Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çeng (Farsça: ﭼﻨﮓ; çeng), arp ailesinden telli bir çalgıdır. Bu çalgıyı çalan kişiye çengî (ﭼﻨﮕﻰ) denir.
Arpa benzer çalgılar arasında sayıldığı için çengin ortaya çıktığı ülkeler olarak, modern arpın atası sayılan diğer çalgılar gibi Doğu ülkeleri, Mısır, İran, Asur, Yunanistan, Orta Asya ve Kafkas ülkeleri gösterilmektedir. Bununla birlikte çeng kelimesinin Farsçadan Türkçeye girmiş olması, sonradan klasik Türk müziği ismi verilen Osmanlı müziğindeki çengin İran müziğindeki "çeng"le doğrudan bağlantılı olduğunu göstermektedir.
Çeng, antik çağda İran'da, özellikle Sasaniler döneminde şahların sarayında sıklıkla çalınan popüler bir çalgıydı. Bu ülkede yüzyıllar boyunca muktedirlerin ziyafet sofralarında şarkıcılara ve şairlere eşlik etmiştir. Çeng ezgileri, şair Rudaki'nin Samani emiri üzerindeki etkisi ve Celaleddin Rumi'nin eseri Mesnevi'deki "Pir-i Çengî" hikâyesi, çengin Fars müzik tarihindeki önemini ortaya sermektedir.
Çenge benzer çalgılar Azerbaycan'da çeng, Gürcistan'da çangi (ჩანგი) olarak adlandırılır. Gürcü halk enstrümanları arasında sayılan çangi, yaygın olarak ipek veya at kuyruğu kılından 6-9 telli bir çalgıdır ve günümüzde özellike Svaneti bölgesinde imal edilip çalınmaktadır. Gürcistan'da çangi daha kadın çalgısı olarak kabul edilir.
Osmanlı müziğinin çalgıları arasına girmiş olan çeng, 1558 tarihli Süleymanname’de iki minyatürede kanun, ud, rebab, ney, mıskal, daire gibi çalgılar arasında görülür. Bu çalgıları çalan sazendelerin arasında bir de hanende yer alır. Bunlardan birinde, iki çengî de ellerindeki çalparalarla raks ederken canlandırılır. I. Süleyman döneminde Osmanlı sarayından yevmiye alan saray görevlisi cemaat-ı mutrıbân denen musikicilerin arasında avvad, kobuzi, kemençeci, kanuni ve nâyilerden başka çengîlerden de söz edilmiştir. 17. yüzyılın sonlarına kadar büyük ilgi görmüş olan çengten Evliya Çelebi Seyahatname’sinde zor bir çalgı olarak söz etmiş ve bundan dolayı bu çalgıyı çalana çok az rastlandığını yazmıştır. Ahşaptan imal edilen o döneme özgü çenglerin 24 adet ipek teli bulunuyordu. Ner var ki çengde, Osmanlı müziğinin önde gelen çalgılarından kanundaki gibi bir mandal düzeni bulunmuyordu ve icra esnasında makam değiştirirken telleri yeniden akort etmek gerekiyordu. Osmanlı müziğinde veya klasik Türk müziğinde fazla kullanışlı olmayan çeng, 17. yüzyılın sonlarında terk edilmiştir.
Osmanlı şair Ahmed Dai'nin çeng kelimesinden adını alan eseri Çengname'de alegorik olarak çengin başından geçenler anlatılır.
Kaynakça
- ^ a b "Fikret Karakaya, "Bir Üstad Bir Saz: Çeng"". 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2022.
- ^ ""Çeng" - Kubbealtı Lügatı". 2 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2022.
- ^ "Ganire Hüseyinova, "Cenkten Arpa: Bir Türk sazının tarihçesi"". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2022.
- ^ ""Čang" - Encyclopaedia Iranica". 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2022.
- ^ ""ჩანგი" - Yabancı Kelimeler Sözlüğü". 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2022.
- ^ "Ersu Pekin "Sarayda Musiki"". 24 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2024.
- ^ "Çeng" - İslam Ansiklopedisi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ceng Farsca ﭼﻨﮓ ceng arp ailesinden telli bir calgidir Bu calgiyi calan kisiye cengi ﭼﻨﮕﻰ denir Bisapur da Sasani donemine ait bir mozaikte ceng calan kadin Arpa benzer calgilar arasinda sayildigi icin cengin ortaya ciktigi ulkeler olarak modern arpin atasi sayilan diger calgilar gibi Dogu ulkeleri Misir Iran Asur Yunanistan Orta Asya ve Kafkas ulkeleri gosterilmektedir Bununla birlikte ceng kelimesinin Farscadan Turkceye girmis olmasi sonradan klasik Turk muzigi ismi verilen Osmanli muzigindeki cengin Iran muzigindeki ceng le dogrudan baglantili oldugunu gostermektedir Ceng antik cagda Iran da ozellikle Sasaniler doneminde sahlarin sarayinda siklikla calinan populer bir calgiydi Bu ulkede yuzyillar boyunca muktedirlerin ziyafet sofralarinda sarkicilara ve sairlere eslik etmistir Ceng ezgileri sair Rudaki nin Samani emiri uzerindeki etkisi ve Celaleddin Rumi nin eseri Mesnevi deki Pir i Cengi hikayesi cengin Fars muzik tarihindeki onemini ortaya sermektedir Cenge benzer calgilar Azerbaycan da ceng Gurcistan da cangi ჩანგი olarak adlandirilir Gurcu halk enstrumanlari arasinda sayilan cangi yaygin olarak ipek veya at kuyrugu kilindan 6 9 telli bir calgidir ve gunumuzde ozellike Svaneti bolgesinde imal edilip calinmaktadir Gurcistan da cangi daha kadin calgisi olarak kabul edilir Bir ceng Osmanli muziginin calgilari arasina girmis olan ceng 1558 tarihli Suleymanname de iki minyaturede kanun ud rebab ney miskal daire gibi calgilar arasinda gorulur Bu calgilari calan sazendelerin arasinda bir de hanende yer alir Bunlardan birinde iki cengi de ellerindeki calparalarla raks ederken canlandirilir I Suleyman doneminde Osmanli sarayindan yevmiye alan saray gorevlisi cemaat i mutriban denen musikicilerin arasinda avvad kobuzi kemenceci kanuni ve nayilerden baska cengilerden de soz edilmistir 17 yuzyilin sonlarina kadar buyuk ilgi gormus olan cengten Evliya Celebi Seyahatname sinde zor bir calgi olarak soz etmis ve bundan dolayi bu calgiyi calana cok az rastlandigini yazmistir Ahsaptan imal edilen o doneme ozgu cenglerin 24 adet ipek teli bulunuyordu Ner var ki cengde Osmanli muziginin onde gelen calgilarindan kanundaki gibi bir mandal duzeni bulunmuyordu ve icra esnasinda makam degistirirken telleri yeniden akort etmek gerekiyordu Osmanli muziginde veya klasik Turk muziginde fazla kullanisli olmayan ceng 17 yuzyilin sonlarinda terk edilmistir Osmanli sair Ahmed Dai nin ceng kelimesinden adini alan eseri Cengname de alegorik olarak cengin basindan gecenler anlatilir Kaynakca a b Fikret Karakaya Bir Ustad Bir Saz Ceng 27 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2022 Ceng Kubbealti Lugati 2 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2022 Ganire Huseyinova Cenkten Arpa Bir Turk sazinin tarihcesi 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2022 Cang Encyclopaedia Iranica 17 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2022 ჩანგი Yabanci Kelimeler Sozlugu 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2022 Ersu Pekin Sarayda Musiki 24 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2024 Ceng Islam Ansiklopedisi