Kırkgeçit Muharebesi ya da bazı kaynaklarda geçtiği şekliyle Drakon Muharebesi, Birinci Haçlı seferinden ilk safhasında Keşiş Pierre tarafından örgütlenmiş olan Halkın Haçlı Seferine katılan Fransızlar ile bir Anadolu Selçuklu ordusu arasında gerçekleşen muharebe. Bu sefere katılan Haçlıların tümüyle imhâ edilmesiyle neticelenmiştir.
Kırkgeçit Muharebesi (veya Drakon Muharebesi) | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Halkın Haçlı Seferi | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Anadolu Selçuklu Devleti | Halkın Haçlı Seferi | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
I. Kılıçarslan | Geoffrei Burel | ||||||
Güçler | |||||||
5000 | 30.000 | ||||||
Kayıplar | |||||||
50 | Neredeyse tüm ordu |
Arka plan
Pierre L'Ermite ile esas Birinci Haçlı Seferi'nin başlangıcı olan Halkın Haçlı Seferi'ne katılan Fransızlar ile birlikte 12 Nisan 1096 tarihinde Köln'den ayrılmıştı. Daha önce bazı Walter Sans-Avoir komutasındaki Alman Haçlılar da Macaristan üzerinden yola çıkmışlardı. İtalya üzerinden Adriyatik Denizi'ni geçen bir Haçlılar grubu da Balkanlara girmiş Konstantinopolis üzerine yürümekteydi. Bizans idaresine karşı (özellikle Belgrad ve Niş'te) bazı ciddi sorunlar yaratarak çatışmalara neden olan bu Haçlılar, önce Almanya ve Macaristan üzerinden gelenler; sonra Balkanlar üzerinden gelen Franklar ve İtalya'dan gelen Haçlılar Temmuz 1096'da Konstantinopolis'e eriştiler.
Bizans İmparatoru I. Aleksios bu büyük ve hiç askerî tecrübesi, disiplini olmayan Haçlı güruhunun Konstantinopolis'te kalmasını istemedi. Onları hemen Anadolu yakasına sevk etmek istedi. İmparator bu Haçlı kafilesinin Selçuklu ordusuyla hemen savaşmamasını ve düzenli Haçlı ordularının (Baronlar Haçlı ordularının) gelişini beklemesini tavsiye etti. Bunu kabul etmeyen bu kafile liderleri 6 Ağustos'ta İstanbul Boğazı'nı geçerek Asya yakasına ulaştı. Pierre l'Ermite'nin grubu, Walter Sans-Avoir'in grubu ve İtalyanların grubuyla birleşerek köylere saldıra saldıra Nikomedia'ya (modern İzmit)'e kadar ulaştı. Nikomedia'yı ele geçiren Haçlılar bu şehri Bizanslılara teslim ettiler.
Nikomedia'da Fransız grup ile Alman-İtalyan grup arasında kavga çıktı. Franklar ve Alman-İtalyanlar ayrıldılar Pierre L'Ermite'nin önderliği yitirildi. Haçlılar genel olarak Rainald Breisli önderliğindeki Alman-İtalyan grup ve Geoffrei Burel önderliğindeki Fransız grup olmak üzere ikiye ayrılıp arka arkaya ayrı olarak ilerlemeye devam ettiler. İki ayrı güruh hâlinde Haçlılar İzmit Körfezini dolanıp Yalova yakınlarında "Cibotos" adlı eski bir Bizans mevkiinde ayrı ayrı bölgelerde iki orduğâh kurup yerleştiler.
Frank Haçlılar ordugâh etrafını talana başladılar. Eylül ortasında birkaç bin kişilik bir Frank Haçlı Ordusu Selçuklu başkenti İznik yakınına kadar ulaşan bir talan akınına çıktı. Bu akında İznik yakınlarında yaşayan halktan onların değerli eşyalarını, zahire stoklarını ve hayvan sürülerini ellerine geçirip onlara büyük zararlar verdirdiler ve Cibotos'a geri döndüler. Talan ettikleri malları kamptaki diğer Haçlılara, hatta bu kampa yakın bulunan Rum deniz güçleri tayfalarına, sattılar. Bu talana gıpta eden 6.000 kişilik Rainald Breisli komutasındaki Alman-İtalyan Haçlılar birliği Eylül sonunda kendi ordugâhından ayrıldı. İznik yönünde etrafından ganimet toplayarak yürüyüşe başladılar. Bu yolda bulunan Kserigordos adlı bir kaleyi ele geçirdiler. Bu kalede bol miktarda iaşe ve tedarik stoku bulunduğu için etrafa yapacakları talan saldırılar için bir üs olarak kullanmak amacı ile bu kaleye yerleştiler. Bu birlik hakkında haberler Cibotos'a yalan yanlış yetişmekte idi.
Kırkgeçit'e doğru seferin başlaması
Cibitos'ta ordugâhta bulunan çoğu Frank Haçlılar, Alman-İtalyan birliği hakkında Kserigordos adlı kaleyi alıp burada yerleşme haberini ancak ekim ayı sonunda aldılar. Ordugâhta bu birlik hakkında değişik söylentiler dolaşmaktaydı. Bunların başında iki Türk casusu tarafında yayılan "haber" bu birliğin İznik'i ellerine geçirip büyük ganimet topladığı idi. Bu Frank Haçlıları kıskandırdı. Bu grup içindeki rütbesiz Haçlılar kendileri de biran evvel Selçuklu başkenti İznik saldırıya geçme talepleri önem kazanmaya başladı. Bu birliğin başında bulunan ama komuta gücünü kaybeden Pierre L'Hermite Bizans imparatorundan destek almak niyetiyle Konstantinopolis'e gitmişti. Ordugâhta bulunan yönetici subaylar bir savaş meclisi topladılar. Önce bu mecliste Pierre L'Hermite'nin geri gelmesini bekleme kararı alındı. Tam bu sırada Kserigordos Kuşatması sonucu ve buraya giden Alman-İtalyan Haçlılar birliğinin elemine edilme haberi ordugaha ulaştı. Ayrıca büyük sayıda askerle Selçuklu birliklerinin Cibotos'a gelmekte olduğu haberi de geldi. Franklar arasından önemli bir rol oynayan Godfreei Burel adında bir Haçlı subay devam etmekte olan savaş meclisinde Haçlıların Kserigordos'da elemine edilen Haçlılara ordusunu intikamının alınmasını ve Selçuklular ordusunu ordugâhta beklemelerinin korkaklık olacağını iddia etti ve rütbesiz Haçlı askerlerinin isteklerini de dile getirdi. Bu şekilde ordugâhtaki Haçlı ordusu kurmaylarının bir karşı harekâta geçmesi kararı alınmasına neden oldu.
21 Ekim 1096'da 20.000 kişiyi aşkın Haçlılar piyade ordusu önlerinde az sayıda ağır süvari şövalyeler ile Cibotos'daki ordugâhtan ayrıldı. Ancak kamp takipçisi ihtiyarlar, kadınlar ve çocuklar ve bazı papazlar ordugâhta geride bırakıldı. Harekâta geçen bu Haçlı ordusunun hedefi İznik idi.
Yalova-İznik yolu Cibitos kampının yaklaşık 5 km ilerisinde bir dağlık kenarları ağaçlıklı vadiye girmekte idi. Bu vadiye "Kırkgeçit" veya Rumca adı ile "Drakos" geçiti adı verilmekte idi. Bu geçitte Selçuklular ordusu bir pusu kurmuş Haçlıları beklemekte idi.
Kırkgeçit muharebesi
Haçlı ordusu bu geçitte fazla temkinli olmadan başta bir ufak şövalye süvari birliği, arkasında büyük sayıda piyadeler olarak ilerlemeye başladı. Birdenbire öncü ağır süvari şövalyeler birliği ağaçlar arasında pusu kurmuş Selçuklu birliğinin ok ateşine maruz kaldı. Bunlar atları ürküttüler ve bu hücumu beklemeyen şövalyeler atlarını kontrol edemediler. Bazı süvariler çatışmaya karar verdiler ama bir kısım şövalyeler öldürüldü. Ama önemli bir şövalye grubu atlarının kontrollerini kaybetti ve hızla geriye doğru kaçmaya çalıştılar. Bunlar şövalyeleri takip etmekte olan Haçlı piyadeleri arasına girdi. Bu süvarileri yanlış anlayan piyadeler de geri dönüp kaçmaya koyuldular. Bu Haçlı ordusu içinde bir panik başlamasına neden oldu. Birkaç dakika içinde Haçlılar gayet düzensiz olarak Cibotos'a kaçmaya başladılar.
