Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Eylül 2022) () |
Tezkireci Köse İbrahim Efendi 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşamış olan matematikçi ve astronomdur. Aslen Zigetvarlıdır. İstanbul'da ölmüştür.
Asıl mesleği tezkireciliktir. Hayatı boyunca astronomi ile ilgilenmiştir. Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'nın hizmetinde çalışmıştır. Onunla 1663 yılında Uyvar Seferi'ne katıldı. Kazasker Ünsî Efendi ve dönemin Müneccimbaşısı Müneccimek Mehmed Efendi ile yakınlık kurmuştur. Birçok bilimsel eseri Türkçeye çevirmiştir.[]
Yaşamı ve çalışmaları
İstanbul'a yerleşen bir Osmanlı astronomu ve bürokratı olan Tezkireci, Fransız astronom Noël Duret'in (ö. 1650 dolaylarında) Nouvelle théorie des planètes adlı eserini Fransızcadan Arapçaya tercüme etti. Bu, Osmanlı bilim literatüründe bir Avrupa dilinden tercüme edilen ilk kitaptı.
1635 yılında Paris'te basılan eser, 1660-1664 yılları arasında tercüme edilmiş ve Sajanjal al-aflāk fī ghāyat al-idrāk ("The mirror of the orbs with the utmost perception", "En yüksek algıya sahip kürelerin aynası") adı altında yayınlanmıştır. Astronomik tabloları içermesinin yanı sıra, Osmanlı dünyasında Kopernik sistemini ve Tycho Brahe'nin Evren modelini tartışan ilk eserdi. Kitap aynı zamanda bu sistemleri gösteren ilk çizimleri de içeriyordu.
Resmi muhtıra yazmakla görevli bir bürokrat olan Tezkireci, astronomi ile meşgul olacak zamanı buldu. Çevrilmiş kitabından anlayabildiğimiz dışında hayatı hakkında çok az bilgi vardır. Girişte Tezkireci, tercüme edilen eseri İstanbul'da baş astronom (başmünekcim) Müneccimek Şekîbî Mehmed Çelebi'ye (ö. 1667) ilk gösterdiğinde Müneccimek'in, "Avrupalıların buna benzer pek çok kibirleri vardır" diyerek ilk başta onaylamadığını bildirmektedir. Ama sonunda Müneccimek, Tezkireci Köse'nin Fransız tablolarına dayalı bir efemeris hazırlaması ve bunun Uluğ Bey'in Zic'ine (tablolu astronomik el kitabı) uygun olduğunu gördükten sonra eseri takdir etmeye başlamıştır. Müneccimek, eseri kendisi için kopyalayarak tercümana bir fayda bahşetmiş ve Beni şüpheden kurtardın. Şimdi ziclerimize güvenim tam. demiştir.
1663'te Tezkireci Köse, Belgrad'daki kışlada Osmanlı ordusuyla geçirdiği süre içinde, bu kez Kâdîasker Ünsî Efendi'nin (ö. 1664) teşvikiyle yine tercüme eserler üzerinde çalıştı. Tezkireci, zic'in (başlangıçta Paris meridyenine göre derlenmiştir) tüm güneş, ay ve gezegen ortalama hareketlerini yeniden hesaplamış ve altmışlı sistemi kullanmıştır; Tezkireci, tabloları daha da kısaltmış ve zodyak (abrāj) işaretlerine göre düzenlemiştir. Eserin bir nüshasını Kâdîasker Ünsî Efendi'ye hediye edilmiştir.
Daha sonra Tezkireci Köse, eserin giriş bölümünün çoğunu Arapça'dan Türkçeye çevirecek, birkaç açıklamayı da Arapça bırakacaktı. Bu, çalışmanın son şekli oldu. Giriş bölümünde, astronomi tarihinin kısa bir açıklamasından sonra Tezkireci, 24 alt bölüm (talim) halinde düzenlenmiş açıklamalar ve ardından tablolar sunmaktadır. 1683 yılında Belgrad kadılarından Cezmî Efendi (ö. 1692) Sajanjal'ın muhtemelen Ünsî Efendi'ye verilmiş olan bir nüshasını bulmuş ve eserin bir başka baskısını hazırlamıştır.
Sajanjal'in girişinden Tezkireci'nin bir başka eser kaleme aldığını ve hakkında şunları söylediğini öğreniyoruz:
| “ | Deliller için Almagest'ten daha kolay [kullanımı] olan, tüm işlemleri içeren farklı ve yeni bir risâle derledim ve aynı zamanda uluslararası alanda kullanılan ve [diğer] hepsinden daha zarif ve özlü olan efemerisler için bir eser derledim. | „ |
—(İstanbul, Kandilli Rasathanesi Kütüphanesi, MS 403, fol. 2a) | ||
Notlar
- ^ Fatma Zehra PATTABANOĞLU (2014). "Medreselerde okutulan mantık ve felsefe derslerinin Osmanlı düşüncesindeki yeri ve önemi". Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1 (32): 40. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2022.
- ^ Kemal Yılmaz (2018), Efkâr El-Ceberût fî Tercemeti Esrâr El-Melekût’un Osmanlı Bilim Tarihindeki Yeri (PDF), Ankara Üniversitesi, s. 22, 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından (PDF), erişim tarihi: 21 Eylül 2022,
Yüksek Lisans Tezi
Kaynakça
- Bu makale, Mustafa Kaçar tarafından "Thomas Hockey (Ed.), 2007, The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Cilt 1: A–L, Springer" adlı eserde yazılmış olan Tezkireci Köse Ibrāhīm (s.1129) maddesinin çevrilmesi ile oluşturulmuştur.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin (1992). The Introduction of Western Science to the Ottoman World: A Case Study of Modern Astronomy (1660–1860). In Transfer of Modern Science and Technology to the Muslim World, edited by Ekmeleddin İhsanoğlu, pp. 67–120, esp. 69–76. Istanbul: IRCICA. (Reprinted in İhsanoğlu, Science, Technology and Learning in the Ottoman Empire Aldershot: Ashgate, 2004, article II.)
- İhsanoğlu, Ekmeleddin et al. (1997). Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi (OALT) (History of astronomy literature during the Ottoman period). 2 Vols. Istanbul: IRCICA.
Dış bağlantılar
- . 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- . 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- . 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
Konuyla ilgili yayınlar
- Avner Ben-Zaken. The Heavens of the Sky and the Heavens of the Heart: The Ottoman Cultural Context for the Introduction of Post-Copernican Astronomy. The British Journal for the History of Science, vol. 37, no. 1, 2004, pp. 1–28. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/4028254 5 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- İnan KALAYCIOĞULLARI (Ekim 2017). "İbrahim Müteferrika ve Yeni Astronomi". Dört Öge. 6 (12). 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- Ekmeleddin İhsanoğlu (Aralık 1992). "Batı Bilimi ve Osmanlı Dünyası: Bir İnceleme Örneği Olarak Modern Astronomi'nin Osmanlı'ya Girişi (1660 - 1860)". Belleten. 56 (217): 727-774. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- Yavuz Unat. "Modern Astronominin Türkiye'ye Yansımaları" (PDF). “2009 Astronomi Yılı’nda Türkiye’deki Astronomi Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi” Sempozyumu. İstanbul. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- Yavuz Unat. . muslimheritage.com (İngilizce). 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- . 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- . 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
 | Matematikçi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Astronom ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Tezkireci Kose Ibrahim Efendi haber gazete kitap akademik JSTOR Eylul 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Tezkireci Kose Ibrahim Efendi 17 yuzyilda Osmanli Imparatorlugu topraklarinda yasamis olan matematikci ve astronomdur Aslen Zigetvarlidir Istanbul da olmustur Asil meslegi tezkireciliktir Hayati boyunca astronomi ile ilgilenmistir Sadrazam Koprulu Fazil Ahmed Pasa nin hizmetinde calismistir Onunla 1663 yilinda Uyvar Seferi ne katildi Kazasker Unsi Efendi ve donemin Muneccimbasisi Muneccimek Mehmed Efendi ile yakinlik kurmustur Bircok bilimsel eseri Turkceye cevirmistir kaynak belirtilmeli Yasami ve calismalariIstanbul a yerlesen bir Osmanli astronomu ve burokrati olan Tezkireci Fransiz astronom Noel Duret in o 1650 dolaylarinda Nouvelle theorie des planetes adli eserini Fransizcadan Arapcaya tercume etti Bu Osmanli bilim literaturunde bir Avrupa dilinden tercume edilen ilk kitapti 1635 yilinda Paris te basilan eser 1660 1664 yillari arasinda tercume edilmis ve Sajanjal al aflak fi ghayat al idrak The mirror of the orbs with the utmost perception En yuksek algiya sahip kurelerin aynasi adi altinda yayinlanmistir Astronomik tablolari icermesinin yani sira Osmanli dunyasinda Kopernik sistemini ve Tycho Brahe nin Evren modelini tartisan ilk eserdi Kitap ayni zamanda bu sistemleri gosteren ilk cizimleri de iceriyordu Resmi muhtira yazmakla gorevli bir burokrat olan Tezkireci astronomi ile mesgul olacak zamani buldu Cevrilmis kitabindan anlayabildigimiz disinda hayati hakkinda cok az bilgi vardir Giriste Tezkireci tercume edilen eseri Istanbul da bas astronom basmunekcim Muneccimek Sekibi Mehmed Celebi ye o 1667 ilk gosterdiginde Muneccimek in Avrupalilarin buna benzer pek cok kibirleri vardir diyerek ilk basta onaylamadigini bildirmektedir Ama sonunda Muneccimek Tezkireci Kose nin Fransiz tablolarina dayali bir efemeris hazirlamasi ve bunun Ulug Bey in Zic ine tablolu astronomik el kitabi uygun oldugunu gordukten sonra eseri takdir etmeye baslamistir Muneccimek eseri kendisi icin kopyalayarak tercumana bir fayda bahsetmis ve Beni supheden kurtardin Simdi ziclerimize guvenim tam demistir 1663 te Tezkireci Kose Belgrad daki kislada Osmanli ordusuyla gecirdigi sure icinde bu kez Kadiasker Unsi Efendi nin o 1664 tesvikiyle yine tercume eserler uzerinde calisti Tezkireci zic in baslangicta Paris meridyenine gore derlenmistir tum gunes ay ve gezegen ortalama hareketlerini yeniden hesaplamis ve altmisli sistemi kullanmistir Tezkireci tablolari daha da kisaltmis ve zodyak abraj isaretlerine gore duzenlemistir Eserin bir nushasini Kadiasker Unsi Efendi ye hediye edilmistir Daha sonra Tezkireci Kose eserin giris bolumunun cogunu Arapca dan Turkceye cevirecek birkac aciklamayi da Arapca birakacakti Bu calismanin son sekli oldu Giris bolumunde astronomi tarihinin kisa bir aciklamasindan sonra Tezkireci 24 alt bolum talim halinde duzenlenmis aciklamalar ve ardindan tablolar sunmaktadir 1683 yilinda Belgrad kadilarindan Cezmi Efendi o 1692 Sajanjal in muhtemelen Unsi Efendi ye verilmis olan bir nushasini bulmus ve eserin bir baska baskisini hazirlamistir Sajanjal in girisinden Tezkireci nin bir baska eser kaleme aldigini ve hakkinda sunlari soyledigini ogreniyoruz Deliller icin Almagest ten daha kolay kullanimi olan tum islemleri iceren farkli ve yeni bir risale derledim ve ayni zamanda uluslararasi alanda kullanilan ve diger hepsinden daha zarif ve ozlu olan efemerisler icin bir eser derledim Istanbul Kandilli Rasathanesi Kutuphanesi MS 403 fol 2a Notlar Fatma Zehra PATTABANOGLU 2014 Medreselerde okutulan mantik ve felsefe derslerinin Osmanli dusuncesindeki yeri ve onemi Suleyman Demirel Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi 1 32 40 21 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2022 Kemal Yilmaz 2018 Efkar El Ceberut fi Tercemeti Esrar El Melekut un Osmanli Bilim Tarihindeki Yeri PDF Ankara Universitesi s 22 21 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 21 Eylul 2022 Yuksek Lisans Tezi KaynakcaBu makale Mustafa Kacar tarafindan Thomas Hockey Ed 2007 The Biographical Encyclopedia of Astronomers Cilt 1 A L Springer adli eserde yazilmis olan Tezkireci Kose Ibrahim s 1129 maddesinin cevrilmesi ile olusturulmustur Ihsanoglu Ekmeleddin 1992 The Introduction of Western Science to the Ottoman World A Case Study of Modern Astronomy 1660 1860 In Transfer of Modern Science and Technology to the Muslim World edited by Ekmeleddin Ihsanoglu pp 67 120 esp 69 76 Istanbul IRCICA Reprinted in Ihsanoglu Science Technology and Learning in the Ottoman Empire Aldershot Ashgate 2004 article II Ihsanoglu Ekmeleddin et al 1997 Osmanli Astronomi Literaturu Tarihi OALT History of astronomy literature during the Ottoman period 2 Vols Istanbul IRCICA Dis baglantilar 1 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 1 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 6 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Konuyla ilgili yayinlarAvner Ben Zaken The Heavens of the Sky and the Heavens of the Heart The Ottoman Cultural Context for the Introduction of Post Copernican Astronomy The British Journal for the History of Science vol 37 no 1 2004 pp 1 28 JSTOR http www jstor org stable 4028254 5 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Inan KALAYCIOGULLARI Ekim 2017 Ibrahim Muteferrika ve Yeni Astronomi Dort Oge 6 12 1 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Ekmeleddin Ihsanoglu Aralik 1992 Bati Bilimi ve Osmanli Dunyasi Bir Inceleme Ornegi Olarak Modern Astronomi nin Osmanli ya Girisi 1660 1860 Belleten 56 217 727 774 1 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Yavuz Unat Modern Astronominin Turkiye ye Yansimalari PDF 2009 Astronomi Yili nda Turkiye deki Astronomi Faaliyetlerinin Degerlendirilmesi Sempozyumu Istanbul 1 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Yavuz Unat muslimheritage com Ingilizce 7 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 26 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Matematikci ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Astronom ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz