Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kan, atardamar, toplardamar ve kılcal damarlardan oluşan damar ağının içinde dolaşan; akıcı plazma ve hücrelerden (alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları) meydana gelmiş kırmızı renkli hayati sıvıdır.
Kırmızı : oksijen bakımından zengin
Mavi : oksijen bakımından fakir
Kana; latincede hema, kanı inceleyen bilim dalına ise hematoloji denir. Bu sözcükler eski Yunancada kan sözcüğünü karşılayan haimadan türetilmiştir. Kan, kolloit bir madde olup homojen görünse bile, heterojen bir karışımdır. Normal bir erişkinin vücut ağırlığının ortalama 1/13'ünü oluşturmaktadır.
Kan sürekli hareket halinde olan sıvı bir yapıdadır ve kan hücrelerinden oluşur. Bu kan hücreleri, çeşitli şekillerden ve plazmalardan oluşmaktadır. Dış bölümde kalan plazma, kanın hacminin %55'ini oluşturmaktadır. Plazmanın bazı kaynaklara göre %92'lik kısmı, bazı kaynaklara göre ise %90'ısudan oluşur ve geriye kalan bölümü organik ve inorganik maddeler olan plazma proteinleri, aminoasitler, karbonhidratlar, yağlar, hormonlar, üre, ürik asit, laktik asit, enzimler, antikorlar, sodyum, potasyum, iyot, demir, bikarbonat gibi elementlerden oluşmaktadır. Bunlara NPN bileşikleri de denilir. Plazmanın asıl amacı, kanın dokuların ilgili bölümüne taşınmasını sağlamaktır. Plazmada bulunan katı maddelerin büyük miktarının proteinlerden oluştuğu da bilinmektedir. Plazma yalnızca kanın vücutta dolaşmasına yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda, atık ürünlerin de hücrelerden alınmasını sağlar. Plazmanın bileşenleri sürekli olarak yenilenmektedir. Hücrelerin beslenmesine ve atıklarının alınmasına yardımcı olan plazmalar, bağışıklık sistemi hücrelerini de içinde barındırırlar. Kan plazması kendisini 48 saatte bir yenilemektedir.
Plazma proteinleri
- Globulin: Plazma globulinleri birçok çeşit türde bulunmaktadır. Elektroforez yoluyla globulinler alfa, beta ve gamma parçalarına ayrılabilirler. Alfa ve beta globulinleri çeşitli proteinleri bağlayıp, çeşitli yerlere taşırlar. Gama globulinler kullanılarak çeşitli hastalıklarda bağışıklık sağlayan savunma maddeleri yapılmaktadır.
- Albumin: Kanın osmotik basıncının dörtte üçünü sağlar, ayrıca osmotik basınç ile kan-plazma oranı dengede tutulur. Karaciğerde yapılır. Karaciğer bozukluğu durumunda Hipoalbuminemi denilen plazma albumin düşüklüğüne neden olur.
- Fibrinojen: Kanama durumunda kanın pıhtılaşmasını sağlar.
- İmmünoglobulin: Bağışıklık sisteminde görevlidir.
Plazmadan alınan gıdaların metabolizma ürünleri olan ürik asit, kreatinin, amino asitler gibi bir grup organik moleküller de bulunmaktadır. Diğer organik maddeler ise glikoz, yağlar ve kolesteroldür. Plazmanın ana inorganik bileşenleri elektrolitlerdir. Bunlar; sodyum (Na+), klor (Cl-), kalsiyum (Ca++), fosfat (PO 4-3), sulfat (SO 4) -2 ve magnezyumdur (Mg++).
Kan hücreleri
- Akyuvarlar (Lökositler): Vücutta savunma sisteminde görev alan hareketli kan hücreleridir. Pigment bulundurmadıklarından bunlara beyaz kan hücreleri de denmektedir. Bir çekirdekleri ve diğer hücre organelleri bulunur. 10-20 mikron çapında bulunduklarından alyuvavarlardan daha büyüklerdir. Bir milimetreküp kanda yaklaşık olarak 7000 civarında akyuvar bulunur. Beyaz hücrelilerin en önemlileri granülositler, lenfositler ve monositlerdir. Akyuvarların % 60-70’ini granülositler, % 30-45’ini lenfositler ve % 10’dan az kısmını da monositler oluşturmaktadır. Granülositler de kendi aralarında nötrofil, bazofil ve eozinofil olmak üzere üçe ayrılırlar. Bunların büyük çoğunluğu nötrofillerden oluşmaktadır.
- Alyuvarlar (Eritrositler): Kırmızı kan hücreleri kanın hücre bölümünün neredeyse tamamını meydana getirirler. Kanın her milimetreküpünde yaklaşık beş milyon alyuvar bulunmaktadır. Eritrositlere kırmızı rengini veren taşımakta oldukları hemoglobindir ve hücre ağırlığının üçte birini oluşturur. Hemoglobin, 4 hem (demir) ve bir globin molükülünden oluşmaktadır. Ömürleri ortalama yüz yirmi gündür. Ömürlerini tamamlayan alyuvarlar dalakta ve karaciğerde parçalanır.
Eritrositlerin 1 mm3 oranındaki kanda bulunan sayısı erişkin erkekte 4,5- 6 milyon, erişkin bir kadında ise 4- 5 milyondur. Eritrosit sayısının normalden fazla olmasına polisitemi (poliglobuli) adı verilir. Eritrosit sayısının veya hemoglobin miktarının normalden düşük olmasına ise Anemi (kansızlık) denmektedir.
- Trombositler (Plateletler, Kan Pulcukları): Çapları 1-2 mikron olan trombositler, kanın en küçük hücreleri olup ilikteki büyük hücrelerden kopan parçalardan oluşur. Her mm3 kanda 150.000- 300.000 civarında bulunurlar. Kandaki trombosit sayısının artması durumuna trombositoz, azalmasına ise trombositopeni (trombopeni) denilmektedir. Pıhtı oluştuğunda katılaşarak yaranın ağzını büzerler ve kanamayı durdururlar. Ayrıca, pıhtılaşma mekanizmasını başlatan "tromboplastin" enzimini üretirler. Ömürleri yaklaşık 7-10 gündür. Ömrünü tamamlayan trombositler karaciğer ve dalakta parçalanır.
Kanın görevleri
Kanın koruma, taşıma, savunma ve düzenleme görevleri bulunmaktadır.
Koruma görevi: Vücudun herhangi bir yerinde meydana gelen yaralanma sonucunda açılan yaradan akan kan oksijenle temas ettiğinde kurur ve yaranın kapanmasına sebebiyet verir. Trombositler oksijenle temas ettiklerinde pıhtılaşma diğer manasıyla kanın kuruması gerçekleşerek vücudun kan kaybı engellenir.
Taşıma görevi: Kan, sindirim sisteminin parçaladığı besinleri hücrelere taşır. Akciğerlerden vücuda alınan oksijeni dokulara, metabolizma sonucu oluşan karbondioksiti ise akciğerlere taşır.
Savunma görevi: Vücuda giren yabancı maddeler (virüs, bakteri) kan tarafından fagosite edilerek zararsız bir duruma getirilir. Ayrıca vücuda giren yabancı maddeler için antikor yapımını da sağlar.
Düzenleme görevi: Metabolizma ile oluşan ısıyı bütün vücuda dağıtıp vücut ısısını dengede tutar. Vücut sıvılarının ise pH dengesini ayarlar.
Kan grupları
İnsanlardaki kanın özelliklerini belirtmek amacıyla, antikorlara ve antijenlere bakılarak belirlenmiş olan sınıflandırma sistemine denmektedir. Alyuvarların üzerinde, kan proteinlerine göre oluşan gruplar bulunmaktadır. Bu proteinler, A, B ve RH proteinleri olmak üzere 3 çeşide ayrılırlar ve aralarında 8 adet kan grubu oluştururlar. Bağışıklık sisteminin ürettiği antikorlar da kanda bulunmaktadır. Bunlar da A, B ve RH antikoru olarak adlandırılır. Bilinen hiçbir kanın yapısında antikorlar ve protein yan yana bulunmaz. Eğer birlikte olursa, birbirlerini tutarak katılaşır ve çökelirler. Kişiler arasında kan transfüzyonu yapılabilmesi için, alıcı ve vericilerin kanlarındaki protein ve antikorların incelenmesi gerekmektedir. Farklı gruplara sahip kişiler arasında kan alışverişi yapılamaz. Sadece AB grubu içerisinde bulunanlar "genel alıcı" (A, B ve 0 gruplarından kan alabilir, yani evrensel alıcıdır), 0 grubu içinde olanlar ise "genel verici"dir (diğer kan gruplarının hepsine verebilir, fakat yalnız 0 grubundan kan alabilir).
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b MEB (2012). "Vücut sıvıları, elektrolitleri ve kan modülü" (PDF). Ankara. s. 16. 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2022.
- ^ (PDF). mustafaaltinisik. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014.
- ^ . 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014.
- ^ . 22 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Blood ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Kan Kimyası ve Kan Renkleri: Her Canlının Kanı Kırmızı Değildir!
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kan atardamar toplardamar ve kilcal damarlardan olusan damar aginin icinde dolasan akici plazma ve hucrelerden alyuvar akyuvar ve kan pulcuklari meydana gelmis kirmizi renkli hayati sividir Bir Taramali elektron mikroskobu ndan alinan alyuvar trombosit ve akyuvar goruntuleri Kan dolasimi Kirmizi oksijen bakimindan zengin Mavi oksijen bakimindan fakirInsan kaninin 600 kez buyutulmus gorunumu Kurbaga kaninin 600 kez buyutulmus gorunumu Balik kaninin 600 kez buyutulmus gorunumu Kana latincede hema kani inceleyen bilim dalina ise hematoloji denir Bu sozcukler eski Yunancada kan sozcugunu karsilayan haimadan turetilmistir Kan kolloit bir madde olup homojen gorunse bile heterojen bir karisimdir Normal bir eriskinin vucut agirliginin ortalama 1 13 unu olusturmaktadir Kan surekli hareket halinde olan sivi bir yapidadir ve kan hucrelerinden olusur Bu kan hucreleri cesitli sekillerden ve plazmalardan olusmaktadir Dis bolumde kalan plazma kanin hacminin 55 ini olusturmaktadir Plazmanin bazi kaynaklara gore 92 lik kismi bazi kaynaklara gore ise 90 isudan olusur ve geriye kalan bolumu organik ve inorganik maddeler olan plazma proteinleri aminoasitler karbonhidratlar yaglar hormonlar ure urik asit laktik asit enzimler antikorlar sodyum potasyum iyot demir bikarbonat gibi elementlerden olusmaktadir Bunlara NPN bilesikleri de denilir Plazmanin asil amaci kanin dokularin ilgili bolumune tasinmasini saglamaktir Plazmada bulunan kati maddelerin buyuk miktarinin proteinlerden olustugu da bilinmektedir Plazma yalnizca kanin vucutta dolasmasina yardimci olmakla kalmaz ayni zamanda atik urunlerin de hucrelerden alinmasini saglar Plazmanin bilesenleri surekli olarak yenilenmektedir Hucrelerin beslenmesine ve atiklarinin alinmasina yardimci olan plazmalar bagisiklik sistemi hucrelerini de icinde barindirirlar Kan plazmasi kendisini 48 saatte bir yenilemektedir Plazma proteinleriGlobulin Plazma globulinleri bircok cesit turde bulunmaktadir Elektroforez yoluyla globulinler alfa beta ve gamma parcalarina ayrilabilirler Alfa ve beta globulinleri cesitli proteinleri baglayip cesitli yerlere tasirlar Gama globulinler kullanilarak cesitli hastaliklarda bagisiklik saglayan savunma maddeleri yapilmaktadir Albumin Kanin osmotik basincinin dortte ucunu saglar ayrica osmotik basinc ile kan plazma orani dengede tutulur Karacigerde yapilir Karaciger bozuklugu durumunda Hipoalbuminemi denilen plazma albumin dusuklugune neden olur Fibrinojen Kanama durumunda kanin pihtilasmasini saglar Immunoglobulin Bagisiklik sisteminde gorevlidir Plazmadan alinan gidalarin metabolizma urunleri olan urik asit kreatinin amino asitler gibi bir grup organik molekuller de bulunmaktadir Diger organik maddeler ise glikoz yaglar ve kolesteroldur Plazmanin ana inorganik bilesenleri elektrolitlerdir Bunlar sodyum Na klor Cl kalsiyum Ca fosfat PO 4 3 sulfat SO 4 2 ve magnezyumdur Mg Kan hucreleriAkyuvarlar Lokositler Vucutta savunma sisteminde gorev alan hareketli kan hucreleridir Pigment bulundurmadiklarindan bunlara beyaz kan hucreleri de denmektedir Bir cekirdekleri ve diger hucre organelleri bulunur 10 20 mikron capinda bulunduklarindan alyuvavarlardan daha buyuklerdir Bir milimetrekup kanda yaklasik olarak 7000 civarinda akyuvar bulunur Beyaz hucrelilerin en onemlileri granulositler lenfositler ve monositlerdir Akyuvarlarin 60 70 ini granulositler 30 45 ini lenfositler ve 10 dan az kismini da monositler olusturmaktadir Granulositler de kendi aralarinda notrofil bazofil ve eozinofil olmak uzere uce ayrilirlar Bunlarin buyuk cogunlugu notrofillerden olusmaktadir Alyuvarlar Eritrositler Kirmizi kan hucreleri kanin hucre bolumunun neredeyse tamamini meydana getirirler Kanin her milimetrekupunde yaklasik bes milyon alyuvar bulunmaktadir Eritrositlere kirmizi rengini veren tasimakta olduklari hemoglobindir ve hucre agirliginin ucte birini olusturur Hemoglobin 4 hem demir ve bir globin molukulunden olusmaktadir Omurleri ortalama yuz yirmi gundur Omurlerini tamamlayan alyuvarlar dalakta ve karacigerde parcalanir Eritrositlerin 1 mm3 oranindaki kanda bulunan sayisi eriskin erkekte 4 5 6 milyon eriskin bir kadinda ise 4 5 milyondur Eritrosit sayisinin normalden fazla olmasina polisitemi poliglobuli adi verilir Eritrosit sayisinin veya hemoglobin miktarinin normalden dusuk olmasina ise Anemi kansizlik denmektedir Trombositler Plateletler Kan Pulcuklari Caplari 1 2 mikron olan trombositler kanin en kucuk hucreleri olup ilikteki buyuk hucrelerden kopan parcalardan olusur Her mm3 kanda 150 000 300 000 civarinda bulunurlar Kandaki trombosit sayisinin artmasi durumuna trombositoz azalmasina ise trombositopeni trombopeni denilmektedir Pihti olustugunda katilasarak yaranin agzini buzerler ve kanamayi durdururlar Ayrica pihtilasma mekanizmasini baslatan tromboplastin enzimini uretirler Omurleri yaklasik 7 10 gundur Omrunu tamamlayan trombositler karaciger ve dalakta parcalanir Kanin gorevleriKanin koruma tasima savunma ve duzenleme gorevleri bulunmaktadir Koruma gorevi Vucudun herhangi bir yerinde meydana gelen yaralanma sonucunda acilan yaradan akan kan oksijenle temas ettiginde kurur ve yaranin kapanmasina sebebiyet verir Trombositler oksijenle temas ettiklerinde pihtilasma diger manasiyla kanin kurumasi gercekleserek vucudun kan kaybi engellenir Tasima gorevi Kan sindirim sisteminin parcaladigi besinleri hucrelere tasir Akcigerlerden vucuda alinan oksijeni dokulara metabolizma sonucu olusan karbondioksiti ise akcigerlere tasir Savunma gorevi Vucuda giren yabanci maddeler virus bakteri kan tarafindan fagosite edilerek zararsiz bir duruma getirilir Ayrica vucuda giren yabanci maddeler icin antikor yapimini da saglar Duzenleme gorevi Metabolizma ile olusan isiyi butun vucuda dagitip vucut isisini dengede tutar Vucut sivilarinin ise pH dengesini ayarlar Kan gruplariInsanlardaki kanin ozelliklerini belirtmek amaciyla antikorlara ve antijenlere bakilarak belirlenmis olan siniflandirma sistemine denmektedir Alyuvarlarin uzerinde kan proteinlerine gore olusan gruplar bulunmaktadir Bu proteinler A B ve RH proteinleri olmak uzere 3 ceside ayrilirlar ve aralarinda 8 adet kan grubu olustururlar Bagisiklik sisteminin urettigi antikorlar da kanda bulunmaktadir Bunlar da A B ve RH antikoru olarak adlandirilir Bilinen hicbir kanin yapisinda antikorlar ve protein yan yana bulunmaz Eger birlikte olursa birbirlerini tutarak katilasir ve cokelirler Kisiler arasinda kan transfuzyonu yapilabilmesi icin alici ve vericilerin kanlarindaki protein ve antikorlarin incelenmesi gerekmektedir Farkli gruplara sahip kisiler arasinda kan alisverisi yapilamaz Sadece AB grubu icerisinde bulunanlar genel alici A B ve 0 gruplarindan kan alabilir yani evrensel alicidir 0 grubu icinde olanlar ise genel verici dir diger kan gruplarinin hepsine verebilir fakat yalniz 0 grubundan kan alabilir Ayrica bakinizKan gazi analizi Kan nakli Kan sekeri seviyesi Kan basinci Kan damari Kan tahlili Kucuk kan dolasimi Sistemik dolasim Kan proteinleri Kan kulturu Kan doku Hemogram Kan kanseri KanamaKaynakca a b MEB 2012 Vucut sivilari elektrolitleri ve kan modulu PDF Ankara s 16 3 Mart 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Mart 2014 Arsivlenmis kopya 11 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2016 Arsivlenmis kopya 13 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2022 PDF mustafaaltinisik 26 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Mart 2014 17 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mart 2014 22 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2014 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Blood ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Kan Kimyasi ve Kan Renkleri Her Canlinin Kani Kirmizi Degildir