Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Atardamar veya diğer adıyla arter, kalpten vücuda kan taşıyan damarlardandır. Pulmoner arter ve umblikal arterler dışında oksijenlenmiş kanı taşırlar.
| atardamar | |
|---|---|
 | |
| Latince isim | arteria |
| Tanımlayıcılar | |
| JSTOR | arteries |
| Microsoft Academic | 2776820930 |
| MeSH | D001158 |
| TA | 3896 |
| FMA | 50720 |
Memeli canlılarda dolaşım sistemi olmazsa yaşam mümkün değildir. Tam olarak hücrelere oksijen ve besin taşınması fonksiyonun yanı sıra, karbondioksit ve atık ürünlerin taşınması, pH düzeyinin düzenlenmesi ve plazma, protein ve immün sistem akışkanlığının sağlanması vb. fonksiyonlarını yerine getirir. Gelişmiş ülkelerde, başlıca iki ölüm sebebinden biri miyokard infarktüs ve kardiyak arresttir. Her ikisi de damar sisteminin bozulması sonucu oluşan durumdur. (Bkz Arterioskleroz)
Tanım
Arter sistemi, dolaşım sisteminde yüksek basınç ile çalışan sistemdir. Arter basıncı kalp atışları sırasında değişiklik gösterir. Maksimum basınca sistolik basınç, minimum basınca ise diyastolik basınç denir. Basınç değişikliği herhangi bir atardamarın baskılanmasıyla hissedilebilir. Arterler aynı zamanda kanın pompalanmasına yardım ederler. Arterler kanı kalpten vücuda taşırlar. Oksijenlenme için kanı akciğerlere taşıyan pulmoner arterler hariç, tüm arterler gerekli okisjeni kalpten dokulara doğru taşır.
Anatomi
Arterlerin anatomisi makroskopik anatomide, makroskopik seviyesinde ve mikroskop yardımıyla öğretilen mikroskopik olarak ayrılabilir.
Makroskopik Anatomi
İnsan vücudunun arter sistemi; sistemik ve pulmoner olarak ayrılır.
Sistemik Arterler
Sistemik arterler oksijenlenmiş kanı kalpten vücuda taşıyan ve deoksijene kanı da kalbe taşıyan, kardiyovasküler sistemin bir parçasıdır.
Pulmoner Arterler
Pulmoner arterler, kardiyovasküler sistemin parçası olan, deoksijene kanı kalpten alan ve oksijenlenmiş kanı kalbe geri gönderen pulmoner dolaşımın arterlerindendir.
Tunica externa olarak bilinen en dış katmanı bağdokudan oluşur. Katmanın içi olan tunica media, düz kas ve elsatik dokudan oluşur. En içteki tabaka endotel hücrelerinden oluşmuştur. Kanın aktığı boşluğa lümen denir.
Arter Tipleri
Pulmoner Arterler
Pulmoner arterler vücuttan kalbe dönen kirli kanı oksijenlenmesi için akciğerlere taşıyan atardamarlardır.
Sistemik Arterler
Elestik rölatif bileşenlerine göre ve müsküler doku içinde olan tunica media yanı sıra büyüklüğü ve iç ve dış elastik lamina meydana getiren sistemik arterler müsküler ve elastik olarak iki alt kısma ayrılabilirler. Daha büyük arterler (10>mm çapında) genellikle elastiktir ve(0,1–10 mm) den küçük olanlar kas yapısında olma eğilimindedirler. Sistemik arterler kanı besin alışverişi ve gaz değişimi için arteriollere ve sonra da kaplliere gönderir.
Aort
Aort temel sistemik arterdir. Valf kapağı üzerinde kalbin sol ventrikülünden direkt olarak kanı alır. Sırayla aortun dallarının ve arterlerin dallarının çapları art arda arteriollere dogru küçülür. Aortun ilk kalpalı dalları, kalp kası için kan sağlayan koroner arterlerdir. Bu aortik ark, yani brakiyosefalik atardamar, sol karotis ve sol subklavyen arterlerin kapalı dalları tarafından takip edilmektedir.
Arterioller
Arterioller arterlerin en küçük birimidir. Kalp kasının duvarındaki değişken kasılmayla kan basıncının ayarlanmasına yardımcı olurlar ve kanı kapillere taşırlar.
Kapiller
Kapiller dolaşım sisteminde değişimin olduğu önemli yerlerden biridir. Kapiller, gaz, şeker ve diğer besin çevre dokulara hızlı ve kolay difüzyon yardım etmek için küçük tek hücre çapındadırlar.
Kapillerin Fonksyonu
Kapillerin etrafında düz kas yoktur ve çaplar kırmızı kan hücrelerin çaplarından daha dardır. Bir kırmızı kan hücresi yaklaşık 7 mikrometre çapındadır ve kapiller ise sadece 5 mikrometere çapındadırlar. Bu yüzden kırmızı kan hücreleri kapillerden geçebilmeleri için bükülmek zorundadırlar.
Bu kapillerin küçük çapları, gaz ve besin değişimi için daha büyük yüzey alanı sağlar.
Kapiller Ne Yapar
- Akciğerde, oksijen karbondioksit değişimi
- Dokularda, oksijen, karbondioksit, besin ve atık ürün değişimi
- Böbreklerde, atıkların atılması ve geri emilim
- Bağırsaklarda, besin emilimi, atık ürün atılımı
Patoloji
Kan Basıncı
Sistemik arter basıncı, kalbin sol ventrikülünün kuvvetli kasılmasıyla elde edilir. (Bkz. Kan basıncı)
Sağlıklı dinlenme durumundaki kan basıncı genellikle düşüktür. Bunun anlamı sistemik basınç genellikle 100mmHg'nin altındadır.
Atmosfer basıncına dayanmak ve adabte olmak için, arterler çeşitli kalınlıktaki düz kaslarla çevrelenmişlerdir. Bu kaslar uzayan elastik yapıda ve elastik olmayan bağ dokusuya çevrelenmşitir.
Atım basıncı, yani Sistolik ve Diyastolik basınç arasındaki fark, öncelikle, her kalp atışı, atım hacmi, karşı hacmi ve büyük arterlerin elastikiyetini tarafından çıkarılır ve kan miktarı tarafından belirlenir.
Zamanla, yüksek arteryel kan şekeri (Diabetes Mellitus), lipoprotein kolesterol ve basıncı, sigara kullanımı ve diğer faktörler,, endotel ve damar duvarları bozulmasına yol açıyor ve ateroskleroza sebep oluyor.
Aterom
Arter duvarındaki bir aterom ya da plak, lipit (kolesterol ve yağ asitleri), kalsiyum ve değişken miktarda lifli bağ dokusu içeren hücre enkazlarının aşırı dercede birikmesidir.
Tarihi
Antik Yunanlar arasında, arterler trakea ya bağlı olan ve dokulara hava taşıması sorlumlulğunda olan hava tutucular olarak düşünülüyordu. Bu arterlerin boş bulunması ölüm sebebiydi.
Orta Çağ'da, arterlerin "ruhani kan" veya " yaşamsal ruh" diye adlandırılan sıvı taşıdığı gözlemlenmiş ve venlerin içeriklerinden farklı olduğu düşünülmüştür. Bu teori Galen'e geri döndü Orta Çağ'ın sonlarında, trakea ve ligamentler de "arter" olarak tanımlandı.
17. yüzyılda William Harvey dolaşım sisteminin modern konseptini, arter ve venlerin rolünü tanımladı ve basite indirgedi.
20. yüzyılın başlarında Alex Carrel ilk olarak vasküler dikiş tekniğini, anastomoz ve birçok hayvandaki başarılı organ transplantasyonunu tanımladı. Ve böylece, daha önce damarların kalıcı ligasyonu ile sınırlı olan modern vasküler cerrahiye yeni bir kapı aralardı.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Atardamar veya diger adiyla arter kalpten vucuda kan tasiyan damarlardandir Pulmoner arter ve umblikal arterler disinda oksijenlenmis kani tasirlar atardamarLatince isimarteriaTanimlayicilarJSTORarteriesMicrosoft Academic2776820930MeSHD001158TA3896FMA50720 Memeli canlilarda dolasim sistemi olmazsa yasam mumkun degildir Tam olarak hucrelere oksijen ve besin tasinmasi fonksiyonun yani sira karbondioksit ve atik urunlerin tasinmasi pH duzeyinin duzenlenmesi ve plazma protein ve immun sistem akiskanliginin saglanmasi vb fonksiyonlarini yerine getirir Gelismis ulkelerde baslica iki olum sebebinden biri miyokard infarktus ve kardiyak arresttir Her ikisi de damar sisteminin bozulmasi sonucu olusan durumdur Bkz Arterioskleroz TanimArter sistemi dolasim sisteminde yuksek basinc ile calisan sistemdir Arter basinci kalp atislari sirasinda degisiklik gosterir Maksimum basinca sistolik basinc minimum basinca ise diyastolik basinc denir Basinc degisikligi herhangi bir atardamarin baskilanmasiyla hissedilebilir Arterler ayni zamanda kanin pompalanmasina yardim ederler Arterler kani kalpten vucuda tasirlar Oksijenlenme icin kani akcigerlere tasiyan pulmoner arterler haric tum arterler gerekli okisjeni kalpten dokulara dogru tasir AnatomiArterlerin anatomisi makroskopik anatomide makroskopik seviyesinde ve mikroskop yardimiyla ogretilen mikroskopik olarak ayrilabilir Makroskopik Anatomi Insan vucudunun arter sistemi sistemik ve pulmoner olarak ayrilir Sistemik Arterler Sistemik arterler oksijenlenmis kani kalpten vucuda tasiyan ve deoksijene kani da kalbe tasiyan kardiyovaskuler sistemin bir parcasidir Pulmoner Arterler Pulmoner arterler kardiyovaskuler sistemin parcasi olan deoksijene kani kalpten alan ve oksijenlenmis kani kalbe geri gonderen pulmoner dolasimin arterlerindendir Arter duvarinin anatomisi Tunica externa olarak bilinen en dis katmani bagdokudan olusur Katmanin ici olan tunica media duz kas ve elsatik dokudan olusur En icteki tabaka endotel hucrelerinden olusmustur Kanin aktigi bosluga lumen denir Arter TipleriPulmoner Arterler Pulmoner arterler vucuttan kalbe donen kirli kani oksijenlenmesi icin akcigerlere tasiyan atardamarlardir Sistemik Arterler Elestik rolatif bilesenlerine gore ve muskuler doku icinde olan tunica media yani sira buyuklugu ve ic ve dis elastik lamina meydana getiren sistemik arterler muskuler ve elastik olarak iki alt kisma ayrilabilirler Daha buyuk arterler 10 gt mm capinda genellikle elastiktir ve 0 1 10 mm den kucuk olanlar kas yapisinda olma egilimindedirler Sistemik arterler kani besin alisverisi ve gaz degisimi icin arteriollere ve sonra da kaplliere gonderir Aort Aort temel sistemik arterdir Valf kapagi uzerinde kalbin sol ventrikulunden direkt olarak kani alir Sirayla aortun dallarinin ve arterlerin dallarinin caplari art arda arteriollere dogru kuculur Aortun ilk kalpali dallari kalp kasi icin kan saglayan koroner arterlerdir Bu aortik ark yani brakiyosefalik atardamar sol karotis ve sol subklavyen arterlerin kapali dallari tarafindan takip edilmektedir Arterioller Arterioller arterlerin en kucuk birimidir Kalp kasinin duvarindaki degisken kasilmayla kan basincinin ayarlanmasina yardimci olurlar ve kani kapillere tasirlar Kapiller Kapiller dolasim sisteminde degisimin oldugu onemli yerlerden biridir Kapiller gaz seker ve diger besin cevre dokulara hizli ve kolay difuzyon yardim etmek icin kucuk tek hucre capindadirlar Kapillerin Fonksyonu Kapillerin etrafinda duz kas yoktur ve caplar kirmizi kan hucrelerin caplarindan daha dardir Bir kirmizi kan hucresi yaklasik 7 mikrometre capindadir ve kapiller ise sadece 5 mikrometere capindadirlar Bu yuzden kirmizi kan hucreleri kapillerden gecebilmeleri icin bukulmek zorundadirlar Bu kapillerin kucuk caplari gaz ve besin degisimi icin daha buyuk yuzey alani saglar Kapiller Ne Yapar Akcigerde oksijen karbondioksit degisimi Dokularda oksijen karbondioksit besin ve atik urun degisimi Bobreklerde atiklarin atilmasi ve geri emilim Bagirsaklarda besin emilimi atik urun atilimiPatolojiKan Basinci Sistemik arter basinci kalbin sol ventrikulunun kuvvetli kasilmasiyla elde edilir Bkz Kan basinci Saglikli dinlenme durumundaki kan basinci genellikle dusuktur Bunun anlami sistemik basinc genellikle 100mmHg nin altindadir Atmosfer basincina dayanmak ve adabte olmak icin arterler cesitli kalinliktaki duz kaslarla cevrelenmislerdir Bu kaslar uzayan elastik yapida ve elastik olmayan bag dokusuya cevrelenmsitir Atim basinci yani Sistolik ve Diyastolik basinc arasindaki fark oncelikle her kalp atisi atim hacmi karsi hacmi ve buyuk arterlerin elastikiyetini tarafindan cikarilir ve kan miktari tarafindan belirlenir Zamanla yuksek arteryel kan sekeri Diabetes Mellitus lipoprotein kolesterol ve basinci sigara kullanimi ve diger faktorler endotel ve damar duvarlari bozulmasina yol aciyor ve ateroskleroza sebep oluyor Aterom Arter duvarindaki bir aterom ya da plak lipit kolesterol ve yag asitleri kalsiyum ve degisken miktarda lifli bag dokusu iceren hucre enkazlarinin asiri dercede birikmesidir TarihiAntik Yunanlar arasinda arterler trakea ya bagli olan ve dokulara hava tasimasi sorlumlulgunda olan hava tutucular olarak dusunuluyordu Bu arterlerin bos bulunmasi olum sebebiydi Orta Cag da arterlerin ruhani kan veya yasamsal ruh diye adlandirilan sivi tasidigi gozlemlenmis ve venlerin iceriklerinden farkli oldugu dusunulmustur Bu teori Galen e geri dondu Orta Cag in sonlarinda trakea ve ligamentler de arter olarak tanimlandi 17 yuzyilda William Harvey dolasim sisteminin modern konseptini arter ve venlerin rolunu tanimladi ve basite indirgedi 20 yuzyilin baslarinda Alex Carrel ilk olarak vaskuler dikis teknigini anastomoz ve bircok hayvandaki basarili organ transplantasyonunu tanimladi Ve boylece daha once damarlarin kalici ligasyonu ile sinirli olan modern vaskuler cerrahiye yeni bir kapi aralardi