Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sancaktar Hayrettin Camii (Sancaktar Hayreddin Mescidi) ya da Azize Gastria Manastırı (Yunanca: Μονῆ τῶν Γαστρίων Monē tōn Gastríōn), Osmanlı İmparatorluğu döneminde camiye çevrilen bir manastırdır. Bugün cami olarak kullanılan bölüm bir manastır kompleksinin yalnızca ayakta kalan küçük bir bölümü olduğu sanılmaktadır. Bu manastırın adının ne olduğu konusunda kesin kabul görmemiş değişik görüşler bulunmaktadır. Yapının Gastrion Manastırı'nın (Yunanca: Μονή των Γαστρίων - Moni ton Gastrion, Vazolar Manastırı) bir parçası olduğu düşünülse de, adı geçen manastırın fazla doğusunda olması nedeniyle bu görüş herkes tarafından kabul görmemektedir. İstanbul'da Komnenos ve Paleologos dönemi Bizans mimari yapıtlarının küçük bir örneğidir.
 Caminin genel görünümü | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Samatya, Fatih |
| Koordinatlar | 41°00′10″K 28°56′05″D / 41.00278°K 28.93472°D |
| İnanç | Hristiyan-İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | Bizans |
| İnşaat başlangıcı | 3. ya da 4. yüzyıl (?) |
Konum
Kesin olmamakla birlikte Orta Çağ'a ya da 3 ilâ 4. yüzyıllara tarihlendirilen yapı İstanbul'un Fatih ilçesinde, Samatya semti Teberdar Sokağı'nda bulunmaktadır. Sirkeci-Halkalı banliyö hattının Kocamustafapaşa istasyonundan 500 metre uzaklıkta bulunmaktadır. Caminin çevresi pek çok dükkân ile çevrilidir.
Geçmişi
İstanbul'un yedinci tepesinde, Marmara Denizi'ne bakan bir yamaçta bulunan bu yapının, kökeniyle ilgili bilgiler oldukça yetersizdir ve kesinliği tartışmalıdır. Bunlar içinde en yaygın olan anlatıya göre, I. Konstantin'in annesi Helena, 325 yılında yanında Gerçek Haç ve İsa'nın çarmıha gerildiği Galgota'dan toplanmış hoş kokulu bitkilerin içinde olduğu vazolarla Samatya Liman'ndan şehre giriş yapmıştır. Helene, Samatya'da bu yapıya uğrayarak elindeki vazoları buraya bırakır ve burada bir manastır kurar. Ama tarihî kayıtlarda Konstantinopolis'te 4. yüzyılın son çeyreğinden önce manastır tarzı dinî yapılara rastlanmaz. Bu nedenle bu sav, büyük olasılıkla bir şehir efsanesinden ibarettir.
Gastrion Manastırı'ndan tarihî kayıtlarda ilk kez, 9. yüzyılın başlarında söz edilmektedir. İmparator Theofilos'un karısı Theodora'nın annesi, Theoktisti bu dönemde Samatya'dan (Yunanca: Ψαμάθεια, Psamatya) bir ev almış ve burada bir manastır kurmuştur. Theoktisti öldükten sonra bu binaların kurucusu ve sahibi unvanı kızı Theodora'ya geçmiştir. Theodora tahttan indirildikten sonra kardeşi Bardas tarafından çocukları Anna, Anastasya ve Pulcherya ile birlikte bu manastıra getirilmiştir. VII. Konstantin'in De Ceremoniis isimli kitabında yazdığına göre burası aynı zamanda Theodora'nın aile mezarlığı gibi kullanılmaktaydı. Kendisi, kardeşi Petronas, annesi ve üç kızı burada gömülmüştür.
Şehir Türkler tarafından ele geçirilmeden önce yapının yazılı kaynaklarda adının son geçişi, bir Rus gezginin notlarındadır. 15. yüzyılın ikinci çeyreğinde şehri ziyarete gelen bu Rus gezgin ayrıca İstanbul surlarının yakınında çeşitli azizlere ait kutsal emanetlere ev sahipliği yapan bir manastırdan söz eder. Bu manastır Gastrion Manastırı ile ilişkilendirilmektedir.
Şehrin düşüşünden kısa bir süre sonra şehirdeki metruk yapıları şeneltme politikası uyarınca, II. Mehmed'in sancaktarı Hayrettin Efendi yapıyı bir mescide çevirmiş ve öldükten sonra naaşı buraya defnedilmiştir. Bu yapının ikamesi için kurulan vakıf günümüze ulaşmamıştır. 1894 yılında İstanbul'da meydana gelen büyük depremde yapının bir bölümü çökmüş; kapsamlı bir onarımı ancak 1973 ve 1976 yılları arasında görmüştür. 1877 yılına ait bir kitapta yer alan bilgilere göre, caminin kubbesi yoktur ve çatı kırmızı kiremit kaplıdır. Yapının doğu duvarında derin bir çatlak söz konusudur. 1894 yılındaki depremde binanın bir kısmının yıkılması büyük olasılıkla bu çatlak nedeniyledir. 1894 depreminde büyük zarar gören caminin çevresi daha sonraki yıllarda gecekondularla dolmuştur.
Mimari özellikleri
Bir dinî yapıya göre oldukça küçük kalan boyutları nedeniyle bu yapının, manastırın kilise bölümünden çok, önemli dinî kişiliklerin defin şapeli (türbesi) olarak kullanıldığı sanılmaktadır. 14. yüzyıl Paleologos dönemi yapılarıyla ilişkilendirilmektedir. Düzensiz sekizgen biçimde yapılan yapının iç kullanım alanı haç planlıydı. Doğuya doğru çıkıntı yapan bir apsisi vardı. Haç planlı iç kullanım alanı ve bu apsis büyük olasılıkla 1973 yılında başlatılan onarım çalışmalarında yeniden oluşturulmamıştır. Yapının içindeki tonozların kemerlerinin yaklaşık olarak 6,5 metre çapındaki bir kubbeyi taşıdıkları sanılsa da, kubbenin özgün biçimi bilinmediği için bu onarım sırasında kubbe de es geçilerek çatı eskiden olduğu gibi kiremitlerle örtülmüştür. Binanın aydınlatması, karşılıklı duvarlara açılan pencerelerle sağlanmıştır. Tüm pencereler derin bir kemerle çevrelenmiş olup yapının içine açılmaktadır. Duvar yapımında geleneksel Bizans mimarisinde olduğu gibi tuğla ve yontmataş birlikte kullanılmıştır. Yapının dış cephesine çokrenkli bir görünüm veren bu tarz, Paleologos dönemi mimarisinin en yaygın uygulamalarındandır. Kuzeybatı ve güney taraflarda günümüzde de hâlâ var olan duvarların onarım çalışmaları başlamadan önceki durumlarına bakıldığında, yapının izole hâlde olmadığı; bir başka yapıyla bitişik nizamda durduğu anlaşılmaktadır. Yapı camiye ilk çevrildiği dönemde kısa bir minareye sahipken; günümüzde var olan uzun gövdeli minare de yapıya 1973 yılında başlatılan onarım çalışmaları sırasında eklenmiştir.
Kaynakça
- Janin, Raymond (1953). La Géographie Ecclésiastique de l'Empire Byzantin. 1. Part: Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique. 3rd Vol. : Les Églises et les Monastères. Paris: Institut Français d'Etudes Byzantines.
- Mamboury, Ernest (1953). The Tourists' Istanbul. İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
- Eyice, Semavi (1955). Istanbul. Petite Guide a travers les Monuments Byzantins et Turcs. İstanbul: Istanbul Matbaası.
- Gülersoy, Çelik (1976). A Guide to Istanbul. İstanbul: Istanbul Kitaplığı. OCLC 3849706.
- Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh. Tübingen: Wasmuth. ISBN .
- Garland, Lynda (1999). Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium AD 527-1204. Routledge. ISBN .
Kaynakça
- ^ a b Janin, p. 72.
- ^ a b c d e f g h Müller-Wiener, p. 194.
- ^ Janin, p. 73. "VII. Konstantin'e göre diğer erkek kardeşi Bardas'ın da çene kemiği aile bireylerinin yanında, mermer bir hazne içinde burada gömülüdür."
- ^ a b Janin, p. 73.
- ^ a b c d "Sancaktar Hayreddin Mescidi ve Tekkesi". 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
- ^ Eyice, p. 90.
| Wikimedia Commons'ta Sancaktar Hayrettin Camii ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sancaktar Hayrettin Camii Sancaktar Hayreddin Mescidi ya da Azize Gastria Manastiri Yunanca Monῆ tῶn Gastriwn Mone tōn Gastriōn Osmanli Imparatorlugu doneminde camiye cevrilen bir manastirdir Bugun cami olarak kullanilan bolum bir manastir kompleksinin yalnizca ayakta kalan kucuk bir bolumu oldugu sanilmaktadir Bu manastirin adinin ne oldugu konusunda kesin kabul gormemis degisik gorusler bulunmaktadir Yapinin Gastrion Manastiri nin Yunanca Monh twn Gastriwn Moni ton Gastrion Vazolar Manastiri bir parcasi oldugu dusunulse de adi gecen manastirin fazla dogusunda olmasi nedeniyle bu gorus herkes tarafindan kabul gormemektedir Istanbul da Komnenos ve Paleologos donemi Bizans mimari yapitlarinin kucuk bir ornegidir Sancaktar Hayrettin CamiiCaminin genel gorunumuTemel bilgilerKonumSamatya FatihKoordinatlar41 00 10 K 28 56 05 D 41 00278 K 28 93472 D 41 00278 28 93472InancHristiyan IslamMimariMimari turCamiMimari bicimBizansInsaat baslangici3 ya da 4 yuzyil Caminin 1870 lerdeki gorunumuKonumKesin olmamakla birlikte Orta Cag a ya da 3 ila 4 yuzyillara tarihlendirilen yapi Istanbul un Fatih ilcesinde Samatya semti Teberdar Sokagi nda bulunmaktadir Sirkeci Halkali banliyo hattinin Kocamustafapasa istasyonundan 500 metre uzaklikta bulunmaktadir Caminin cevresi pek cok dukkan ile cevrilidir GecmisiIstanbul un yedinci tepesinde Marmara Denizi ne bakan bir yamacta bulunan bu yapinin kokeniyle ilgili bilgiler oldukca yetersizdir ve kesinligi tartismalidir Bunlar icinde en yaygin olan anlatiya gore I Konstantin in annesi Helena 325 yilinda yaninda Gercek Hac ve Isa nin carmiha gerildigi Galgota dan toplanmis hos kokulu bitkilerin icinde oldugu vazolarla Samatya Liman ndan sehre giris yapmistir Helene Samatya da bu yapiya ugrayarak elindeki vazolari buraya birakir ve burada bir manastir kurar Ama tarihi kayitlarda Konstantinopolis te 4 yuzyilin son ceyreginden once manastir tarzi dini yapilara rastlanmaz Bu nedenle bu sav buyuk olasilikla bir sehir efsanesinden ibarettir Caminin kuzeyden gorunumu Gastrion Manastiri ndan tarihi kayitlarda ilk kez 9 yuzyilin baslarinda soz edilmektedir Imparator Theofilos un karisi Theodora nin annesi Theoktisti bu donemde Samatya dan Yunanca PSama8eia Psamatya bir ev almis ve burada bir manastir kurmustur Theoktisti oldukten sonra bu binalarin kurucusu ve sahibi unvani kizi Theodora ya gecmistir Theodora tahttan indirildikten sonra kardesi Bardas tarafindan cocuklari Anna Anastasya ve Pulcherya ile birlikte bu manastira getirilmistir VII Konstantin in De Ceremoniis isimli kitabinda yazdigina gore burasi ayni zamanda Theodora nin aile mezarligi gibi kullanilmaktaydi Kendisi kardesi Petronas annesi ve uc kizi burada gomulmustur Sehir Turkler tarafindan ele gecirilmeden once yapinin yazili kaynaklarda adinin son gecisi bir Rus gezginin notlarindadir 15 yuzyilin ikinci ceyreginde sehri ziyarete gelen bu Rus gezgin ayrica Istanbul surlarinin yakininda cesitli azizlere ait kutsal emanetlere ev sahipligi yapan bir manastirdan soz eder Bu manastir Gastrion Manastiri ile iliskilendirilmektedir Sehrin dususunden kisa bir sure sonra sehirdeki metruk yapilari seneltme politikasi uyarinca II Mehmed in sancaktari Hayrettin Efendi yapiyi bir mescide cevirmis ve oldukten sonra naasi buraya defnedilmistir Bu yapinin ikamesi icin kurulan vakif gunumuze ulasmamistir 1894 yilinda Istanbul da meydana gelen buyuk depremde yapinin bir bolumu cokmus kapsamli bir onarimi ancak 1973 ve 1976 yillari arasinda gormustur 1877 yilina ait bir kitapta yer alan bilgilere gore caminin kubbesi yoktur ve cati kirmizi kiremit kaplidir Yapinin dogu duvarinda derin bir catlak soz konusudur 1894 yilindaki depremde binanin bir kisminin yikilmasi buyuk olasilikla bu catlak nedeniyledir 1894 depreminde buyuk zarar goren caminin cevresi daha sonraki yillarda gecekondularla dolmustur Mimari ozellikleriBir dini yapiya gore oldukca kucuk kalan boyutlari nedeniyle bu yapinin manastirin kilise bolumunden cok onemli dini kisiliklerin defin sapeli turbesi olarak kullanildigi sanilmaktadir 14 yuzyil Paleologos donemi yapilariyla iliskilendirilmektedir Duzensiz sekizgen bicimde yapilan yapinin ic kullanim alani hac planliydi Doguya dogru cikinti yapan bir apsisi vardi Hac planli ic kullanim alani ve bu apsis buyuk olasilikla 1973 yilinda baslatilan onarim calismalarinda yeniden olusturulmamistir Yapinin icindeki tonozlarin kemerlerinin yaklasik olarak 6 5 metre capindaki bir kubbeyi tasidiklari sanilsa da kubbenin ozgun bicimi bilinmedigi icin bu onarim sirasinda kubbe de es gecilerek cati eskiden oldugu gibi kiremitlerle ortulmustur Binanin aydinlatmasi karsilikli duvarlara acilan pencerelerle saglanmistir Tum pencereler derin bir kemerle cevrelenmis olup yapinin icine acilmaktadir Duvar yapiminda geleneksel Bizans mimarisinde oldugu gibi tugla ve yontmatas birlikte kullanilmistir Yapinin dis cephesine cokrenkli bir gorunum veren bu tarz Paleologos donemi mimarisinin en yaygin uygulamalarindandir Kuzeybati ve guney taraflarda gunumuzde de hala var olan duvarlarin onarim calismalari baslamadan onceki durumlarina bakildiginda yapinin izole halde olmadigi bir baska yapiyla bitisik nizamda durdugu anlasilmaktadir Yapi camiye ilk cevrildigi donemde kisa bir minareye sahipken gunumuzde var olan uzun govdeli minare de yapiya 1973 yilinda baslatilan onarim calismalari sirasinda eklenmistir KaynakcaJanin Raymond 1953 La Geographie Ecclesiastique de l Empire Byzantin 1 Part Le Siege de Constantinople et le Patriarcat Oecumenique 3rd Vol Les Eglises et les Monasteres Paris Institut Francais d Etudes Byzantines Mamboury Ernest 1953 The Tourists Istanbul Istanbul Cituri Biraderler Basimevi Eyice Semavi 1955 Istanbul Petite Guide a travers les Monuments Byzantins et Turcs Istanbul Istanbul Matbaasi Gulersoy Celik 1976 A Guide to Istanbul Istanbul Istanbul Kitapligi OCLC 3849706 Muller Wiener Wolfgang 1977 Bildlexikon zur Topographie Istanbuls Byzantion Konstantinupolis Istanbul bis zum Beginn d 17 Jh Tubingen Wasmuth ISBN 9783803010223 Garland Lynda 1999 Byzantine Empresses Women and Power in Byzantium AD 527 1204 Routledge ISBN 9780415146883 Kaynakca a b Janin p 72 a b c d e f g h Muller Wiener p 194 Janin p 73 VII Konstantin e gore diger erkek kardesi Bardas in da cene kemigi aile bireylerinin yaninda mermer bir hazne icinde burada gomuludur a b Janin p 73 a b c d Sancaktar Hayreddin Mescidi ve Tekkesi 11 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2010 Eyice p 90 Wikimedia Commons ta Sancaktar Hayrettin Camii ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir