Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiye’deki Amerikan Okulları Krizi, Türkiye’de bulunan Amerikan okullarının denetimli kapatılmasına ve laikleştirilmesine yol açan bir siyasi krizdir.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Okulları
Amerika, 1. Dünya Savaşına katılmasına rağmen Osmanlı Devletine savaş ilan etmemiştir. Osmanlı’nın Amerika’yla ilişkilerini devam ettirmesi Almanya’yı rahatsız etmiş ve baskılar üzerine Osmanlı Devleti 20 Nisan 1917’de Amerika ile ilişkileri kesmiştir.
İlişkiler kesildikten sonra Hariciye Nâzırı , Amerikan büyükelçisinden özür dilemiş ve Osmanlı topraklarındaki Amerikan okullarına ve misyonerliklerine dokunulmayacağı konusunda teminat vermiştir.
1914 yılında Osmanlı topraklarında 426 Amerikan okulu, 17 misyonerlik merkezi ve 9 Amerikan hastanesi bulunmaktaydı.
Türk-Amerikan Lozan Antlaşması
Lozan Antlaşmasının kesin şeklini almasından sonra Türkiye ve Amerika arasında bir antlaşmanın müzakereleri başlamıştı. Müzakereler sonucunda 6 Ağustos 1923’te Türk-Amerikan Lozan Antlaşması imzalandı. Aynı gün, iki ülke arasında 12 maddelik imzalanmıştır.
Bu antlaşma Ermeni sorunundan hiç bahsedilmemesi sebebiyle Amerikan Senatosu tarafından onaylanmamıştır.
Bu antlaşma son defa 18 Ocak 1927’de oylanmış ve 34 aleyhte ve 50 lehte oy almış olmasına rağmen üçte iki çoğunluğu sağlayamadığı gerekçesiyle reddedilmiştir.
Diplomatik İlişkilerin Tekrar Kurulması
Antlaşmanın onaylanmamasınsan sonra Amerikan Hükûmeti, Türkiye ile diplomatik ilişkilerini farklı bir yoldan kurmaya karar vermiş ve iki hükûmet arasında 17 Nisan 1927 yılında geçici antlaşma imzalanmıştı. Bu antlaşma sonrası 1917’den beri kesik olan ilişkiler tekrar başlamış ve Amerika’nın ilk Türkiye büyükelçisi , 18 Eylül 1927 İstanbul’a gelip göreve başlamıştır.
Amerikan Okulları Krizi
Büyükelçi Crew, Ekim 1927’de göreve başlamasının hemen ardından Kasım 1927’de Türkiye’deki Amerikan Okulları hususu gündeme gelmiştir.
Savaş ve Milli Mücadele döneminde Anadolu’daki birçok Amerikan okulu kapanmıştı. 1927 yılında İzmir’de Uluslararası Yüksek Öğretim Enstitüsü (International College-İzmir) ile, 8 ilk ve ortaöğretim düzeyinde Amerikan kurumu bulunmaktaydı.Adana, İzmir, Tarsus ve Bursa’da 1; İstanbul’da 3 tane Amerikan okulu vardı.
Bu okullar misyoner kuruluşlar tarafından Hristiyanlığı yayma amacıyla 19. yüzyıl içinde kurulmuşlardı. Osmanlı Devletine isyan eden Ermeniler, genellikle Amerikan okullarında yetişiyor ve bu okulları karargâh olarak kullanıyordu. Bunun en büyük örneği 1892-1893 Merzifon ayaklanmalarında Merzifon Amerikan Koleji’nin Hınçak Komitesi tarafından karargâh olarak kullanılmasıdır.
Diğer taraftan, Türkiye’deki Amerikan Okulları resmî olarak Amerikan hükûmetine bağlı değil, dinsel bir kuruluş olan ’a bağlılardı. Ayrı olarak İstanbul’daki hem Hristiyanlık propagandası yapıyor hem de Amerikan okulları ile yakından ilgileniyordu.
3 Kasım 1927’de Amerikan Büyükelçiliği, Türk Dışişleri Bakanlığına verdiği muhtırada savaş sebebiyle kapalı olan Amerikan okullarının açılmasını istemiştir. Bu muhtırada Osmanlı Devletinin savaşa girmeden önce varlıkları kabul edilmiş olan şu okulların açılması özellikle istenmekteydi: Sivas Amerikan Kız Lisesi, Sivas Amerikan Erkek Koleji, Maraş Amerikan Kız Lisesi, Gaziantep Amerikan Kız Lisesi, Gaziantep Amerikan Erkek Koleji, Talas Amerikan Kız Lisesi, Talas Amerikan Erkek Lisesi, Kayseri Anaokulu.
Sorun devam ederken, Bursa Amerikan Kız Koleji’nde meydana gelen olay durumu krize çevirdi. Crew’in anılarında belirttiği üzere Bursa Olayı şudur: 144 talebenin okuduğu Bursa Amerikan Kız Kolejinde üç Türk öğrencisi öğretmenleri ’un etkisi ile birlikte hristiyan olmuşlardır. Bu üç kız öğrencinin anı defterlerinin çalınıp Milli Eğitim Bakanlığına bildirilmesiyle olay öğrenilmiştir.
23 Ocak 1928 tarihinde olay Türk gazetelerinde yer almış, 31 Ocak sabahı ise Milli Eğitim Bakanlığından yapılan açıklamada okulun kapandığı ve sorumlular hakkında adli kovuşturma yapılacağı bildirildi.
Crew, Amerikan okulları konusu için Türk Dış İşleri Bakanlığında birtakım isteklerde bulunmuştur. Bunlar:
1. Türkiye’deki Amerikan okullarına karşı Türk kamuoyunda yürütülen kampanyayı durdurmak için Dışişleri Bakanı elinden gelen her çabayı harcamalıdır.
2.Dışişleri Bakanı, Bursa Olayı’nın Amerikan okulları etkilemeyeceği hususunda teminat vermelidir.
3.Bursa Koleji öğretmenleri hakkında adlî kovuşturma yapılmamalıdır.
4.Kamuoyunun tepkilerinin kaybolması içim gerekli zaman geçtikten sonra Türk hükûmeti Bursa Kız Koleji’nin yeniden faaliyete geçirilmesi hususunu inceleyeceğini bildirmelidir.
Dönemin dışişleri bakanı Tevfik Rüştü Aras ilginç bir şekilde, 1, 2 ve 4. maddeler için teminat vermiş fakat 3. madde için Türk mahkemelerine karışamayacağını belirterek teminat vermemiştir.
İki ülke arasındaki ilişkiler bir süre sonra tekrar düzelmiş ve Amerikan Okulları hususunda nihai karara varılmıştı. Karara göre Amerikan okullarında yaşanan din propagandalarına izin verilmeyecek, okullar laikleştirilecek ve müfredat ise Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kalacaktı. Bursa Amerikan Koleji ise tarafından alındı ve Atatürk tarafından Bursa Kız Lisesi binası olarak kullanılma emri verildi.
Kaynakça
- ^ a b Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri. Türk Tarih Kurumu Yayını. 1991. s. 19.
- ^ Palet Relating to the Foreign Relationship of the United States, 1923 (İngilizce). Washington, D.C., U.S. Goverment Printing Office. 1938. ss. 1040-1152.
- ^ Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri. Türk Tarih Kurumu Yayını. 1991. ss. 90-103.
- ^ Papara Relating to the Foreign of the United States, 1923,. Washington, D.C., U.S. Goverment Printing Office. 1938. ss. 1153-1166.
- ^ Türk Siyasi Tarihi. Kronik Yayıncılık. s. 182.
- ^ Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri. Türk Tarih Kurumu Yayını. 1991. ss. 111-112.
- ^ Papara Relating to the Foreign Relationship of the United States, 1927. Washington, D.C, U.S. Goverment Printing Office. 1942. ss. 172-9, 795-797.
- ^ Türk Siyasi Tarih. Kronik Yayıncılık. s. 183.
- ^ Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar. Akçağ Yayınları. s. 79.
- ^ Türk Siyasi Tarihi. Kronik Yayıncılık. s. 184.
- ^ Papers Relating tp the Foreign Relationship of the United States;1927. Washington, D.C., Goverment Printing Office. 1942. s. 810.
- ^ Turbulent Era. ss. 755-758.
- ^ Papers Relating to the Foreign Relationship of the United States, 1928. s. 965.
- ^ a b Türk Siyasi Tarihi. Kronik Yayıncılık. s. 197.
- ^ Türk Siyasi Tarihi. Kronik Yayıncılık. ss. 198-206.
- ^ (PDF). 19 Haziran 2016. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye deki Amerikan Okullari Krizi Turkiye de bulunan Amerikan okullarinin denetimli kapatilmasina ve laiklestirilmesine yol acan bir siyasi krizdir Osmanli Imparatorlugu nda Amerikan OkullariAmerika 1 Dunya Savasina katilmasina ragmen Osmanli Devletine savas ilan etmemistir Osmanli nin Amerika yla iliskilerini devam ettirmesi Almanya yi rahatsiz etmis ve baskilar uzerine Osmanli Devleti 20 Nisan 1917 de Amerika ile iliskileri kesmistir Iliskiler kesildikten sonra Hariciye Naziri Amerikan buyukelcisinden ozur dilemis ve Osmanli topraklarindaki Amerikan okullarina ve misyonerliklerine dokunulmayacagi konusunda teminat vermistir 1914 yilinda Osmanli topraklarinda 426 Amerikan okulu 17 misyonerlik merkezi ve 9 Amerikan hastanesi bulunmaktaydi Turk Amerikan Lozan AntlasmasiLozan Antlasmasinin kesin seklini almasindan sonra Turkiye ve Amerika arasinda bir antlasmanin muzakereleri baslamisti Muzakereler sonucunda 6 Agustos 1923 te Turk Amerikan Lozan Antlasmasi imzalandi Ayni gun iki ulke arasinda 12 maddelik imzalanmistir Bu antlasma Ermeni sorunundan hic bahsedilmemesi sebebiyle Amerikan Senatosu tarafindan onaylanmamistir Bu antlasma son defa 18 Ocak 1927 de oylanmis ve 34 aleyhte ve 50 lehte oy almis olmasina ragmen ucte iki cogunlugu saglayamadigi gerekcesiyle reddedilmistir Diplomatik Iliskilerin Tekrar KurulmasiAntlasmanin onaylanmamasinsan sonra Amerikan Hukumeti Turkiye ile diplomatik iliskilerini farkli bir yoldan kurmaya karar vermis ve iki hukumet arasinda 17 Nisan 1927 yilinda gecici antlasma imzalanmisti Bu antlasma sonrasi 1917 den beri kesik olan iliskiler tekrar baslamis ve Amerika nin ilk Turkiye buyukelcisi 18 Eylul 1927 Istanbul a gelip goreve baslamistir Amerikan Okullari KriziBuyukelci Crew Ekim 1927 de goreve baslamasinin hemen ardindan Kasim 1927 de Turkiye deki Amerikan Okullari hususu gundeme gelmistir Savas ve Milli Mucadele doneminde Anadolu daki bircok Amerikan okulu kapanmisti 1927 yilinda Izmir de Uluslararasi Yuksek Ogretim Enstitusu International College Izmir ile 8 ilk ve ortaogretim duzeyinde Amerikan kurumu bulunmaktaydi Adana Izmir Tarsus ve Bursa da 1 Istanbul da 3 tane Amerikan okulu vardi Bu okullar misyoner kuruluslar tarafindan Hristiyanligi yayma amaciyla 19 yuzyil icinde kurulmuslardi Osmanli Devletine isyan eden Ermeniler genellikle Amerikan okullarinda yetisiyor ve bu okullari karargah olarak kullaniyordu Bunun en buyuk ornegi 1892 1893 Merzifon ayaklanmalarinda Merzifon Amerikan Koleji nin Hincak Komitesi tarafindan karargah olarak kullanilmasidir Diger taraftan Turkiye deki Amerikan Okullari resmi olarak Amerikan hukumetine bagli degil dinsel bir kurulus olan a baglilardi Ayri olarak Istanbul daki hem Hristiyanlik propagandasi yapiyor hem de Amerikan okullari ile yakindan ilgileniyordu 3 Kasim 1927 de Amerikan Buyukelciligi Turk Disisleri Bakanligina verdigi muhtirada savas sebebiyle kapali olan Amerikan okullarinin acilmasini istemistir Bu muhtirada Osmanli Devletinin savasa girmeden once varliklari kabul edilmis olan su okullarin acilmasi ozellikle istenmekteydi Sivas Amerikan Kiz Lisesi Sivas Amerikan Erkek Koleji Maras Amerikan Kiz Lisesi Gaziantep Amerikan Kiz Lisesi Gaziantep Amerikan Erkek Koleji Talas Amerikan Kiz Lisesi Talas Amerikan Erkek Lisesi Kayseri Anaokulu Sorun devam ederken Bursa Amerikan Kiz Koleji nde meydana gelen olay durumu krize cevirdi Crew in anilarinda belirttigi uzere Bursa Olayi sudur 144 talebenin okudugu Bursa Amerikan Kiz Kolejinde uc Turk ogrencisi ogretmenleri un etkisi ile birlikte hristiyan olmuslardir Bu uc kiz ogrencinin ani defterlerinin calinip Milli Egitim Bakanligina bildirilmesiyle olay ogrenilmistir 23 Ocak 1928 tarihinde olay Turk gazetelerinde yer almis 31 Ocak sabahi ise Milli Egitim Bakanligindan yapilan aciklamada okulun kapandigi ve sorumlular hakkinda adli kovusturma yapilacagi bildirildi Crew Amerikan okullari konusu icin Turk Dis Isleri Bakanliginda birtakim isteklerde bulunmustur Bunlar 1 Turkiye deki Amerikan okullarina karsi Turk kamuoyunda yurutulen kampanyayi durdurmak icin Disisleri Bakani elinden gelen her cabayi harcamalidir 2 Disisleri Bakani Bursa Olayi nin Amerikan okullari etkilemeyecegi hususunda teminat vermelidir 3 Bursa Koleji ogretmenleri hakkinda adli kovusturma yapilmamalidir 4 Kamuoyunun tepkilerinin kaybolmasi icim gerekli zaman gectikten sonra Turk hukumeti Bursa Kiz Koleji nin yeniden faaliyete gecirilmesi hususunu inceleyecegini bildirmelidir Donemin disisleri bakani Tevfik Rustu Aras ilginc bir sekilde 1 2 ve 4 maddeler icin teminat vermis fakat 3 madde icin Turk mahkemelerine karisamayacagini belirterek teminat vermemistir Iki ulke arasindaki iliskiler bir sure sonra tekrar duzelmis ve Amerikan Okullari hususunda nihai karara varilmisti Karara gore Amerikan okullarinda yasanan din propagandalarina izin verilmeyecek okullar laiklestirilecek ve mufredat ise Milli Egitim Bakanligina bagli kalacakti Bursa Amerikan Koleji ise tarafindan alindi ve Ataturk tarafindan Bursa Kiz Lisesi binasi olarak kullanilma emri verildi Kaynakca a b Belgelerle Turk Amerikan Munasebetleri Turk Tarih Kurumu Yayini 1991 s 19 Palet Relating to the Foreign Relationship of the United States 1923 Ingilizce Washington D C U S Goverment Printing Office 1938 ss 1040 1152 Belgelerle Turk Amerikan Munasebetleri Turk Tarih Kurumu Yayini 1991 ss 90 103 Papara Relating to the Foreign of the United States 1923 Washington D C U S Goverment Printing Office 1938 ss 1153 1166 Turk Siyasi Tarihi Kronik Yayincilik s 182 Belgelerle Turk Amerikan Munasebetleri Turk Tarih Kurumu Yayini 1991 ss 111 112 Papara Relating to the Foreign Relationship of the United States 1927 Washington D C U S Goverment Printing Office 1942 ss 172 9 795 797 Turk Siyasi Tarih Kronik Yayincilik s 183 Kultur ve Egitim Tarihimizde Yabanci Okullar Akcag Yayinlari s 79 Turk Siyasi Tarihi Kronik Yayincilik s 184 Papers Relating tp the Foreign Relationship of the United States 1927 Washington D C Goverment Printing Office 1942 s 810 Turbulent Era ss 755 758 Papers Relating to the Foreign Relationship of the United States 1928 s 965 a b Turk Siyasi Tarihi Kronik Yayincilik s 197 Turk Siyasi Tarihi Kronik Yayincilik ss 198 206 PDF 19 Haziran 2016 25 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2023