Ordunun gitmesinde sonra Cibitos ordugâhında kalan takipçiler için sabah işleri yeni başlamıştı ve bazı papazlar ilk sabah ayinine başlamışlardı. Birden Selçuklu hafif süvarilerinin kovaladıkları ve onlardan korkup kaçmakta olan Haçlı ordusu güruhu ordugâha girmeye başladı. Fakat onları takipte olan Selçuklulara hiçbir etkin Haçlılar direniş olmadı. Ordugâh Selçuklular eline geçti ve kaçamayan Haçlı askerler öldürüldüler. Teslim olan askerler, takipçileri kadınlar, yaşlılar ve papazlara dokunulmadı. Haçlı ordusunun böylece elimine edilmesi ile o gün öğleyin çarpışmalar sona erdi.
Sonuç
Bazı yazarlara göre bu muharebe sonunda 60,000 kişilik Haçlı ordusu ve takipçileri hayatlarını kaybetmişlerdir.) Kırkgeçit vadisi; ordugâh ve denize kadar uzun yol Haçlılar ölüleri ile dolmuştu. Birçok haçlı subaylar da (örneğin Walter Sans-Avoir) ölüler arasında idi. Ama bu felakete neden olan Godfrei Burel kendini kurtarabildi.
3000 kadar sayıda Haçlı sahilde metruk olan bir kaleye sığındı ve büyük bir çaba ile bu metruk kaleyi savunabildi. Ertesi gün onlara yetişen Bizans donanmasının gemileri görününce Selçuklular bu metruk kale kuşatmasını bıraktılar. Hayatta kalanlar Bizans gemileri ile Konstantinopolis'e geri taşındılar. Kendilerine şehrin varoşlarında bir askerî kamp tahsis edildi ama ellerindeki silahlar alındı.
Modern bir tarih otoritesi olan Runciman bu muharebenin sonucu olarak şunu belirtmektedir:
(Böylece) "Halkın Haçlı Seferi" sona ermiştir. Bu sefer binlerce kişinin canlarına kaybetmesine sebep olmuştur. Bizans İmparatoru I. Aleksios ve Bizanslı halkın batılı Haçlılardan gına getirmelerini ortaya çıkartmıştır. Hiç bilinçli ve bilgili olmadan ve disiplinsiz olarak sadece inanca dayanan (Avrupalı) Haçlılar Kudüs yolunun açık olmadığını öğretmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Bradbury, Jim (2004). The Routledge Companion to Medieval Warfare. Routledge. s. 194. . Retrieved October 21, 2013.
- ^ a b Işın Demirkent, Haçlı Seferleri Tarihi,s.17
- ^ a b c d e f Maalouf, Amin (Tr. çev. Mehmet Ali Kılıçbay) (1998),Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, İstanbul:Telos Yayıncılık
- ^ a b c d e f g h i j k Runciman, Steven (Tr. çev.: Fikret Işıltan) (1998), Haçlı Seferleri Tarihi: İ. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları
- ^ a b Demirkent, Işın (1997). Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık. ISBN .
- ^ Kostick, Conor (2008). The Social Structure of the First Crusade (İngilizce). BRILL. ISBN . 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
Dış kaynaklar
- Runciman, Steven (Tr. çev.: Fikret Işıltan) (1998), Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları
- Maalouf, Amin (Tr. çev. Mehmet Ali Kılıçbay) (1998),Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, İstanbul:Telos Yayıncılık
- Nicolle, David (Tr. çev.: L. Ece Sakar) (2011) Birinci Haçlı Seferi (1096 – 1098), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Demirkent, Işın, (1997) Haçlı Seferleri, İstanbul:Dünya Yayıncılık,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirkgecit Muharebesi ya da bazi kaynaklarda gectigi sekliyle Drakon Muharebesi Birinci Hacli seferinden ilk safhasinda Kesis Pierre tarafindan orgutlenmis olan Halkin Hacli Seferine katilan Fransizlar ile bir Anadolu Selcuklu ordusu arasinda gerceklesen muharebe Bu sefere katilan Haclilarin tumuyle imha edilmesiyle neticelenmistir Kirkgecit Muharebesi veya Drakon Muharebesi Halkin Hacli SeferiTarih21 Ekim 1096BolgeNikea nin Samanli Daglari na girdigi noktaSonucSelcuklu Zaferi Halkin Hacli Seferi sona erdi katilanlar etkisiz hale getirildiTaraflarAnadolu Selcuklu DevletiHalkin Hacli SeferiKomutanlar ve liderlerI KilicarslanGeoffrei BurelGucler500030 000Kayiplar50Neredeyse tum orduArka planPierre L Ermite ile esas Birinci Hacli Seferi nin baslangici olan Halkin Hacli Seferi ne katilan Fransizlar ile birlikte 12 Nisan 1096 tarihinde Koln den ayrilmisti Daha once bazi Walter Sans Avoir komutasindaki Alman Haclilar da Macaristan uzerinden yola cikmislardi Italya uzerinden Adriyatik Denizi ni gecen bir Haclilar grubu da Balkanlara girmis Konstantinopolis uzerine yurumekteydi Bizans idaresine karsi ozellikle Belgrad ve Nis te bazi ciddi sorunlar yaratarak catismalara neden olan bu Haclilar once Almanya ve Macaristan uzerinden gelenler sonra Balkanlar uzerinden gelen Franklar ve Italya dan gelen Haclilar Temmuz 1096 da Konstantinopolis e eristiler Bizans Imparatoru I Aleksios bu buyuk ve hic askeri tecrubesi disiplini olmayan Hacli guruhunun Konstantinopolis te kalmasini istemedi Onlari hemen Anadolu yakasina sevk etmek istedi Imparator bu Hacli kafilesinin Selcuklu ordusuyla hemen savasmamasini ve duzenli Hacli ordularinin Baronlar Hacli ordularinin gelisini beklemesini tavsiye etti Bunu kabul etmeyen bu kafile liderleri 6 Agustos ta Istanbul Bogazi ni gecerek Asya yakasina ulasti Pierre l Ermite nin grubu Walter Sans Avoir in grubu ve Italyanlarin grubuyla birleserek koylere saldira saldira Nikomedia ya modern Izmit e kadar ulasti Nikomedia yi ele geciren Haclilar bu sehri Bizanslilara teslim ettiler Nikomedia da Fransiz grup ile Alman Italyan grup arasinda kavga cikti Franklar ve Alman Italyanlar ayrildilar Pierre L Ermite nin onderligi yitirildi Haclilar genel olarak Rainald Breisli onderligindeki Alman Italyan grup ve Geoffrei Burel onderligindeki Fransiz grup olmak uzere ikiye ayrilip arka arkaya ayri olarak ilerlemeye devam ettiler Iki ayri guruh halinde Haclilar Izmit Korfezini dolanip Yalova yakinlarinda Cibotos adli eski bir Bizans mevkiinde ayri ayri bolgelerde iki ordugah kurup yerlestiler Frank Haclilar ordugah etrafini talana basladilar Eylul ortasinda birkac bin kisilik bir Frank Hacli Ordusu Selcuklu baskenti Iznik yakinina kadar ulasan bir talan akinina cikti Bu akinda Iznik yakinlarinda yasayan halktan onlarin degerli esyalarini zahire stoklarini ve hayvan surulerini ellerine gecirip onlara buyuk zararlar verdirdiler ve Cibotos a geri donduler Talan ettikleri mallari kamptaki diger Haclilara hatta bu kampa yakin bulunan Rum deniz gucleri tayfalarina sattilar Bu talana gipta eden 6 000 kisilik Rainald Breisli komutasindaki Alman Italyan Haclilar birligi Eylul sonunda kendi ordugahindan ayrildi Iznik yonunde etrafindan ganimet toplayarak yuruyuse basladilar Bu yolda bulunan Kserigordos adli bir kaleyi ele gecirdiler Bu kalede bol miktarda iase ve tedarik stoku bulundugu icin etrafa yapacaklari talan saldirilar icin bir us olarak kullanmak amaci ile bu kaleye yerlestiler Bu birlik hakkinda haberler Cibotos a yalan yanlis yetismekte idi Kirkgecit e dogru seferin baslamasiCibitos ta ordugahta bulunan cogu Frank Haclilar Alman Italyan birligi hakkinda Kserigordos adli kaleyi alip burada yerlesme haberini ancak ekim ayi sonunda aldilar Ordugahta bu birlik hakkinda degisik soylentiler dolasmaktaydi Bunlarin basinda iki Turk casusu tarafinda yayilan haber bu birligin Iznik i ellerine gecirip buyuk ganimet topladigi idi Bu Frank Haclilari kiskandirdi Bu grup icindeki rutbesiz Haclilar kendileri de biran evvel Selcuklu baskenti Iznik saldiriya gecme talepleri onem kazanmaya basladi Bu birligin basinda bulunan ama komuta gucunu kaybeden Pierre L Hermite Bizans imparatorundan destek almak niyetiyle Konstantinopolis e gitmisti Ordugahta bulunan yonetici subaylar bir savas meclisi topladilar Once bu mecliste Pierre L Hermite nin geri gelmesini bekleme karari alindi Tam bu sirada Kserigordos Kusatmasi sonucu ve buraya giden Alman Italyan Haclilar birliginin elemine edilme haberi ordugaha ulasti Ayrica buyuk sayida askerle Selcuklu birliklerinin Cibotos a gelmekte oldugu haberi de geldi Franklar arasindan onemli bir rol oynayan Godfreei Burel adinda bir Hacli subay devam etmekte olan savas meclisinde Haclilarin Kserigordos da elemine edilen Haclilara ordusunu intikaminin alinmasini ve Selcuklular ordusunu ordugahta beklemelerinin korkaklik olacagini iddia etti ve rutbesiz Hacli askerlerinin isteklerini de dile getirdi Bu sekilde ordugahtaki Hacli ordusu kurmaylarinin bir karsi harekata gecmesi karari alinmasina neden oldu 21 Ekim 1096 da 20 000 kisiyi askin Haclilar piyade ordusu onlerinde az sayida agir suvari sovalyeler ile Cibotos daki ordugahtan ayrildi Ancak kamp takipcisi ihtiyarlar kadinlar ve cocuklar ve bazi papazlar ordugahta geride birakildi Harekata gecen bu Hacli ordusunun hedefi Iznik idi Yalova Iznik yolu Cibitos kampinin yaklasik 5 km ilerisinde bir daglik kenarlari agaclikli vadiye girmekte idi Bu vadiye Kirkgecit veya Rumca adi ile Drakos geciti adi verilmekte idi Bu gecitte Selcuklular ordusu bir pusu kurmus Haclilari beklemekte idi Kirkgecit muharebesiBaronlar Hacli ordusunun Halkin Hacli ordusunun Kirkgecit Muharebesi nde olenlerini bulmasi Gravurcu Gustave Dorre Hacli ordusu bu gecitte fazla temkinli olmadan basta bir ufak sovalye suvari birligi arkasinda buyuk sayida piyadeler olarak ilerlemeye basladi Birdenbire oncu agir suvari sovalyeler birligi agaclar arasinda pusu kurmus Selcuklu birliginin ok atesine maruz kaldi Bunlar atlari urkuttuler ve bu hucumu beklemeyen sovalyeler atlarini kontrol edemediler Bazi suvariler catismaya karar verdiler ama bir kisim sovalyeler olduruldu Ama onemli bir sovalye grubu atlarinin kontrollerini kaybetti ve hizla geriye dogru kacmaya calistilar Bunlar sovalyeleri takip etmekte olan Hacli piyadeleri arasina girdi Bu suvarileri yanlis anlayan piyadeler de geri donup kacmaya koyuldular Bu Hacli ordusu icinde bir panik baslamasina neden oldu Birkac dakika icinde Haclilar gayet duzensiz olarak Cibotos a kacmaya basladilar Ordunun gitmesinde sonra Cibitos ordugahinda kalan takipciler icin sabah isleri yeni baslamisti ve bazi papazlar ilk sabah ayinine baslamislardi Birden Selcuklu hafif suvarilerinin kovaladiklari ve onlardan korkup kacmakta olan Hacli ordusu guruhu ordugaha girmeye basladi Fakat onlari takipte olan Selcuklulara hicbir etkin Haclilar direnis olmadi Ordugah Selcuklular eline gecti ve kacamayan Hacli askerler oldurulduler Teslim olan askerler takipcileri kadinlar yaslilar ve papazlara dokunulmadi Hacli ordusunun boylece elimine edilmesi ile o gun ogleyin carpismalar sona erdi SonucBazi yazarlara gore bu muharebe sonunda 60 000 kisilik Hacli ordusu ve takipcileri hayatlarini kaybetmislerdir Kirkgecit vadisi ordugah ve denize kadar uzun yol Haclilar oluleri ile dolmustu Bircok hacli subaylar da ornegin Walter Sans Avoir oluler arasinda idi Ama bu felakete neden olan Godfrei Burel kendini kurtarabildi 3000 kadar sayida Hacli sahilde metruk olan bir kaleye sigindi ve buyuk bir caba ile bu metruk kaleyi savunabildi Ertesi gun onlara yetisen Bizans donanmasinin gemileri gorununce Selcuklular bu metruk kale kusatmasini biraktilar Hayatta kalanlar Bizans gemileri ile Konstantinopolis e geri tasindilar Kendilerine sehrin varoslarinda bir askeri kamp tahsis edildi ama ellerindeki silahlar alindi Modern bir tarih otoritesi olan Runciman bu muharebenin sonucu olarak sunu belirtmektedir Boylece Halkin Hacli Seferi sona ermistir Bu sefer binlerce kisinin canlarina kaybetmesine sebep olmustur Bizans Imparatoru I Aleksios ve Bizansli halkin batili Haclilardan gina getirmelerini ortaya cikartmistir Hic bilincli ve bilgili olmadan ve disiplinsiz olarak sadece inanca dayanan Avrupali Haclilar Kudus yolunun acik olmadigini ogretmistir Ayrica bakinizHacli Seferleri Halkin Hacli Seferi Birinci Hacli SeferiKaynakca Bradbury Jim 2004 The Routledge Companion to Medieval Warfare Routledge s 194 ISBN 9780203644669 Retrieved October 21 2013 a b Isin Demirkent Hacli Seferleri Tarihi s 17 a b c d e f Maalouf Amin Tr cev Mehmet Ali Kilicbay 1998 Araplarin Gozuyle Hacli Seferleri Istanbul Telos Yayincilik a b c d e f g h i j k Runciman Steven Tr cev Fikret Isiltan 1998 Hacli Seferleri Tarihi I Cilt Birinci Hacli Seferi ve Kudus Kralliginin Kurulusu Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari a b Demirkent Isin 1997 Hacli Seferleri Istanbul Dunya Yayincilik ISBN 9789757632542 Kostick Conor 2008 The Social Structure of the First Crusade Ingilizce BRILL ISBN 9789004166653 31 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2015 Dis kaynaklarRunciman Steven Tr cev Fikret Isiltan 1998 Hacli Seferleri Tarihi I Cilt Birinci Hacli Seferi ve Kudus Kralliginin Kurulusu Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari ISBN 975 16 0678 0 Maalouf Amin Tr cev Mehmet Ali Kilicbay 1998 Araplarin Gozuyle Hacli Seferleri Istanbul Telos Yayincilik ISBN 975 545 092 0 Nicolle David Tr cev L Ece Sakar 2011 Birinci Hacli Seferi 1096 1098 Istanbul Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari ISBN 9786053602538 Demirkent Isin 1997 Hacli Seferleri Istanbul Dunya Yayincilik ISBN 975 7632 54 6