Serse (Xerxes HMW40 dizini) veya I. Serhas George Frideric Handel tarafından bestelenmiş üç perdelik opera seria janrında bir opera eseridir. Libretto 1694'te "Nicolo Minato" tarafından "Giovanni Bononcini"'nin bestelediği "Serse" operası için hazırlanan librettonun "Silvio Stampiglia" tarafından uyarlanmasının ismi bilinmeyen bir yazar tarafından, yeniden uyarlamasıdır. Eserin prömiyer temsili 15 Nisan 1738'de King's Tiyatrosu, Haymarket, Londra'da yapılmıştır.
Özgün isim | Xerxes HMW40 |
---|---|
Müzik | George Frideric Handel |
Libretto | İsimsiz yazar. Nicolo Minato ve Silvio Stampiglia uyarlamalarından |
Gala | 15 Nisan 1738 |
İlk gösterim yeri | King's Tiyatrosu, Haymarket, Londra |
Oyuncular |
Opera mekanı İran Ahameniş İmparatorluğu'ndadır ve operanın konusunun geçerli olduğu zaman M.Ö. 485–465 döneminde hüküm süren I. Serhas'in gençlik zamanıdır, yani yaklaşık M.Ö. 480. Fakat yazılan libretto ne de bestelenen muzik bu yer ve zamanının karakterlerine uymaya ufak bir uğraş bile yapmamaktadır. Eser ilk hazırlandığı zaman operanın başrolü olan Serse bir kastrato ses içindi; fakat günümüzde kastrato sesler bulunmadığı için bu rol ya bir erkek veya çok olasılıkla erkek elbisesi giymiş bir mezzo-soprano tarafından oynanmaktadır.
Giriş aryası olarak bir ağacın altında yatarken Serse tarafından seslendirilen "Ombria mai fu" aryası Handel'in en iyi bilinen melodilerinden biridir. Tek başına bir konser parçası olarak sunulmak üzere bir orkestra aranjmanı yapılmıştır ve parçanın orkestra versiyonunun adı Handel'in largosu olarak olarak anılmaktadır.
Hazırlanış ve ilk sahnelenmeler
1737 sonlarına doğru emprezaryo Heidegger Londra'daki King's Tiyatrosu için, Londra'da yaşayan Alman asıllı ünlü besteci Handel'e iki yeni opera besteleme için sipariş verdi. Bunlardan ilki olan "Faramondo" 'nun prömiyer sahnelenmesi 3 Ocak 1738de yapıldı. Bu sırada, Handel "Serse" operasinin bestelenmesine yeni başlamıştı. Handel eserin birinci perdesini 26 Aralık 1737 ile 9 Ocak 1738 arasında besteledi; ikinci perdenin bestelenmesini 25 Ocak'ta bitirdi ve son üçüncü perde 6 Şubat'ta bitti. Handel eserin partisyon notaları üzerinde son çalışmalarını 14 Şubat'ta tamamladı. Serse operasının prömiyer sahnelenmesi 15 Nisan 1738de Haymarket'te bulunan King's Tiyatrosunda yapıldı.
Roller
Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 15 Nisan 1738 (Orkestra şefi: - ) |
---|---|---|
Serse: İran'da genç kral, | soprano kastrato, günümüzde mezzo-soprano veya kontrtenor | Gaetano Majorano (kastrato Caffarelli) |
Arsamene: Kralın kardeşi | Soprano, Handel'e göre "koyu soprano" veya kontralto | Maria Antonia Marchesini (La Lucchesina) |
Amastre: Kralın eski nişanlısı | Kontralto | Antonia Merighi |
Romilda: Ariodate'nin kızı | Soprano | Elisabeth Duparc (La Francesina) |
Atalanta: Ariodate'nin kızı | Soprano | Margherita Chimenti (La Droghierina) |
Ariodate: Askerî komutan | bas | Antonio Montagnana |
Elviro: Arseme'nin hizmetkarı | bas | Antonio Lottini |
Konu özeti
Zaman: M.Ö V. yüzyıl Mekan: Ahameniş İmparatorluğu döneminde İran
I. Perde
Sahne 1:
Kral Serse, sarayının bahçesinde çok sevdiği büyük bir çınar ağacı altına uzanmış hayal kurmaktadır. Kendisinin askeri komutanı olan Ariodate'nin kızı Romilda’ya olan sevgisini düşünmektedir ve onunla evlenmeye karar verir. Bu sırada ünlü aryayı söylemektedir (arya: Largo – Ombra mai fu). Fakat Serse'nin kardeşi Arsemene ile Romilda birbirine aşıktırlar. Arsemene sahneye girer, etrafına bakınır ama Serse'yi görmeden orada beklemeye başlar. Hemen Romilda sahneye girer ve Romilda ve Arsemene bir aşk ikilisi söylerler. Kardeşinin kendisini sevdiği kızı sevdiğini anlayan Serse bu çifti seyreder ve gençler uzaklaşınca kardeşi Arsemene’yi ülkeden sürgüne göndererek Romilda'yi elde etmeye karar verir.
Diğer taraftan Romilda'nın kız kardeşi Atalanta da Arsemene'ye aşıktır ve onunla birlikte olmak için elinden gelen her şeyi yapmaya kararlıdır. Son olarak Romilda'ya sevgisi dolayısıyla Serse tarafından terk edilen nişanlısı kız Amastre de kıyafet değiştirip Serse'yi gözlemektedir.
Sahne 2: Çanakkale Boğazı üzerinde köprü yakınında kral çadırı
Serse'nin ordusu Çanakkale Boğazı köprüsü önünde Kral Serse’nin gelmesini beklemektedirler. Kral görünür. Askerlerini selamlar. Bunlar arasında savaştan başarıyla dönmüş komutan Ariodat ve asker kıyafetine girmiş olan eski nişanlısı Amastris de bulunmaktadır.
Arsemene de Serse'nin kendini sürgüne göndermek emrinin nedenini öğrenmiştir. Serse'nin Romilda ile evlenip onu kraliçe olarak seçeceğini; kardeşinin kendine uygun eş olarak Atalanta'yi tercih edeceğini ve bunların halk tarafından memnuniyetle karşılayacağını bilmektedir. Ama Arsemene Romilda'nin sevgisini kaybetmediğini de bilmektedir ve sürgüne ayrılmadan önce oturup Romilda'ya bir mektup yazar. Ona sabırlı olmayı öğütler ve onunla son bir daha buluşmak ister. Arsemene bu mektubu hizmetkarı Elviro'ya gizlice Romilda'ya verilmek üzere teslim eder.
II. Perde
Ariodat’ın evi önünde çiçek pazarı
Elviro bir çiçek satıcısı kıyafetine girip efendisinin mektubunu bir sepette çiçek demetine gizleyip çiçek pazarına gelir. Amastris sahneye girer ve Elviro’yla konuşmakta iken ondan habersizce Arseme'nin mektubunu çiçek demeti içinden alır. Bu mektubu okuyunca gerçekte Arsamene’nin Romilda’yi sevdiğini anlar. Elviro mektubu tekrar eline geçirir ama Atalanta ona yaklaşarak mektubu elinden kapar. Atalanta Elviro’ya da Romilda’nın Arsemene'ye ihanet edip artık sevgisini Serse’ye verdiğini söyler. Buna çok kızan Elviro sahneden ayrılır. Atalanta elde ettiği mektubu pazara gelen Serse'ye gösterir ve Serse Romilda’nın aşkını tekrar elde edeceğine umutlanır.
Bir askerî birliğe Ariodat’ın evini kuşatıp içeri kimseyi sokmamalarını emreder. Bu birlik başına da kıyafet değiştirmiş Amastris’i koyar. Aksam kararınca Arsamene'nin sürünerek Ariodot ve Romilda'nın evine geldiği görülür. Genç, Romilda'yı kaçırmayı planlamıştır. Serse’nin eski nişanlısı Amastris Serse'den öç almak için Arsemene’ye Romilda’nın evine girip onu kaçırmasına izin verir ve kaçtıktan hemen sonra hiç beklemeden hemen evlenmelerini öğütler.
III. Perde
Sahne 1: Ariodat’ın çiçek pazarı Bir gün sonra Ariodot'un evinin önünde yine bir pazar kurulmuştur. Amastris, oraya gelen Elviro’ya efendisini bulamayacağını; onun denizde boğulduğunu söyler ve Elviro'nun oradan ağlayarak ayrılmasına neden olur. Bu sırada kıyafet değiştirmiş Serse sahneye girer. Ariodot'un evine girmek ister. Evi kuşatan birlik komutanı Amastris ile bir yabancı gibi tartışmaya koyulur ve bu sırada evin sahibi Ariodot da ortaya çıkar. Kıyafet değiştirdiği için tanınmayan Serse ona kendinin bir kralın ulağı olduğunu ve Ariodot'a ertesi sabah nikâh hazırlıkları yapmasını emreden bir mesajı getirdiğini söyler. Bu mesaja göre damat Serse (yani mesajı verenin kendisi) sabah erken saatte nikâh için bu eve gelecektir.
Sahne 2: Ariodat’ın evinde nikâh yapılacak salon
Amastris bir gece önce eve girmesine izin verdiği Arsemene ile birlikte Aridot'un evine gelir. Damadı getirdiğini haber verir. Arsemene ile Romilda’nın nikâhları hemen kıyılır. Fakat biraz sonra nikâhlanmak niyetiyle Serse girer ve olanları öğrenince önce çok sinirlenir. Ama sonra eski nişanlısı olan Amastris’i tanır; onun koluna girer ve ikisi birlikte halkın gösterileri arasında sahneden uzaklaşırlar.
Değerlendirme
Serse Handel'in opera alanında verdiği birçok eserler arasında güzel bir örnek eserdir. Handel o sıralarda hem parasızlıktan hem de ıslak soğuk Londra ikliminin neden olduğu romatizmadan şikayetci idi. Ayrıca Londra halki Pepusch'un Gay'in popüler "Üç Penilik Opera" oyun eserinden uyarladığı "Beggar's Opera" adlı opera eseri çok popüler olmuş ve o zamana kadar Londra opera alanında tek besteci olarak kabul edilen Handel'e büyük bir rekabet sağlamıştı. Fakat Londra'daki dostları birleşerek bir büyük konser organize etmeleri sonucu Handel'in para sıkıntısı önlenmişti. Ayrıca kendisine emprezaryo Heidegger King's Tiyatrosu için iki yeni opera eseri siparişi vermişti. İşte Serse operasının doğmasının arka planı budur.
Serse'nin birinci defa sahnelenmesinde seyirciler bu eseri hiç beğenmediler ve eserin tümüyle bir başarısızlık olduğu kritiklerce ifade edilmişti. 1730'larda İngiliz opera seyircisi bir opera seria'nın her vakit çok ciddi konulara değinmesini ve trajediye hiç komedi unsurlarının karıştırmamasını ve eserdeki rollerin hiç aşağı tabakalardan kişiler olmamasını sanki taşa kakılmış birer yasa maddesi olarak kabul etmekteydiler. Halbuki Handel Serse eserini tüm trajik klasik bir opera seria olarak hazırlamamıştı ve komik karakterleri de içinde bulunduruyordu. Handel'in Serse'de kullandığı ikinci yenilik tutumu ise içeriğinde bir kısımlık kısa ve çok melodik aryaların bulunması idi. Alışılagelen opera seria janrı eserler ise tümüyle uzun üç-kısımlık "da capo arya"'lardan oluşurdu. Bu iki yeniliğin de Serse operasının içeriğinde bulunması Handel'in rakibi Papusch'e bir karşılığı olduğu bildirilmektedir. Bu büyük iki yenilik nedeniyle Serse'nin ilk temsillerinde Londra opera seyircisi şaşırmış ve esere nasıl davranış göstereceğini bilememişti.
Diğer taraftan Serse'de bulunan ince mizah unsurları ve komik kısımların Handel'den sonra gelen opera bestecilerine büyük etkiler gösterdiği kabul edilir. Bu etkiler Mozart'in Figaro'nun Düğünü, Puccini'nin tek perdelik eserleriyle XX. yüzyılın ciddi müzikal komedilerine kadar girmiş olduğu iddia edilmiştir.
Medya
- Handel'in Serse eserinden Ombra mai fù aryası. Enrico Caruso" (1920):
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- İngilizce Wikipedia "Serse" maddesi: [1] 12 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:9.12.2009)
Dış bağlantılar
- Opera Türkiye websitesi "G.F.Haendel (1685-1759) Serse" sayfası: (Erişme:9.12.2009)
- IMSLP Handel'in Serse operası partitür notaları ve diğer notalar: [3] 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Erişme:9.12.2009)
- İtalyanca Libretto (pdf): (İtalyanca)(Erişme:9.12.2009)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Serse Xerxes HMW40 dizini veya I Serhas George Frideric Handel tarafindan bestelenmis uc perdelik opera seria janrinda bir opera eseridir Libretto 1694 te Nicolo Minato tarafindan Giovanni Bononcini nin besteledigi Serse operasi icin hazirlanan librettonun Silvio Stampiglia tarafindan uyarlanmasinin ismi bilinmeyen bir yazar tarafindan yeniden uyarlamasidir Eserin promiyer temsili 15 Nisan 1738 de King s Tiyatrosu Haymarket Londra da yapilmistir SerseOzgun isimXerxes HMW40MuzikGeorge Frideric HandelLibrettoIsimsiz yazar Nicolo Minato ve Silvio Stampiglia uyarlamalarindanGala15 Nisan 1738Ilk gosterim yeriKing s Tiyatrosu Haymarket LondraOyuncularSerse Iran da genc kral sopranokastrato Arsamene Kralin kardesi kontralto Amastre Kralin nisanlisi kontralto Ariodate askeri komutan bas Romilda Ariodate nin kizi soprano Atalanta Ariodate nin kizi soprano Elviro Arsamene nin hizmetkari bas Opera mekani Iran Ahamenis Imparatorlugu ndadir ve operanin konusunun gecerli oldugu zaman M O 485 465 doneminde hukum suren I Serhas in genclik zamanidir yani yaklasik M O 480 Fakat yazilan libretto ne de bestelenen muzik bu yer ve zamaninin karakterlerine uymaya ufak bir ugras bile yapmamaktadir Eser ilk hazirlandigi zaman operanin basrolu olan Serse bir kastrato ses icindi fakat gunumuzde kastrato sesler bulunmadigi icin bu rol ya bir erkek veya cok olasilikla erkek elbisesi giymis bir mezzo soprano tarafindan oynanmaktadir Giris aryasi olarak bir agacin altinda yatarken Serse tarafindan seslendirilen Ombria mai fu aryasi Handel in en iyi bilinen melodilerinden biridir Tek basina bir konser parcasi olarak sunulmak uzere bir orkestra aranjmani yapilmistir ve parcanin orkestra versiyonunun adi Handel in largosu olarak olarak anilmaktadir Hazirlanis ve ilk sahnelenmeler1737 sonlarina dogru emprezaryo Heidegger Londra daki King s Tiyatrosu icin Londra da yasayan Alman asilli unlu besteci Handel e iki yeni opera besteleme icin siparis verdi Bunlardan ilki olan Faramondo nun promiyer sahnelenmesi 3 Ocak 1738de yapildi Bu sirada Handel Serse operasinin bestelenmesine yeni baslamisti Handel eserin birinci perdesini 26 Aralik 1737 ile 9 Ocak 1738 arasinda besteledi ikinci perdenin bestelenmesini 25 Ocak ta bitirdi ve son ucuncu perde 6 Subat ta bitti Handel eserin partisyon notalari uzerinde son calismalarini 14 Subat ta tamamladi Serse operasinin promiyer sahnelenmesi 15 Nisan 1738de Haymarket te bulunan King s Tiyatrosunda yapildi RollerRol Ses tipi Promiyerde roller 15 Nisan 1738 Orkestra sefi Serse Iran da genc kral soprano kastrato gunumuzde mezzo soprano veya kontrtenor Gaetano Majorano kastrato Caffarelli Arsamene Kralin kardesi Soprano Handel e gore koyu soprano veya kontralto Maria Antonia Marchesini La Lucchesina Amastre Kralin eski nisanlisi Kontralto Antonia MerighiRomilda Ariodate nin kizi Soprano Elisabeth Duparc La Francesina Atalanta Ariodate nin kizi Soprano Margherita Chimenti La Droghierina Ariodate Askeri komutan bas Antonio MontagnanaElviro Arseme nin hizmetkari bas Antonio LottiniKonu ozetiSerse Zaman M O V yuzyil Mekan Ahamenis Imparatorlugu doneminde Iran I Perde Sahne 1 Kral Serse sarayinin bahcesinde cok sevdigi buyuk bir cinar agaci altina uzanmis hayal kurmaktadir Kendisinin askeri komutani olan Ariodate nin kizi Romilda ya olan sevgisini dusunmektedir ve onunla evlenmeye karar verir Bu sirada unlu aryayi soylemektedir arya Largo Ombra mai fu Fakat Serse nin kardesi Arsemene ile Romilda birbirine asiktirlar Arsemene sahneye girer etrafina bakinir ama Serse yi gormeden orada beklemeye baslar Hemen Romilda sahneye girer ve Romilda ve Arsemene bir ask ikilisi soylerler Kardesinin kendisini sevdigi kizi sevdigini anlayan Serse bu cifti seyreder ve gencler uzaklasinca kardesi Arsemene yi ulkeden surgune gondererek Romilda yi elde etmeye karar verir Diger taraftan Romilda nin kiz kardesi Atalanta da Arsemene ye asiktir ve onunla birlikte olmak icin elinden gelen her seyi yapmaya kararlidir Son olarak Romilda ya sevgisi dolayisiyla Serse tarafindan terk edilen nisanlisi kiz Amastre de kiyafet degistirip Serse yi gozlemektedir Sahne 2 Canakkale Bogazi uzerinde kopru yakininda kral cadiri Serse nin ordusu Canakkale Bogazi koprusu onunde Kral Serse nin gelmesini beklemektedirler Kral gorunur Askerlerini selamlar Bunlar arasinda savastan basariyla donmus komutan Ariodat ve asker kiyafetine girmis olan eski nisanlisi Amastris de bulunmaktadir Arsemene de Serse nin kendini surgune gondermek emrinin nedenini ogrenmistir Serse nin Romilda ile evlenip onu kralice olarak sececegini kardesinin kendine uygun es olarak Atalanta yi tercih edecegini ve bunlarin halk tarafindan memnuniyetle karsilayacagini bilmektedir Ama Arsemene Romilda nin sevgisini kaybetmedigini de bilmektedir ve surgune ayrilmadan once oturup Romilda ya bir mektup yazar Ona sabirli olmayi ogutler ve onunla son bir daha bulusmak ister Arsemene bu mektubu hizmetkari Elviro ya gizlice Romilda ya verilmek uzere teslim eder II Perde Ariodat in evi onunde cicek pazari Elviro bir cicek saticisi kiyafetine girip efendisinin mektubunu bir sepette cicek demetine gizleyip cicek pazarina gelir Amastris sahneye girer ve Elviro yla konusmakta iken ondan habersizce Arseme nin mektubunu cicek demeti icinden alir Bu mektubu okuyunca gercekte Arsamene nin Romilda yi sevdigini anlar Elviro mektubu tekrar eline gecirir ama Atalanta ona yaklasarak mektubu elinden kapar Atalanta Elviro ya da Romilda nin Arsemene ye ihanet edip artik sevgisini Serse ye verdigini soyler Buna cok kizan Elviro sahneden ayrilir Atalanta elde ettigi mektubu pazara gelen Serse ye gosterir ve Serse Romilda nin askini tekrar elde edecegine umutlanir Bir askeri birlige Ariodat in evini kusatip iceri kimseyi sokmamalarini emreder Bu birlik basina da kiyafet degistirmis Amastris i koyar Aksam kararinca Arsamene nin surunerek Ariodot ve Romilda nin evine geldigi gorulur Genc Romilda yi kacirmayi planlamistir Serse nin eski nisanlisi Amastris Serse den oc almak icin Arsemene ye Romilda nin evine girip onu kacirmasina izin verir ve kactiktan hemen sonra hic beklemeden hemen evlenmelerini ogutler III Perde Sahne 1 Ariodat in cicek pazari Bir gun sonra Ariodot un evinin onunde yine bir pazar kurulmustur Amastris oraya gelen Elviro ya efendisini bulamayacagini onun denizde boguldugunu soyler ve Elviro nun oradan aglayarak ayrilmasina neden olur Bu sirada kiyafet degistirmis Serse sahneye girer Ariodot un evine girmek ister Evi kusatan birlik komutani Amastris ile bir yabanci gibi tartismaya koyulur ve bu sirada evin sahibi Ariodot da ortaya cikar Kiyafet degistirdigi icin taninmayan Serse ona kendinin bir kralin ulagi oldugunu ve Ariodot a ertesi sabah nikah hazirliklari yapmasini emreden bir mesaji getirdigini soyler Bu mesaja gore damat Serse yani mesaji verenin kendisi sabah erken saatte nikah icin bu eve gelecektir Sahne 2 Ariodat in evinde nikah yapilacak salon Amastris bir gece once eve girmesine izin verdigi Arsemene ile birlikte Aridot un evine gelir Damadi getirdigini haber verir Arsemene ile Romilda nin nikahlari hemen kiyilir Fakat biraz sonra nikahlanmak niyetiyle Serse girer ve olanlari ogrenince once cok sinirlenir Ama sonra eski nisanlisi olan Amastris i tanir onun koluna girer ve ikisi birlikte halkin gosterileri arasinda sahneden uzaklasirlar DegerlendirmeSerse Handel in opera alaninda verdigi bircok eserler arasinda guzel bir ornek eserdir Handel o siralarda hem parasizliktan hem de islak soguk Londra ikliminin neden oldugu romatizmadan sikayetci idi Ayrica Londra halki Pepusch un Gay in populer Uc Penilik Opera oyun eserinden uyarladigi Beggar s Opera adli opera eseri cok populer olmus ve o zamana kadar Londra opera alaninda tek besteci olarak kabul edilen Handel e buyuk bir rekabet saglamisti Fakat Londra daki dostlari birleserek bir buyuk konser organize etmeleri sonucu Handel in para sikintisi onlenmisti Ayrica kendisine emprezaryo Heidegger King s Tiyatrosu icin iki yeni opera eseri siparisi vermisti Iste Serse operasinin dogmasinin arka plani budur Serse nin birinci defa sahnelenmesinde seyirciler bu eseri hic begenmediler ve eserin tumuyle bir basarisizlik oldugu kritiklerce ifade edilmisti 1730 larda Ingiliz opera seyircisi bir opera seria nin her vakit cok ciddi konulara deginmesini ve trajediye hic komedi unsurlarinin karistirmamasini ve eserdeki rollerin hic asagi tabakalardan kisiler olmamasini sanki tasa kakilmis birer yasa maddesi olarak kabul etmekteydiler Halbuki Handel Serse eserini tum trajik klasik bir opera seria olarak hazirlamamisti ve komik karakterleri de icinde bulunduruyordu Handel in Serse de kullandigi ikinci yenilik tutumu ise iceriginde bir kisimlik kisa ve cok melodik aryalarin bulunmasi idi Alisilagelen opera seria janri eserler ise tumuyle uzun uc kisimlik da capo arya lardan olusurdu Bu iki yeniligin de Serse operasinin iceriginde bulunmasi Handel in rakibi Papusch e bir karsiligi oldugu bildirilmektedir Bu buyuk iki yenilik nedeniyle Serse nin ilk temsillerinde Londra opera seyircisi sasirmis ve esere nasil davranis gosterecegini bilememisti Diger taraftan Serse de bulunan ince mizah unsurlari ve komik kisimlarin Handel den sonra gelen opera bestecilerine buyuk etkiler gosterdigi kabul edilir Bu etkiler Mozart in Figaro nun Dugunu Puccini nin tek perdelik eserleriyle XX yuzyilin ciddi muzikal komedilerine kadar girmis oldugu iddia edilmistir MedyaHandel in Serse eserinden Ombra mai fu aryasi Enrico Caruso 1920 source source Ayrica bakinizI Serhas Opera George Frideric Handel Georg Friedrich Handel operalari listesiKaynakcaIngilizce Wikipedia Serse maddesi 1 12 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Erisme 9 12 2009 Dis baglantilarOpera Turkiye websitesi G F Haendel 1685 1759 Serse sayfasi Erisme 9 12 2009 IMSLP Handel in Serse operasi partitur notalari ve diger notalar 3 31 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisme 9 12 2009 Italyanca Libretto pdf Italyanca Erisme 9 12 2009