Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bayağı yaban domuzu (Sus scrofa), domuzgiller (Suidae) familyasından evcil domuzun vahşi atası olarak sayılan çift toynaklı.
| Bayağı yaban domuzu | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Sus scrofa (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||
Üreme
Anne yaban domuzu, bir kerede 2-7 yavru yapabilir. Yavru altı aylık olana dek üst kürkü gelişmediğinden, alt kürkündeki sütlü kahverengi şeritler görülür (pijamalı adı buradan gelir). Her yeni doğan dişi yaban domuzu 6 ila 8 ay içerisinde üreme yaşına gelir.
Yaşam şekli
Evcil domuzun tersine zamanını, çamur birikintilerinde yuvarlanmakla geçirmez. Arada bir çamur banyosu yapar, ama bu yalnızca serinlemek veya derisindeki parazitlerden kurtulmak içindir. Bayağı yaban domuzunun da domuz gibi kendine has bir burun yapısı vardır. Bu burun yapısı yemek ararken toprakta kökler, yumrular, leşler veya küçük hayvanlar bulmak açısından kullanışlıdırlar.
Yiyeceğini bulmak için eşelenmesi ve toprağı kabartıp havalandırması, yaban domuzunun ormana sağladığı en önemli katkıdır. Ancak nüfusları ormanda yeterli yiyecek bulmalarını zorlaştıracak kadar arttığında, köy ve kasabalara yakın yemlenmeye başlarlar ve ekili tarım alanlarına büyük zarar verirler. Bu nedenle yaban domuzu nüfusu kontrol altında tutulmaya çalışılır.
Yaban domuzları 15-20 bireyden oluşan sürüler halinde yaşarlar. Çiftleşme zamanı dışında sürüde yalnız dişiler, gençler ile yavrular bulunur. Dişilerine (yöresel olarak değişmekle birlikte) , yavrularına ise pijamalı, ya da adı verilir. Sürü lideri en iri beniştir, sürü hareket ederken en öndedir. Sürü hareket ederken genellikle önde dişiler, ortada yavrular ve en son genç erkekler olmak üzere dizilirler.
Silah olarak da kullandıkları uzamış dört azı dişleri yüzünden adı verilen erkek yaban domuzları yalnız yaşarlar. Çiftleşme zamanı sürüleri bulup dişilerlerle eşleşirler. Genel kanının aksine, azılılar dişileri için ölümüne kavga ederler. Azı dişleri iki alt çenede, iki üst çenede olmak üzere dört tanedir. Yine genel kanının aksine, azıları birbirine sürtmesinin nedeni bileylemek değildir. Alt azılar kıvrılarak uzadığından, üst azılara sürtünür, yeterince uzadıklarında domuzun ağzını açmasına engel olabilirler; bu yüzden, azılı, azı dişlerini uzadıkça kırar. Bu iş için alt-üst azıları birbirine sürttüğü gibi, ağaçlara da sürter, hatta azılarını kabuğun altına sokup kanırtarak da kırar, bu arada da ağacın kabuğunu soyar. Azılar eşelenmekte ve köklerin sökülmesinde kullanıldığı gibi, tehlike anında silah olarak da işe yaramaktadır. Domuz avı sırasında kesilen pek çok avcı ve av köpeği vardır; yaralanmalar çok ciddi, bazen öldürücüdür.
Domuzun izi keçi izine benzer, ancak farklıdır. Azılıların iki tırnağının arkasında mahmuz tabir edilen iki çıkıntı vardır, izleri kolaylıkla azılı izi olarak ayırt edilebilir.
Uzun tüylü üst kürkünü özellikle kurumuş çamur ile sertleştirilmiş bir zırh gibi kullanır. Giremediği çalı yoktur. Gündüzleri dikenli ve sık çalılıklarda yaptığı yatağında dinlenir. Geceleri yemlenir. Özellikle dolunay zamanı çok aktiftir. Vücut yüksekliğine oranla oldukça kısa kalan bacaklarına rağmen çok hızlı koşar. Boyun yapısı nedeniyle başını kolay hareket ettiremez. Hem koşu hızının yüksekliği, hem de başını hareket ettirmesindeki sınırlamalar nedeniyle çabuk yön değiştiremez.
Burnu çok iyi koku alır. Örneğin Fransa'da mantarının bulunmasında eğitilmiş yaban domuzları kullanılır. Benzer şekilde, Türkiye'de diye bilinen trüf mantarı türünü arayanlar da domuz izlerini takip ederler. Engebeli arazide tehlike sezdiklerinde 3 metreyi aşan mesafeyi sıçrayarak katedebilirler. Bu da onları iyi bir koşucu yapar.
Avlanma
Yaban domuzunun azı dişleridir; avcıların hedefi azılı erkek yaban domuzlarıdır. Avın ve trofesinin büyüklüğü yaban domuzunun yaşı ile doğru orantılıdır. Üst kürkü pek çok memelide olduğu gibi kılların beyazlanması ile yaban domuzunun yaşını belli eder.
Kaynakça
- ^ Keuling, O.; Leus, K. (2019). "Sus scrofa". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2019: e.T41775A44141833.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bayagi yaban domuzu Sus scrofa domuzgiller Suidae familyasindan evcil domuzun vahsi atasi olarak sayilan cift toynakli Bayagi yaban domuzu Yasadigi donem araligi 2 58 0 myo Pleyistosen Holosen PreYeYeOSDCPTJKPgN source source SesiKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim ArtiodactylaFamilya SuidaeAlt familya Cins SusTur S scrofaIkili adlandirmaSus scrofa Linnaeus 1758 DagilimiUremeAnne yaban domuzu bir kerede 2 7 yavru yapabilir Yavru alti aylik olana dek ust kurku gelismediginden alt kurkundeki sutlu kahverengi seritler gorulur pijamali adi buradan gelir Her yeni dogan disi yaban domuzu 6 ila 8 ay icerisinde ureme yasina gelir Yasam sekliGenc bir bayagi yaban domuzuKusadasi nda yetiskin disi bir bayagi yaban domuzuKusadasi nda yavru bir bayagi yaban domuzu Evcil domuzun tersine zamanini camur birikintilerinde yuvarlanmakla gecirmez Arada bir camur banyosu yapar ama bu yalnizca serinlemek veya derisindeki parazitlerden kurtulmak icindir Bayagi yaban domuzunun da domuz gibi kendine has bir burun yapisi vardir Bu burun yapisi yemek ararken toprakta kokler yumrular lesler veya kucuk hayvanlar bulmak acisindan kullanislidirlar Yiyecegini bulmak icin eselenmesi ve topragi kabartip havalandirmasi yaban domuzunun ormana sagladigi en onemli katkidir Ancak nufuslari ormanda yeterli yiyecek bulmalarini zorlastiracak kadar arttiginda koy ve kasabalara yakin yemlenmeye baslarlar ve ekili tarim alanlarina buyuk zarar verirler Bu nedenle yaban domuzu nufusu kontrol altinda tutulmaya calisilir Yaban domuzlari 15 20 bireyden olusan suruler halinde yasarlar Ciftlesme zamani disinda surude yalniz disiler gencler ile yavrular bulunur Disilerine yoresel olarak degismekle birlikte yavrularina ise pijamali ya da adi verilir Suru lideri en iri benistir suru hareket ederken en ondedir Suru hareket ederken genellikle onde disiler ortada yavrular ve en son genc erkekler olmak uzere dizilirler Silah olarak da kullandiklari uzamis dort azi disleri yuzunden adi verilen erkek yaban domuzlari yalniz yasarlar Ciftlesme zamani suruleri bulup disilerlerle eslesirler Genel kaninin aksine azililar disileri icin olumune kavga ederler Azi disleri iki alt cenede iki ust cenede olmak uzere dort tanedir Yine genel kaninin aksine azilari birbirine surtmesinin nedeni bileylemek degildir Alt azilar kivrilarak uzadigindan ust azilara surtunur yeterince uzadiklarinda domuzun agzini acmasina engel olabilirler bu yuzden azili azi dislerini uzadikca kirar Bu is icin alt ust azilari birbirine surttugu gibi agaclara da surter hatta azilarini kabugun altina sokup kanirtarak da kirar bu arada da agacin kabugunu soyar Azilar eselenmekte ve koklerin sokulmesinde kullanildigi gibi tehlike aninda silah olarak da ise yaramaktadir Domuz avi sirasinda kesilen pek cok avci ve av kopegi vardir yaralanmalar cok ciddi bazen oldurucudur Domuzun izi keci izine benzer ancak farklidir Azililarin iki tirnaginin arkasinda mahmuz tabir edilen iki cikinti vardir izleri kolaylikla azili izi olarak ayirt edilebilir Uzun tuylu ust kurkunu ozellikle kurumus camur ile sertlestirilmis bir zirh gibi kullanir Giremedigi cali yoktur Gunduzleri dikenli ve sik caliliklarda yaptigi yataginda dinlenir Geceleri yemlenir Ozellikle dolunay zamani cok aktiftir Vucut yuksekligine oranla oldukca kisa kalan bacaklarina ragmen cok hizli kosar Boyun yapisi nedeniyle basini kolay hareket ettiremez Hem kosu hizinin yuksekligi hem de basini hareket ettirmesindeki sinirlamalar nedeniyle cabuk yon degistiremez Burnu cok iyi koku alir Ornegin Fransa da mantarinin bulunmasinda egitilmis yaban domuzlari kullanilir Benzer sekilde Turkiye de diye bilinen truf mantari turunu arayanlar da domuz izlerini takip ederler Engebeli arazide tehlike sezdiklerinde 3 metreyi asan mesafeyi sicrayarak katedebilirler Bu da onlari iyi bir kosucu yapar AvlanmaYaban domuzunun azi disleridir avcilarin hedefi azili erkek yaban domuzlaridir Avin ve trofesinin buyuklugu yaban domuzunun yasi ile dogru orantilidir Ust kurku pek cok memelide oldugu gibi killarin beyazlanmasi ile yaban domuzunun yasini belli eder Kaynakca Keuling O Leus K 2019 Sus scrofa IUCN Tehdit Altindaki Turlerin Kirmizi Listesi 2019 e T41775A44141833