseti ve Trans Tao yu da kapsayan Klarceti idi Kaynakca a b Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 Mine Kadiroglu Bulent Isler Gurcu Sanatinin Ortacagi Ankara 2010 258 sayfa 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 9789944579216 Fahriye Bayram Artvin deki Gurcu Manastirlarinin Mimarisi Istanbul 2005 176 sayfa 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 9758071149