Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
LaserDisc veya Laserdisc (LD) ticari kullanıma sunulmuş ilk optik disk depolama ortamıdır. Laserdisc'in depolama kapasitesi oldukça yeterliydi ancak yedekleme ortamı olarak yetenekleri çok sınırlıydı. Temelde bu teknoloji pahalı ama yüksek kaliteli bir formatı idi. Bugün yerini tamamen DVD'ye bırakmış durumdadır ve artık ne diskleri ne de bunları oynatacak cihazlar üretilmektedir. İlk laserdisc film 1978'de piyasaya verilmişti, son laserdisc film ise 2001'de üretildi. VHS'den çok daha kaliteli görüntü ve ses sunduğu halde pahalı ve hantal oluşu, sınırlı kapasitesi ve kayıt yapma imkânının olmayışı yüzünden bu teknoloji yaygınlaşamadı, hatta ABD ve Japonya dışındaki ülkelerin çoğuna uğramadı bile.
Tarihçe
Saydam bir disk kullanan Laserdisk teknolojisi 1958'de David Paul Gregg tarafından icat edilmiş ve 1961'de de patenti alınmıştı. 1969'a gelindiğinde Philips saydam disk yöntemine kıyasla daha avantajlı olan yansıtmalı laserdiski geliştirdi. ve Philips şirketleri güçbirliğine giderek 1972 yılında laserdisk'i bir gösteri ile halka tanıttılar. Nihayet 15 Aralık 1978 tarihinde Atlanta'da ilk laserdisk piyasaya verildi. Bu sırada VHS kaset kaydediciler 2 yıldan beri piyasada satılmaktaydı ve CD'nin çıkmasına daha 4 yıl vardı. MCA diskleri üretirken Philips de oynatıcıları yapıyordu. Bu ortaklık fazla uzun sürmedi. Kuzey Amerika'da satılan ilk Laserdisk film Jaws'dı, en son üretilen Laserdisc filmler ise 2000 tarihinde piyasaya verilen Sleepy Hollow ile 'di. Laserdisk'e ABD'lilerden daha çok gönül vermiş olan Japonya'da ise üretim 2001 yılının sonuna kadar devam etti, Japonya'daki son laserdisc film ise 'dır. 1998 ve 1999 yıllarında ABD'de evlerin %2'sinde (kabaca 2 milyon ev) Laserdisk varken bu oran Japonya'da %10 civarındaydı. Artık ne laserdisc ne de bunları oynatacak cihaz üretilmemekle birlikte ABD ve Japonya'daki bir kısım koleksiyonerler arasında hala popülaritesi devam etmektedir. Avrupa ve diğer ülkelerde ise başından beri Laserdisk hiç yaygınlaşamadı. Türkiye'de video furyasının yaşandığı ilk yıllarda yurt dışından göreceli olarak ucuz ve kompakt olması ve defalarca kayıt edilebilme ve kopyalanabilme avantajına sahip olması nedeniyle video kasetler ve bunların kaydedici/oynatıcıları ülkeye getirilmişti. Laserdisk ise çok az sayıdaki yüksek gelir grubundan ailenin evlerine girebildi.
Teknik özellikleri
Dış görünüş olarak bir DVD'ye çok benzeyen Laserdisc 30 cm çapındaydı ve plastik tabakalar arasına sıkıştırılmış iki adet tek yüzlü alüminyum diskin birbirine tutkalla yapıştırılması ile oluşturulmuştu. Bazı özellikleri CD veya DVD gibi olsa da onlardan en büyük farkı başlarda tamamen analog bir sisteme dayanması idi. 1978 yılında zaten digital kodlama ve sıkıştırma sistemleri henüz ortada yoktu veya pratiğe uygulanamaz bir durumdaydı. Sonraki yıllarda video bilgisi analog kalmakla birlikte ses kuşaklarında Dolby Digital ve gibi digital formatlar kullanıldı. Digital sesin Laserdisk'e eklenmesi 1985'te Pioneer tarafından gerçekleştirildi.
Diskin dönüş hızına bağlı olarak üç farklı kodlama formatı kullanılmıştır. Bunlar:
- CAV (Constant Angular Velocity): "Sabit açısal hızlı" format. Bu formatta disk sürekli olarak aynı sabit hızda dönüyordu ve her bir dönüşünde tek resim çerçevesi okunuyordu. Böylelikle diskin tek bir yüzüne 54.000 resim çerçevesi, yani 30 dakikalık görüntü ve ses kaydedilebiliyordu. Görüntü dondurma, ağır çekim gösterme ve geriye doğru oynatma gibi özelliklere sahipti. Resim çerçevelerini tek tek görebilme ve bunları numaralandırabilme imkânı bu formatın en önemli avantajıydı, böylelikle film meraklıları, sinema öğrencileri ve sinema sanatının teknik yanıyla ilgili olanlar sahneleri kare kare çözümleme imkânını bulabiliyorlardı. Ayrıca crosstalk da denen sinyallerin karışması şeklinde parazitin ihmal edilir düzeyde olması da diğer bir özelliği idi.
- CLV (Constant Linear Velocity): "Sabit doğrusal hızlı" format. CAV'da bulunan kare dondurma, hızlı yavaş gösterim vb özel efektlerin hiçbiri bu formatta bulunmuyordu. Film sadece baştan sona seyredilebiliyordu. Kare dondurma, ileri geri sarma gibi efektler ancak bazı pahalı oynatıcılarda bulunan tampon hafıza ile elde edilebiliyordu. CLV diskler her bir yüzde 60 dakika olmak üzere toplam 120 dakikalık görüntü ve ses depolayabiliyordu. Bu nedenle filmlerin çoğı CAV formatında idi. Diskin iki yüzünü de okuyabilen daha pahalı bir oynatıcıya sahip olanlar filmin yarısında diski çevirmek zorunda kalmıyorlardı. Eğer film 140 dakika sürüyorsa 120 dakikalık bölümü arkalı önlü bir CLV diske, kalanı ise ikinci bir diskin bir yüzüne bu kez CAV formatında kaydedilmiş oluyordu. Böylece izleyiciler kare dondurma, yavaş çekim gibi özel efektlerden ancak filmin son 20 dakikasında faydalanabiliyorlardı.
- CAA (Constant Angular Acceleration): "Sabit Açısal İvmeli" format. 1980'lerin başında Pioneer'in CLV formatınında fazlaca görülen crosstalk bozulması dezavantajını ortadan kaldıran uzun kayıtlı formatıdır. Bir zamandan sonra hemen hemen tüm laserdisc üreticileri bu sistemi benimsemişti.
Yukarıda bahsedilen 30 ve 60 dakikalık oynatma süreleri ABD ve Japonya'da kullanılan 'lik (Saniyede 30 kare) NTSC televizyon yayın sistemine göredir. olan Avrupa PAL ve SECAM sistemlerinde söz konusu kapasiteleri %20 oranında arttırmak gerekmektedir. (Sırasıyla 36 ve 72 dakika)
Cihazlar
İlk çıkan cihazlar okuyucu kafalarında turuncu-kırmızı ışıklı helyum-neon lazer tüpleri kullanırken daha sonrakiler kızılötesi yarı iletken lazer diotları kullanmaktaydı. Artık üretilmeyen bu tüplerden şimdilerde bulmak imkânsız gibi bir şeydir, çünkü hem bunların kullanım ömürleri de çok kısaydı hem de çok az üretilip kısa sürede oynatıcılarda ikinci tip laser diotlara geçilmişti. Hem kompozit hem de S-Video çıkışları mevcut olan cihazların çoğu tek taraflı oynatma özelliğine sahipti, yani diskin ikinci yüzüne diski elle çevirmek sureti ile erişilebiliyordu. Az sayıda cihaz da otomatik olarak ön yüz bittikten sonra diskin arka yüzünü okumaya geçebiliyordu. 1980'den itibaren üretilen Laserdisc oynatıcılar aynı zamanda CD de oynatabiliyorlardı (Birleşik cihazlar player'lar). 1996 yılında ise Pioneer Japonya'da ilk defa DVD de oynatabilen Laserdisc oynatıcı üretti. Bu LD/DVD birleşik cihaz aynı zamanda Pioneer'in ilk DVD oynatıcısı olma özelliğini de taşıyordu.
Laserdisc'in kalitesi
1978'de ticari olarak ilk Laserdisc film piyasaya verildiğinde piyasadaki tek rakibi olan video kaset kaydediciler 2 yıldır piyasadaydı ve bunların arasından da VHS video kaset sistemi'nin ABD'deki pazar payı aralarında büyük bir rekabet olan Betamax'tan daha fazlaydı. VHS'ye göre üstün bir görüntü kalitesi sunan Laserdisk'in VHS ile bir kıyaslamasını yapmadan önce bugüne (2008) kadar olan bütün popüler video ortamlarının bir kıyaslamasını gösteren şu tabloya göz atmak gerekecektir. Sıralama en düşük kaliteden en yüksek kaliteye doğru yapılmıştır. Aralarında çarpı olan rakamlar günümüzün digital tip değerlendirme ölçüsüdür, parantez içindeki rakamlar da geleneksel analog değerlendirme ölçüsü olan analog yatay TV çözünürlüğü rakamlarıdır ve dikeyde ekranı dolduran satır sayısını gösterir. Bir de belirtilen değerler NTSC televizyon sistemine göredir, PAL sistemi için 480 rakamı yerine 576, 240 yerine de 288 rakamı geçecektir.
| Dijital Çözünürlük (pixel) | Analog Çözünürlük (satır) | Popüler Video Ortamı |
|---|---|---|
| 350×240 | (250 satır) | Video CD (VCD) |
| 330×480 | (250 satır) | , Betamax, VHS, Video8 |
| 400×480 | (300 satır) | Super Betamax, Betacam (profesyonel) |
| 440×480 | (330 satır) | Analog Televizyon yayını |
| 560×480 | (420 satır) | LaserDisc, , Hi8 |
| 670×480 | (500 satır) | Geliştirilmiş tanımlamalı Betamax |
| 720×480 | (500 satır) | DVD, , , Digital Betacam (profesyonel) |
| 720×480 | (400 satır) | Geniş ekran DVD (anamorphic) |
| 1280×720 | (720 satır) | , HD DVD, Blu-ray, HDV (miniDV - 720p) |
| 1920×1080 | (1080 satır) | D-VHS, HD DVD, Blu-ray, HDV, HDCAM SR (profesyonel) |
LaserDisc ve VHS kıyaslaması
VHS'e üstünlükleri
Tablodan da anlaşılacağı gibi daha fazla satır sayısı çözümleyebilen Laserdisc VHS'e oranla çok daha net bir görüntü veriyordu. Her ikisinin de görüntü formatları analogdu, ancak VHS sadece analog ses sunarken Laserdisc hem analog hem de dijital ses sunabiliyordu. Üstelik Laserdisc yönetmenin yorumu, soundtrack gibi ekstraların sunulabileceği birden fazla ses kuşağı içerebiliyordu (Sadece NTSC sistemde), hâliyle bu olanak VHS için mümkün değildi. Laserdisc'te tıpkı DVD'de olduğu gibi istenildiğinde çabucak filmin herhangi bir noktasına veya bölümüne erişmek mümkündü, oysa VHS'te bunun için bazen dakikalar süren can sıkıcı bir bant sarma işlemi gerekmekteydi. VHS'te görüntü dondurulduğunda görüntü çok net ve sabit olmuyordu, oysa Laserdisc'te (en azından CAV disklerde) son derece net ve sabit bir görüntü elde edilebiliyordu. Bir kez master'ı çıkartıldıktan sonra hiçbir hareketli parçası olmayan Laserdisc'leri fabrikalarda üretmek kolaydı oysa bir VHS kaseti, bazıları hareketli olmak üzere 14 parçadan oluşuyordu. Bir de okuyucu kafa laserdisc'e fiziksel olarak temas etmediği için oynatma sırasında filmin yıpranma sorunu yoktu ve kuramsal olarak bir film diski ömür boyu dayanıyordu (Lazer çürümesi istisnasına bak.) Oysa VHS'de yüksek bir hızla dönen okuyucu manyetik kafa banda sürtündüğü için filmin her izlenmesi belli oranda bir yıpranmayı getiriyordu. Üstelik çok ince ve hassas olan manyetik şerit bazen takıldığında veya mekanizmaya sıkıştığında kopabiliyor veya güçlü manyetik alanlara maruz kaldığında bozulabiliyordu.
Dezavantajları
30 cm çapındaki diskler VHS kasetlerle kıyaslandığında büyük ve hantal görünüşlüydü ve taşınma depolanma sırasında hasar görme olasılıkları yüksekti. Sıradan tüketici için kaydedilebilir diskler piyasaya verilmemişti. Ağır diskleri gerekli hızlarda döndürebilmek için oynatıcılar hatırı sayılır bir güç harcıyorlar bu da istenmeyen bir gürültüye yol açıyordu. Henüz dijital kodlama yapılamadığından analog görüntülerin kapladığı devasa hacimden dolayı büyük olmalarına rağmen Laserdisklerin kapasitesi sınırlıydı, CAV disklerde her yüze 30 dakika CLV disklerde ise ancak 60 dakika görüntü ve ses depolanabiliyordu. Bu nedenle iki yüzlü diskleri 30 veya 60 dakikada bir çevirmek gerekiyor hatta uzun filmlerde oynatıcıdaki diski ikincisi ile değiştirmek gerekiyordu. Gerçi 1980'lerden sonra otomatik olarak diskin arka yüzüne geçen oynatıcılar piyasaya verildi ama uzun filmlerde yine de disk değiştirmek gerekiyordu. Pioneer'in bir modelinde çift disk tepsisi kullanılarak bu sorun aşılmıştı ama cihaz oldukça hantaldı.
Laserdisklerle ilgili bir sorun da Laser Çürümesi (LaserRot) idi. Özellikle ilk yıllarda üretilen Laserdisc'lerde alüminyum disk tabakalarını birbirine tutturmakta kullanılan yapıştırıcının kalitesiz olması nedeni ile yapıştırıcıdaki kimyasalların vernik tabakasını aşıp yansıtıcı alüminyum tabakada kimyasal aşınmalar meydana getirmesi, onu oksitlendirerek yansıtıcı özelliğini yitirmesine yol açması ile karakterli bir sorundu. Bazen lekeler tarzında gözle de görülebilen bu defektler oynatma sırasında atlamalara ve karlanma şeklinde gürültüye yol açıyordu. En çok Lazer Çürümesi'ne rastlanan filmin Eraser (1996) olduğu rapor edilmiştir. ("Eraser" İngilizcede silici veya silgi anlamlarına gelmektedir), bu nedenle Sony şirketi filmin ismini "Terre Haute, Indiana" olarak değiştirmişti.
Benzer bir sorun Philips-DuPont'un 1990'ların başında Avrupa'da ürettiği CD'lerde de görüldü.
Laserdisk ve DVD kıyaslaması
Laserdisc'te video bilgisi tamamen analogdur ve kompozit video formatındadır yani siyah ve beyaz ışık bilgisi () ile renk bilgisi () tek bir sinyal üzerinden gönderilir ve bunu ayrıştırma görevi alıcı monitöre bırakılır. Şayet monitördeki (burada TV seti oluyor) süzgeçler (comb filter) kaliteli ise tek sinyaldeki bu iki ayrı bilgi başarı ile ayrılır ancak bu ayırma hiçbir zaman mükemmel olmaz. Yani Laserdisk'in görüntü kalitesi büyük ölçüde TV setinin kalitesine bağlıdır. DVD'de ise bilgiler her bir resim çerçevesini oluşturan bloklar halinde depolanır ve sinyal kalitesi master disk oluştururken kullanılan ekipmanın kalitesine bağlıdır. DVD'de hem resim bilgileri hem de ses bilgileri dijital olarak depolandığı için çıkışlar ister kompozit ister RGB veya YUV şeklinde olsun monitörün comb filtrelerine bağımlı olmadığı için görüntü kalitesi Laserdisc'ten çok daha iyidir.
Laserdisk'İn görüntü konusunda DVD'ye olan bir avantajı şudur; analog olan görüntüler sıkıştırma işlemine tabi tutulmadıkları için özellikle hareketli sahnelerde daha çok ortaya çıkan de denen görüntüde bloklar oluşması hatası da görülmez. Aynı sebepten ötürü yine DVD gibi MPEG-2 kodlaması ile sıkıştırılmış filmlerde gökyüzü gibi monoton tek renkte zeminlerde ortaya çıkan ve denen halka halka gradyan renk tonu değişmeleri de yine Laserdisc'te görülmez.
Laserdisc'in ilk yıllarında disklerin ses kuşakları analog ve stereo iken sonraki yıllarda görüntü bilgileri analog kalmak sureti ile sadece ses bilgileri dijital olmaya başladı. DVD'de olduğu gibi Dolby Digital ve ses formatları içeren Laserdisc'lerin bir oranları DVD'den biraz daha düşüktü.
Laserdisc'lerin analog olan doğası nedeni ile hata düzeltme ve kontrol algoritmalarının bulunmayışı ve oynatıcıların kalibrasyon yeteneklerinin sınırlı oluşu nedeni ile diskte meydana gelen en ufak bir fiziksel hasar kendisini görüntü kalitesinde bir bozulma olarak gösterebilmektedir. Oysa dijital olarak kodlanmış DVD'lerin doğasında zaten bulunan bu özellikler fiziksel hasar belli bir düzeyin üzerine çıkmadıkça görüntü kalitesini kompanze etmekte ve elde edilen görüntü hasarsız bir diskin kalitesi ile aynı olmaktadır. Ancak LD'in bu dezavantajı DVD'nin ilk yıllarında DVD'ye karşı bir avantaj da oluşturuyordu, çünkü LD'te büyük hasarlı bölgeyi atlayıp filmi seyretmeye devam etmek mümkündü. DVD'de ise hasar büyükse filmi artık izlemek mümkün olmuyordu. Ama sonradan üretilen DVD oynatıcılarda eklenen bir algoritma ile çok hasarlı bölge tıpkı LD'de olduğu gibi atlatılabiliyordu.
Kaynakça
- www.precisionlaserdisc.com'da Laserdisc FAQ 20 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
LaserDisc veya Laserdisc LD ticari kullanima sunulmus ilk optik disk depolama ortamidir Laserdisc in depolama kapasitesi oldukca yeterliydi ancak yedekleme ortami olarak yetenekleri cok sinirliydi Temelde bu teknoloji pahali ama yuksek kaliteli bir formati idi Bugun yerini tamamen DVD ye birakmis durumdadir ve artik ne diskleri ne de bunlari oynatacak cihazlar uretilmektedir Ilk laserdisc film 1978 de piyasaya verilmisti son laserdisc film ise 2001 de uretildi VHS den cok daha kaliteli goruntu ve ses sundugu halde pahali ve hantal olusu sinirli kapasitesi ve kayit yapma imkaninin olmayisi yuzunden bu teknoloji yayginlasamadi hatta ABD ve Japonya disindaki ulkelerin coguna ugramadi bile LaserDisc logosu LaserDisc ve DVD yan yana TarihceSaydam bir disk kullanan Laserdisk teknolojisi 1958 de David Paul Gregg tarafindan icat edilmis ve 1961 de de patenti alinmisti 1969 a gelindiginde Philips saydam disk yontemine kiyasla daha avantajli olan yansitmali laserdiski gelistirdi ve Philips sirketleri gucbirligine giderek 1972 yilinda laserdisk i bir gosteri ile halka tanittilar Nihayet 15 Aralik 1978 tarihinde Atlanta da ilk laserdisk piyasaya verildi Bu sirada VHS kaset kaydediciler 2 yildan beri piyasada satilmaktaydi ve CD nin cikmasina daha 4 yil vardi MCA diskleri uretirken Philips de oynaticilari yapiyordu Bu ortaklik fazla uzun surmedi Kuzey Amerika da satilan ilk Laserdisk film Jaws di en son uretilen Laserdisc filmler ise 2000 tarihinde piyasaya verilen Sleepy Hollow ile di Laserdisk e ABD lilerden daha cok gonul vermis olan Japonya da ise uretim 2001 yilinin sonuna kadar devam etti Japonya daki son laserdisc film ise dir 1998 ve 1999 yillarinda ABD de evlerin 2 sinde kabaca 2 milyon ev Laserdisk varken bu oran Japonya da 10 civarindaydi Artik ne laserdisc ne de bunlari oynatacak cihaz uretilmemekle birlikte ABD ve Japonya daki bir kisim koleksiyonerler arasinda hala popularitesi devam etmektedir Avrupa ve diger ulkelerde ise basindan beri Laserdisk hic yayginlasamadi Turkiye de video furyasinin yasandigi ilk yillarda yurt disindan goreceli olarak ucuz ve kompakt olmasi ve defalarca kayit edilebilme ve kopyalanabilme avantajina sahip olmasi nedeniyle video kasetler ve bunlarin kaydedici oynaticilari ulkeye getirilmisti Laserdisk ise cok az sayidaki yuksek gelir grubundan ailenin evlerine girebildi Teknik ozellikleriDis gorunus olarak bir DVD ye cok benzeyen Laserdisc 30 cm capindaydi ve plastik tabakalar arasina sikistirilmis iki adet tek yuzlu aluminyum diskin birbirine tutkalla yapistirilmasi ile olusturulmustu Bazi ozellikleri CD veya DVD gibi olsa da onlardan en buyuk farki baslarda tamamen analog bir sisteme dayanmasi idi 1978 yilinda zaten digital kodlama ve sikistirma sistemleri henuz ortada yoktu veya pratige uygulanamaz bir durumdaydi Sonraki yillarda video bilgisi analog kalmakla birlikte ses kusaklarinda Dolby Digital ve gibi digital formatlar kullanildi Digital sesin Laserdisk e eklenmesi 1985 te Pioneer tarafindan gerceklestirildi Diskin donus hizina bagli olarak uc farkli kodlama formati kullanilmistir Bunlar CAV Constant Angular Velocity Sabit acisal hizli format Bu formatta disk surekli olarak ayni sabit hizda donuyordu ve her bir donusunde tek resim cercevesi okunuyordu Boylelikle diskin tek bir yuzune 54 000 resim cercevesi yani 30 dakikalik goruntu ve ses kaydedilebiliyordu Goruntu dondurma agir cekim gosterme ve geriye dogru oynatma gibi ozelliklere sahipti Resim cercevelerini tek tek gorebilme ve bunlari numaralandirabilme imkani bu formatin en onemli avantajiydi boylelikle film meraklilari sinema ogrencileri ve sinema sanatinin teknik yaniyla ilgili olanlar sahneleri kare kare cozumleme imkanini bulabiliyorlardi Ayrica crosstalk da denen sinyallerin karismasi seklinde parazitin ihmal edilir duzeyde olmasi da diger bir ozelligi idi CLV Constant Linear Velocity Sabit dogrusal hizli format CAV da bulunan kare dondurma hizli yavas gosterim vb ozel efektlerin hicbiri bu formatta bulunmuyordu Film sadece bastan sona seyredilebiliyordu Kare dondurma ileri geri sarma gibi efektler ancak bazi pahali oynaticilarda bulunan tampon hafiza ile elde edilebiliyordu CLV diskler her bir yuzde 60 dakika olmak uzere toplam 120 dakikalik goruntu ve ses depolayabiliyordu Bu nedenle filmlerin cogi CAV formatinda idi Diskin iki yuzunu de okuyabilen daha pahali bir oynaticiya sahip olanlar filmin yarisinda diski cevirmek zorunda kalmiyorlardi Eger film 140 dakika suruyorsa 120 dakikalik bolumu arkali onlu bir CLV diske kalani ise ikinci bir diskin bir yuzune bu kez CAV formatinda kaydedilmis oluyordu Boylece izleyiciler kare dondurma yavas cekim gibi ozel efektlerden ancak filmin son 20 dakikasinda faydalanabiliyorlardi CAA Constant Angular Acceleration Sabit Acisal Ivmeli format 1980 lerin basinda Pioneer in CLV formatininda fazlaca gorulen crosstalk bozulmasi dezavantajini ortadan kaldiran uzun kayitli formatidir Bir zamandan sonra hemen hemen tum laserdisc ureticileri bu sistemi benimsemisti Yukarida bahsedilen 30 ve 60 dakikalik oynatma sureleri ABD ve Japonya da kullanilan lik Saniyede 30 kare NTSC televizyon yayin sistemine goredir olan Avrupa PAL ve SECAM sistemlerinde soz konusu kapasiteleri 20 oraninda arttirmak gerekmektedir Sirasiyla 36 ve 72 dakika Cihazlar Ilk cikan cihazlar okuyucu kafalarinda turuncu kirmizi isikli helyum neon lazer tupleri kullanirken daha sonrakiler kizilotesi yari iletken lazer diotlari kullanmaktaydi Artik uretilmeyen bu tuplerden simdilerde bulmak imkansiz gibi bir seydir cunku hem bunlarin kullanim omurleri de cok kisaydi hem de cok az uretilip kisa surede oynaticilarda ikinci tip laser diotlara gecilmisti Hem kompozit hem de S Video cikislari mevcut olan cihazlarin cogu tek tarafli oynatma ozelligine sahipti yani diskin ikinci yuzune diski elle cevirmek sureti ile erisilebiliyordu Az sayida cihaz da otomatik olarak on yuz bittikten sonra diskin arka yuzunu okumaya gecebiliyordu 1980 den itibaren uretilen Laserdisc oynaticilar ayni zamanda CD de oynatabiliyorlardi Birlesik cihazlar player lar 1996 yilinda ise Pioneer Japonya da ilk defa DVD de oynatabilen Laserdisc oynatici uretti Bu LD DVD birlesik cihaz ayni zamanda Pioneer in ilk DVD oynaticisi olma ozelligini de tasiyordu Laserdisc in kalitesi1978 de ticari olarak ilk Laserdisc film piyasaya verildiginde piyasadaki tek rakibi olan video kaset kaydediciler 2 yildir piyasadaydi ve bunlarin arasindan da VHS video kaset sistemi nin ABD deki pazar payi aralarinda buyuk bir rekabet olan Betamax tan daha fazlaydi VHS ye gore ustun bir goruntu kalitesi sunan Laserdisk in VHS ile bir kiyaslamasini yapmadan once bugune 2008 kadar olan butun populer video ortamlarinin bir kiyaslamasini gosteren su tabloya goz atmak gerekecektir Siralama en dusuk kaliteden en yuksek kaliteye dogru yapilmistir Aralarinda carpi olan rakamlar gunumuzun digital tip degerlendirme olcusudur parantez icindeki rakamlar da geleneksel analog degerlendirme olcusu olan analog yatay TV cozunurlugu rakamlaridir ve dikeyde ekrani dolduran satir sayisini gosterir Bir de belirtilen degerler NTSC televizyon sistemine goredir PAL sistemi icin 480 rakami yerine 576 240 yerine de 288 rakami gececektir Dijital Cozunurluk pixel Analog Cozunurluk satir Populer Video Ortami350 240 250 satir Video CD VCD 330 480 250 satir Betamax VHS Video8400 480 300 satir Super Betamax Betacam profesyonel 440 480 330 satir Analog Televizyon yayini560 480 420 satir LaserDisc Hi8670 480 500 satir Gelistirilmis tanimlamali Betamax720 480 500 satir DVD Digital Betacam profesyonel 720 480 400 satir Genis ekran DVD anamorphic 1280 720 720 satir HD DVD Blu ray HDV miniDV 720p 1920 1080 1080 satir D VHS HD DVD Blu ray HDV HDCAM SR profesyonel LaserDisc ve VHS kiyaslamasiVHS e ustunlukleri Tablodan da anlasilacagi gibi daha fazla satir sayisi cozumleyebilen Laserdisc VHS e oranla cok daha net bir goruntu veriyordu Her ikisinin de goruntu formatlari analogdu ancak VHS sadece analog ses sunarken Laserdisc hem analog hem de dijital ses sunabiliyordu Ustelik Laserdisc yonetmenin yorumu soundtrack gibi ekstralarin sunulabilecegi birden fazla ses kusagi icerebiliyordu Sadece NTSC sistemde haliyle bu olanak VHS icin mumkun degildi Laserdisc te tipki DVD de oldugu gibi istenildiginde cabucak filmin herhangi bir noktasina veya bolumune erismek mumkundu oysa VHS te bunun icin bazen dakikalar suren can sikici bir bant sarma islemi gerekmekteydi VHS te goruntu donduruldugunda goruntu cok net ve sabit olmuyordu oysa Laserdisc te en azindan CAV disklerde son derece net ve sabit bir goruntu elde edilebiliyordu Bir kez master i cikartildiktan sonra hicbir hareketli parcasi olmayan Laserdisc leri fabrikalarda uretmek kolaydi oysa bir VHS kaseti bazilari hareketli olmak uzere 14 parcadan olusuyordu Bir de okuyucu kafa laserdisc e fiziksel olarak temas etmedigi icin oynatma sirasinda filmin yipranma sorunu yoktu ve kuramsal olarak bir film diski omur boyu dayaniyordu Lazer curumesi istisnasina bak Oysa VHS de yuksek bir hizla donen okuyucu manyetik kafa banda surtundugu icin filmin her izlenmesi belli oranda bir yipranmayi getiriyordu Ustelik cok ince ve hassas olan manyetik serit bazen takildiginda veya mekanizmaya sikistiginda kopabiliyor veya guclu manyetik alanlara maruz kaldiginda bozulabiliyordu Dezavantajlari 30 cm capindaki diskler VHS kasetlerle kiyaslandiginda buyuk ve hantal gorunusluydu ve tasinma depolanma sirasinda hasar gorme olasiliklari yuksekti Siradan tuketici icin kaydedilebilir diskler piyasaya verilmemisti Agir diskleri gerekli hizlarda dondurebilmek icin oynaticilar hatiri sayilir bir guc harciyorlar bu da istenmeyen bir gurultuye yol aciyordu Henuz dijital kodlama yapilamadigindan analog goruntulerin kapladigi devasa hacimden dolayi buyuk olmalarina ragmen Laserdisklerin kapasitesi sinirliydi CAV disklerde her yuze 30 dakika CLV disklerde ise ancak 60 dakika goruntu ve ses depolanabiliyordu Bu nedenle iki yuzlu diskleri 30 veya 60 dakikada bir cevirmek gerekiyor hatta uzun filmlerde oynaticidaki diski ikincisi ile degistirmek gerekiyordu Gerci 1980 lerden sonra otomatik olarak diskin arka yuzune gecen oynaticilar piyasaya verildi ama uzun filmlerde yine de disk degistirmek gerekiyordu Pioneer in bir modelinde cift disk tepsisi kullanilarak bu sorun asilmisti ama cihaz oldukca hantaldi Laserdisklerle ilgili