Hollandalı art izlenimci ressam Vincent van Gogh 29 Temmuz 1890 sabahı erken saatlerde, Fransa'nın kuzeyinde Auvers-sur-Oise köyünde Auberge Ravoux'daki odasında ölmüştür. 27 Temmuz 1890 günü van Gogh'un tarlalarda iken kendini tabanca ile vurduğuna genel olarak inanılmaktadır.
Ölümünden öncesi
Zihin sağlığının kötüleşmesi
1889 yılında Vincent'ın zihin sağlığı kötüleşti. Arles'da gelişen olaylar sonrasında kasabalıların dilekçesiyle hastaneye yatırıldı. Durumu iyileşme gösterdikten sonra kardeşi Theo ile Johanna Bonger'ın evlenmesi ile aynı zamanda Mart 1889'da hastaneden taburcu edilmeye hazırdı. Ancak son anda hastanede Protestan hastalara yardımcı olan Frédéric Salles'e bir akıl hastanesine yatmak istediğini söyledi. Salles'in önerisi ile van Gogh Saint-Rémy yakınlarında bir akıl hastanesini seçti. Başlangıçta bu fikre karşı çıkan Theo, Vincent'ın Pont Aven'de Paul Gauguin'in yanına gitmesi önerdi ancak sonunda razı gelerek akıl hastanesi masraflarını üstlenmeyi kabul etti (hastaneden en ucuz üçüncü sınıf yatak ayrılmasını istedi.) Vincent akıl hastanesine 1889 Mayıs ayının başlarında yattı. Zihinsel durumu bir süreliğine dengeli duruma gelen van Gogh açık havada çalışarak, bu dönem içinde Yıldızlı Gece gibi en tanınmış resimlerini üretmiştir. Ancak Temmuz sonunda, Arles'ı ziyaret etmesinin ardından bir ay sürecek ciddi bir nöbet geçirdi. Bu nöbetten sonra da durumu iyileşen van Gogh 1889 Aralık ayının sonunda ve 'ya Arles'da portresini verirken 1890 Ocak ayında yine akut nöbetler geçirdi. tarafından son nöbeti olarak belirtilen bu nöbet en uzun ve en üzücü nöbeti olmuş ve 1890 Mart ayına kadar sürmüştür. 1890 Mayıs ayında Vincent akıl hastanesinden taburcu edildi (akıl hastanesinde yaptığı son resim keder ve ümitsizliğin bir imgelemi olan Sonsuzluğun Eşiğinde tablosudur) ve Paris'te Theo ve Jo ile biraz zaman geçirdikten sonra, Paris'in kuzeyinde, ressamlar arasında popüler bir köy olan Auvers-sur-Oise'a taşındı.
Auvers'de 1890 Mayıs'ından itibaren değişen ruh hâli
Saint-Rémy'den ayrılmadan kısa bir süre önce Vincent hastanede kalışından ne kadar çektiğini şöyle ifade etmiştir: "Burada çevremdekiler beni söyleyebileceğimden daha fazla ümitsizliğe düşürüyor...Biraz havaya ihtiyacım var, sıkıntı ve kederden bunalmış hissediyorum"
Auvers'e geldiğinde van Gogh'un sağlığı hâlâ çok iyi değildi. Theo'ya 21 Mayıs'ta "Hastalığım hakkında hiçbir şey yapamıyorum. Şimdi biraz rahatsızım — bu kadar uzun bir inzivadan sonra artık günler haftalar gibi geliyor bana" diye yazmıştır. Ama 25 Mayıs'ta ressam ailesine sağlığının iyiye gittiğini ve hastalığının semptomlarının ortadan kalktığını yazabilmiştir. Kız kardeşi Wilhelmina'ya 5 Haziran'da, Theo ile Jo'ya 10 Haziran'da yazdığı mektuplarda durumunun iyileştiğini ve kabuslarının hemen hemen kaybolduğunu belirtir.
Yaklaşık 12 Haziran'da Arles'da yaşayan arkadaşları M. ve Mme. Ginoux'ya sağlığının Saint-Rémy'de nasıl kötüleştiğini ama artık düzeldiğini yazdı: "Ama sonlara doğru diğer hastaların hastalıklarına yakalandım öyle ki kendi hastalığımdan iyileşemedim. Diğer hastaların topluluğunun bende kötü bir etkisi oldu ve sonunda tamamen anlayamaz hâle geldim. Sonra bir değişiklik yapmayı denememin daha iyi olacağını hissettim ve bunun için kardeşimi, ailesini ve ressam arkadaşlarımı görmek bana çok iyi geldi, ve tamamen sakin ve normal hissediyorum."
Bunlardan başka van Gogh'un 17 Haziran civarında Paul Gauguin'e yazdığı gönderilmemiş mektubunda, gelecek hakkında planları konusunda oldukça olumlu görünmektedir. Son yaptığı renkli buğday tarlaları resimlerini tarif ettikten sonra "Geri planı çok canlı ama dingin bazı portreler yapmak isterdim. Farklı kalitede ama aynı değerde yeşiller var öyle ki yeşillerin tüm tonlarını oluşturacak, titreşimi tatlı tatlı esen rüzgârda başakların nazik hışırtısını düşündürecek: bir renk planı olarak çok da kolay değil" diye yapmak istediklerini açıklamıştır. Kardeşine 2 Temmuz'da yazdığı mektupta "Ben de iyi olabildiğim kadar iyi olmaya çalışıyorum ama senden saklamayacağım, her zaman sağlıklı olacağıma çok da güvenemiyorum. Ve eğer hastalığım geri dönerse, beni bağışlamalısın. Sanatı ve yaşamı hâlâ çok seviyorum..." diye yazmıştır.
Yeni sorunların çıktığına dair ilk işaret van Gogh'un Theo'ya 10 Temmuz'da yazdığı mektupta görülür. İlk olarak "Çok iyiyim, çok yoğun çalışıyorum, dört etüd ve iki çizim yaptım" diye belirttikten sonra "Dr. Gachet'ye pek de güvenmemeliyiz diye düşünüyorum. Öncelikle o benden de hasta, sanırım, ya da diyelim ki en az benim kadar [hasta], öyle yani...Ne diyeceğimi bilemiyorum. Kesinlikle son nöbetim, ki pek kötüydü, diğer hastaların etkisi nedeniyleydi." diye devam eder. Mektubun ilerleyen kısmında "Kendim için, şu anda yalnızca hepimizin dinlenmeye ihtiyacı var diyebilirim — Başarısız olduğumu hissediyorum." diye ekler. Daha da kederli bir tonla şöyle devam eder: "Ve başarı olasılığı da gittikçe azalıyor, hiç de mutlu bir gelecek görmüyorum"
- Vincent van Gogh: Fırtına Bulutları Altında Buğday Tarlası (Temmuz 1890)
- Vincent van Gogh: Auvers'de Bulutlu Gökyüzü Altında Buğday Tarlaları (Temmuz 1890)
- Vincent van Gogh: Buğday Tarlası ve Kargalar (Temmuz 1890)
Theo'ya 10 Temmuz'da yazdığı başka bir mektubunda van Gogh şöyle açıklar: "Genel olarak şöyle böyle neşeli olmaya çalışıyorum ama hayatımın kökleri tehdit altında ve adımlarım da sendeliyor." Sonra da üzerinde çalıştığı resimleri anlatır: "Üç tane daha büyük tuvale resim yaptım. Sıkıntılı gökyüzü altında uzanan büyük mısır tarlaları ve üzüntü ile aşırı yalnızlığı anlatabilmek için her zamanki yolumdan çok da çıkmama gerek kalmadı." Ama şunları da ekler: "Bu tuvallerin sana kelimelerle ifade edemediklerimi anlatacağından oldukça eminim, yani kırları ne kadar sağlıklı ve canlandırıcı bulduğumu."
Ailesine 12 Temmuz civarı yazdığı bir mektupta van Gogh'un yine çok olumlu bir bakış açısından baktığı görünür: "Tepelere kadar uzanan, okyanus gibi sınırsız uçsuz bucaksız düzlükteki buğday tarlaları ile, sürülmüş ve yaban otları ayrılmış bir toprak parçasının nazik sarısı, nazik yumuşak yeşili, nazik moru ile, çiçek açan patates bitkilerinin düzenli yeşil lekeleriyle, mavinin, beyazın, pembenin ve morun hassas tonlarını taşıyan göklerin altındaki her şeyle ilgilenmeye kendimi tamamen kaptırdım. Hemen hemen çok fazla bir sakinlik içindeyim, öyle ki tam da bunları resmetmek için gereken ruh hâli."
Theo, Vincent'ın sorun yaşadığının farkına vardı. 22 Temmuz 1890 tarihli bir mektubunda şöyle yazdı: "Umarım, sevgili Vincent, sağlığın iyidir, zorlukla yazabildiğini söylediğin ve çalışmalarından bahsetmediğin için seni rahatsız eden ya da yolunda gitmeyen bir şeyler olduğundan biraz endişeliyim." Vincent'ın Dr. Gachet'ye görünmesini önerdi.
Vincent 23 Temmuz'da Theo'ya yazarak yeniden resim ile ilgilenmeye başladığını vurguladı: "Tuvallere tüm dikkatimi veriyorum. Çok sevdiğim ve takdir ettiğim bazı ressamlar gibi yapmaya çabalıyorum.... Belki de Daubigny'nin bahçesinin bu eskizine bir bakmak istersin — bu benim en çok düşünülmüş resimlerimden biri. Ayrıca eski çatıları ile yağmurdan sonra geniş buğday tarlalarını temsil eden iki 30'luk tuval eskizini de ekliyorum."
Daha önceden üzerinde çalıştığı konulara geri döndü ve Auvers'deki Evler gibi çok sayıda ev resmi yaptı.
Vurulması
Vincent'ın kaldığı Auberge Ravoux'nun sahibinin kızı olan Adeline Ravoux, 1890 Temmuz'unda 13 yaşında olduğu sırada geçen olayları açık seçik hatırlamaktadır. 76 yaşındayken yazılan bir beyanında, babasının sürekli hatırlatmasıyla hafızasına kazınmış olduğu şekliyle 27 Temmuz sabahı van Gogh'un kahvaltıdan sonra handan nasıl ayrıldığını anlatır. Akşam karanlığı çökmesine rağmen hâlâ dönmeyince, ressamın düzenli alışkanlıklarını da bilen aile endişelenir. Gece olduktan sonra, muhtemelen saat 9 civarı, van Gogh midesini tutarak hana gelir. Adelin'in annesi bir sorun olup olmadığını sorar. Van Gogh zorlukla cevap vermeye çalışarak, merdivenlerden odasına çıakrken "Yok, ama ben..." der. İniltiler duyan babası van Gogh'u yatağında kıvrılmış yatarken bulur. Hasta olup olmadığı sorulduğunda van Gogh kalbine yakın yerde olan yarasını göstererek "Kendimi öldürmeye çalıştım" diye açıklar. Geceleyin van Gogh daha önce resim yaptığı buğday tarlasına gittiğini söyler. Öğleden sonra kendini bir altıpatlar ile vurmuş ve bayılmıştır. Akşamın serinliği ile kendisine gelince, yarım kalan işini tamamlamak için altıpatları aramaya çalışmış ama bulamamıştır. Sonra da hana geri dönmüştür.
Adeline daha sonra babasının handa kalan adlı bir başka Hollandalı ressamı köyün doktoruna gönderdiğini ama doktoru bulamadığını anlatarak devam eder. Babası bunun üzerine van Gogh'un arkadaşı ve doktoru olan Dr. Gachet'yi çağırır. Gachet yarayı sardıktan sonra "umutsuz vaka" olduğunu söyleyerek handan hemen ayrılır. Babası ve Hirsching geceyi van Gogh'un yanında geçirirler. Vincent bazen piposunu içerek, bazen de inleyerek ama çoğunlukla sessiz kalarak ve ara sıra da uyuklayarak geceyi geçirir. Ertesi sabah iki jandarma hana gelerek van Gogh'u intihar girişimi hakkında soru sorarlar. Buna karşı van Gogh şöyle cevap verir: "Vücut benim vücudum ve ona istediğimi yapmaya özgürüm. Kimseyi suçlamayın, sadece intihar etmek istedim."
Pazartesi sabah postane açılır açılmaz Adeline'in babası van Gogh'un kardeşi Theo'ya bir telgraf gönderir. Theo öğleden sonra trenle Auvers'e gelir. Adeline Ravoux, babası ile Theo van Gogh'un, Vincent'ın komaya girdiğini ve sabaha karşı saat bir sularında öldüğünü nasıl izlediklerini anlatır. (Ölüm sertifikasına ölüm saatini 1:30 olarak kaydedilmiştir.) Theo kız kardeşi Lies'e yazdığı mektubunda Vincent'ın ölümünden önceki duygularını şöyle anlatmıştır: "Kendisi ölmek istedi. Yatağının ucuna ilişip onun daha iyi olmasına çalışacağımızı ve bu tarz bir acıdan artık kurtulacağını umduğumuzu söylediğimde "La tristesse durera toujours" (Keder sonsuza kadar sürecek) dedi. Bu sözlerle ne demek istediğini anlıyorum."
Theo'nun eşi Johanna, Aralık 1913 tarihli güncesinde önce Vincent'ın yanına gittiği zaman yazdığı bir mektuptan söz eder: "Geldiğim ve her zaman birlikte olduğumuz için mutluydu.... Zavallı, payına çok az mutluluk düştü ve hayalleri kalmadı. Yaşamın ağırlığı bazen çok artıyor, öyle yalnız hissediyor ki..." Ölümünden sonra da Theo eşine şöyle yazmıştır: "Son sözlerinden biri 'Böyle ölüp gidebilmeyi arzuluyorum' oldu ve dileği gerçekleşti. Birkaç dakika sonra ölüp gitti. Dünya üzerinde bulamadığı huzura kavuştu...."
Van Gogh'un arkadaşı olan ve cenaze için 30 Temmuz'da Auvers'e gelen Émile Bernard ise olayları biraz farklı anlatır. Bernard van Gogh'un Pazar akşamı tarlalara çıktığını söyler, "şövalesini bir saman yığının yanında bıraktıktan sonra şatonun arkasına gitti ve kendine altıpatlar ile ateş etti." Bernard "intiharı tamamen kastîydi ve aklı başı yerinde iken teşebbüsü gerçekleştirdi... Dr. Gachet ona yaşamını kurtarmayı ümit ettiğini söylediğinde, van Gogh'un cevabı, 'O zaman yeni baştan yapmam gerekecek.' oldu" diye anlatır.
Cenaze töreni
Adeline Ravoux'nun yazdıklarının yanı sıra Émile Bernard'ın Albert Aurier'ye yazdığı mektup da 30 Temmuz 1890 günü öğleden sonra yapılan cenaze töreni hakkında detayları günümüze ulaştırır. Van Gogh'un naaşı "ressamın odası"na konmuş ve etrafı son yaptığı resimlerden oluşan "hale" ve yıldız çiçeği ile ayçiçeği gibi sarı çiçeklerle bezenmiştir. Şövalesi, katlanır taburesi ve fırçaları tabutun önüne konmuştur. Odaya gelenlerin arasında Lucien Pissarro ve gibi ressamlar da vardı. Tabut cenaze arabasına saat üçte taşındı. Cenazeye katılanlar Auvers'in dışındaki tepeyi sıcak güneşin altında çıkarken Theo ile birkaç kişi de üzgün bir şekilde ağlıyordu. Yeni mezar taşları olan küçük mezarlık hasatı bekleyen buğday tarlalarına tepeden bakan bir yerdeydi. Gözyaşlarını tutmaya çalışan Dr. Gachet "dürüst bir adam ve büyük bir ressam" ve "yalnızca iki amacı sanat ve insanlık olan" Vincent için hayranlığını ifade eden bir iki söz söyledi.
Naifeh ve Smith biyografisi tartışması
Steven Naifeh ve Gregory White Smith 2011 yılında yayımladıkları Van Gogh: The Life adlı biyografide ressamın ölümü ile ilgili kabul edilmiş bilgilerin geçerli olmadığını savunmuşlardır. Bu biyografide Naifeh ve Smith, van Gogh'un kendini öldürmüş olmasının muhtemel olmadığını iddia etmektedirler. Buna sebep olarak ölmeden hemen önce yaptığı resimlerin iyimser havasına dikkat çekerek van Gogh'un yazışmalarında intiharı günah ve ahlâk dışı olarak tanımladığını vermektedirler. Yazarlar aynı zamanda ressamın karnından ölümcül bir şekilde yaralanmasına rağmen tarlalar ile han arasındaki bir mile yakın yolu nasıl yürüdüğünü, zihin sağlığının iyi olmadığının çok iyi bilinmesine rağmen van Gogh'un nasıl bir silah edinebildiğini ve van Gogh'un resim yapmak için kullandığı aletlerinin, boyalarının ve fırçalarının polis tarafından neden bulunamadığını sorgularlar.
Naifeh ve Smith, van Gogh'un intihara etmediği ama muhtemelen kasıtsız bir adam öldürmenin kurbanı olduğunu söyleyen alternatif bir varsayım öne sürdüler. Naifeh ve Smith, van Gogh'un karnına giren kurşunun bir intihardan beklendiği gibi doğrusal bir yol izlemediği ve eğik bir yol izlediğini belirtirler. Van Gogh'un kendisi vurmuş olması muhtemel olan gençleri tanıdığını, bunlardan birinin kovboy elbiseleriyle dolaşmayı huy edinmiş olduğunu ve ressam ile birlikte içki içmeye gittiklerini iddia ederler. Naifeh "Yani düzgün çalışmayan bir silah ile bir iki genç, kovboyculuk oynamayı seven bir delikanlı ve muhtemelen de çok fazla içki içmiş üç kişi var" demiş ve "kaza eseri adam öldürme" durumunun "çok daha muhtemel" olduğunu iddia etmiştir. Yazarlar, 1930'larda Auvers'i ziyaret eden sanat tarihçisi 'ın olayları genel olarak kasabada inanıldığı gibi kaydettiğini ileri sürerler. Yazarlar, ölümcül olarak yaralandıktan sonra van Gogh'un ölüme kucak açtığını ve gençlerin kendisine bir iyilik yaptığına inandığını dolayısıyla da ölüm yatağında "Kimseyi suçlamayın... sadece intihar etmek istedim" dediğini iddia ederler.
ABD TV magazin programı 60 Minutes, 16 Ekim 2011'de Naifeh ve Smith'in van Gogh biyografisi üzerine olan tartışmalarla ilgili bir program yayımladı. 1956 yılında bir Fransız iş adamı olan Rene Secretan'ın van Gogh'u taciz ettiğini ama gerçekten vurmadığını söylediği bir kaydı öne süren bazı van Gogh uzmanları bu teoriye biraz inanılmasını sağladı. Yine de bu yeni biyografiye şüpheyle yaklaşıldı. Şüpheyle yaklaşan alternatif açıklamalar önerdi.Burlington Magazine' Temmuz 2013 sayısında, Amsterdam Van Gogh Müzesi'nden iki araştırmacı Louis van Tilborgh ve Teio Meedendorp, van Gogh'un ölümü sırasında fiziksel ve zihinsel olarak sorunlu bir dönemde olduğu, kardeşi Theo ile de o sırada arasının iyi olmadığı ve dolayısıyla da potansiyel olarak intihara meyilli olduğu teorisini ileri sürdüler. Ayrıca Naifeh ve Smith tarafından iddia edilen varsayımlara da alternatif açıklamalarda bulundular.
Van Gogh'un son eserlerinden seçmeler
Van Gogh, Auvers'de geçirdiği son haftalarında oldukça üretkendi ve 70'ten fazla resmin yanı sıra bir dizi çizim ve eskiz de tamamlamıştır. Bunlar manzaralar, portreler ve natürmortlardan oluşur. Bazılarını giderek artan yalnızlığını yansıtırken birçoğu parlak renkleriyle daha olumlu bir tutum gösterirler. Son iki ayında yazdığı mektuplar van Gogh'un sık sık düştüğü bedbinlikle beraber sürekli olarak resim yapma iradesinin altında yatanlar hakkında önemli ölçüde bilgi verir.
- Dr. Gachet'nin Portresi (Haziran 1890)
- Auvers Belediye Binası (14 Temmuz 1890)
- Auvers'da Oise Nehri Kıyısı (Temmuz 1890)
- Yağmurlu Gökyüzü Altında Saman Yığınları (Temmuz 1890)
- Auvers Yakınında Buğday Tarlaları (Haziran 1890)
- Ağaç Kökleri ve Gövdeleri (Temmuz 1890)
- Tepedeki Kulübeler (Tamamlanmamış, Temmuz 1890)
- Yağmurlu Auvers Manzarası (Temmuz 1890)
- Auvers-sur-Oise'da Kilise (Haziran 1890)
- Çiçek Açan Akasya Dalları (Haziran 1890)
- Marguerite Gachet Piyanoda (Haziran 1890)
- Auvers'de Bahçe (Temmuz 1890)
Kaynakça
Notlar
- ^ Türkçesi:"Auvers-sur Oise. Pazar 27 Temmuz. Van Gogh isimli bir şahıs, 37 yaşında, Hollanda tebaasından, ressam, Auvers'de geçici olarak kalan, tarlalarda kendini bir revolver ile vurdu, yalnızca yaralandıktan sonra odasına girdi ve ertesi günden sonra öldü.
Özel
- ^ Naifeh & Smith 2011, s. 711, 713.
- ^ "Salles'dan Theo van Gogh'a mektup, 19 Nisan 1889, Arles"". 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Theo van Gogh'dan Vincent'a mektup, 2 Mayıs 1889, Arles". 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, yak. 10-15 Mayıs 1889, Saint-Rémy"". 27 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ Naifeh & Smith 2011, s. 742-2.
- ^ Naifeh & Smith 2011, s. 768-71, 795-8.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, yak. 15 Mart 1890, Saint-Rémy"". 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ Naifeh & Smith 2011, s. 820.
- ^ Naifeh & Smith 2011, s. 821-23.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, 4 Mayıs 1890, Saint-Rémy"". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, 21 Mayıs 1890, Auvers-sur-Oise"". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent2ın annesine mektup, 25 Mayıs 1890, Auvers-sur-Oise"". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Wilhelmina van Gogh'a mektup, 5 Haziran 1890, Auvers-sur-Oise"". 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, yak. 10 Haziran 1890, Auvers-sur-Oise"". 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan M. ve Mme. Ginoux'ya mektup, yak. 12 Haziran 1890, Auvers-sur-Oise"". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Paul Gauguin'e mektup, yak. 17 Haziran 1890, Auvers-sur-Oise"". 26 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, 2 Temmuz 1890, Auvers-sur-Oise"". 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, 10 Temmuz 1890, Auvers-sur-Oise"". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, yak. 10 Temmuz 1890, Auvers-sur-Oise"". 15 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ Walther 2000, s. 74.
- ^ "Vincent'dan ailesine mektup, yak. 10-14 Temmuz 1890, Auvers-sur-Oise"". 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ "Theo'dan Vincent'a mektup, 22 Temmuz 1890"". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ "Vincent'dan Theo'ya mektup, 23 Temmuz 1890, Auvers-sur-Oise"". 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ a b c d "Adeline Ravoux, 1956, Auvers-sur-Oise"". 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ a b "Vincent van Gogh & Auvers-sur-Oise" 27 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., www.tfsimon.com. 26 Temmuz 2011'de erişildi.
- ^ "Theo'dan Elisabeth van Gogh'a mektup, 5 Ağustos 1890, Paris"". 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ a b "Emile Bernard'dan Albert Aurier'ye mektup, 2 Ağustos 1890, Paris"". 28 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2017.
- ^ a b New book, '60 Minutes' question if Van Gogh really killed himself 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Los Angeles Times, 13 Ekim 2011
- ^ New revelations on Vincent van Gogh's death 27 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CBSNews.com, 13 Ekim 2011
- ^ a b Gompertz, Will (17 Ekim 2011). "Van Gogh did not kill himself, authors claim". BBC News. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ Gompert, Will (17 Ekim 2011). "Van Gogh death claim unconvincing". BBC News. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ Nickell, Joe (2012). "The 'Murder' of Vincent van Gogh". Skeptical Inquirer. 36(5) (Eylül/Ekim). Committee for Skeptical Inquiry. ss. 14-17.
- ^ "Skeptical Inquirer". pocketmags.com. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
- ^ Burlington. "Back issues". burlington.org.uk. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
Genel
- Naifeh, Steven; Smith, Gregory White (2011). Van Gogh: The Life. Profile Books.
- Walther, Ingo (2000). Van Gogh. Köln: Taschen. ISBN .
Konuyla ilgili yayınlar
Dış bağlantılar
- "Vincent van Gogh & Auvers-sur-Oise", Van Gogh'un son haftaları, Auvers'de yaptığı resimler ve yazdığı mektuplar.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hollandali art izlenimci ressam Vincent van Gogh 29 Temmuz 1890 sabahi erken saatlerde Fransa nin kuzeyinde Auvers sur Oise koyunde Auberge Ravoux daki odasinda olmustur 27 Temmuz 1890 gunu van Gogh un tarlalarda iken kendini tabanca ile vurduguna genel olarak inanilmaktadir Vincent ve kardesi Theo nun mezarlari Auvers sur Oise da yan yana bulunmaktadir Vincent in mezar tasinda Ici Repose Vincent van Gogh 1853 1890 Theo nun mezar tasinda ise Ici Repose Theodore van Gogh 1857 1891 yaziti yer almaktadir Olumunden oncesiZihin sagliginin kotulesmesi Vincent van Gogh Arles daki Hastane Kogusu 1889 1889 yilinda Vincent in zihin sagligi kotulesti Arles da gelisen olaylar sonrasinda kasabalilarin dilekcesiyle hastaneye yatirildi Durumu iyilesme gosterdikten sonra kardesi Theo ile Johanna Bonger in evlenmesi ile ayni zamanda Mart 1889 da hastaneden taburcu edilmeye hazirdi Ancak son anda hastanede Protestan hastalara yardimci olan Frederic Salles e bir akil hastanesine yatmak istedigini soyledi Salles in onerisi ile van Gogh Saint Remy yakinlarinda bir akil hastanesini secti Baslangicta bu fikre karsi cikan Theo Vincent in Pont Aven de Paul Gauguin in yanina gitmesi onerdi ancak sonunda razi gelerek akil hastanesi masraflarini ustlenmeyi kabul etti hastaneden en ucuz ucuncu sinif yatak ayrilmasini istedi Vincent akil hastanesine 1889 Mayis ayinin baslarinda yatti Zihinsel durumu bir sureligine dengeli duruma gelen van Gogh acik havada calisarak bu donem icinde Yildizli Gece gibi en taninmis resimlerini uretmistir Ancak Temmuz sonunda Arles i ziyaret etmesinin ardindan bir ay surecek ciddi bir nobet gecirdi Bu nobetten sonra da durumu iyilesen van Gogh 1889 Aralik ayinin sonunda ve ya Arles da portresini verirken 1890 Ocak ayinda yine akut nobetler gecirdi tarafindan son nobeti olarak belirtilen bu nobet en uzun ve en uzucu nobeti olmus ve 1890 Mart ayina kadar surmustur 1890 Mayis ayinda Vincent akil hastanesinden taburcu edildi akil hastanesinde yaptigi son resim keder ve umitsizligin bir imgelemi olan Sonsuzlugun Esiginde tablosudur ve Paris te Theo ve Jo ile biraz zaman gecirdikten sonra Paris in kuzeyinde ressamlar arasinda populer bir koy olan Auvers sur Oise a tasindi Auvers de 1890 Mayis indan itibaren degisen ruh hali Saint Remy den ayrilmadan kisa bir sure once Vincent hastanede kalisindan ne kadar cektigini soyle ifade etmistir Burada cevremdekiler beni soyleyebilecegimden daha fazla umitsizlige dusuruyor Biraz havaya ihtiyacim var sikinti ve kederden bunalmis hissediyorum Auvers e geldiginde van Gogh un sagligi hala cok iyi degildi Theo ya 21 Mayis ta Hastaligim hakkinda hicbir sey yapamiyorum Simdi biraz rahatsizim bu kadar uzun bir inzivadan sonra artik gunler haftalar gibi geliyor bana diye yazmistir Ama 25 Mayis ta ressam ailesine sagliginin iyiye gittigini ve hastaliginin semptomlarinin ortadan kalktigini yazabilmistir Kiz kardesi Wilhelmina ya 5 Haziran da Theo ile Jo ya 10 Haziran da yazdigi mektuplarda durumunun iyilestigini ve kabuslarinin hemen hemen kayboldugunu belirtir Vincent van Gogh Auvers de Koy Sokagi Mayis sonu 1890 Yaklasik 12 Haziran da Arles da yasayan arkadaslari M ve Mme Ginoux ya sagliginin Saint Remy de nasil kotulestigini ama artik duzeldigini yazdi Ama sonlara dogru diger hastalarin hastaliklarina yakalandim oyle ki kendi hastaligimdan iyilesemedim Diger hastalarin toplulugunun bende kotu bir etkisi oldu ve sonunda tamamen anlayamaz hale geldim Sonra bir degisiklik yapmayi denememin daha iyi olacagini hissettim ve bunun icin kardesimi ailesini ve ressam arkadaslarimi gormek bana cok iyi geldi ve tamamen sakin ve normal hissediyorum Bunlardan baska van Gogh un 17 Haziran civarinda Paul Gauguin e yazdigi gonderilmemis mektubunda gelecek hakkinda planlari konusunda oldukca olumlu gorunmektedir Son yaptigi renkli bugday tarlalari resimlerini tarif ettikten sonra Geri plani cok canli ama dingin bazi portreler yapmak isterdim Farkli kalitede ama ayni degerde yesiller var oyle ki yesillerin tum tonlarini olusturacak titresimi tatli tatli esen ruzgarda basaklarin nazik hisirtisini dusundurecek bir renk plani olarak cok da kolay degil diye yapmak istediklerini aciklamistir Kardesine 2 Temmuz da yazdigi mektupta Ben de iyi olabildigim kadar iyi olmaya calisiyorum ama senden saklamayacagim her zaman saglikli olacagima cok da guvenemiyorum Ve eger hastaligim geri donerse beni bagislamalisin Sanati ve yasami hala cok seviyorum diye yazmistir Yeni sorunlarin ciktigina dair ilk isaret van Gogh un Theo ya 10 Temmuz da yazdigi mektupta gorulur Ilk olarak Cok iyiyim cok yogun calisiyorum dort etud ve iki cizim yaptim diye belirttikten sonra Dr Gachet ye pek de guvenmemeliyiz diye dusunuyorum Oncelikle o benden de hasta sanirim ya da diyelim ki en az benim kadar hasta oyle yani Ne diyecegimi bilemiyorum Kesinlikle son nobetim ki pek kotuydu diger hastalarin etkisi nedeniyleydi diye devam eder Mektubun ilerleyen kisminda Kendim icin su anda yalnizca hepimizin dinlenmeye ihtiyaci var diyebilirim Basarisiz oldugumu hissediyorum diye ekler Daha da kederli bir tonla soyle devam eder Ve basari olasiligi da gittikce azaliyor hic de mutlu bir gelecek gormuyorum Vincent van Gogh Firtina Bulutlari Altinda Bugday Tarlasi Temmuz 1890 Vincent van Gogh Auvers de Bulutlu Gokyuzu Altinda Bugday Tarlalari Temmuz 1890 Vincent van Gogh Bugday Tarlasi ve Kargalar Temmuz 1890 Theo ya 10 Temmuz da yazdigi baska bir mektubunda van Gogh soyle aciklar Genel olarak soyle boyle neseli olmaya calisiyorum ama hayatimin kokleri tehdit altinda ve adimlarim da sendeliyor Sonra da uzerinde calistigi resimleri anlatir Uc tane daha buyuk tuvale resim yaptim Sikintili gokyuzu altinda uzanan buyuk misir tarlalari ve uzuntu ile asiri yalnizligi anlatabilmek icin her zamanki yolumdan cok da cikmama gerek kalmadi Ama sunlari da ekler Bu tuvallerin sana kelimelerle ifade edemediklerimi anlatacagindan oldukca eminim yani kirlari ne kadar saglikli ve canlandirici buldugumu Eylul 1889 Tuval uzerine yagli boya 65 cm 54 cm Musee d Orsay Paris Bu van Gogh un son otoportresi olabilir Ailesine 12 Temmuz civari yazdigi bir mektupta van Gogh un yine cok olumlu bir bakis acisindan baktigi gorunur Tepelere kadar uzanan okyanus gibi sinirsiz ucsuz bucaksiz duzlukteki bugday tarlalari ile surulmus ve yaban otlari ayrilmis bir toprak parcasinin nazik sarisi nazik yumusak yesili nazik moru ile cicek acan patates bitkilerinin duzenli yesil lekeleriyle mavinin beyazin pembenin ve morun hassas tonlarini tasiyan goklerin altindaki her seyle ilgilenmeye kendimi tamamen kaptirdim Hemen hemen cok fazla bir sakinlik icindeyim oyle ki tam da bunlari resmetmek icin gereken ruh hali Vincent van Gogh Daubigny nin Bahcesi Temmuz 1890 Theo Vincent in sorun yasadiginin farkina vardi 22 Temmuz 1890 tarihli bir mektubunda soyle yazdi Umarim sevgili Vincent sagligin iyidir zorlukla yazabildigini soyledigin ve calismalarindan bahsetmedigin icin seni rahatsiz eden ya da yolunda gitmeyen bir seyler oldugundan biraz endiseliyim Vincent in Dr Gachet ye gorunmesini onerdi Vincent 23 Temmuz da Theo ya yazarak yeniden resim ile ilgilenmeye basladigini vurguladi Tuvallere tum dikkatimi veriyorum Cok sevdigim ve takdir ettigim bazi ressamlar gibi yapmaya cabaliyorum Belki de Daubigny nin bahcesinin bu eskizine bir bakmak istersin bu benim en cok dusunulmus resimlerimden biri Ayrica eski catilari ile yagmurdan sonra genis bugday tarlalarini temsil eden iki 30 luk tuval eskizini de ekliyorum Daha onceden uzerinde calistigi konulara geri dondu ve Auvers deki Evler gibi cok sayida ev resmi yapti VurulmasiL Echo Pontoisien gazetesinde van Gogh un olumu ile ilgili haber 7 Agustos 1890 Vincent in kaldigi Auberge Ravoux nun sahibinin kizi olan Adeline Ravoux 1890 Temmuz unda 13 yasinda oldugu sirada gecen olaylari acik secik hatirlamaktadir 76 yasindayken yazilan bir beyaninda babasinin surekli hatirlatmasiyla hafizasina kazinmis oldugu sekliyle 27 Temmuz sabahi van Gogh un kahvaltidan sonra handan nasil ayrildigini anlatir Aksam karanligi cokmesine ragmen hala donmeyince ressamin duzenli aliskanliklarini da bilen aile endiselenir Gece olduktan sonra muhtemelen saat 9 civari van Gogh midesini tutarak hana gelir Adelin in annesi bir sorun olup olmadigini sorar Van Gogh zorlukla cevap vermeye calisarak merdivenlerden odasina ciakrken Yok ama ben der Iniltiler duyan babasi van Gogh u yataginda kivrilmis yatarken bulur Hasta olup olmadigi soruldugunda van Gogh kalbine yakin yerde olan yarasini gostererek Kendimi oldurmeye calistim diye aciklar Geceleyin van Gogh daha once resim yaptigi bugday tarlasina gittigini soyler Ogleden sonra kendini bir altipatlar ile vurmus ve bayilmistir Aksamin serinligi ile kendisine gelince yarim kalan isini tamamlamak icin altipatlari aramaya calismis ama bulamamistir Sonra da hana geri donmustur L Echo Le Regional gazetesinde van Gogh un intihari ve cenazesi haberi 7 Agustos 1890 Adeline daha sonra babasinin handa kalan adli bir baska Hollandali ressami koyun doktoruna gonderdigini ama doktoru bulamadigini anlatarak devam eder Babasi bunun uzerine van Gogh un arkadasi ve doktoru olan Dr Gachet yi cagirir Gachet yarayi sardiktan sonra umutsuz vaka oldugunu soyleyerek handan hemen ayrilir Babasi ve Hirsching geceyi van Gogh un yaninda gecirirler Vincent bazen piposunu icerek bazen de inleyerek ama cogunlukla sessiz kalarak ve ara sira da uyuklayarak geceyi gecirir Ertesi sabah iki jandarma hana gelerek van Gogh u intihar girisimi hakkinda soru sorarlar Buna karsi van Gogh soyle cevap verir Vucut benim vucudum ve ona istedigimi yapmaya ozgurum Kimseyi suclamayin sadece intihar etmek istedim Pazartesi sabah postane acilir acilmaz Adeline in babasi van Gogh un kardesi Theo ya bir telgraf gonderir Theo ogleden sonra trenle Auvers e gelir Adeline Ravoux babasi ile Theo van Gogh un Vincent in komaya girdigini ve sabaha karsi saat bir sularinda oldugunu nasil izlediklerini anlatir Olum sertifikasina olum saatini 1 30 olarak kaydedilmistir Theo kiz kardesi Lies e yazdigi mektubunda Vincent in olumunden onceki duygularini soyle anlatmistir Kendisi olmek istedi Yataginin ucuna ilisip onun daha iyi olmasina calisacagimizi ve bu tarz bir acidan artik kurtulacagini umdugumuzu soyledigimde La tristesse durera toujours Keder sonsuza kadar surecek dedi Bu sozlerle ne demek istedigini anliyorum Theo nun esi Johanna Aralik 1913 tarihli guncesinde once Vincent in yanina gittigi zaman yazdigi bir mektuptan soz eder Geldigim ve her zaman birlikte oldugumuz icin mutluydu Zavalli payina cok az mutluluk dustu ve hayalleri kalmadi Yasamin agirligi bazen cok artiyor oyle yalniz hissediyor ki Olumunden sonra da Theo esine soyle yazmistir Son sozlerinden biri Boyle olup gidebilmeyi arzuluyorum oldu ve dilegi gerceklesti Birkac dakika sonra olup gitti Dunya uzerinde bulamadigi huzura kavustu Van Gogh un arkadasi olan ve cenaze icin 30 Temmuz da Auvers e gelen Emile Bernard ise olaylari biraz farkli anlatir Bernard van Gogh un Pazar aksami tarlalara ciktigini soyler sovalesini bir saman yiginin yaninda biraktiktan sonra satonun arkasina gitti ve kendine altipatlar ile ates etti Bernard intihari tamamen kastiydi ve akli basi yerinde iken tesebbusu gerceklestirdi Dr Gachet ona yasamini kurtarmayi umit ettigini soylediginde van Gogh un cevabi O zaman yeni bastan yapmam gerekecek oldu diye anlatir Cenaze toreniPaul Gachet Vincent van Gogh Olum Yataginda 1890 Adeline Ravoux nun yazdiklarinin yani sira Emile Bernard in Albert Aurier ye yazdigi mektup da 30 Temmuz 1890 gunu ogleden sonra yapilan cenaze toreni hakkinda detaylari gunumuze ulastirir Van Gogh un naasi ressamin odasi na konmus ve etrafi son yaptigi resimlerden olusan hale ve yildiz cicegi ile aycicegi gibi sari ciceklerle bezenmistir Sovalesi katlanir taburesi ve fircalari tabutun onune konmustur Odaya gelenlerin arasinda Lucien Pissarro ve gibi ressamlar da vardi Tabut cenaze arabasina saat ucte tasindi Cenazeye katilanlar Auvers in disindaki tepeyi sicak gunesin altinda cikarken Theo ile birkac kisi de uzgun bir sekilde agliyordu Yeni mezar taslari olan kucuk mezarlik hasati bekleyen bugday tarlalarina tepeden bakan bir yerdeydi Gozyaslarini tutmaya calisan Dr Gachet durust bir adam ve buyuk bir ressam ve yalnizca iki amaci sanat ve insanlik olan Vincent icin hayranligini ifade eden bir iki soz soyledi Naifeh ve Smith biyografisi tartismasiSteven Naifeh ve Gregory White Smith 2011 yilinda yayimladiklari Van Gogh The Life adli biyografide ressamin olumu ile ilgili kabul edilmis bilgilerin gecerli olmadigini savunmuslardir Bu biyografide Naifeh ve Smith van Gogh un kendini oldurmus olmasinin muhtemel olmadigini iddia etmektedirler Buna sebep olarak olmeden hemen once yaptigi resimlerin iyimser havasina dikkat cekerek van Gogh un yazismalarinda intihari gunah ve ahlak disi olarak tanimladigini vermektedirler Yazarlar ayni zamanda ressamin karnindan olumcul bir sekilde yaralanmasina ragmen tarlalar ile han arasindaki bir mile yakin yolu nasil yurudugunu zihin sagliginin iyi olmadiginin cok iyi bilinmesine ragmen van Gogh un nasil bir silah edinebildigini ve van Gogh un resim yapmak icin kullandigi aletlerinin boyalarinin ve fircalarinin polis tarafindan neden bulunamadigini sorgularlar Naifeh ve Smith van Gogh un intihara etmedigi ama muhtemelen kasitsiz bir adam oldurmenin kurbani oldugunu soyleyen alternatif bir varsayim one surduler Naifeh ve Smith van Gogh un karnina giren kursunun bir intihardan beklendigi gibi dogrusal bir yol izlemedigi ve egik bir yol izledigini belirtirler Van Gogh un kendisi vurmus olmasi muhtemel olan gencleri tanidigini bunlardan birinin kovboy elbiseleriyle dolasmayi huy edinmis oldugunu ve ressam ile birlikte icki icmeye gittiklerini iddia ederler Naifeh Yani duzgun calismayan bir silah ile bir iki genc kovboyculuk oynamayi seven bir delikanli ve muhtemelen de cok fazla icki icmis uc kisi var demis ve kaza eseri adam oldurme durumunun cok daha muhtemel oldugunu iddia etmistir Yazarlar 1930 larda Auvers i ziyaret eden sanat tarihcisi in olaylari genel olarak kasabada inanildigi gibi kaydettigini ileri surerler Yazarlar olumcul olarak yaralandiktan sonra van Gogh un olume kucak actigini ve genclerin kendisine bir iyilik yaptigina inandigini dolayisiyla da olum yataginda Kimseyi suclamayin sadece intihar etmek istedim dedigini iddia ederler ABD TV magazin programi 60 Minutes 16 Ekim 2011 de Naifeh ve Smith in van Gogh biyografisi uzerine olan tartismalarla ilgili bir program yayimladi 1956 yilinda bir Fransiz is adami olan Rene Secretan in van Gogh u taciz ettigini ama gercekten vurmadigini soyledigi bir kaydi one suren bazi van Gogh uzmanlari bu teoriye biraz inanilmasini sagladi Yine de bu yeni biyografiye supheyle yaklasildi Supheyle yaklasan alternatif aciklamalar onerdi Burlington Magazine Temmuz 2013 sayisinda Amsterdam Van Gogh Muzesi nden iki arastirmaci Louis van Tilborgh ve Teio Meedendorp van Gogh un olumu sirasinda fiziksel ve zihinsel olarak sorunlu bir donemde oldugu kardesi Theo ile de o sirada arasinin iyi olmadigi ve dolayisiyla da potansiyel olarak intihara meyilli oldugu teorisini ileri surduler Ayrica Naifeh ve Smith tarafindan iddia edilen varsayimlara da alternatif aciklamalarda bulundular Van Gogh un son eserlerinden secmelerVan Gogh Auvers de gecirdigi son haftalarinda oldukca uretkendi ve 70 ten fazla resmin yani sira bir dizi cizim ve eskiz de tamamlamistir Bunlar manzaralar portreler ve naturmortlardan olusur Bazilarini giderek artan yalnizligini yansitirken bircogu parlak renkleriyle daha olumlu bir tutum gosterirler Son iki ayinda yazdigi mektuplar van Gogh un sik sik dustugu bedbinlikle beraber surekli olarak resim yapma iradesinin altinda yatanlar hakkinda onemli olcude bilgi verir Dr Gachet nin Portresi Haziran 1890 Auvers Belediye Binasi 14 Temmuz 1890 Auvers da Oise Nehri Kiyisi Temmuz 1890 Yagmurlu Gokyuzu Altinda Saman Yiginlari Temmuz 1890 Auvers Yakininda Bugday Tarlalari Haziran 1890 Agac Kokleri ve Govdeleri Temmuz 1890 Tepedeki Kulubeler Tamamlanmamis Temmuz 1890 Yagmurlu Auvers Manzarasi Temmuz 1890 Auvers sur Oise da Kilise Haziran 1890 Cicek Acan Akasya Dallari Haziran 1890 Marguerite Gachet Piyanoda Haziran 1890 Auvers de Bahce Temmuz 1890 KaynakcaNotlar Turkcesi Auvers sur Oise Pazar 27 Temmuz Van Gogh isimli bir sahis 37 yasinda Hollanda tebaasindan ressam Auvers de gecici olarak kalan tarlalarda kendini bir revolver ile vurdu yalnizca yaralandiktan sonra odasina girdi ve ertesi gunden sonra oldu Ozel Naifeh amp Smith 2011 s 711 713 Salles dan Theo van Gogh a mektup 19 Nisan 1889 Arles 12 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Theo van Gogh dan Vincent a mektup 2 Mayis 1889 Arles 25 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup yak 10 15 Mayis 1889 Saint Remy 27 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Naifeh amp Smith 2011 s 742 2 Naifeh amp Smith 2011 s 768 71 795 8 Vincent dan Theo ya mektup yak 15 Mart 1890 Saint Remy 25 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Naifeh amp Smith 2011 s 820 Naifeh amp Smith 2011 s 821 23 Vincent dan Theo ya mektup 4 Mayis 1890 Saint Remy 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup 21 Mayis 1890 Auvers sur Oise 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent2in annesine mektup 25 Mayis 1890 Auvers sur Oise 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Wilhelmina van Gogh a mektup 5 Haziran 1890 Auvers sur Oise 11 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup yak 10 Haziran 1890 Auvers sur Oise 16 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan M ve Mme Ginoux ya mektup yak 12 Haziran 1890 Auvers sur Oise 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Paul Gauguin e mektup yak 17 Haziran 1890 Auvers sur Oise 26 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup 2 Temmuz 1890 Auvers sur Oise 18 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup 10 Temmuz 1890 Auvers sur Oise 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup yak 10 Temmuz 1890 Auvers sur Oise 15 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 Walther 2000 s 74 Vincent dan ailesine mektup yak 10 14 Temmuz 1890 Auvers sur Oise 16 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 Theo dan Vincent a mektup 22 Temmuz 1890 18 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 Vincent dan Theo ya mektup 23 Temmuz 1890 Auvers sur Oise 17 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 a b c d Adeline Ravoux 1956 Auvers sur Oise 2 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 a b Vincent van Gogh amp Auvers sur Oise 27 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde www tfsimon com 26 Temmuz 2011 de erisildi Theo dan Elisabeth van Gogh a mektup 5 Agustos 1890 Paris 23 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 a b Emile Bernard dan Albert Aurier ye mektup 2 Agustos 1890 Paris 28 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2017 a b New book 60 Minutes question if Van Gogh really killed himself 2 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Los Angeles Times 13 Ekim 2011 New revelations on Vincent van Gogh s death 27 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde CBSNews com 13 Ekim 2011 a b Gompertz Will 17 Ekim 2011 Van Gogh did not kill himself authors claim BBC News 26 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Gompert Will 17 Ekim 2011 Van Gogh death claim unconvincing BBC News 21 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Nickell Joe 2012 The Murder of Vincent van Gogh Skeptical Inquirer 36 5 Eylul Ekim Committee for Skeptical Inquiry ss 14 17 Skeptical Inquirer pocketmags com 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ekim 2015 Burlington Back issues burlington org uk 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ekim 2015 Genel Naifeh Steven Smith Gregory White 2011 Van Gogh The Life Profile Books Walther Ingo 2000 Van Gogh Koln Taschen ISBN 978 3 8228 6322 0 Konuyla ilgili yayinlarHulsker Jan 1990 Vincent and Theo Van Gogh A Dual Biography Fuller Publications ISBN 978 0 940537 05 7 Pickvance Ronald 1986 sergi katalogu Van Gogh in Saint Remy and Auvers Abrams ISBN 978 0 87099 477 7 Metropolitan Museum of Art Dis baglantilar Vincent van Gogh amp Auvers sur Oise Van Gogh un son haftalari Auvers de yaptigi resimler ve yazdigi mektuplar