bir sorun da Laser Curumesi LaserRot idi Ozellikle ilk yillarda uretilen Laserdisc lerde aluminyum disk tabakalarini birbirine tutturmakta kullanilan yapistiricinin kalitesiz olmasi nedeni ile yapistiricidaki kimyasallarin vernik tabakasini asip yansitici aluminyum tabakada kimyasal asinmalar meydana getirmesi onu oksitlendirerek yansitici ozelligini yitirmesine yol acmasi ile karakterli bir sorundu Bazen lekeler tarzinda gozle de gorulebilen bu defektler oynatma sirasinda atlamalara ve karlanma seklinde gurultuye yol aciyordu En cok Lazer Curumesi ne rastlanan filmin Eraser 1996 oldugu rapor edilmistir Eraser Ingilizcede silici veya silgi anlamlarina gelmektedir bu nedenle Sony sirketi filmin ismini Terre Haute Indiana olarak degistirmisti Benzer bir sorun Philips DuPont un 1990 larin basinda Avrupa da urettigi CD lerde de goruldu Laserdisk ve DVD kiyaslamasiLaserdisc te video bilgisi tamamen analogdur ve kompozit video formatindadir yani siyah ve beyaz isik bilgisi ile renk bilgisi tek bir sinyal uzerinden gonderilir ve bunu ayristirma gorevi alici monitore birakilir Sayet monitordeki burada TV seti oluyor suzgecler comb filter kaliteli ise tek sinyaldeki bu iki ayri bilgi basari ile ayrilir ancak bu ayirma hicbir zaman mukemmel olmaz Yani Laserdisk in goruntu kalitesi buyuk olcude TV setinin kalitesine baglidir DVD de ise bilgiler her bir resim cercevesini olusturan bloklar halinde depolanir ve sinyal kalitesi master disk olustururken kullanilan ekipmanin kalitesine baglidir DVD de hem resim bilgileri hem de ses bilgileri dijital olarak depolandigi icin cikislar ister kompozit ister RGB veya YUV seklinde olsun monitorun comb filtrelerine bagimli olmadigi icin goruntu kalitesi Laserdisc ten cok daha iyidir Laserdisk In goruntu konusunda DVD ye olan bir avantaji sudur analog olan goruntuler sikistirma islemine tabi tutulmadiklari icin ozellikle hareketli sahnelerde daha cok ortaya cikan de denen goruntude bloklar olusmasi hatasi da gorulmez Ayni sebepten oturu yine DVD gibi MPEG 2 kodlamasi ile sikistirilmis filmlerde gokyuzu gibi monoton tek renkte zeminlerde ortaya cikan ve denen halka halka gradyan renk tonu degismeleri de yine Laserdisc te gorulmez Laserdisc in ilk yillarinda disklerin ses kusaklari analog ve stereo iken sonraki yillarda goruntu bilgileri analog kalmak sureti ile sadece ses bilgileri dijital olmaya basladi DVD de oldugu gibi Dolby Digital ve ses formatlari iceren Laserdisc lerin bir oranlari DVD den biraz daha dusuktu Laserdisc lerin analog olan dogasi nedeni ile hata duzeltme ve kontrol algoritmalarinin bulunmayisi ve oynaticilarin kalibrasyon yeteneklerinin sinirli olusu nedeni ile diskte meydana gelen en ufak bir fiziksel hasar kendisini goruntu kalitesinde bir bozulma olarak gosterebilmektedir Oysa dijital olarak kodlanmis DVD lerin dogasinda zaten bulunan bu ozellikler fiziksel hasar belli bir duzeyin uzerine cikmadikca goruntu kalitesini kompanze etmekte ve elde edilen goruntu hasarsiz bir diskin kalitesi ile ayni olmaktadir Ancak LD in bu dezavantaji DVD nin ilk yillarinda DVD ye karsi bir avantaj da olusturuyordu cunku LD te buyuk hasarli bolgeyi atlayip filmi seyretmeye devam etmek mumkundu DVD de ise hasar buyukse filmi artik izlemek mumkun olmuyordu Ama sonradan uretilen DVD oynaticilarda eklenen bir algoritma ile cok hasarli bolge tipki LD de oldugu gibi atlatilabiliyordu Kaynakcawww precisionlaserdisc com da Laserdisc FAQ 20 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde